4 questions you should always ask your doctor | Christer Mjåset

Translator: Hong Phuong Le Reviewer: Phuong Quach

I am a neurosurgeon,

Tôi là bác sĩ giải phẫu thần kinh,

and I'm here to tell you today that people like me need your help.

hôm nay tôi muốn nói rằng những người như tôi cần các bạn giúp.

And in a few moments, I will tell you how.

Một lúc sau tôi sẽ kể bạn nghe.

But first, let me start off by telling you about a patient of mine.

Nhưng trước tiên, để tôi kể về một bệnh nhân của mình.

This was a woman in her 50s,

Đó là một phụ nữ tầm 50 tuổi,

she was in generally good shape,

nói chung cô ấy khá cân đối,

but she had been in and out of hospital a few times

nhưng cô ấy đã nhập viện vài lần

due to curative breast cancer treatment.

để điều trị ung thư vú.

Now she had gotten a prolapse from a cervical disc,

Giờ cô ấy bị thoát vị đĩa đệm cổ,

giving her radiating pain of a tense kind,

dẫn đến tình trạng căng cơ lan toả,

out into the right arm.

ở phía cánh tay phải.

Looking at her MRI before the consultation,

Sau khi xem kết quả MRI của cô ấy trước khi tư vấn,

I decided to suggest an operation.

tôi đã đề nghị làm phẫu thuật.

Now, neck operations like these are standardized, and they're quick.

Giờ ca phẫu thuật cổ giống vầy đã được chuẩn hóa và rất nhanh.

But they carry a certain risk.

Nhưng chúng cũng có rủi ro.

You make an incision right here,

Bạn rạch ở ngay đây,

and you dissect carefully past the trachea,

và bạn cẩn thận mổ qua khí quản,

the esophagus,

thực quản,

and you try not to cut into the internal carotid artery.

và bạn cố gắng không cắt vào động mạch cảnh.

(Laughter)

(Cười)

Then you bring in the microscope,

Sau đó bạn mang kính hiển vi vào,

and you carefully remove the disc and the prolapse

cẩn thận bỏ đi đĩa đệm và phần thoát vị

in the nerve root canal,

trong ống tuỷ,

without damaging the cord and the nerve root

mà không làm hại dây và rễ thần kinh

lying only millimeters underneath.

nằm cách đó chỉ vài milimet.

The worst case scenario is the damage to the cord,

Trường hợp xấu nhất là làm hại dây thần kinh,

which can result in paralysis from the neck down.

có thể gây liệt từ cổ trở xuống.

Explaining this to the patient, she fell silent.

Khi giải thích cho bệnh nhân, cô ấy im lặng.

And after a few moments,

Và một lúc sau,

she uttered a few very decisive words for me and for her.

cô ấy đưa ra quyết định cho cả tôi và cô ấy.

"Doctor, is this really necessary?"

"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"

(Laughter)

(Cười)

And you know what I realized, right there and then?

Bạn có biết tôi đã nhận ra điều gì ngay lúc đó không?

It was not.

Không đâu.

In fact, when I get patients like this woman,

Thật ra, mỗi khi có bệnh nhân giống người phụ nữ này,

I tend to advise not to operate.

tôi thường khuyên đừng phẫu thuật.

So what made me do it this time?

Tại sao lần này tôi làm vậy?

Well, you see,

Bạn biết là,

this prolapse was so delicate,

đĩa đệm thoát vị rất mảnh,

I could practically see myself pulling it out of the nerve root canal

tôi có thể tưởng tượng ra cảnh tôi lấy nó ra khỏi ống tủy

before she entered the consultation room.

ngay trước khi cô ấy bước vào phòng tư vấn.

I have to admit it, I wanted to operate on her.

Tôi phải thừa nhận tôi muốn làm phẫu thuật cho cô ấy.

I'd love to operate on her.

Tôi muốn làm phẫu thuật cho cô ấy.

Operating, after all, is the most fun part of my job.

Dù gì phẫu thuật cũng là điều thú vị nhất trong nghề của tôi.

(Laughter)

(Cười)

I think you can relate to this feeling.

