John Graham-Cumming: The greatest machine that never was

John Graham-Cumming: Hiç yapılmamış en büyük makine

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Meric Aydonat Gözden geçirme: Leonaidas Warrior

So the machine I'm going to talk you about

Sizinle bir makine ile ilgili konuşmak istiyorum

is what I call the greatest machine that never was.

bana göre dünyanın en büyük makinesi

It was a machine that was never built,

hiç yapılmamış bir makine

and yet, it will be built.

ama yapılacak

It was a machine that was designed

Bilgisayar hakkında düşünülmeden önce

long before anyone thought about computers.

tasarlanmış olan bir makine.

If you know anything about the history of computers,

Bilgisayarları tarihi hakkında birşeyler biliyorsanız,

you will know that in the '30s and the '40s,

30'lu ve 40'lı yıllara da neler olduğunu bilirsiniz,

simple computers were created

basit bilgisayarlar yapılmıştı

that started the computer revolution we have today,

ve bu günümüz bilgisayar devrimini başlatmıştı,

and you would be correct,

bu doğru olabilir ancak,

except for you'd have the wrong century.

yanlış yüzyılda olduğu hariç.

The first computer was really designed

İlk bilgisayar tasarımları,

in the 1830s and 1840s, not the 1930s and 1940s.

1930 ve 1940'larda değil 1830 ve 1840'lı yıllarda yapılmıştı.

It was designed, and parts of it were prototyped,

Tasarımı yapıldı, prototip

and the bits of it that were built are here

ve parçalar burada yapılmıştı

in South Kensington.

Güney Kensington'da.

That machine was built by this guy, Charles Babbage.

Bu makine Charles Babbage tarafından yapılmıştı

Now, I have a great affinity for Charles Babbage

Kendimi Charles Babbage'a çok benzetirim,

because his hair is always completely unkempt like this

çünkü saçları her zaman böyle dağınıktı,

in every single picture. (Laughter)

bütün resimlerinde... (Gülüşmeler)

He was a very wealthy man, and a sort of,

Çok zengindi.

part of the aristocracy of Britain,

İngiltere aristokrasisinin içindeydi.

and on a Saturday night in Marylebone,

bir cumartesi gecesi Marylebone'da

were you part of the intelligentsia of that period,

Dönemin istihbaratı içindeyseniz

you would have been invited round to his house

onun evine davet edilmişseniz,

for a soiree — and he invited everybody:

Akşam partisi için - o herkesi davet etmişti.

kings, the Duke of Wellington, many, many famous people —

Krallar, Wellington Dükü, çok sayıda mehşur insan,

and he would have shown you one of his mechanical machines.

ve size mekanik makinelerini gösterirdi.

I really miss that era, you know, where you could

o çağları çok özlüyorum,çünkü

go around for a soiree and see a mechanical computer

bir akşam partisine gidip mekanik bir bilgisayar

get demonstrated to you. (Laughter)

görebilirdiniz. (Gülüşmeler)

But Babbage, Babbage himself was born

Ama Babbage, 18. yüzyılın

at the end of the 18th century,

sonlarına doğru doğmuştu.

and was a fairly famous mathematician.

ve çok meşhur bir matematikçiydi.

He held the post that Newton held at Cambridge,

O Cambridge'de bir zamanlar Newton'un bulunduğu

and that was recently held by Stephen Hawking.

ve şimdi Stephen Hawking'in bulunduğu görevdeydi.

He's less well known than either of them because

O her ikisinden daha az biliniyor, çünkü

he got this idea to make mechanical computing devices

mekanik hesaplama cihazları fikrine sahipti

and never made any of them.

ve hiçbirini yapmadı.

The reason he never made any of them, he's a classic nerd.

Hiçbirini yapmamasını nedeni, o tam bir maymun iştahlıydı.

Every time he had a good idea, he'd think,

Ne zaman güzel bir fikir bulsa,

"That's brilliant, I'm going to start building that one.

