Brenda Romero: Gaming for understanding

Brenda Brathwaite: Anlamak için oynamak

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Çeviri: Hakan Cengiz Gözden geçirme: Mehmet Emin Yildiz

When we think of games, there's all kinds of things.

Oyunlardan bahsedince akla gelen çok şey var.

Oyunlardan hiç hoşlanmıyor ya da fanatik olabilirsiniz.

Maybe you're ticked off, or maybe, you're looking forward to a new game.

Geç saatlere kadar oyun oynuyor olabilirsiniz.

You've been up too late playing a game.

Bunların hepsi benim başıma geliyor.

All these things happen to me.

Ancak oyunlardan bahsedince

But when we think about games,

AAA statülü diye adlandırdığımız bunun gibi

a lot of times we think about stuff like this:

büyük bütçeli savaş oyunları akla gelir

first-person shooters, or the big, what we would call AAA games,

veya Facebook oyuncusu olabilirsiniz.

or maybe you're a Facebook game player.

Bu partnerimle benim üzerinde çalıştığımız bir alan.

This is one my partner and I worked on.

Belki Facebook oyunları oynuyorsunuz. Bizim şu aralar

ürettiğimiz de bu. Bu daha hafif bir oyun türü.

Maybe you play Facebook games, and that's what we're making right now.

Belki aklınıza Şükran Günü gibi zamanlarda

This is a lighter form of game.

Maybe you think about the tragically boring board games

bizi esir alan sıkıcı karton oyunlar geliyor.

that hold us hostage in Thanksgiving situations.

Mesela bu da gördüğünüz gibi o sıkıcı

This would be one of the tragically boring board games that you can figure out.

pano oyunlarından biri

ya da belki oturma odanızda

Or maybe you're in your living room,

çocuklarınızla Wii ya da benzer bir şey oynuyorsunuz.

playing with the Wii with the kids,

and there's this whole range of games, and that's very much what I think about.

Sizin de bildiğiniz gibi daha pek çok oyun türü sayabiliriz.

Bunlar benim üzerine ciddi manada kafa yorduğum şeyler.

I make my living from games, I've been lucky enough to do this

Hayatımı oyunlardan kazanıyorum.

15 yaşımdan beri bu işi yaptığım için yeterince şanslıyım.

since I was 15, which also qualifies as I've never really had a real job.

Sanki hiçbir zaman gerçek bir işim olmamış gibi.

But we think about games as fun, and that's completely reasonable,

Oyunları eğlendirici olarak düşünürüz

ve bu gayet mantıklı, fakat gelin bunun hakkında biraz düşünelim.

but let's just think about this.

So this one here, this is the 1980 Olympics.

Mesela buradaki 1980 Olimpiyatları.

Siz neredeydiniz bilmiyorum ama ben

Now I don't know where you guys were,

but I was in my living room.

oturma odamdaydım. Resmen dini bir olay gibiydi.

It was practically a religious event.

Bu Amerika'nın Rusya'yı yendiği oyundu

And this is when the Americans beat the Russians,

and this was -- yes, it was technically a game.

ve bu -- evet, teknik olarak bu bir oyundu.

Hokey bir oyundur. Ama bu gerçekten bir oyun muydu?

Hockey is a game.

But really, was this a game?

Yani insanlar ağlıyordu. Annemin bir Monopoly oyunu

I mean, people cried.

I've never seen my mother cry like that at the end of Monopoly.

sonunda bu kadar ağladığını görmedim.

(Laughter)

And so this was an amazing experience.

Bu inanılmaz bir deneyimdi.

Or, if anybody here is from Boston --

Aranızda Bostonlu varsa --

So when the Boston Red Sox won the World Series

Boston Red Sox dünya serisini kazandığında,

after I believe, 351 years --

yanılmıyorsam 351 yıl aradan sonra,

(Laughter)

when they won the World Series, it was amazing.

dünya serisini kazandıklarında, bu inanılmazdı.