Tôi nghĩ bạn hiểu cảm giác này.

My architect neighbor says he loves to just sit and draw

Người hàng xóm kiến trúc sư nói anh ấy thích ngồi vẽ

and design houses.

và thiết kế nhà cửa.

He'd rather do that all day

Anh ấy muốn vẽ cả ngày

than talk to the client paying for the house

hơn là nói chuyện với khách hàng thanh toán tiền nhà

that might even give him restrictions on what to do.

điều đó có thể khiến anh bị hạn chế việc cần làm.

But like every architect,

Mỗi kiến trúc sư,

every surgeon needs to look their patient in the eye

mỗi bác sĩ phẫu thuật cần nhìn vào mắt bệnh nhân

and together with the patient,

và ở cạnh người bệnh,

they need to decide on what is best for the person having the operation.

họ cần quyết định điều tốt nhất cho người bệnh chuẩn bị phẫu thuật.

And that might sound easy.

Nghe có vẻ dễ dàng.

But let's look at some statistics.

Nhưng hãy nhìn vào một vài số liệu.

The tonsils are the two lumps in the back of your throat.

Hai hạch trong cổ họng gọi là Amiđan.

They can be removed surgically,

Có thể làm phẫu thuật cắt bỏ

and that's called a tonsillectomy.

gọi là phẫu thuật cắt amiđan.

This chart shows the operation rate of tonsillectomies in Norway

Biểu đồ này là tỉ lệ cắt Amiđan ở những vùng khác nhau

in different regions.

ở Na Uy.

What might strike you is that there is twice the chance

Bạn có thể thấy rằng có gấp đôi khả năng

that your kid -- because this is for children --

con của bạn -- vì đây là phẫu thuật cho trẻ em --

will get a tonsillectomy in Finnmark than in Trondheim.

sẽ làm phẫu thuật cắt Amiđan ở Finnark hơn là ở Tronheim.

The indications in both regions are the same.

Số ca chỉ định ở hai khu vực là như nhau.

There should be no difference, but there is.

Có lẽ không khác biệt nhưng một số ca thì khác.

Here's another chart.

Đây là một biểu đồ khác.

The meniscus helps stabilize the knee

Đĩa sụn giúp ổn định đầu gối,

and can be torn or fragmented acutely,

có thể bị lệch hay vỡ nghiêm trọng,

topically during sports like soccer.

do chơi thể thao như đá bóng.

What you see here is the operation rate for this condition.

Và đây là tỉ lệ phẫu thuật của tình trạng này.

And you see that the operation rate in Møre og Romsdal

Tỉ lệ này ở More og Romsdal

is five times the operation rate in Stavanger.

cao hơn năm lần so với ở Stavanger.

Five times.

Năm lần.

How can this be?

Sao lại thế?

Did the soccer players in Møre og Romsdal

Có phải do cầu thủ ở More og Romsdal

play more dirty than elsewhere in the country?

chơi xấu hơn cầu thủ những vùng khác?

(Laughter)

(Cười)

Probably not.

Có lẽ không phải.

I added some information now.

Tôi đã bổ sung vài thông tin.

What you see now is the procedures performed

Bạn thấy bây giờ là quá trình thực hiện

in public hospitals, in light blue,

ở bệnh viện công, màu xanh biển nhạt,

the ones in private clinics are light green.

ở bệnh viện tư là màu xanh lá nhạt.

There is a lot of activity in the private clinics

Có rất nhiều ca phẫu thuật ở bệnh viện tư

in Møre og Romsdal, isn't there?

ở More og Romsdal, đúng không?

What does this indicate?

Nó nói lên điều gì?

A possible economic motivation to treat the patients.

Có thể ở đây, họ đang chữa trị bệnh nhân với mục đích kinh tế.

And there's more.

Và còn nhiều nữa.

Recent research has shown that the difference of treatment effect

Nghiên cứu gần đây chỉ ra kết quả chữa trị

between regular physical therapy and operations for the knee --

giữa vật lý trị liệu và phẫu thuật khớp gối

there is no difference.

không có sự khác biệt.