"Bu çok güzel, bunu kesinlikle yapmalıyım.

I'll spend a fortune on it. I've got a better idea.

buna bir servet harcamalıyım. Daha da güzel bir fikrim var.

I'm going to work on this one. (Laughter) And I'm going to do this one."

Şimdi bunun üzerine çalışmalıyım (Gülüşmeler). Şimdi bunu yapmalıyım.

He did this until Sir Robert Peel, then Prime Minister,

Bunu, başbakan Sir Robert Peel

basically kicked him out of Number 10 Downing Street,

Downing caddesi 10 numaradan kovana kadar yaptı.

and kicking him out, in those days, that meant saying,

ve kovarken, o günlerde şöyle denirdi:

"I bid you good day, sir." (Laughter)

"Size iyi günler dilerim, bayım"

The thing he designed was this monstrosity here,

Tasarladığı şeyler ucube gibiydi,

the analytical engine. Now, just to give you an idea of this,

analitik makine, size bir fikir vermek için,

this is a view from above.

bu üstten görünüşü,

Every one of these circles is a cog, a stack of cogs,

her bir daire, çark dişlisi, dişli kümesi,

and this thing is as big as a steam locomotive.

ve bu şey buharlı bir lokomotif kadar büyüktür.

So as I go through this talk, I want you to imagine

bu konuşma boyunca, sizde bu devasa makineyi

this gigantic machine. We heard those wonderful sounds

hayal etmenizi istiyorum. Bu makineden çıkan muhteşem

of what this thing would have sounded like.

seslerin neye benzeyeceğini düşünün.

And I'm going to take you through the architecture of the machine

ve bu makinenin mimarisinin neye benzediğini size göstermeye çalışacağım.

— that's why it's computer architecture —

bu yüzden bilgisayar mimarisi denir.

and tell you about this machine, which is a computer.

bir bilgisayar olan , bu makine hakkında konuşacağım,

So let's talk about the memory. The memory

hafızası hakkında kouşalım,

is very like the memory of a computer today,

hafızası günümüz bilgisayarına çok benzer

except it was all made out of metal,

tamamıyla metalden yapılması hariç,

stacks and stacks of cogs, 30 cogs high.

dişli kümelerinden yapılma, 30 dişli boyunda

Imagine a thing this high of cogs,

bu yükseklikte dişlileri hayal edin

hundreds and hundreds of them,

binlerce ama binlerce

and they've got numbers on them.

üzerinde numaralar bulunmakta

It's a decimal machine. Everything's done in decimal.

ondalık bir makine, yapılan herşey ondalık sistemde.

And he thought about using binary. The problem

ikilik sistemde yapmayı düşünmüş, ancak

with using binary is that the machine would have been so

ikilik sistemde yapılacak makine o kadar uzun

tall, it would have been ridiculous. As it is, it's enormous.

saçma derecede uzun ve çok büyük olurdu.

So he's got memory.

ve hafızası var.

The memory is this bit over here.

hafıza parçaları şu kısımda

You see it all like this.

şu şekilde görebilirsiniz.

This monstrosity over here is the CPU, the chip, if you like.

şu çok büyük parça işlemci, çip de diyebilirsiniz

Of course, it's this big.

tabii ki çok büyük

Completely mechanical. This whole machine is mechanical.

tamamen mekanik. Bütün makine mekanik

This is a picture of a prototype for part of the CPU

bu işlemcinin prototip bir parçasının resmi

which is in the Science Museum.

bilim müzesinde bulunmakta

The CPU could do the four fundamental functions of arithmetic --

işlem dört temel matematiksel işlemi yapabilmekte

so addition, multiplication, subtraction, division --

ekleme, çıkarma, çarpma ve bölme

which already is a bit of a feat in metal,

bu bir metal için önemli bir özellik

but it could also do something that a computer does

aynı zamanda bilgisayarların yaptığı ama

and a calculator doesn't:

hesap makinelerinin yapamadığını yapmakta

this machine could look at its own internal memory and make a decision.

bu makine hafızasına bakıp karar verebilmelte

It could do the "if then" for basic programmers,

basit programlarda kullanılan "if-then" gibi

and that fundamentally made it into a computer.

bu temel olarak onu bir bilgisayar yapıyor.

