Brenda Romero: Gaming for understanding

Brenda Brathwaite: Chơi game để hiểu

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Trà Giang Lê Reviewer: Trinh Brunch

When we think of games, there's all kinds of things.

Khi chúng ta nghĩ về các trò chơi (game), có đủ thứ trò chơi.

Có thể bạn thấy bực bội hay có thể bạn đang mong chờ

Maybe you're ticked off, or maybe, you're looking forward to a new game.

một trò chơi mới. Bạn đã từng thức rất khuya chỉ để chơi game.

You've been up too late playing a game.

Tất cả những điều đó đều xảy ra với tôi.

All these things happen to me.

Nhưng khi chúng ta nghĩ về trò chơi, nhiều lúc ta nghĩ

But when we think about games,

về những thứ thế này: xạ thủ đơn, hay lớn hơn,

a lot of times we think about stuff like this:

cái mà chúng tôi gọi là 3A (AAA) game,

first-person shooters, or the big, what we would call AAA games,

hay có thể bạn là một người chơi game trên Facebook.

or maybe you're a Facebook game player.

Đây là thứ mà cộng sự và tôi đã thực hiện.

This is one my partner and I worked on.

Có thể bạn chơi game Facebook - thứ chúng tôi

đang làm. Đây là một dạng đơn giản hơn của game.

Maybe you play Facebook games, and that's what we're making right now.

Có thể bạn nghĩ tới các trò chơi bảng chán khủng khiếp

This is a lighter form of game.

Maybe you think about the tragically boring board games

mà chúng ta bị bắt chơi trong các dịp Lễ Tạ Ơn.

that hold us hostage in Thanksgiving situations.

Nó có thể là một trong những trò chơi bảng chán khủng khiếp đó

This would be one of the tragically boring board games that you can figure out.

mà bạn có thể nhận ra.

Hoặc có thể bạn đang ở trong phòng khách, bạn biết đó,

Or maybe you're in your living room,

chơi Wii với bọn trẻ, hay cái gì đó tương tự,

playing with the Wii with the kids,

and there's this whole range of games, and that's very much what I think about.

và, bạn biết đó, trò chơi có cả một phạm vi rộng lớn,

và đó chính là điều tôi suy nghĩ.

I make my living from games, I've been lucky enough to do this

Tôi kiếm sống từ trò chơi. Tôi may mắn được

làm việc này từ khi tôi 15 tuổi, nghĩa là đủ điều kiện

since I was 15, which also qualifies as I've never really had a real job.

để cho là tôi chưa từng có một công việc thực sự.

But we think about games as fun, and that's completely reasonable,

Nhưng chúng ta nghĩ đến trò chơi là vui thú, điều đó hoàn toàn

hợp lý, nhưng hãy nghĩ thử hướng này.

but let's just think about this.

So this one here, this is the 1980 Olympics.

Hình này, đây là trận Olympics 1980.

Tôi không biết các bạn đã ở đâu nhưng tôi đã ở

Now I don't know where you guys were,

but I was in my living room.

trong phòng khách. Chuyện đó trong thực tế như là một sự kiện tôn giáo.

It was practically a religious event.

Còn đây là lúc đội Mỹ thắng đội Nga,

And this is when the Americans beat the Russians,

and this was -- yes, it was technically a game.

và đó là... phải, nó theo lý là một trò chơi.

Khúc côn cầu (hockey) là một trò chơi. Nhưng thật không, đây có thật là một trò chơi không?

Hockey is a game.

But really, was this a game?

Ý tôi là, người ta khóc. Tôi chưa từng thấy mẹ tôi khóc

I mean, people cried.

I've never seen my mother cry like that at the end of Monopoly.

như thế lúc chơi xong Cờ Triệu Phú (Monopoly) cả.

(Laughter)

And so this was an amazing experience.

Vậy nên đó là một trải nghiệm tuyệt vời.

Or, if anybody here is from Boston --

Hay, bạn biết đấy, nếu có ai đó ngồi đây đến từ Boston...

So when the Boston Red Sox won the World Series

Khi mà đội Red Sox Boston đã thắng giải World Series sau -

after I believe, 351 years --

theo tôi, 351 năm,

(Laughter)

when they won the World Series, it was amazing.

giây phút họ thắng giải World Series, chuyện đó thật tuyệt vời.