Meaning that most of the procedures performed

Nghĩa là hầu hết các phẫu thuật được thực hiện

on the chart I've just shown

trên biểu đồ tôi vừa trình bày

could have been avoided, even in Stavanger.

là có thể tránh được, ngay cả ở Stavanger.

So what am I trying to tell you here?

Và điều tôi muốn nói là gì?

Even though most indications for treatments in the world

Mặc dù hầu hết các chỉ định điều trị bệnh trên thế giới

are standardized,

đều được chuẩn hoá,

there is a lot of unnecessary variation of treatment decisions,

nhiều biến thể không cần thiết trong điều trị bệnh vẫn tồn tại,

especially in the Western world.

đặc biệt ở các nước phương Tây.

Some people are not getting the treatment that they need,

Một số người không nhận được trị liệu mà họ cần,

but an even greater portion of you

và nhiều người trong số các bạn

are being overtreated.

bị điều trị quá mức cần thiết.

"Doctor, is this really necessary?"

"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"

I've only heard that question once in my career.

Từ lúc làm bác sĩ, tôi chỉ nghe câu đó đúng một lần.

My colleagues say they never heard these words from a patient.

Đồng nghiệp tôi nói họ chưa từng nghe câu đó từ bệnh nhân.

And to turn it the other way around,

Và nói cách khác thì,

how often do you think you'll get a "no" from a doctor

bạn sẽ nhận được từ "không" từ bác sĩ mấy lần

if you ask such a question?

nếu bạn hỏi câu hỏi đó?

Researchers have investigated this,

Các nhà nghiên cứu đã điều tra,

and they come up with about the same "no" rate

tỉ lệ nói "không" từ bác sĩ là như nhau

wherever they go.

ở những nơi họ tới.

And that is 30 percent.

Và tỉ lệ này là 30%.

Meaning, three out of 10 times,

Nghĩa là có 3/10 lần,

your doctor prescribes or suggests something

bác sĩ đã kê đơn hoặc đề nghị bạn làm vài thứ

that is completely unnecessary.

thật sự không cần thiết.

And you know what they claim the reason for this is?

Bạn có biết bác sĩ nói tại sao họ làm vậy không?

Patient pressure.

Áp lực từ bệnh nhân.

In other words, you.

Nói cách khác, chính bạn.

You want something to be done.

Bạn muốn làm cho xong.

A friend of mine came to me for medical advice.

Một người bạn nhờ tôi tư vấn sức khỏe.

This is a sporty guy,

Là dân thể thao,

he does a lot of cross-country skiing in the winter time,

cậu ấy chơi trượt tuyết xuyên quốc gia vào mùa đông,

he runs in the summer time.

cậu ấy chạy bộ vào mùa hè.

And this time, he'd gotten a bad back ache whenever he went jogging.

Và giờ, cậu ấy bị đau lưng mỗi khi chạy bộ.

So much that he had to stop doing it.

Đau tới nỗi cậu ấy phải tạm ngưng.

I did an examination, I questioned him thoroughly,

Tôi khám cho cậu ấy, hỏi thăm kỹ tình trạng bệnh,

and what I found out is that he probably had a degenerated disc

và tôi phát hiện cậu ấy có lẽ đã bị thoái hóa đĩa đệm

in the lower part of his spine.

ở phần dưới cột sống.

Whenever it got strained, it hurt.

Mỗi khi cột sống bị căng thì sẽ đau.

He'd already taken up swimming instead of jogging,

Cậu ấy đã chuyển sang bơi thay cho chạy bộ,

there was really nothing to do,

không cần điều trị gì,

so I told him, "You need to be more selective

nên tôi chỉ khuyên "Cậu nên chọn lọc

when it comes to training.

môn thể thao để tập.

Some activities are good for you,

Có môn tốt cho cậu,

some are not."

có môn thì không."

His reply was,

Và cậu ấy trả lời,

"I want an MRI of my back."

"Tôi muốn chụp MRI lưng tôi."

"Why do you want an MRI?"

"Sao cậu muốn chụp MRI?"

"I can get it for free through my insurance at work."

"Vì bảo hiểm sẽ thanh toán chi phí chụp MRI cho tôi."

