John Graham-Cumming: The greatest machine that never was

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Tłumaczenie: Jakub Staniszewski Korekta: Daniel Wróblewski

So the machine I'm going to talk you about

Maszyna, o której dziś opowiem

is what I call the greatest machine that never was.

jest wspaniała, ale nigdy nie powstała.

It was a machine that was never built,

Nie została nigdy zbudowana,

and yet, it will be built.

ale jednak na pewno zbudowana zostanie.

It was a machine that was designed

Została zaprojektowana

long before anyone thought about computers.

na długo zanim myślano o komputerach.

If you know anything about the history of computers,

Jeśli macie pojęcie o historii komputerów,

you will know that in the '30s and the '40s,

to wiecie, że w latach 30. i 40.

simple computers were created

powstały proste komputery,

that started the computer revolution we have today,

które zapoczątkowały rewolucję komputerową.

and you would be correct,

Mielibyście rację,

except for you'd have the wrong century.

ale pomylilibyście stulecia.

The first computer was really designed

Pierwszy komputer zaprojektowano

in the 1830s and 1840s, not the 1930s and 1940s.

w latach 1830-40., a nie 1930-40.

It was designed, and parts of it were prototyped,

Powstały prototypy części projektu

and the bits of it that were built are here

i są w Londynie

in South Kensington.

w South Kensington.

That machine was built by this guy, Charles Babbage.

Ta maszyna została stworzona przez Charlesa Babbaga.

Now, I have a great affinity for Charles Babbage

Sądzę, że mam coś wspólnego z Charlesem,

because his hair is always completely unkempt like this

ponieważ jego włosy są w kompletnym nieładzie

in every single picture. (Laughter)

na każdym zdjęciu. (Śmiech)

He was a very wealthy man, and a sort of,

Był bardzo bogaty i w zasadzie

part of the aristocracy of Britain,

należał do brytyjskiej arystokracji,

and on a Saturday night in Marylebone,

więc w sobotnie wieczory w Marylebone,

were you part of the intelligentsia of that period,

jeśli należałeś do inteligencji,

you would have been invited round to his house

zostałbyś do niego zaproszony

for a soiree — and he invited everybody:

na "wieczorek" - a zapraszał wszystkich:

kings, the Duke of Wellington, many, many famous people —

królów, Księcia Wellington i wielu innych sławnych ludzi.

and he would have shown you one of his mechanical machines.

Na tych przyjęciach pokazałby wam jedno ze swoich mechanicznych urządzeń.

I really miss that era, you know, where you could

Bardzo tęsknię za tą epoką,

go around for a soiree and see a mechanical computer

kiedy na przyjęciach demonstrowano

get demonstrated to you. (Laughter)

mechaniczne komputery. (Śmiech)

But Babbage, Babbage himself was born

Babbage urodził się

at the end of the 18th century,

pod koniec XVIII wieku,

and was a fairly famous mathematician.

i był całkiem znanym matematykiem.

He held the post that Newton held at Cambridge,

W Cambridge miał tą samą posadę co Newton,

and that was recently held by Stephen Hawking.

niedawno zajmował ją Stephen Hawking.

He's less well known than either of them because

Nie jest tak znany, bo wpadł na pomysł

he got this idea to make mechanical computing devices

konstruowania maszyn matematycznych,

and never made any of them.

ale żadnej z nich nie zbudował.

The reason he never made any of them, he's a classic nerd.

Był on klasycznym przykładem kujona.

Every time he had a good idea, he'd think,

Zawsze gdy wpadał na dobry pomysł, myślał:

"That's brilliant, I'm going to start building that one.

"Super, zacznę coś takiego budować.

I'll spend a fortune on it. I've got a better idea.

Wydam na to fortunę. Ale mam lepszy pomysł.

I'm going to work on this one. (Laughter) And I'm going to do this one."