It could compute. It couldn't just calculate. It could do more.

hesaplayabiliyor. Sadece bu değil daha fazlasının yapabiliyor

Now, if we look at this, and we stop for a minute,

Şimdi buna bakıp, bir dakika

and we think about chips today, we can't

günümüzün çiplerine bakarsak

look inside a silicon chip. It's just so tiny.

silikon çiplerin içine bakamayız çünkü çok küçükler

Yet if you did, you would see something

eğer yapabilsek buna benzer

very, very similar to this.

bir şeyler görürüz

There's this incredible complexity in the CPU,

İşlemcinin içinde inanılmaz bir karmaşıklık

and this incredible regularity in the memory.

ve hafızanın içinde inanılmaz bir düzenlilik vardır.

If you've ever seen an electron microscope picture,

Eğer bir elektron mikroskobu resmine bakabilseydiniz

you'll see this. This all looks the same,

şöyle birşey görürsünüz

then there's this bit over here which is incredibly complicated.

Burada ki parçalar inanılmaz derece karmaşıktır

All this cog wheel mechanism here is doing is what a computer does,

Bütün bu dişli mekanizması bir bilgisayarın yaptığı herşeyi yapabilir

but of course you need to program this thing, and of course,

tabii ki bu şeyi programlamız gerekir,ve

Babbage used the technology of the day

Babbage o günün teknolojisini kullanarak

and the technology that would reappear in the '50s, '60s and '70s,

ve 50'lerde, 60'larda ve 70'lerde yeniden ortaya çıkan teknolojiyi

which is punch cards. This thing over here

delikli kartları kullandı. Bu görülen

is one of three punch card readers in here,

üç adet delikli kart okuma cihazından biri

and this is a program in the Science Museum, just

ve buradan çok da uzak olmayan bilim müzesinde bulunan programlardan biri

not far from here, created by Charles Babbage,

Charles Babbage tarafından yaratıldı.

that is sitting there — you can go see it —

orada duruyor -- Gidip görebilirsiniz--

waiting for the machine to be built.

makinenin yapılmasını bekliyordu.

And there's not just one of these, there's many of them.

Ve sadece bunlardan biri değil , pek çoğu yapılmayı bekliyordu.

He prepared programs anticipating this would happen.

bunun olacağını tahmin ettiği için programları hazırladı.

Now, the reason they used punch cards was that Jacquard,

Jacquard'ın, delikli kartları kullanmasının nedeni

in France, had created the Jacquard loom,

Fransa'da, jakarlı tezgah yaratmıştı,

which was weaving these incredible patterns controlled by punch cards,

delikli kartlar tarafından denetlenen bu inanılmaz desenler dokumasıydı,

so he was just repurposing the technology of the day,

Bu yüzden o sadece günkü teknoloji tekrar kullandı,

and like everything else he did, he's using the technology

ve diğeryaptığı şeyler gibiı, o teknoloji kullanıyor

of his era, so 1830s, 1840s, 1850s, cogs, steam,

onun döneminde, yani 1830'larda, 1840'lar, 1850'ler, çarklı, buharlı,

mechanical devices. Ironically, born the same year

mekanik cihazlar. İronik olarak, aynı yıl doğan

as Charles Babbage was Michael Faraday,

Michael Faraday, Charles Babbage gibi

who would completely revolutionize everything

herşey de devrim yapacaktı

with the dynamo, transformers, all these sorts of things.

Dinamo, transformatör, tüm bu tür şeyler ile.

