Helping humans and animals live together | Jane Goodall

Translator: Sarinee Achavanuntakul Reviewer: Teerachart Prasert

Good afternoon, good evening, whatever.

สวัสดีตอนบ่ายนะคะ หรืออาจจะตอนเย็น

We can go, jambo, guten Abend, bonsoir,

สวัสดี หรือจัมโบ กูด-อาเบ็น บอนซัวร์

but we can also ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh.

หรือเราจะทักว่า อู อู อู อู้ อู อู้ อู อู

That is the call that chimpanzees make

นี่คือเสียงที่ชิมแปนซีทำ

before they go to sleep in the evening.

ก่อนที่พวกเขาจะเข้านอนตอนกลางคืน

You hear it going from one side of the valley to the other,

คุณได้ยินเสียงนี้จากฟากหนึ่งของหุบเขาไปยังอีกฟาก

from one group of nests to the next.

จากรังลิงกลุ่มหนึ่งไปยังอีกกลุ่ม

And I want to pick up with my talk this evening

และฉันก็อยากเริ่มบทบรรยายวันนี้

from where Zeray left off yesterday.

จากจุดที่เซไรย์จบการบรรยายของเขาเมื่อวานนี้

He was talking about this amazing, three-year-old Australopithecine child, Selam.

เขาพูดถึงเซลาม เด็กพันธุ์ออสเตรโลพิเทซีนอายุสามขวบ

And we've also been hearing about the history, the family tree, of mankind

และเราก็ได้ฟังเรื่องราวเกี่ยวกับประวัติศาสตร์ สาแหรกของมนุษยชาติ

through DNA genetic profiling.

ผ่านการสร้างโปรไฟล์ดีเอ็นเอ

And it was a paleontologist, the late Louis Leakey,

หลุยส์ ลีคีย์ นักศึกษาซากดึกดำบรรพ์ผู้ล่วงลับ

who actually set me on the path for studying chimpanzees.

เขาจุดประกายให้ฉันเดินบนเส้นทางศึกษาชิมแปนซี

And it was pretty extraordinary, way back then.

และเขาก็ทำเรื่องที่สุดยอดมากในอดีต

It's kind of commonplace now,

แต่ตอนนี้ค่อนข้างธรรมดาแล้ว

but his argument was -- because he'd been searching

สิ่งที่เขาทำคือ เขาค้นหาซากฟอสซิลมานาน

for the fossilized remains of early humans in Africa.

ซากของบรรพบุรุษมนุษย์ยุคแรกในแอฟริกา

And you can tell an awful lot

และคุณก็บอกอะไรๆ ได้เยอะมาก

about what those beings looked like from the fossils,

ว่าตัวจริงมีหน้าตาอย่างไรจากฟอลซิล

from the shape of the muscle attachments,

ดูจากรูปทรงของกล้ามเนื้อ

something about the way they lived

รู้วิถีชีวิตบางอย่างของพวกเขา

from the various artifacts found with them.

จากโบราณวัตถุที่พบพร้อมกับซาก

But what about how they behaved? That's what he wanted to know.

แต่พฤติกรรมของพวกเขาล่ะ? นั่นคือสิ่งที่ลีคีย์อยากรู้

And of course, behavior doesn't fossilize.

ซึ่งแน่นอน พฤติกรรมไม่กลายเป็นฟอสซิล

He argued -- and it's now a fairly common theory --

ลีคีย์ถกเถียง ซึ่งตอนนี้เป็นทฤษฎีธรรมดาไปแล้ว

that if we found behavior patterns similar or the same

ว่าถ้าเราพบแบบแผนพฤติกรรมที่คล้ายหรือเหมือนกัน

in our closest living relatives, the great apes, and humans today,

ในญาติที่ใกล้ชิดกับเราที่สุดที่ยังอยู่ คือลิงใหญ่

then maybe those behaviors were present in the ape-like,

บางทีพฤติกรรมของลิงใหญ่พวกนั้น

human-like ancestor some seven million years ago.

จะเหมือนกับของบรรพบรุษมนุษย์ 7 ล้านปีที่แล้ว

And therefore, perhaps we had brought those characteristics with us

และดังนั้น ลักษณะเหล่านั้นอาจจะตกทอดมาถึงเรา

from that ancient, ancient past.