"Come on," I said -- he was also, after all, my friend.

Dù sao cậu ấy cũng là bạn, tôi nói "Thôi nào," --

"That's not the real reason."

"Đó không phải lý do thật sự."

"Well, I think it's going to be good to see how bad it looks back there."

"Tôi nghĩ sẽ khá hơn nếu tôi thấy được tình trạng lưng của mình."

"When did you start interpreting MRI scans?" I said.

"Cậu tự đọc được kết quả MRI khi nào vậy?", tôi nói.

(Laughter)

(Cười)

"Trust me on this.

"Tin tôi đi.

You're not going to need the scan."

Cậu không cần chụp MRI đâu."

"Well," he said,

Cậu ấy nói: "À thì..."

and after a while, he continued, "It could be cancer."

và sau một lúc, cậu ấy nói: "Biết đâu tôi bị ung thư."

(Laughter)

(Cười)

He got the scan, obviously.

Và cậu ấy đã chụp MRI,

And through his insurance at work,

Sử dụng bảo hiểm y tế.

he got to see one of my colleagues at work,

đồng nghiệp của tôi khám cho cậu ấy,

telling him about the degenerated disc,

nói là cậu ấy bị thoái hóa đĩa đệm,

that there was nothing to do,

không cần điều trị gì đâu,

and that he should keep on swimming and quit the jogging.

chỉ cần tiếp tục bơi lội và từ bỏ chạy bộ.

After a while, I met him again and he said,

Sau đó, chúng tôi gặp lại và cậu ấy nói:

"At least now I know what this is."

"Ít ra giờ tôi biết mình bị gì."

But let me ask you a question.

Nhưng tôi muốn hỏi các bạn.

What if all of you in this room with the same symptoms had an MRI?

Sẽ ra sao nếu mọi người đều muốn chụp MRI khi có triệu chứng tương tự?

And what if all the people in Norway

Sẽ ra sao nếu toàn bộ dân Na Uy

had an MRI due to occasional back pain?

muốn chụp MRI khi đột nhiên đau lưng?

The waiting list for an MRI would quadruple, maybe even more.

Danh sách chờ chụp MRI sẽ tăng gấp bốn lần, thậm chí nhiều hơn.

And you would all take the spot on that list

Và có thể bạn đã chiếm chỗ trong danh sách

from someone who really had cancer.

của một người thật sự bị ung thư.

So a good doctor sometimes says no,

Một bác sĩ tốt đôi khi sẽ từ chối,

but the sensible patient also turns down, sometimes,

nhưng bệnh nhân tinh ý đôi khi cũng nên từ chối,

an opportunity to get diagnosed or treated.

chẩn đoán hoặc đề nghị chữa trị.

"Doctor, is this really necessary?"

"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"

I know this can be a difficult question to ask.

Tôi biết đây có thể là một câu hỏi khó.

In fact, if you go back 50 years,

Thật ra, nếu trở về 50 năm trước,

this was even considered rude.

hỏi câu này bị cho là không lịch sự.

(Laughter)

(Cười)

If the doctor had decided what to do with you,

Một khi bác sĩ đã chỉ định

that's what you did.

thì bạn phải làm.

A colleague of mine, now a general practitioner,

Đồng nghiệp của tôi giờ là bác sĩ khoa nội

was sent away to a tuberculosis sanatorium as a little girl,

lúc nhỏ cô ấy đã bị đưa đến trại lao

for six months.

trong sáu tháng.

It was a terrible trauma for her.

Đó là một cú sốc tâm lý với cô.

She later found out, as a grown-up,

Sau này khi trưởng thành cô ấy phát hiện ra,

that her tests on tuberculosis had been negative all along.

kết quả khám lao của cô ấy âm tính.

The doctor had sent her away on nothing but wrong suspicion.

Bác sĩ đưa cô đến trại lao vì nghi ngờ sai.

No one had dared or even considered confronting him about it.

Không ai dám, thậm chí là nghĩ tới việc chất vấn ông.

Not even her parents.

Ngay cả cha mẹ của cô.