I happened to be living in Springfield at the time,

O zamanlar Springfiled'de yaşıyordum

ve bunun en iyi yanı

and the best part of it was,

you would close the women's door in the bathroom,

kadınlar tuvaletinde kapıyı kapatınca

and I remember seeing "Go Sox," and I thought, really?

"Yaşa Sox" yazısını gördüğüm andı. Yani cidden mi?

Or the houses, you'd come out, because every game,

Evden dışarı çıkınca, her oyun,

sanırım her oyun uzatmaya gidiyordu değil mi?

well, I think almost every game, went into overtime, right?

So we'd be outside, and all the other lights are on in the whole block.

Dışarı çıktığınızda tüm bloktaki ışıklar açık olurdu,

çocuklar derslere katılmazdı,

And kids -- the attendance was down in school,

okula gitmezdi.

kids weren't going to school, but it's OK, it's the Red Sox, right?

Ama haklılar sonuçta Red Sox maçı var, değil mi?

I mean, there's education, and then there's the Red Sox,

Yani bir yanda eğitim diğer yanda Red Sox,

ve hangisini seçeceklerini biliyoruz.

and we know where they're stacked.

So this was an amazing experience,

Bu inanılmaz bir deneyimdi, evet yine,

and again, yes, it was a game, but they didn't write newspaper articles,

bu bir oyundu ama hakkında makaleler yazmadılar,

insanlar şöyle demediler; "Red Sox kazandı,

people didn't say, "You know, really, I can die now, because the Red Sox won."

artık huzurla ölebilirim." Birçok insan öldü de.

And many people did.

Yani oyunların bizim için anlamı büyük.

So games, it means something more to us.

It absolutely means something more.

Kesinlikle göründüğünden daha çok şey ifade ediyorlar.

So now, this is an abrupt transition here.

Şimdi burada ani bir geçiş yapacağım.

Gerçek bir iş yaptığım 3 yıllık bir zaman dilimi vardı.

There was three years where I actually did have a real job, sort of.

Üniversitede bir bölümün başkanıydım.

I was the head of a college department teaching games,

Oyunları öğretiyordum. Gerçek bir işe benziyordu.

so, again, it was sort of a real job,

and now I got to talk about making them as opposed to making them.

Yani şimdi oyun yapmak yerine oyun yapmayı anlatmam gerekiyordu.

Bir gün akşam yemeğindeydim. Bölüm başkanı olduğunuzda

Part of the job of it, when you're a chair of a department,

işinizin bir kısmı da yemek yemektir. O konuda da iyiydim.

is to eat, and I did that very well --

Zig Jackson diye biriyle yemekteydik.

and so I'm out at a dinner with this guy called Zig Jackson.

So this is Zig in this photograph, this is also one of Zig's photographs.

Fotoğraftaki kişi Zig. Bu onun kendi fotoğraflarından biri.

O bir fotoğrafçı.

He's a photographer.

Ülkeyi bir baştan bir başa dolaşıp kendini çekiyor

And he goes all around the country taking pictures of himself,

ve burada da onu kızılderili bölgesinde görüyorsunuz.

and you can see here he's got Zig's Indian Reservation.

Bu kare de, daha geleneksel çekimlerinden biri.

And this particular shot --

this is one of the more traditional shots.

Bu bir yağmur dansçısı.

This is a rain dancer.

And this is one of my favorite shots here.

Bu da benim en sevdiğim fotoğraflarından biri.

So you can look at this, and maybe you've even seen things like this.

Buna bakınca buna benzer şeyler gördüğünüzü

düşünebilirsiniz. Bu bir çeşit kültürel anlatım, değil mi?

This is an expression of culture, right?

And this is actually from his Degradation series.

Bu onun Yıkım serisinden bir çalışma.

And what was most fascinating to me about this series

Bu seride en çok ilgimi çeken

is just, look at that little boy there, can you imagine?

mesela buradaki oğlana bir bakın.