Zacznę pracować nad tym. Jednak zbuduję to." (Śmiech)

He did this until Sir Robert Peel, then Prime Minister,

Robił tak dopóki premier Sir Robert Peel,

basically kicked him out of Number 10 Downing Street,

nie wykopał go z rządu,

and kicking him out, in those days, that meant saying,

co wtedy znaczyło, że powiedział mu:

"I bid you good day, sir." (Laughter)

"Życzę panu miłego dnia". (Śmiech)

The thing he designed was this monstrosity here,

Zaprojektował to okropieństwo,

the analytical engine. Now, just to give you an idea of this,

czyli silnik analityczny. Aby pokazać jak to wygląda...

this is a view from above.

To widok z góry.

Every one of these circles is a cog, a stack of cogs,

Każde z kółek to tryb, stos trybów,

and this thing is as big as a steam locomotive.

a cała maszyna jest wielkości lokomotywy.

So as I go through this talk, I want you to imagine

Dlatego chciałbym żebyście wyobrazili sobie

this gigantic machine. We heard those wonderful sounds

tą gigantyczną maszynę. Możemy usłyszeć jak brzmiałyby

of what this thing would have sounded like.

cudowne dźwięki wydobywające się z niej.

And I'm going to take you through the architecture of the machine

Przedstawię też architekturę tej maszyny,

— that's why it's computer architecture —

to architektura komputerowa

and tell you about this machine, which is a computer.

i opowiem wam o maszynie-komputerze.

So let's talk about the memory. The memory

Porozmawiajmy o pamięci.

is very like the memory of a computer today,

Jest podobna do pamięci współczesnych komputerów,

except it was all made out of metal,

ale zrobiona z metalu,

stacks and stacks of cogs, 30 cogs high.

wielu stosów trybów, po 30 na stosie.

Imagine a thing this high of cogs,

Wyobraźcie sobie to, stworzone z trybów,

hundreds and hundreds of them,

wielu setek trybów,

and they've got numbers on them.

na których znajdują się cyfry.

It's a decimal machine. Everything's done in decimal.

Wszystko oparte jest o system dziesiętny.

And he thought about using binary. The problem

Babbage myślał o użyciu systemu binarnego.

with using binary is that the machine would have been so

Problem z systemem binarnym jest taki,

tall, it would have been ridiculous. As it is, it's enormous.

że maszyna byłaby absurdalnie wysoka.

So he's got memory.

Miał więc pamięć.

The memory is this bit over here.

Pamięć to ta część tutaj.

You see it all like this.

Jak widać.

This monstrosity over here is the CPU, the chip, if you like.

Ten olbrzym tutaj to procesor, albo chip.

Of course, it's this big.

Oczywiście jest wielki.

Completely mechanical. This whole machine is mechanical.

Całkowicie mechaniczny, jak cała maszyna.

This is a picture of a prototype for part of the CPU

Oto zdjęcie prototypu części procesora,

which is in the Science Museum.

który znajduje się w Muzeum Nauki.

The CPU could do the four fundamental functions of arithmetic --

Wykonywał podstawowe działania arytmetyczne,

so addition, multiplication, subtraction, division --

tj. dodawanie, mnożenie, odejmowanie i dzielenie.

which already is a bit of a feat in metal,

Co jest niezłym osiągnięciem jak na metal,

but it could also do something that a computer does

ale mógł również robić coś, co potrafi komputer,

and a calculator doesn't:

a kalkulator nie:

this machine could look at its own internal memory and make a decision.

potrafiła przeszukać swoją pamięć i podjąć decyzję.

It could do the "if then" for basic programmers,

Potrafiła zastosować "if-then" znane początkującym programistom,

and that fundamentally made it into a computer.

i właśnie dzięki temu była komputerem.

It could compute. It couldn't just calculate. It could do more.

Potrafiła znacznie więcej niż tylko liczyć.

Now, if we look at this, and we stop for a minute,

Jeśli weźmiemy to pod uwagę

and we think about chips today, we can't

i zastanowimy się nad chipami dziś,

look inside a silicon chip. It's just so tiny.

to uświadomimy sobie, że nie można obejrzeć ich wnętrza.

Yet if you did, you would see something

Są tak maleńkie,

very, very similar to this.

że widać tylko to.

There's this incredible complexity in the CPU,

To niesamowita złożoność procesora,

and this incredible regularity in the memory.

i niesamowita regularność pamięci.