Babbage, of course, wanted to use proven technology,

Babbage, tabii ki, kanıtlanmış teknoloji kullanmak istedi,

so steam and things.

Buhar ve diğer şeyler.

Now, he needed accessories.

aksesuarlara ihtiyacı vardı..

Obviously, you've got a computer now.

şimdi de bilgisayarlar var.

You've got punch cards, a CPU and memory.

o zamanlar delikli kartları, işlemci ve bellek var.

You need accessories you're going to come with.

kullanabileceğin aksesuarlar gerekir.

You're not just going to have that,

Bunları bir anda elde edemezsin.

So, first of all, you had sound. You had a bell,

Mesela, ilk olarak, ses var ; bir zilin var

so if anything went wrong — (Laughter) —

Eğer bir şeyler yanlış giderse -(Kahkaha) —

or the machine needed the attendant to come to it,

veya makine için herhangi bir yardıma gerek olursa diye

there was a bell it could ring. (Laughter)

çalan bir zilin olurdu. (Kahkaha)

And there's actually an instruction on the punch card

Ve delikli kart aslında bir talimat olduğunu için

which says "Ring the bell." So you can imagine this "Ting!"

"zili çal" diyor."Ting!" diye çaldığını hayal edebilirsiniz

You know, just stop for a moment, imagine all those noises,

durun ve bütün o sesleri hayal edin

this thing, "Click, clack click click click,"

"tik, tak" seslerini

steam engine, "Ding," right? (Laughter)

Buhar motoru "ding", sesi? (Kahkaha)

You also need a printer, obviously, and everyone needs a printer.

Ayrıca yazıcıya ihtiyacınız varsa, Açıkçası, herkese bir yazıcı gerekir.

This is actually a picture of the printing mechanism for

Bu bir baskı mekanizmasının resmidir.

another machine of his, called the Difference Engine No. 2,

bu makine fark motoru No 2 adı verilen başka bir alettir.

which he never built, but which the Science Museum

oda hiç inşa edilmedi, ama Bilim Müzesi içinde

did build in the '80s and '90s.

80'li ve 90'ların içinde inşa edildi.

It's completely mechanical, again, a printer.

yine tamamen mekanik, ama, bir yazıcı.

It prints just numbers, because he was obsessed with numbers,

sadece sayıları basıyordu çünkü sayılar ile saplantıydı.

but it does print onto paper, and it even does word wrapping,

ama kağıda yazdırıyordu kelime kaydırma bile yapabiliyordu,

so if you get to the end of the line, it goes around like that.

yani satır sonuna kadar gelirseniz, böyle bir alt satır başına gelebiliyordu.

You also need graphics, right?

Ayrıca grafiklerde ihtiyacınız var, değil mi?

I mean, if you're going to do anything with graphics,

Yani, Eğer grafik ile ilgili bir şeyler yapmak istiyorsunuz.

so he said, "Well, I need a plotter. I've got a big piece of paper

bu yüzden, "Evet, bana bir çizici gerekir. Bende büyük bir kağıt parçası var,

and an ink pen and I'll make it plot."

ve bir mürekkepli kalem ve ben çizim yapacağım. "

So he designed a plotter as well,

Bu yüzden o bir çizici de tasarlanmıştır,

and, you know, at that point, I think he got pretty much

ve, bilirsiniz ki bu noktada, sanırım çok sayıda aksesuarınız var.

a pretty good machine.

oldukça iyi bir makine.

Along comes this woman, Ada Lovelace.

Bu kadın, Ada Lovelace geliyor.

Now, imagine these soirees, all these great and good comes along.

Şimdi, akşam partilerinde, tüm bunları hayal edin.

This lady is the daughter of the mad, bad

Bu Bayan çok kötü, deli

and dangerous-to-know Lord Byron,

ve tehlikeli olarak bilinen Lord Byron'un kızı,

and her mother, being a bit worried that she might have

ve annesi, kızının Lord Byron'un kötü ve çılgın huylarını

inherited some of Lord Byron's madness and badness,

miras almasından tedirgin olur ve

thought, "I know the solution: Mathematics is the solution.