I happened to be living in Springfield at the time,

Tôi tình cờ đang sống ở Springfield lúc đó,

và điều tuyệt vời nhất về nó... là...

and the best part of it was,

you would close the women's door in the bathroom,

bạn đóng cửa phòng vệ sinh nữ,

and I remember seeing "Go Sox," and I thought, really?

và tôi nhớ đã thấy chữ "Sox tiến lên", và tôi tự nhủ, thiệt hả trời?

Or the houses, you'd come out, because every game,

Hay những căn hộ, bạn sẽ ra ngoài, bởi mọi trận đấu,

à, tôi nghĩ là gần như mọi trận đấu đều có đấu bù giờ, phải không?

well, I think almost every game, went into overtime, right?

So we'd be outside, and all the other lights are on in the whole block.

Chúng tôi ở bên ngoài, và đèn đóm được bật hết lên

toàn khu nhà, và bọn trẻ, sỉ số hiện diện giảm xuống

And kids -- the attendance was down in school,

ở trường vì bọn trẻ không đi học.

kids weren't going to school, but it's OK, it's the Red Sox, right?

Nhưng không sao, đó là vì đội Red Sox mà, phải không?

I mean, there's education, and then there's the Red Sox,

Ý tôi là, chuyện học, rồi chuyện đội Red Sox,

và chúng ta biết chúng chất chồng lên nhau.

and we know where they're stacked.

So this was an amazing experience,

Đây là một trải nhiệm tuyệt vời, và một lần nữa, phải,

and again, yes, it was a game, but they didn't write newspaper articles,

nó là một trò chơi, nhưng họ không viết các bài báo,

người ta không nói ra -- bạn biết đấy, kiều như: "Tôi có thể chết giờ cũng được

people didn't say, "You know, really, I can die now, because the Red Sox won."

vì đội Red Sox thắng". Nhiều người đã làm vậy.

And many people did.

Vậy trò chơi, nó có ý nghĩa gì đó hơn đối với chúng ta.

So games, it means something more to us.

It absolutely means something more.

Nó chắc chắn phải có ý nghĩa gì đó hơn thế nữa.

So now, this is an abrupt transition here.

Vậy giờ, tôi sẽ có bước chuyển gấp sang chuyện khác.

Tôi từng có một công việc thực sự trong ba năm, đại khái thế.

There was three years where I actually did have a real job, sort of.

Tôi là trưởng khoa của một khoa ở đại học

I was the head of a college department teaching games,

dạy về game, vậy đó, một lần nữa, nó đại khái là một công việc thực sự,

so, again, it was sort of a real job,

and now I got to talk about making them as opposed to making them.

và khi đó tôi chỉ được nói về việc làm ra trò chơi chứ không làm ra trò chơi.

Và tôi đi ăn tối. Khi bạn có một ghế trong khoa, một phần của công việc

Part of the job of it, when you're a chair of a department,

là ăn và tôi làm việc đó khá tốt,

is to eat, and I did that very well --

tôi đi ăn tối với anh chàng được gọi là Zig Jackson.

and so I'm out at a dinner with this guy called Zig Jackson.

So this is Zig in this photograph, this is also one of Zig's photographs.

Đây là Zig trong hình. Đây cũng là một trong những tấm ảnh do Zig chụp.

Anh ấy là một nhiếp ảnh gia.

He's a photographer.

Anh đi khắp đất nước để chụp hình

And he goes all around the country taking pictures of himself,

chính anh, và bạn có thể thấy anh ta chụp

and you can see here he's got Zig's Indian Reservation.

đất của người Mỹ Da Đỏ bản địa - nguồn gốc của Zig. Và bức hình này,

And this particular shot --

this is one of the more traditional shots.

đây là một trong những tấm hình kiểu cổ điển - một vũ công mưa.

This is a rain dancer.

And this is one of my favorite shots here.

Và đây là bức hình tôi ưa thích.

So you can look at this, and maybe you've even seen things like this.

Bạn có thể nhìn, và có thể bạn đã từng thấy

những thứ thế. Đây là một sự thể hiện văn hóa, đúng chưa?

This is an expression of culture, right?