If you've ever seen an electron microscope picture,

Obraz z mikroskopu elektronowego,

you'll see this. This all looks the same,

wygląda tak. Wszystko wygląda tak samo,

then there's this bit over here which is incredibly complicated.

ale ten element jest niesamowicie złożony.

All this cog wheel mechanism here is doing is what a computer does,

Dzięki kołom zębatym robi to, co komputer,

but of course you need to program this thing, and of course,

ale wymaga najpierw zaprogramowania.

Babbage used the technology of the day

Babbage wykorzystał ówczesną technologię,

and the technology that would reappear in the '50s, '60s and '70s,

która pojawiła się w latach 1850-70.

which is punch cards. This thing over here

czyli kart dziurkowanych.

is one of three punch card readers in here,

To trzy czytniki kart dziurkowanych

and this is a program in the Science Museum, just

i program z Science Museum, tu niedaleko,

not far from here, created by Charles Babbage,

utworzony przez Charlesa Babbaga.

that is sitting there — you can go see it —

Można iść i obejrzeć,

waiting for the machine to be built.

ten program czeka na zbudowanie maszyny.

And there's not just one of these, there's many of them.

Nie tylko ten, jest ich więcej.

He prepared programs anticipating this would happen.

Babbage przygotował programy, przewidując, że do tego dojdzie.

Now, the reason they used punch cards was that Jacquard,

Dlaczego użył kart dziurkowanych?

in France, had created the Jacquard loom,

We Francji Jacquard zbudował krosno - maszynę żakardową,

which was weaving these incredible patterns controlled by punch cards,

tkającą wzory na podstawie "programów" na kartach dziurkowanych.

so he was just repurposing the technology of the day,

Babbage po prostu zmienił cel technologii z jego epoki

and like everything else he did, he's using the technology

tak samo jak ze wszystkim innym, co robił.

of his era, so 1830s, 1840s, 1850s, cogs, steam,

Wykorzystując technologie swojej epoki, tzn. z lat 1830-50., koła zębate, parę,

mechanical devices. Ironically, born the same year

urządzenia mechaniczne. Jak na ironię, w tym samym roku

as Charles Babbage was Michael Faraday,

co Babbage, urodził się Michael Faraday,

who would completely revolutionize everything

który zrewolucjonizował wszystko

with the dynamo, transformers, all these sorts of things.

dynamem, transformatorem i resztą swoich wynalazków.

Babbage, of course, wanted to use proven technology,

Babbage chciał użyć sprawdzonej technologii,

so steam and things.

czyli pary i tym podobnym.

Now, he needed accessories.

No więc potrzebował akcesoriów.

Obviously, you've got a computer now.

Teraz mamy oczywiście komputer.

You've got punch cards, a CPU and memory.

Czyli mamy karty drukowane, procesor i pamięć.

You need accessories you're going to come with.

Wprowadzając nową maszynę musisz mieć akcesoria.

You're not just going to have that,

Sama maszyna nie wystarczy.

So, first of all, you had sound. You had a bell,

Po pierwsze dźwięk, zastosował dzwonek

so if anything went wrong — (Laughter) —

gdyby coś poszło nie tak (Śmiech)

or the machine needed the attendant to come to it,

albo, żeby wezwać pomoc operatora,

there was a bell it could ring. (Laughter)

po to właśnie był dzwonek. (Śmiech)

And there's actually an instruction on the punch card

A instrukcja znajdowała się na karcie:

which says "Ring the bell." So you can imagine this "Ting!"

"Zadzwoń". Wyobraźcie sobie dźwięk "Dzyń!".

You know, just stop for a moment, imagine all those noises,

Wyobraźmy sobie te wszystkie dźwięki:

this thing, "Click, clack click click click,"

"Klik, klak, klik, klik",

steam engine, "Ding," right? (Laughter)

odgłos silnika parowego, "Dzyń". (Śmiech)

You also need a printer, obviously, and everyone needs a printer.

Oczywiście potrzebujemy też drukarki.