Kızı için "Çözümünü biliyorum: matematik çözümdür."

We'll teach her mathematics. That'll calm her down."

"Biz ona matematik öğretiriz. ve bu onu sakinleştirir." diye düşünür.

(Laughter) Because of course,

(Kahkaha) Tabii çünkü,

there's never been a mathematician that's gone crazy,

hiç deliren bir matematikçi olmamıştı,

so, you know, that'll be fine. (Laughter)

biliyorsunuz ki, bu güzel olacak. (Kahkaha)

Everything'll be fine. So she's got this mathematical training,

Her şey iyi olacaktır.Kız matematik eğitimini alır

and she goes to one of these soirees with her mother,

ve akşam partilerinden birine annesiyle birlikte gider,

and Charles Babbage, you know, gets out his machine.

ve Charles Babbage makinesini çıkartır

The Duke of Wellington is there, you know,

Wellington Dükü, oradadır,

get out the machine, obviously demonstrates it,

makineyi göstererek, açıcka anlatıp gösterir,

and she gets it. She's the only person in his lifetime, really,

ve kız anlar.Babbage'nin hayatında

who said, "I understand what this does,

"Bu makinenin ne yaptığını anladım ve bu makinenin

and I understand the future of this machine."

geleceğini anlıyorum" diye konuşan tek kişiydi.

And we owe to her an enormous amount because we know

Bu kıza çok şey borçluyuz çünkü

a lot about the machine that Babbage was intending to build

Babbage'ın yapmaya çalıştığı bu makineyi

because of her.

bu kız sayesinde öğrendik

Now, some people call her the first programmer.

bazı insanlar onu ilk programcı olarak kabul eder

This is actually from one of -- the paper that she translated.

bu kağıt aslında kendi çevirdiği kağıtlardan biridir.

This is a program written in a particular style.

Bu belirli bir tarzda yazılmış bir programdır.

It's not, historically, totally accurate that she's the first programmer,

Tarihsel bir şekilde,kesin olarak ilk programcıdır diyemeyiz

and actually, she did something more amazing.

aslında, o daha şaşırtıcı bir şey yaptı.

Rather than just being a programmer,

Sadece bir programcı olmak yerine,

she saw something that Babbage didn't.

o ,Babbage'ın görmediği bir şey gördü.

Babbage was totally obsessed with mathematics.

Babbage tamamen matematik ile saplantılıydı.

He was building a machine to do mathematics,

matematik yapmak için bir makine inşa ediyordu

and Lovelace said, "You could do more than mathematics

Lovelace, "Bu makinede matematikten daha fazlasını

on this machine." And just as you do,

yapabilirsin dedi," ve sizin yaptığınız gibi

everyone in this room already's got a computer on them

bu odada herkesin bir bilgisayarı olduğu gibi

right now, because they've got a phone.

şimdi bir telefona sahip olduğunuz gibi

If you go into that phone, every single thing in that phone

telefonun içine bakabilseniz, içindeki herşeyin

or computer or any other computing device

ya bir bilgisayar ya da hesaplama yapan bir cihaz olduğunu

is mathematics. It's all numbers at the bottom.

matematik olduğunu. Sayı temelli olduğunu anlarsınız.