And this is actually from his Degradation series.

Và đây là từ bộ ảnh Sự Phai Nhạt của anh.

And what was most fascinating to me about this series

Và điều kinh ngạc nhất của tôi về bộ ảnh này

is just, look at that little boy there, can you imagine?

là hãy nhìn vào cậu bé đó đi.

Bạn có thể tưởng tượng được không? Hãy bắt đầu nào, chúng ta có thể thấy đó là

We can see that's a traditional Native American.

Now I just want to change that guy's race.

một người Mỹ bản địa truyền thống. Giờ, tôi chỉ muốn chuyển sắc tộc của anh ta.

Just imagine if that's a black guy.

Hãy tưởng tượng nếu đó là một anh da đen.

So, "Honey, come here, let's get you a picture with the black guy." Right?

"Mình ơi, tới đây, hãy chụp hình với gã da đen đó đi."

Không phải chứ? Thật tình, chả ai lại làm điều này.

Like, seriously, nobody would do this.

Nó gây rối trí. Và Zig, một Người Da Đỏ,

It baffles the mind.

And so Zig, being Indian, likewise it baffles his mind.

tương tự chuyện đó cũng làm anh rối trí. Bức ảnh yêu thích của anh --

His favorite photograph --

my favorite photograph of his, which I don't have in here --

bức ảnh của anh tôi thích nhất, mà tôi không có đem theo đây là

Người Da Đỏ chụp hình người da trắng đang chụp hình

is Indian taking picture of white people taking pictures of Indians.

Người Da Đỏ. (Cười lớn)

(Laughter)

So I happen to be at dinner with this photographer,

Tôi tình cờ ăn tối với nhà nhiếp ảnh này,

and he was talking with another photographer

và anh ta đang nói với một nhà nhiếp ảnh khác

about a shooting that had occurred,

về một dịp chụp hình,

and it was on an Indian Reservation.

chuyện đó xảy ra ở một vùng đất của những người Mỹ Da Đỏ bản địa. Anh đem máy ảnh

He'd taken his camera up there to photograph it,

đến đó để chụp hình, nhưng khi anh tới,

but when he got there, he discovered he couldn't do it.

anh nhận ra anh không làm được. Đơn giản là anh không thể

chụp được. Và họ nói tới nói lui

He just couldn't capture the picture.

And so they were talking back and forth about this question.

về câu hỏi này. Bạn có chụp hình hay không?

Do you take the picture or not?

And that was fascinating to me as a game designer,

Và điều đó thật kinh ngạc với tôi trong tư cách một người thiết kế trò chơi,

because it never occurs to me,

bởi tôi chưa từng tự hỏi rằng, mình có nên

should I make the game about this difficult topic or not?

tạo ra trò chơi về chủ đề hóc búa này không?

Because we just make things that are fun

Bởi chúng ta chỉ làm ra những thứ vui vẻ, hay là, bạn biết đấy,

or will make you feel fear, that visceral excitement.

làm bạn sợ, hay là, gây phấn khích trong lòng.

But every other medium does it.

Nhưng mọi phương tiện khác đều làm thế.

So this is my kid.

Đây là con tôi. Đây là Maezza, và khi con bé

This is Maezza, and when she was seven years old,

bảy tuổi, ngày nọ, con bé từ trường về nhà,

she came home from school one day,

and like I do every single day, I asked her, "What did you do today?"

và như thường lệ, tôi hỏi con bé:

"Hôm nay con đã làm gì?"

Con bé nói: "Tụi con học về Hải Trình Tàu Nô Lệ (Middle Passage).

So she said, "We talked about the Middle Passage."

Một giây phút trọng đại. Bố Maezza là người da đen,

Now, this was a big moment. Maezza's dad is black,

and I knew this day was coming.

và tôi biết ngày này sẽ đến. Tôi không ngờ nó đến lúc

I wasn't expecting it at seven, I don't know why, but I wasn't.

con bé mới lên bảy. Tôi không biết tại sao nhưng tôi không ngờ tới.

Anyways, so I asked her, "How do you feel about that?"

Dù gì thì tôi hỏi bé: "Con cảm thấy thế nào về chuyện đó?"