This is actually a picture of the printing mechanism for

To mechanizm drukujący Babbaga,

another machine of his, called the Difference Engine No. 2,

którą nazwał maszyną różnicową nr 2.

which he never built, but which the Science Museum

Nie on ją zbudował, a Science Museum

did build in the '80s and '90s.

w latach 1980-90.

It's completely mechanical, again, a printer.

Jest to całkowicie mechaniczna drukarka.

It prints just numbers, because he was obsessed with numbers,

Drukuje same cyfry, Babbage miał na ich punkcie obsesję.

but it does print onto paper, and it even does word wrapping,

Używa papieru, nawet zawija wiersze,

so if you get to the end of the line, it goes around like that.

po dojechaniu na koniec wiersza, robi tak.

You also need graphics, right?

Potrzebujemy też grafiki, prawda?

I mean, if you're going to do anything with graphics,

Potrzebujemy też grafiki, prawda?

so he said, "Well, I need a plotter. I've got a big piece of paper

"Potrzebuję plotera. Mam dużą kartkę i pióro

and an ink pen and I'll make it plot."

Zrobię maszynę, która będzie kreślić obrazy.".

So he designed a plotter as well,

No i zaprojektował też ploter.

and, you know, at that point, I think he got pretty much

Moim zdaniem w tym momencie powstała

a pretty good machine.

całkiem dobra maszyna.

Along comes this woman, Ada Lovelace.

Tu pojawia się kobieta, Ada Lovelace.

Now, imagine these soirees, all these great and good comes along.

Wyobraźmy sobie taki wieczorek, eleganckie towarzystwo.

This lady is the daughter of the mad, bad

A tu pojawia się córka szalonego, złego

and dangerous-to-know Lord Byron,

i niebezpiecznego Lorda Byrona.

and her mother, being a bit worried that she might have

Jej matka, zmartwiona tym,

inherited some of Lord Byron's madness and badness,

że córka mogła odziedziczyć szaleństwo i złe skłonności po ojcu

thought, "I know the solution: Mathematics is the solution.

pomyślała sobie, że ma rozwiązanie.

We'll teach her mathematics. That'll calm her down."

"Niech się uczy matematyki, to ją usidli”.

(Laughter) Because of course,

(Śmiech) Racja, przecież nie było

there's never been a mathematician that's gone crazy,

matematyka, który by zwariował.

so, you know, that'll be fine. (Laughter)

Przecież to najlepsze rozwiązanie. (Śmiech)

Everything'll be fine. So she's got this mathematical training,

Ada skończyła studia matematyczne.

and she goes to one of these soirees with her mother,

Matka zabrała ją na taki wieczorek,

and Charles Babbage, you know, gets out his machine.

a tam Charles Babbage prezentuje swoją maszynę.

The Duke of Wellington is there, you know,

Jest tam Książę Wellington, czyli trzeba się pokazać,

get out the machine, obviously demonstrates it,

Babbage demonstruje wszystkim maszynę,

and she gets it. She's the only person in his lifetime, really,

ale tylko ona rozumie. Tylko ona powiedziała:

who said, "I understand what this does,

"Rozumiem, do czego to jest

and I understand the future of this machine."

i wiem jaką to ma przyszłość".

And we owe to her an enormous amount because we know

Zawdzięczamy Adzie bardzo dużo. To dzięki niej wiemy

a lot about the machine that Babbage was intending to build

tyle o maszynie, którą chciał skonstruować Babbage.

because of her.

Właśnie dzięki niej.

Now, some people call her the first programmer.

Nazwano ją pierwszą programistką.

This is actually from one of -- the paper that she translated.

Ten tekst przetłumaczony przez Adę.

This is a program written in a particular style.

to program napisany w określonym stylu.

It's not, historically, totally accurate that she's the first programmer,

Określenie jej jako pierwszego programisty nie jest chronologicznie.

and actually, she did something more amazing.

Jednak zrobiła coś bardziej zadziwiającego.

Rather than just being a programmer,

Nie do końca działała jak programista.

she saw something that Babbage didn't.

Zauważyła coś, czego nie widział Babbage.

Babbage was totally obsessed with mathematics.

On miał obsesję na punkcie matematyki.