จากยุคโบราณนานนม

Well, if you look in textbooks today that deal with human evolution,

โอเค ถ้าคุณไปดูตำราวันนี้ที่พูดเรื่องวิวัฒนาการมนุษย์

you very often find people speculating about how early humans

คุณมักจะพบข้อสังเกตว่ามนุษย์ยุคแรกๆ ทำตัวอย่างไร

may have behaved, based on the behavior of chimpanzees.

โดยดูจากแบบแผนของชิมแปนซี

They are more like us than any other living creature,

พวกเขาเหมือนกับเรามากกว่าสัตว์โลกทั้งมวล

and we've heard about that during this TED Conference.

และเราก็ได้ฟังเรื่องนั้นแล้วในงานสัมมนาเท็ด

So it remains for me to comment on the ways in which chimpanzees

ดังนั้น สิ่งที่เหลือให้ฉันทำ คืออธิบายความคล้ายคลึงที่ชิมแปนซี

are so like us, in certain aspects of their behavior.

มีเหมือนกับเราในด้านพฤติกรรม

Every chimpanzee has his or her own personality.

ชิมแปนซีทุกตัวมีบุคลิกเฉพาะ

Of course, I gave them names. They can live to be 60 years or more,

แน่นอนค่ะ ฉันตั้งชื่อให้กับพวกเขา พวกเขาอยู่ได้ถึง 60 ปีหรือแก่กว่า

although we think most of them probably don't make it to 60 in the wild.

ถึงแม้ว่าส่วนใหญ่ที่อยู่ในป่าคงอายุยืนไม่ถึง 60 ปี

Mr. Wurzel. The female has her first baby when she's 11 or 12.

มร. เวอร์เซล เพศเมีย มีลูกครั้งแรกตอนเธออายุ 11 หรือ 12

Thereafter, she has one baby only every five or six years,

หลังจากนั้นเธอก็มีลูกทุกๆ 5 หรือ 6 ปี

a long period of childhood dependency when the child is nursing,

เป็นช่วงเวลาเลี้ยงดูลูกที่นานมาก ลูกพึ่งพาแม่

sleeping with the mother at night, and riding on her back.

นอนกับแม่ตอนกลางคืน ขี่หลังแม่

And we believe that this long period of childhood

และเราเชื่อว่าช่วงวัยเยาว์ที่นานเช่นนี้

is important for chimpanzees, just as it is for us, in relation to learning.

สำคัญสำหรับการเรียนรู้ของชิมแปนซี เช่นเดียวกับของมนุษย์

As the brain becomes ever more complex

ขณะที่สมองพัฒนาซับซ้อนขึ้นเรื่อยๆ

during evolution in different forms of animals,

ในช่วงวิวัฒนาการของสัตว์นานาชนิด

so we find that learning plays an ever more important role

เราพบว่าการเรียนรู้มีบทบาทที่สำคัญมาก

in an individual's life history.

ในประวัติชีวิตของปัจเจก

And young chimpanzees spend a lot of time watching what their elders do.

ชิมแปนซีรุ่นเยาว์ใช้เวลาเยอะมากในการสังเกตว่าผู้อาวุโสทำอะไร

We know now that they're capable of imitating behaviors that they see.

เรารู้แล้วว่าพวกเขาสามารถเลียนแบบพฤติกรรมที่พบเห็น

And we believe that it's in this way

และเราก็เชื่อว่าวิธีนี้

that the different tool-using behaviors -- that have now been seen

คือวิธีที่พฤติกรรมการใช้เครื่องมือที่แตกต่างหลากหลาย

in all the different chimpanzee populations studied in Africa --

ของชิมแปนซีหลายกลุ่มในแอฟริกาที่เราศึกษา

how these are passed from one generation to the next,

สืบทอดกันมาจากรุ่นต่อรุ่น

through observation, imitation and practice,

ผ่านการสังเกต การเลียนแบบ และการฝึกฝน

so that we can describe these tool-using behaviors as primitive culture.

ดังนั้นเราจึงเรียกพฤติกรรมการใช้เครื่องมือได้ว่า วัฒนธรรมดึกดำบรรพ์

Chimpanzees don't have a spoken language. We've talked about that.