Và con bé bắt đầu kể tôi nghe, trong số các bạn ở đây

So she proceeded to tell me,

and so any of you who are parents will recognize the bingo buzzwords here.

ai đang làm bố mẹ sẽ nhận ra trò chơi bingo buzzwords này.

"The ships start in England, they come down from England,

Con tàu khởi hành từ nước Anh, họ đi từ

Anh, tới Châu Phi, băng qua đại dương --

they go to Africa, they go across the ocean --

và đó chính là Hải Trình Tàu Nô Lệ -- họ tới Mỹ

that's the Middle Passage part --

they come to America, where the slaves are sold," she's telling me.

nơi mà nô lệ bị bán, con bé kể tôi.

Nhưng Abraham Lincoln được bầu làm tổng thống và rồi ông

But Abraham Lincoln was elected president,

ban hành Tuyên Ngôn Giải Phóng Nô Lệ (Emancipation Proclamation), và giờ họ đã tự do.

and then he passed the Emancipation Proclamation,

Dừng lại chừng 10 giây.

and now they're free.

Pause for about 10 seconds.

"Can I play a game, Mommy?"

"Con chơi game được không mẹ?"

Và tôi nghĩ, chỉ vậy thôi sao? Và, bạn biết đấy,

And I thought, that's it? And so, you know,

this is the Middle Passage, this is an incredibly significant event,

chuyện này là Hải Trình Tàu Nô Lệ, đây là sự kiện hết sức quan trọng

và con bé coi đó, đơn giản như thể chỉ vài người

and she's treating it like, basically some black people went on a cruise,

da đen nào đó lên một chuyến du thuyền, không hơn không kém

this is more or less how it sounds to her.

thứ con bé hiểu. (Cười lớn)

(Laughter)

Với tôi, tôi muốn chuyện này mang nhiều giá trị hơn

And so, to me, I wanted more value in this,

so when she asked if she could play a game, I said, "Yes."

nên khi con bé hỏi liệu có được chơi game không, tôi trả lời:

"Có" (Cười lớn)

(Laughter)

And so I happened to have all of these little pieces.

Rồi tôi tình cờ có những thứ nhỏ nhỏ này.

Tôi là nhà thiết kế trò chơi, nên tôi có mấy thứ này quanh nhà.

I'm a game designer, so I have this stuff sitting around my house.

Tôi nói: "Được, con chơi game đi", và tôi đưa con bé

I said, "Yeah, you can play a game," and I give her a bunch of these,

một đống những thứ này, và bảo nó tô chúng

thành những gia đình khác nhau. Đây là ảnh của Maezza

and I tell her to paint them in different families.

khi con bé đang -- Trời ạ, tôi vẫn bị nấc cụt khi nhìn những thứ này.

These are pictures of Maezza when she was --

Vậy là con bé tô những gia đình nhỏ của nó.

God, it still chokes me up seeing these.

Rồi tôi nhặt một đống đó rồi đặt lên một cái thuyền.

So she's painting her little families.

So then I grab a bunch of them and I put them on a boat.

Đây là cái thuyền nhé. Nó rõ ràng đã được làm một cách vội vã. (Cười lớn)

This was the boat, it was made quickly, obviously.

And so the basic gist of it is, I grabbed a bunch of families,

Rồi chủ yếu là thế này, tôi nhặt một đống gia đình lên

và con bé bảo: "Mẹ, mẹ quên em bé màu hồng kìa

and she's like, "Mommy, but you forgot the pink baby

and you forgot the blue daddy

và mẹ quên bố màu xanh

và mẹ quên hết mấy thứ kia".

and you forgot all these other things."

Và con bé nói: "Họ muốn đi". Và tôi nói:

And she says, "They want to go."

"Cưng à, không họ không muốn đâu. Đây là chuyến Hải Trình Tàu Nô Lệ.

And I said, "Honey, no, they don't want to go.

Không ai muốn đi chuyến Hải Trình Tàu Nô Lệ".

This is the Middle Passage, Nobody wants to go on the Middle Passage."

Vậy là con bé nhìn tôi cái cách mà chắc chỉ có con gái

của một nhà thiết kế trò chơi mới nhìn mẹ nó vậy,

So she gave me a look that only a daughter of a game designer would give a mother,

rồi chúng tôi đang băng qua đại dương, tuân theo những luật lệ,

and as we're going across the ocean, following these rules,

con bé nhận ra là nó đang gặp khó khăn kinh khủng, nó nói:

she realizes that she's rolling pretty high,

"Chúng ta sẽ không qua được đâu".

and she says to me, "We're not going to make it."