Hayal edebiliyor musunuz? Hadi deneyelim! Onun bir

We can see that's a traditional Native American.

Now I just want to change that guy's race.

yerli olduğunu görebiliyoruz. Şimdi onun ırkını

Just imagine if that's a black guy.

değiştirmek istiyorum. Bir zenci olduğunu hayal edelim.

So, "Honey, come here, let's get you a picture with the black guy." Right?

"Hayatım gel şuradaki zenciyle bir fotoğrafını çekeyim."

Değil mi? Yani cidden bunu kimse yapmazdı.

Like, seriously, nobody would do this.

Bu insanı şaşırtıyor ve bu konu bir kızılderili olarak

It baffles the mind.

And so Zig, being Indian, likewise it baffles his mind.

Zig'i de aynı şekilde şaşırtıyor. Şu an yanımda yok ama

His favorite photograph --

my favorite photograph of his, which I don't have in here --

bu en sevdiği fotoğrafı, yani benim en sevdiğim...

Kızılderililerin fotoğrafını çeken bir beyazın fotoğrafını

is Indian taking picture of white people taking pictures of Indians.

çeken bir kızılderili. (Kahkahalar)

(Laughter)

So I happen to be at dinner with this photographer,

İşte bir şekilde bu fotoğrafçıyla yemekteyim

and he was talking with another photographer

ve o başka bir fotoğrafçıyla

about a shooting that had occurred,

bir fotoğraf çekimi üzerine konuşuyor

and it was on an Indian Reservation.

yine kızılderili bölgesinde. Fotoğrafı çekmek için

He'd taken his camera up there to photograph it,

kamerasını götürmüş ama oraya vardığında

but when he got there, he discovered he couldn't do it.

bunu bir türlü yapamadığını farketmiş.

Çekimi yapamamış. Bunun üzerine konuşuyorlardı.

He just couldn't capture the picture.

And so they were talking back and forth about this question.

Fotoğrafı çektin mi çekmedin mi şeklinde.

Do you take the picture or not?

And that was fascinating to me as a game designer,

Bu bir oyun tasarımcısı olarak çok ilgimi çekmişti

because it never occurs to me,

çünkü ben hiçbir zaman, oyunu şu zor konu üzerine

should I make the game about this difficult topic or not?

yapsam mı yapmasam mı diye düşünmem.

Because we just make things that are fun

Çünkü biz hep eğlencelik şeyler yapıyoruz ya da bilirsiniz

or will make you feel fear, that visceral excitement.

sizi korkutacak, müthiş heyecanlandıracak şeyler.

But every other medium does it.

Fakat zaten diğer her yayın aracı bunu yapar.

So this is my kid.

Bu benim kızım Maezza.

This is Maezza, and when she was seven years old,

Bir gün 7 yaşındayken okuldan eve geldi

she came home from school one day,

and like I do every single day, I asked her, "What did you do today?"

ve ben her gün olduğu gibi

"Bugün ne yaptın?" diye sordum.

"Atlantik köle ticareti hakkında konuştuk." dedi.

So she said, "We talked about the Middle Passage."

İşte o an gelmişti. Maezza'nın babası zenci

Now, this was a big moment. Maezza's dad is black,

and I knew this day was coming.

ve o günün geleceğini biliyordum. 7 yaşındayken

I wasn't expecting it at seven, I don't know why, but I wasn't.

olmasını beklemiyordum. Neden bilmiyorum, ama beklemiyordum.

Anyways, so I asked her, "How do you feel about that?"

Bir şekilde, ona sordum, "Bunun hakkında ne hissediyorsun?"

Anlatmaya devam etti ve buradaki ebeveyn olan herkes

So she proceeded to tell me,

and so any of you who are parents will recognize the bingo buzzwords here.

burada geçen moda sözcükleri anımsayacaktır.