Whether it's video or text or music or voice, it's all numbers,

Bu video, metin, müzik veya ses olsun, sadece sayılar oluşur.

it's all, underlying it, mathematical functions happening,

olayın altında yatan, her şeyin matematiksel fonksiyon olduğudur.

and Lovelace said, "Just because you're doing

Lovelace dedi ki "Sadece Matematiksel işlevler

mathematical functions and symbols

ve sembolleri yapması

doesn't mean these things can't represent

onları temsil ediyor anlamına gelmez

other things in the real world, such as music."

gerçek dünyada, örneğin müzik gibi"

This was a huge leap, because Babbage is there saying,

bu büyük bir sıçrama yarattı .Babbage,

"We could compute these amazing functions and print out

"Biz bu şaşırtıcı fonksiyonları hesaplayıp

tables of numbers and draw graphs," — (Laughter) —

sayıları, grafikleri ve tabloları yazdırabiliriz. "-(Kahkaha)

and Lovelace is there and she says, "Look,

Lovelace dedi ki "Bak,

this thing could even compose music if you

Bu şey müzik bile yapabilir, eğer

told it a representation of music numerically."

ona müziği sayısal olarak gösterebilirsek"

So this is what I call Lovelace's Leap.

bu yüzden buna Lovelace sıçraması olarak adlandrıyorum

When you say she's a programmer, she did do some,

Onun bir programcı olduğunu söylerken, yaptığı bazı şeyler

but the real thing is to have said the future is going to be

önemli olan gelecekte olacak şeyleri söylemesidir.

much, much more than this.

daha fazlası

Now, a hundred years later, this guy comes along,

Yüz yıl sonra, başka bir adam çıkınca,

Alan Turing, and in 1936, and invents the computer all over again.

Alan Turing ve 1936'da bilgisayarı yeniden icat etti.

Now, of course, Babbage's machine was entirely mechanical.

Babbage'nın makine tamamen mekanikdi.

Turing's machine was entirely theoretical.

Turing'ın makinesi tamamen teorik.

Both of these guys were coming from a mathematical perspective,

Bu adamlar matematiksel bir perspektiften geliyordu,

but Turing told us something very important.

ama Turing çok önemli bir şey söyledi.

He laid down the mathematical foundations

O bilgisayar bilimini için matematiksel teorilerin

for computer science, and said,

temelleri atılmıştı, ve dedi ki,

"It doesn't matter how you make a computer."

"Nasıl bilgisayar yaptığınızın önemli yoktur."

It doesn't matter if your computer's mechanical,

Bilgisayarınızın Babbage's gibi mekanik olmasının

like Babbage's was, or electronic, like computers are today,

veya bugünkü bilgisayar gibi elektronik olmasının önemi yoktur

or perhaps in the future, cells, or, again,

yada gelecekte hücreler halinde yada

mechanical again, once we get into nanotechnology.

yeniden mekanik halde; nanoteknolojiye ulaştığımız zaman

We could go back to Babbage's machine

Babbage'nın makinesine doğru gidebiliriz

and just make it tiny. All those things are computers.

O makineyi küçültebiliriz. Bütün bu şeyler bilgisayarlardır.

There is in a sense a computing essence.

Bilgisayarların bir özü olduğunu

This is called the Church–Turing thesis.

Buna Church–Turing tezi denir.

And so suddenly, you get this link where you say

Ve bu bağlamda, bağlantı kurmak istersek

this thing Babbage had built really was a computer.

Babbage inşa ettiği bu şey gerçekten bir bilgisayardı.

In fact, it was capable of doing everything we do today

Aslında, bugünkü bilgisayarlar gibi her şeyi yapma kapasitesine sahipti,

with computers, only really slowly. (Laughter)

sadece gerçekten çok yavaş bir şekilde yapıyordu. (Gülüşmeler)

To give you an idea of how slowly,

Ne kadar yavaş olduğuna dair size fikir vereyim

it had about 1k of memory.

yaklaşık 1 k belleği vardı.

It used punch cards, which were being fed in,

Delikli kartlar kullanarak yüklemeler yapıldı.

and it ran about 10,000 times slower the first ZX81.

ve ZX81'den yaklaşık 10.000 kez daha yavaş çalışıyor.

It did have a RAM pack.

Bir RAM paketi vardı.

You could add on a lot of extra memory if you wanted to.