Và con bé nhận ra là, bạn biết đó, chúng tôi không đủ thức ăn,

And she realizes, we don't have enough food,

nên nó hỏi tôi phải làm gì, và tôi bảo,

and so she asks what to do,

and I say -- remember, she's seven --

"Chúng ta..." -- hãy nhớ là con bé bảy tuổi --

"We can either put some people in the water

"Chúng ta có thể đẩy một số người xuống biển

or we can hope that they don't get sick

hay hy vọng rằng họ không đổ bệnh

và chúng ta sẽ qua được bờ bên kia".

and we make it to the other side."

Và con bé -- vẻ mặt con bé đã thay đổi

Just the look on her face came over --

now mind you this is after a month of --

và nó nói -- xin nhắc là sau một tháng --

tháng Lịch Sử Người Da Đen, phải không nhỉ?

this is Black History Month, right?

After a month, she says to me, "Did this really happen?"

Và sau một tháng, con bé hỏi tôi:

"Chuyện đó thực sự đã xảy ra sao?"

Tôi trả lời: "Đúng vậy đấy". Rồi con bé hỏi: "Vậy, nếu con đi ra khỏi những

And I said, "Yes." And so she said --

cánh rừng" -- đây là anh chị của con bé -- "Nếu con đi

this is her brother and sister --

"If I came out of the woods, Avalon and Donovan might be gone."

ra khỏi rừng, Avalon và Donovan có thể biến mất". "Phải".

"Yes."

"Nhưng con sẽ được gặp họ ở Mỹ". "Không".

"But I'd get to see them in America."

"No."

"Nhưng lỡ con tìm thấy họ thì sao? Mẹ biết đấy, chúng con không thể ở chung với nhau sao?" "Không".

"But what if I saw them? Couldn't we stay together?"

"Vậy Bố có thể biến mất". "Phải".

"So Daddy could be gone."

"Yes."

Và con bé bị bất ngờ bởi điều này, rồi nó bắt đầu khóc

She was fascinated by this, and she started to cry,

rồi tôi bắt đầu khóc và bố con bé bắt đầu khóc,

I started to cry, her father started to cry, and now we're all crying.

rồi tất cả mọi người cùng khóc. Anh ấy không ngờ

đi làm về nhà lại thấy Hải Trình Nô Lệ,

He didn't expect to come home from work to the Middle Passage, but there it goes.

nhưng thế đấy. (Cười lớn)

Vậy đó, chúng tôi tạo ra trò chơi này, và con bé đã hiểu chuyện.

And so, we made this game, and she got it.

She got it because she spent time with these people.

Con bé hiểu vì nó dành thời gian với những con người này.

It wasn't abstract stuff in a brochure or in a movie.

Không phải những thứ trừu tượng như trong sách hay trong phim.

And so it was just an incredibly powerful experience.

Nó là một trải nghiệm vô cùng mạnh mẽ.

This is the game, which I've ended up calling "The New World,"

Đây là trò chơi vừa kể, mà tôi cuối cùng gọi nó là

Thế Giới Mới (The New World), bởi tôi thích cụm từ đó.

because I like the phrase.

Tôi không nghĩ Thế Giới Mới có gì mới lạ hấp dẫn

I don't think the New World felt too new worldly exciting

to the people who were brought over on slave ships.

với những người đã từng bị đem đi trên những chuyến tàu nô lệ.

Nhưng khi câu chuyện trên xảy ra, tôi thấy cả thế giới.

But when this happened, I saw the whole planet; I was so excited.

Tôi thấy rất thích thú. Tôi đã làm trò chơi

I'd been making games for 20-some years,

suốt gần 20 năm, và tôi quyết định sẽ làm lại lần nữa.

and then I decided to do it again.

My history is Irish.

Gốc gác của tôi là người Ailen.

So this is a game called "Síochán Leat." It's "peace be with you."

Và đây là trò chơi tên là Síochán Leat, nghĩa là "hòa bình ở bên bạn".