"The ships start in England, they come down from England,

Her neyse, gemi İngiltere'den hareket eder,

İngiltere'yi geçer, okyanusu aşarak Afrika'ya gider.

they go to Africa, they go across the ocean --

Bu Atlantik köle ticaretidir - onlar Amerika'ya,

that's the Middle Passage part --

they come to America, where the slaves are sold," she's telling me.

kızımın bana söylediğine göre kölelerin satıldığı yere gelirler.

Ancak Abraham Lincoln başkan olarak seçildikten sonra

But Abraham Lincoln was elected president,

kölelerin özgürleştirilmesi ile ilgili yasa yürürlüğe girmiştir ve köleler artık özgürlüklerine kavuşmuşlardır.

and then he passed the Emancipation Proclamation,

10 saniye sessizlikten sonra:

and now they're free.

Pause for about 10 seconds.

"Can I play a game, Mommy?"

"Oyun oynayabilir miyim anne?"

Ve sonra düşündüm "Bu kadar mı yani?" Bilirsiniz

And I thought, that's it? And so, you know,

this is the Middle Passage, this is an incredibly significant event,

bu köleliğin hikayesidir, yani inanılmaz derecede önemli bir olaydır.

Ancak kızım bu duruma çok basit bir şekilde

and she's treating it like, basically some black people went on a cruise,

bazı siyah insanların bir deniz yolculuğuna çıkması olarak baktı.

this is more or less how it sounds to her.

Ona öyle geldi. (Kahkahalar)

(Laughter)

Ne mi yaptım? Bu duruma daha fazla ehemmiyet göstermek istedim

And so, to me, I wanted more value in this,

so when she asked if she could play a game, I said, "Yes."

ve oyun oynayabilir miyim diye sorduğunda

"Evet" dedim. (Kahkahalar)

(Laughter)

And so I happened to have all of these little pieces.

Bu yüzden bu küçük parçaları getirdim.

Ben bir oyun tasarımcısıyım, bu yüzden bu tür şeyler evimde fazlaca var.

I'm a game designer, so I have this stuff sitting around my house.

Ve dedim ki "Evet, oyun oynayabilirsin."

I said, "Yeah, you can play a game," and I give her a bunch of these,

Ona bunlardan bir sürü vererek farklı aileleri

boyamasını söyledim. Bunlar Maezza'nın resimleri.

and I tell her to paint them in different families.

Tanrım, bunları görmek benim hala tutulup kalmama sebep oluyor.

These are pictures of Maezza when she was --

Her neyse Maezza onun küçük ailelerini boyuyor.

God, it still chokes me up seeing these.

Ve sonra bunların bir kısmını aldım ve onları bir bota koydum.

So she's painting her little families.

So then I grab a bunch of them and I put them on a boat.

İşte bot buydu. Göründüğü gibi aceleyle yapılmış bir bot. (Kahkahalar)

This was the boat, it was made quickly, obviously.

And so the basic gist of it is, I grabbed a bunch of families,

Her neyse özetle, ailelerden bir kısmını aldım.

Maezza: "Anne pembe bebekle

and she's like, "Mommy, but you forgot the pink baby

and you forgot the blue daddy

mavi babayı unuttun

ve bunları da unuttun." dedi.

and you forgot all these other things."

Ekleyerek: "Onlar da gitmek istiyor." dedi. Ben de

And she says, "They want to go."

"Hayır tatlım onlar gitmek istemiyor. Bu köle ticareti için yapılmış bir gemi.

And I said, "Honey, no, they don't want to go.

Kimse köle olmak istemiyor." dedim.

This is the Middle Passage, Nobody wants to go on the Middle Passage."

Sonra Maezza bana yalnızca bir oyun tasarımcısının

kızının annesine atabileceği bir bakış attı

So she gave me a look that only a daughter of a game designer would give a mother,

ve biz kurallara uyarak okyanusu geçerken,

and as we're going across the ocean, following these rules,

Maezza ne yaptığının farkına vardı ve bana

she realizes that she's rolling pretty high,

"Bunu yapmayacağız" dedi.

and she says to me, "We're not going to make it."