เรารู้แล้วว่าชิมแปนซีไม่มีภาษาพูด

They do have a very rich repertoire of postures and gestures,

แต่พวกเขามีภาษากายและท่าทางที่เยอะมาก

many of which are similar, or even identical, to ours

ซึ่งส่วนใหญ่คล้ายหรือแม้แต่เหมือนกันกับของเรา

and formed in the same context. Greeting chimpanzees embracing.

เกิดขึ้นในบริบทเดียวกัน ชิมแปนซีกอดกันเวลาทักทาย

They also kiss, hold hands, pat one another on the back.

พวกเขาจูบกัน จูงมือกัน และตบหลังซึ่งกันและกัน

And they swagger and they throw rocks.

เดินส่ายอาดๆ และโยนก้อนหิน

In chimpanzee society, we find many, many examples of compassion,

ในสังคมชิมแปนซี เราพบตัวอย่างมากมายของความมีน้ำใจ

precursors to love and true altruism.

รากกำเนิดของความรักและความเสียสละที่แท้จริง

Unfortunately, they, like us, have a dark side to their nature.

แต่โชคร้ายที่พวกเขาก็มีด้านมืดเหมือนกันกับเรา

They're capable of extreme brutality, even a kind of primitive war.

พวกเขาโหดร้ายป่าเถื่อนได้ บางครั้งก็ทำสงครามแบบคนป่า

And these really aggressive behaviors, for the most part,

พฤติกรรมที่ก้าวร้าวเหล่านี้ส่วนใหญ่

are directed against individuals of the neighboring social group.

พุ่งเป้าไปที่สมาชิกกลุ่มสังคมที่อยู่ใกล้กัน

They are very territorially aggressive.

ชิมแปนซีก้าวร้าวมากเกี่ยวกับดินแดนตัวเอง

Chimpanzees, I believe, more than any other living creature,

ฉันเชื่อว่าชิมแปนซี มากกว่าสัตว์อื่นใดทั้งหมด

have helped us to understand that, after all, there is no sharp line

ช่วยให้เราเข้าใจว่าไม่มีเส้นแบ่งที่ชัดเจนหรอก

between humans and the rest of the animal kingdom.

ระหว่างมนุษย์กับเพื่อนร่วมโลกที่เหลือ

It's a very blurry line, and it's getting more blurry all the time

มันเป็นเส้นที่คลุมเครือ และคลุมเครือมากขึ้นเรื่อยๆ

as we make even more observations.

ขณะที่เราค้นพบเกี่ยวกับพวกเขามากขี้นๆ

The study that I began in 1960 is still continuing to this day.

งานวิจัยที่ฉันเริ่มในปี 1960 ยังดำเนินมาถึงทุกวันนี้

And these chimpanzees, living their complex social lives in the wild,

และชิมแปนซีเหล่านี้ ผู้ใช้ชีวิตสังคมที่ซับซ้อนในป่า

have helped -- more than anything else --

ได้ช่วยเรามากกว่าทุกสิ่งทุกอย่าง

to make us realize we are part of, and not separated from,

ให้ตระหนักว่าเราเป็นส่วนหนึ่ง ไม่ใช่เป็นเอกเทศ

the amazing animals with whom we share the planet.

จากสัตว์โลกอันน่าทึ่งที่อยู่บนโลกนี้ด้วยกัน

So it's pretty sad to find that chimpanzees,

ฉะนั้นจึงเป็นเรื่องเศร้าที่ฉันพบว่าชิมแปนซี

like so many other creatures around the world, are losing their habitats.

กำลังสูญเสียที่อยู่อาศัย เหมือนกับสัตว์อื่นอีกมากมายทั่วโลก

This is just one photograph from the air,

นี่เป็นแค่ภาพถ่ายทางอากาศภาพเดียว

and it shows you the forested highlands of Gombe.

แสดงป่าสูงในกอมเบ

And it was when I flew over the whole area, about 16 years ago,

ตอนที่ฉันบินดูบริเวณนี้เมื่อ 16 ปีก่อน

and realized that outside the park, this forest,

ฉันตระหนักว่านอกอุทยานแห่งนี้ นอกป่านี้

which in 1960 had stretched almost unbroken

ซึ่งในปี 1960 ยาวไกลติดต่อกัน

along the eastern shore of Lake Tanganyika,

ตลอดชายฝั่งตะวันออกของทะเลสาบตังกันยิกา

which is where the tiny, 30-square-mile Gombe National Park lies,

ที่ตั้งของอุทยานแห่งชาติกอมเบ เนื้อที่ 30 ตารางไมล์

that a question came to my mind.