Nó là toàn bộ lịch sử gia đình tôi trong một trò chơi.

It's the entire history of my family in a single game.

I made another game called "Train."

Tôi làm một trò chơi khác tênTrain (xe điện).

Tôi đang làm một chuỗi sáu trò chơi

I was making a series of six games that covered difficult topics,

bao gồm những chủ đề hóc búa, và nếu bạn muốn tìm hiểu

and if you're going to cover a difficult topic, this is one you need to cover,

một chủ đề khó, đây là thứ bạn cần đọc,

và tôi sẽ cho bạn tự đoán ra nó là về cái gì.

and I'll let you figure out what that's about on your own.

Và tôi cũng làm một game tên là Trail of Tears (Lối Mòn của Nước Mắt).

And I also made a game about the Trail of Tears.

This is a game with 50,000 individual pieces.

Đây là một trò chơi với 50,000 mảnh đơn lẻ.

I was crazy when I decided to start it, but I'm in the middle of it now.

Tôi đã phát điên khi quyết định bắt tay làm nó,

nhưng giờ thì được nửa đường rồi.

It's the same thing.

Chúng đều là một thứ.

I'm hoping that I'll teach culture through these games.

Tôi hy vọng là tôi sẽ dạy văn hóa qua những trò chơi này.

Và đây là thứ tôi đang thực hiện, đó là --

And the one I'm working on right now, which is --

bởi tôi đang làm dang dở, lý do nào đó nó làm tôi nấc cụt như điên --

because I'm right in the middle of it,

and these for some reason choke me up like crazy --

là một trò chơi gọi là Mexican Kitchen Workers (Nhân Viên Nhà Bếp Người Mêhicô).

is a game called "Mexican Kitchen Workers."

Căn bản nó là một bài toán, không hơn không kém.

And originally, it was a math problem, more or less.

Như, đây là nền kinh tế của nhập cư bất hợp pháp.

Here's the economics of illegal immigration.

Và tôi càng học nhiều về nền văn hóa Mêhicô --

And the more I learned about Mexican culture --

đồng nghiệp của tôi là người Mêhicô -- tôi càng hiểu rằng,

my partner is Mexican — the more I learned that,

với tất cả chúng ta, thức ăn là nhu cầu cơ bản, nhưng,

you know, for all of us, food is a basic need,

và dĩ nhiên nó cũng là nhu cầu cơ bản của người Mêhicô, nhưng nó còn ý nghĩa nhiều hơn thế.

and it is obviously with Mexicans, too, but it's much more than that.

Nó là một sự thể hiện tình yêu. Nó là một thể hiện của --

It's an expression of love. It's an expression of --

Trời ạ, tôi thật nấc cụt nhiều hơn tôi tưởng.

God, I'm totally choking up way more than I thought.

I'll look away from the picture.

Tôi sẽ tránh nhìn bức hình này.

It's an expression of beauty, it's how they say they love you.

Nó thể hiện cái đẹp. Nó là cách họ nói họ yêu bạn.

It's how they say they care,

Đó là cách họ nói họ quan tâm, và bạn không thể nghe ai đó

and you can't hear somebody talk about their Mexican grandmother

nói về người bà Mêhicô của họ

mà không nói chữ "thức ăn" trong câu đầu tiên.

without saying "food" in the first sentence.

And so to me, this beautiful culture,

Vậy nên với tôi, thứ văn hóa tuyệt vời này, sự thể hiện tuyệt vời này

this beautiful expression is something that I want to capture through games.

là thứ mà tôi muốn truyền tải qua các trò chơi.

And so games, for a change, it changes how we see topics,

Và các trò chơi, nếu thay đổi, nó thay đổi cách ta nhìn nhận các vấn đề,

nó thay đổi nhận thức của ta về những con người

it changes our perceptions about those people in topics,

trong các chủ đề, và nó thay đổi chính chúng ta.

and it changes ourselves.

We change as people through games,

Chúng ta thay đổi con người qua các trò chơi,

because we're involved, and we're playing,

bởi chúng ta có liên quan, và chúng ta đang chơi,

and we're learning as we do so.

và chúng ta cũng đang học khi ta làm vậy. Cảm ơn. (Vỗ tay)

Thank you.