Bilirsiniz, yeterli yiyeceğin olmadığını farkederek

And she realizes, we don't have enough food,

bana ne yapacağımızı sordu ve ben de

and so she asks what to do,

and I say -- remember, she's seven --

"Hımm, iki seçeneğimiz var" dedim --Maezza'nın 7 yaşında olduğunu hatırlatırım.--

"We can either put some people in the water

"Ya insanları suyun dibine göndeririz ya da

or we can hope that they don't get sick

hastalanmamalarını umarak

diğer tarafa, yani gideceğimiz yere ulaşırız."

and we make it to the other side."

Yüzündeki ifade değişti ve dedi ki:

Just the look on her face came over --

now mind you this is after a month of --

--bu arada bu olaydan bir ay sonra

her yıl düzenlenen Tarihteki Siyahi İnsanlar Ayı'ndaydık--

this is Black History Month, right?

After a month, she says to me, "Did this really happen?"

Bir ay sonra bana

"Böyle bir şey gerçekten oldu mu?" diye sordu.

Ben de "evet" dedim. Sonra dedi ki:

And I said, "Yes." And so she said --

"Eğer babam o köle ticaretinden kurtulmuş olsaydı

this is her brother and sister --

"If I came out of the woods, Avalon and Donovan might be gone."

kardeşlerim Avalon ve Donovan burada olmayabilirdi.". -"Evet."

"Yes."

-"Ama onları görmek için Amerika'ya gidebilirdim.". -"Hayır."

"But I'd get to see them in America."

"No."

-"Ama ya onları görmüş olsaydım? Onlarla birlikte kalamaz mıydım?". -"Hayır."

"But what if I saw them? Couldn't we stay together?"

"O zaman Babam da gitmiş olabilirdi.". "Evet."

"So Daddy could be gone."

"Yes."

Bundan çok etkilenerek ağlamaya başladı,

She was fascinated by this, and she started to cry,

ben de ağlamaya başladım ve babası da ağlamaya başladı.

I started to cry, her father started to cry, and now we're all crying.

Hepimiz ağlıyorduk. Babası

işten eve gelirken köleliğin hikayesi ile karşılaşacağını ummamıştı

He didn't expect to come home from work to the Middle Passage, but there it goes.

ama tam içine düştü işte. (Kahkahalar)

Evet, bu oyunu yaptık ve bu sayede o konuyu anladı.

And so, we made this game, and she got it.

She got it because she spent time with these people.

Çünkü bu insanlarla vakit geçirmişti.

It wasn't abstract stuff in a brochure or in a movie.

Bu bir broşürde ya da filmdeki soyut bir şey değildi.

And so it was just an incredibly powerful experience.

Bu yüzden bu inanılmaz güçlü bir tecrübeydi.

This is the game, which I've ended up calling "The New World,"

Bu benim "Yeni Dünya" olarak adlandırdığım

bir oyun ve bu ifadeyi beğendiğim için öyle adlandırdım.

because I like the phrase.

Kelime olarak Yeni Dünya'nın

I don't think the New World felt too new worldly exciting

to the people who were brought over on slave ships.

esir gemilerinde götürülen insanları heyecanlandıracağını sanmıyorum.

Ancak bu gerçekleştiğinde tüm gezegeni gördüm.

But when this happened, I saw the whole planet; I was so excited.

Çok heyecanlıydım. Şey gibiydi; 20 yıl boyunca oyun yapmıştım

I'd been making games for 20-some years,

ve tekrar yapmaya karar verdim.

and then I decided to do it again.

My history is Irish.

Benim hikayem İrlandalı olmak.

So this is a game called "Síochán Leat." It's "peace be with you."

Bu yüzden adı Síochán Leat. Bu "Barış seninle olsun." anlamına geliyor.

İşte bu tek bir oyun içerisinde benim ailemin tüm tarihi.