He was building a machine to do mathematics,

Dlatego budował "maszynę do matematyki".

and Lovelace said, "You could do more than mathematics

A Lovelavce powiedziała, że można to poszerzyć.

on this machine." And just as you do,

Zupełnie jak teraz, każde z was

everyone in this room already's got a computer on them

ma tu ze sobą komputer,

right now, because they've got a phone.

przecież każdy ma telefon.

If you go into that phone, every single thing in that phone

Gdybyście się mu przyjrzeli, to każdy najmniejszy element

or computer or any other computing device

w telefonie, w komputerze lub innym urządzeniu obliczeniowym

is mathematics. It's all numbers at the bottom.

to matematyka. U podstaw zawsze są cyfry.

Whether it's video or text or music or voice, it's all numbers,

Obraz, tekst czy muzyka, zawsze najpierw

it's all, underlying it, mathematical functions happening,

są to funkcje matematyczne.

and Lovelace said, "Just because you're doing

Lovelace stwierdziła, że tylko dlatego,

mathematical functions and symbols

że maszyna stosuje symbole i wykonuje funkcje matematyczne

doesn't mean these things can't represent

nie znaczy, że nie mogą one symbolizować

other things in the real world, such as music."

innych elementów ze świata, np. muzyki".

This was a huge leap, because Babbage is there saying,

To był ogromny przeskok. Babbage twierdził:

"We could compute these amazing functions and print out

"Możemy obliczać te funkcje i drukować

tables of numbers and draw graphs," — (Laughter) —

sobie tabele liczb, rysować wykresy".(Śmiech)

and Lovelace is there and she says, "Look,

Aż tu nagle zjawia się Lovelace i mówi:

this thing could even compose music if you

"Ta maszyna może nawet komponować muzykę,

told it a representation of music numerically."

jeśli przedstawić muzykę w sposób numeryczny".

So this is what I call Lovelace's Leap.

Nazywam to skokiem Lovelace.

When you say she's a programmer, she did do some,

Była programistką, trochę się tym zajmowała

but the real thing is to have said the future is going to be

ale jej prawdziwa zasługa to stwierdzenie, że przyszłość tej maszyny

much, much more than this.

to o wiele, wiele więcej.

Now, a hundred years later, this guy comes along,

100 lat później pojawia się ten gość...

Alan Turing, and in 1936, and invents the computer all over again.

Alan Turing w 1936 wynajduje komputer na nowo.

Now, of course, Babbage's machine was entirely mechanical.

Maszyna Babbaga była mechaniczna.

Turing's machine was entirely theoretical.

Maszyna Turinga była teoretyczna.

Both of these guys were coming from a mathematical perspective,

Obaj podeszli do problemu z perspektywy matematycznej,

but Turing told us something very important.

jednak Turing powiedział coś ważnego.

He laid down the mathematical foundations

Dał matematyczne podstawy informatyki.

for computer science, and said,

Powiedział:

"It doesn't matter how you make a computer."

"Nie ma znaczenia jak zbudujesz komputer”.

It doesn't matter if your computer's mechanical,

Nieważne czy jest mechaniczny,

like Babbage's was, or electronic, like computers are today,

jak u Babbaga, czy jak współczesne komputery.

or perhaps in the future, cells, or, again,

Może w przszłości będą organiczne albo ponownie mechaniczne,

mechanical again, once we get into nanotechnology.

po opanowaniu nanotechnologii.

We could go back to Babbage's machine

Moglibyśmy powrócić do maszyny Babbaga

and just make it tiny. All those things are computers.

i zbudować ją, tylko maleńką. To wszystko są komputery.

There is in a sense a computing essence.

To esencja komputera.

This is called the Church–Turing thesis.

Oto tzw. hipoteza Churcha-Turinga.

And so suddenly, you get this link where you say

I nagle otrzymujemy ogniwo łączące

this thing Babbage had built really was a computer.

i możemy stwierdzić, że Babbage zbudował komputer.

In fact, it was capable of doing everything we do today

Tak naprawdę, jego maszyna mogła wykonać wszystko,

with computers, only really slowly. (Laughter)

co robimy dziś za pomocą komputerów, tylko bardzo wolno. (Śmiech)

To give you an idea of how slowly,

Aby pokazać jak wolno, powiem wam,

it had about 1k of memory.