ตอนที่บินดู คำถามหนึ่งแวบเข้ามาในหัว

"How can we even try to save these famous chimpanzees,

"เราจะพยายามปกป้องชิมแปนซีที่โด่งดังเหล่านี้ได้ยังไง

when the people living around the National Park are struggling to survive?"

ในเมื่อคนที่อยู่รอบๆ บริเวณยังดิ้นรนเอาตัวรอด?"

More people are living there than the land could possibly support.

คนอาศัยอยู่ที่นั่นมากเกินกว่าที่ที่ดินจะรองรับได้

The numbers increased by refugees pouring in from Burundi

ตัวเลขประชากรเพิ่มขึ้นจากผู้อพยพที่หลั่งไหลมาจากบุรุนดี

and over the lake from Congo.

และข้ามทะเลสาบมาจากคองโก

And very poor people -- they couldn't afford to buy food from elsewhere.

คนจนที่อัตคัดมากๆ ไม่มีเงินซื้ออาหารจากไหนเลย

This led to a program, which we call TACARE.

ปัญหานี้ทำให้เราตั้งโครงการชื่อ ตาแคร์ (TACARE)

It's a very holistic way of improving the lives

ใช้วิธีอย่างบูรณาการเพื่อปรับปรุงคุณภาพชีวิต

of the people living in the villages around the park.

ของคนที่อาศัยอยู่ในหมู่บ้านรอบๆ อุทยาน

It started small with 12 villages. It's now in 24.

โครงการนี้เริ่มเล็ก จาก 12 หมู่บ้าน ตอนนี้มี 24

There isn't time to go into it, but it's including things like tree nurseries,

ฉันไม่มีเวลาอธิบาย แต่เราใช้วิธีอย่างเช่นอนุบาลต้นไม้

methods of farming most suitable to this now very degraded,

เผยแพร่วิธีทำการเกษตรที่เหมาะสมกับแผ่นดิน

almost desert-like land up in these mountains.

ที่เสื่อมสภาพจนเกือบจะเหมือนทะเลทรายในภูเขา

Ways of controlling, preventing soil erosion.

วิธีควบคุมและป้องกันดินเสื่อม

Ways of reclaiming overused farmland,

วิธีฟื้นฟูพื้นที่เพาะปลูกที่ใช้มากเกินไป

so that within two years they can again be productive.

ภายใน 2 ปีจะได้กลับมาอุดมสมบูรณ์ใหม่

Working to help the villagers obtain fresh water from wells.

ช่วยขุดบ่อน้ำให้ชาวบ้านมีน้ำสะอาดใช้

Perhaps build some schoolrooms.

บางทีก็สร้างห้องเรียน

Most important of all, I believe,

ที่สำคัญที่สุดคือ

is working with small groups of women,

ทำงานกับกลุ่มสตรีกลุ่มเล็กๆ

providing them with opportunities for micro-credit loans.

มอบโอกาสให้กับพวกเธอด้วยสินเชื่อไมโครเครดิต

And we've got, as is the case around the world,

ซึ่งสถิติของเราก็เหมือนกับทั่วโลก

about 95 percent of all loans returned.

คือมีอัตราการชำระคืนสูงถึง 95%

Empowering women, working with education,

เราเพิ่มอำนาจให้ผู้หญิงด้วยการศึกษา

providing scholarships for girls so they can finish secondary school,

มอบทุนการศึกษาให้กับเด็กผู้หญิงจนจบมัธยมปลาย

in the clear understanding that, all around the world,

ด้วยความเข้าใจอย่างถ่องแท้ว่า ทั่วโลก

as women's education improves, family size drops.

เมื่อผู้หญิงมีการศึกษามากขึ้น ขนาดครอบครัวก็ลดลง

We provide information about family planning and about HIV/AIDS.

เราให้ข้อมูลเกี่ยวกับการวางแผนครอบครัว และโรคเอดส์

And as a result of this program,

ผลลัพธ์ของโครงการนี้

something's happening for conservation.