It's the entire history of my family in a single game.

I made another game called "Train."

Train adında bir başka oyun yaptım.

Altı seriden oluşan bir oyun yapıyordum

I was making a series of six games that covered difficult topics,

zor temaları içeriyordu ve eğer zor temaları içeren bir şey

and if you're going to cover a difficult topic, this is one you need to cover,

yapıyorsanız bu ihtiyaç duyacağınız bir kapaktır.

Bunun ne hakkında olduğunu sizin anlamanıza bırakacağım.

and I'll let you figure out what that's about on your own.

Ayrıca Gözyaşı Yolu hakkında bir oyun yaptım.

And I also made a game about the Trail of Tears.

This is a game with 50,000 individual pieces.

Bu 50,000 bireysel parçadan oluşan bir oyun.

I was crazy when I decided to start it, but I'm in the middle of it now.

Buna başalama kararı aldığımda çıldırmış olmalıyım.

Ancak şu an bu oyunun tam ortasındayım.

It's the same thing.

Bu aynı şey.

I'm hoping that I'll teach culture through these games.

Bu oyunlar aracılığıyla kültürleri öğretmeyi umuyorum.

Bu da üzerinde çalışmış olduklarımdan birisi --

And the one I'm working on right now, which is --

tam ortasında olduğum için ve bunlar beni bir şekilde çıldırmışım gibi hissettirdiği için--

because I'm right in the middle of it,

and these for some reason choke me up like crazy --

Meksikalı Mutfak İşçileri adında bir oyun.

is a game called "Mexican Kitchen Workers."

Aslında bu aşağı yukarı bir matematik problemi.

And originally, it was a math problem, more or less.

Yasadışı göçmenlik ekonomisi gibi bir şey.

Here's the economics of illegal immigration.

Meksika kültüründen daha fazla şey öğrendim--

And the more I learned about Mexican culture --

Bu arada ortağım bir Meksikalı-- öğrendiğim şey

my partner is Mexican — the more I learned that,

sizin de bildiğiniz gibi yemek hepimiz için temel bir ihtiyaç

you know, for all of us, food is a basic need,

ve gayet tabii Meksikalılar için de bu durum böyle. Ama aslında yemek bundan fazlası.

and it is obviously with Mexicans, too, but it's much more than that.

O aşkı ifade etme biçimi. Aslında o

It's an expression of love. It's an expression of --

--Tanrım, düşündüğümden daha fazla tutulup kalıyorum, demek istediklerimi söyleyemiyorum.

God, I'm totally choking up way more than I thought.

I'll look away from the picture.

Resme bakmamaya çalışayım.--

It's an expression of beauty, it's how they say they love you.

Aslında bu güzelliği ifade ediş biçimi. Seni sevdiklerini nasıl söyledikleri ile ilgili,

It's how they say they care,

birbirlerine ne kadar değer verdikleri ile ilgili. Birilerinin

and you can't hear somebody talk about their Mexican grandmother

Meksikalı büyükanneler hakkında konuşurken

ilk cümlelerinde "yemek" dediklerini duyarsınız..

without saying "food" in the first sentence.

And so to me, this beautiful culture,

Bu yüzden bana göre, bu güzel kültür, bu güzel ifade

this beautiful expression is something that I want to capture through games.

oyunlarla yakalamak istediğim bir şey.

And so games, for a change, it changes how we see topics,

Oyunlar bu yüzden olaylara bakışımızı değiştiriyor,

o olaylardaki insanlar hakkındaki algılarımızı değiştiriyor

it changes our perceptions about those people in topics,

ve bizi değiştiriyor.

and it changes ourselves.

We change as people through games,

Oyunlarla birlikte biz de değişiyoruz

because we're involved, and we're playing,

çünkü içlerine giriyor ve oyuna katılıyoruz

and we're learning as we do so.

ve bunu yaparken de öğreniyoruz. Teşekkürler. (Alkışlar)

Thank you.