İsterseniz ekstra Ram ekleyebilirsiniz.

(Laughter) So, where does that bring us today?

(Kahkaha) Yani, bize bugün ne göstermektedir.?

So there are plans.

Bu yüzden planlar vardı.

Over in Swindon, the Science Museum archives,

Swindon Bilim Müzesi arşivinde,

there are hundreds of plans and thousands of pages

binlerce sayfa tutan yüzlerce plan bulunmaktadır.

of notes written by Charles Babbage about this analytical engine.

Charles Babbage tarafından bu analitik makine altyapısı hakkında yazılmış notlar.

One of those is a set of plans that we call Plan 28,

Bizim Plan 28 dediğimiz planlardan biri,

and that is also the name of a charity that I started

Aynı zamanda başlattığımız bir hayır kurumu adıdır.

with Doron Swade, who was the curator of computing

bilgisayar küratörü olan Doron Swade ile

at the Science Museum, and also the person who drove

Bilim Müzesin de ve aynı zamanda

the project to build a difference engine,

bir fark motoru projesi yapacak olan kişidir,

and our plan is to build it.

ve bizim planımız bunu inşa etmektir.

Here in South Kensington, we will build the analytical engine.

Burada South Kensington, biz analitik makine inşa edeceğiz.

The project has a number of parts to it.

Proje bölümlerden oluşur.

One was the scanning of Babbage's archive.

ilki Babbage'nın arşivi taramak,

That's been done. The second is now the study

Bu işlem tamamlandı. İkinci çalışma,

of all of those plans to determine what to build.

bu planları çalışmak. Ne yapılacağını belirlemek için.

The third part is a computer simulation of that machine,

üçüncü bölüm Bu makinenin bir bilgisayar simülasyonu yapılmasıdır,

and the last part is to physically build it at the Science Museum.

ve son bölümde fiziksel olarak Bilim Müzesi'nde inşa etmektir.

When it's built, you'll finally be able to understand how a computer works,

Yapıldığı zaman, bu bilgisayarın çalışma şeklini anlamak mümkün olacak,

because rather than having a tiny chip in front of you,

çünkü önünüzde, küçük bir çip yerine

you've got to look at this humongous thing and say, "Ah,

Bu devasa şeye bakıp, "Ah" demek lazım

I see the memory operating, I see the CPU operating,

Bellek çalıştığını görüyorum, işlemcinin çalıştığını görüyorum,

I hear it operating. I probably smell it operating." (Laughter)

Ben çalıştığını duyuyorum. Muhtemelen kokusunu alıyorum ." (Kahkaha)

But in between that we're going to do a simulation.

bu arada simülasyonları yapıyoruz.

Babbage himself wrote, he said,

Babbage kendisi yazdıklarına göre

as soon as the analytical engine exists,

analitik makine hayat geçince,

it will surely guide the future course of science.

kesinllikle bilime yol gösterecektir.

Of course, he never built it, because he was always fiddling

tabii ki asla inşa edilmedi, çünkü sürekli başka bir

with new plans, but when it did get built, of course,

işle uğraşıyordu. eğer yapılsadı...

in the 1940s, everything changed.

1940'larda, her şey değişti.

Now, I'll just give you a little taste of what it looks like

sadece neye benzediğini göstermek için,

in motion with a video which shows

hareket halinde gösteren bir video ile

just one part of the CPU mechanism working.

işlemci mekanizması çalışması göstereceğim.

So this is just three sets of cogs,

Burada sadece üç adet çark var.

and it's going to add. This is the adding mechanism

ekleme yapacaklar. Bu toplama mekanizmasıdır

in action, so you imagine this gigantic machine.

hareket halindeyken bu makineyi hayal edin.

So, give me five years.

bana beş yıl verin,

Before the 2030s happen, we'll have it.

2030 dan önce bu alete sahip olacağız

Thank you very much. (Applause)

Çok teşekkür ederim. (Alkış)