Today, the Norwegian health minister

Hiện tại, Bộ trưởng y tế của Na Uy

talks about the patient health care service.

nói về dịch vụ chăm sóc sức khoẻ cho bệnh nhân.

The patient is supposed to get advice from the doctor about what to do.

Bệnh nhân sẽ nhận được lời khuyên từ bác sĩ là mình nên làm gì.

This is great progress.

Đây là một bước tiến lớn.

But it also puts more responsibility on you.

Nhưng cũng đặt nhiều trách nhiệm hơn về phía bệnh nhân.

You need to get in the front seat with your doctor

Bạn nên ngồi lại với bác sĩ

and start sharing decisions on where to go.

bắt đầu chia sẻ quyết định phải làm gì.

So, the next time you're in a doctor's office,

Vì thế, lần tới khi bạn đi gặp bác sĩ,

I want you to ask,

tôi muốn bạn hỏi:

"Doctor, is this really necessary?"

"Bác sĩ, có thật sự cần thiết không?"

And in my female patient's case,

Và trường hợp bệnh nhân nữ của tôi,

the answer would be no,

câu trả lời sẽ là "không",

but an operation could also be justified.

nhưng phẫu thuật có thể được xem xét.

"So doctors, what are the risks attached to this operation?"

"Vậy bác sĩ, nguy cơ liên quan cuộc phẫu thuật này là gì?"

Well, five to ten percent of patients will have worsening of pain symptoms.

5 - 10% bệnh nhân sẽ gặp triệu chứng đau nhiều hơn.

One to two percent of patients

1 - 2% bệnh nhân

will have an infection in the wound or even a rehemorrhage

sẽ bị viêm nhiễm chỗ vết mổ hoặc thậm chí xuất huyết

that might end up in a re-operation.

có thể phải tái phẫu thuật.

0.5 percent of patients also experience permanent hoarseness

0,5% bệnh nhân có thể bị khàn giọng vĩnh viễn

and a few, but still a few,

và một vài bệnh nhân,

will experience reduced function in the arms or even legs.

sẽ bị giảm chức năng ở tay hoặc thậm chí cả chân.

"Doctor, are there other options?"

"Bác sĩ, các lựa chọn khác là gì?"

Yes, rest and physical therapy over some time

Vâng, nghỉ ngơi và vật lý trị liệu một thời gian

might get you perfectly well.

có thể chữa khỏi bệnh hoàn toàn.

"And what happens if I don't do anything?"

"Sẽ ra sao nếu tôi không làm gì cả?"

It's not recommended,

Tôi không khuyên vậy,

but even then, there's a slight chance that you will get well.

thậm chí cơ hội rất nhỏ là bạn sẽ khỏe hơn.

Four questions.

Bốn câu hỏi.

Simple questions.

Câu hỏi đơn giản.

Consider them your new toolbox to help us.

Hãy xem chúng như công cụ mới để giúp chúng tôi.

Is this really necessary?

Nó thật sự cần thiết không?

What are the risks?

Nguy cơ là gì?

Are there other options?

Có lựa chọn khác hay không?

And what happens if I don't do anything?

Sẽ ra sao nếu tôi không làm gì cả?

Ask them when your doctor wants to send you to an MRI,

Hỏi những câu này khi bác sĩ muốn bạn chụp MRI,

when he prescribes antibiotics

khi bác sĩ kê kháng sinh cho bạn,

or suggests an operation.

hoặc yêu cầu phẫu thuật.

What we know from research

Điều chúng tôi biết từ nghiên cứu

is that one out of five of you, 20 percent,

chính là 1/5, hay 20% bệnh nhân

will change your opinion on what to do.

sẽ thay đổi ý định về việc họ muốn làm gì.

And by doing that, you will not only have made your life

Và khi làm vậy, bạn không chỉ làm cuộc sống của mình

a whole lot easier, and probably even better,

dễ dàng hơn nhiều, thậm chí tốt đẹp hơn,

but the whole health care sector

mà toàn hệ thống chăm sóc sức khỏe

will have benefited from your decision.

sẽ được hưởng lợi từ quyết định của bạn.

Thank you.

Xin cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)