że miała około 1kB pamięci.

It used punch cards, which were being fed in,

Wykorzystywała karty drukowane wkładane do maszyny.

and it ran about 10,000 times slower the first ZX81.

Działała około 10 000 razy wolniej niż pierwszy ZX Spectrum – ZX81,

It did have a RAM pack.

Maszyna miała pakiet pamięci RAM.

You could add on a lot of extra memory if you wanted to.

Użytkownik mógł zamontować dużo dodatkowej pamięci.

(Laughter) So, where does that bring us today?

(Śmiech) Do czego to nas prowadzi dziś?

So there are plans.

To są plany.

Over in Swindon, the Science Museum archives,

W archiwum muzeum w Swindon

there are hundreds of plans and thousands of pages

są setki planów i tysiące stron notatek

of notes written by Charles Babbage about this analytical engine.

na temat silnika analitycznego autorstwa Charlesa Babbaga.

One of those is a set of plans that we call Plan 28,

Jeden z tych dokumentów nazwaliśmy Plan 28.

and that is also the name of a charity that I started

Tak samo nazwałem fundację,

with Doron Swade, who was the curator of computing

założoną z Doronem Swadem, kustoszem działu komputerów

at the Science Museum, and also the person who drove

w Science Museum. To on jest siłą napędową

the project to build a difference engine,

projektu budowy maszyny różnicowej.

and our plan is to build it.

Planujemy ją zbudować.

Here in South Kensington, we will build the analytical engine.

Właśnie tu, w South Kensington budujemy maszynę analityczną.

The project has a number of parts to it.

Projekt obejmuje wiele części.

One was the scanning of Babbage's archive.

M. in. skanowanie archiwum Babbage'a.

That's been done. The second is now the study

To już zrobiliśmy. Drugi etap to przebadanie

of all of those plans to determine what to build.

wszystkich planów, aby określić, co zbudować.

The third part is a computer simulation of that machine,

Trzeci etap to symulacja komputerowa maszyny.

and the last part is to physically build it at the Science Museum.

Ostatni etap - zbudowanie w Science Museum.

When it's built, you'll finally be able to understand how a computer works,

Gdy ją zbudujemy, będzie można zrozumieć komputer.

because rather than having a tiny chip in front of you,

Zamiast patrzeć na malutkiego czipa

you've got to look at this humongous thing and say, "Ah,

spojrzymy na tego potwora i powiemy:

I see the memory operating, I see the CPU operating,

"Widzę jak działa pamięć, widzę jak działa procesor,

I hear it operating. I probably smell it operating." (Laughter)

słyszę to. Chyba nawet czuję". (Śmiech)

But in between that we're going to do a simulation.

Jednak w teraz przeprowadzimy symulację.

Babbage himself wrote, he said,

Sam Babbage napisał,

as soon as the analytical engine exists,

że gdy już zbudujemy maszynę analityczną

it will surely guide the future course of science.

wskaże nam ona przyszły kurs nauki.

Of course, he never built it, because he was always fiddling

Niestety nie udało mu się jej zbudować,

with new plans, but when it did get built, of course,

bo ciągle kombinował z nowymi planami.

in the 1940s, everything changed.

A po zbudowaniu maszyny w latach 1940. wszystko się zmieniło.

Now, I'll just give you a little taste of what it looks like

A teraz pokażę zajawkę maszyny w ruchu,

in motion with a video which shows

oto wideo prezentujące działanie

just one part of the CPU mechanism working.

jednej tylko części mechanizmu procesora.

So this is just three sets of cogs,

To po prostu 3 zestawy zębatek.

and it's going to add. This is the adding mechanism

Zaczyna się dodawanie. To mechanizm dodający w ruchu.

in action, so you imagine this gigantic machine.

Pozwala to sobie wyobrazić jak gigantyczna będzie całość.

So, give me five years.

Dajcie mi pięć lat.

Before the 2030s happen, we'll have it.

Zbudujemy to do 2030, obiecuję.

Thank you very much. (Applause)

Dziękuję bardzo. (Brawa).