คือผลบวกสำหรับงานอนุรักษ์

What's happening for conservation is that the farmers living in these 24 villages,

สิ่งที่กำลังเกิดขึ้นคือ เกษตรกรในหมู่บ้าน 24 แห่งนี้

instead of looking on us as a bunch of white people

แทนที่จะมองว่าเราเป็นคนผิวขาวกลุ่มหนึ่ง

coming to study a whole bunch of monkeys --

ที่มาศึกษาลิงกลุ่มหนึ่ง

and by the way, many of the staff are now Tanzanian --

ฉันลืมบอกว่าพนักงานส่วนใหญ่เป็นชาวแทนซาเนียแล้ว

but when we began the TACARE program,

แต่ตอนที่เราเริ่มโครงการตาแคร์

it was a Tanzanian team going into the villages.

คนที่เข้าไปในหมู่บ้านต่างๆ คือทีมคนแทนซาเนีย

It was a Tanzanian team talking to the villagers,

ชาวแทนซาเนียพูดคุยกับชาวบ้าน

asking what they were interested in.

ถามว่าพวกเขาสนใจอะไร

Were they interested in conservation? Absolutely not.

สนใจอนุรักษ์สิ่งแวดล้อมหรือเปล่า? ไม่ใช่แน่ๆ

They were interested in health; they were interested in education.

พวกเขาสนใจสุขภาพ สนใจการศึกษา

And as time went on, and as their situation began to improve,

แต่เมื่อเวลาผ่านไป ขณะที่พวกเขามีชีวิตที่ดีขึ้น

they began to understand ever more about the need for conservation.

พวกเขาก็เริ่มเข้าใจมากขึ้นว่าการอนุรักษ์สำคัญอย่างไร

They began to understand

พวกเขาเริ่มเข้าใจว่า

that as the upper levels of the hills were denuded of trees,

ขณะที่ภูเขาชั้นบนถูกถางป่าจนโล่งเตียน

so you've got this terrible soil erosion and mudslides.

ก่อให้เกิดภาวะดินเสื่อมและดินถล่มอย่างรุนแรง

Today, we are developing what we call the Greater Gombe Ecosystem.

วันนี้เรากำลังพัฒนาสิ่งที่เราเรียกว่า ระบบนิเวศกอมเบและปริมณฑล

This is an area way outside the National Park,

นี่คือบริเวณที่อยู่นอกอุทยานแห่งชาติไปไกลมาก

stretching out into all these very degraded lands.

ไกลถึงพื้นดินที่เสื่อมโทรมแห้งแล้งเหล่านี้

And as these villages have a better standard of life,

ขณะที่หมู่บ้านเหล่านี้มีคุณภาพชีวิตดีขึ้น

they are actually agreeing to put

พวกเขาก็ตกลงว่าจะ

between 10 percent and 20 percent of their land in the highlands aside,

กันที่ดิน 10-20% ของพวกเขาในแถบที่สูง

so that once again, as the trees grow back,

กันไว้เพื่อให้ต้นไม้มีโอกาสได้เติบโต

the chimpanzees will have leafy corridors

ชิมแปนซีจะได้มีพื้นที่สีเขียวร่มรื่น

through which they can travel to interact --

ไว้เดินทางไปมาหาสู่กัน

as they must for genetic viability --

ซึ่งจำเป็นต่อความแข็งแรงทางพันธุกรรม

with other remnant groups outside the National Park.

ต้องไปหากลุ่มลิงอื่นๆ นอกอุทยานแห่งนี้

So TACARE is a success.

ตาแคร์ประสบความสำเร็จ

We're replicating it in other parts of Africa,

เรากำลังทำซ้ำในบริเวณอื่นในแอฟริกา

around other wilderness areas

ในพื้นที่ป่าที่อื่น

which are faced with extreme population pressure.

ซึ่งเผชิญกับแรงกดดันทางประชากรอย่างมหาศาล

The problems in Africa, however, as we've been discussing

อย่างไรก็ตาม ปัญหาในแอฟริกาก็เหมือนกับที่เราคุยกัน

for the whole of these first couple of days of TED,

มาตลอดงานเท็ดวันสองวันนี้

are major problems.

เป็นปัญหาที่ใหญ่หลวงมาก

There is a great deal of poverty.

มีความยากจนข้นแค้น

And when you get large numbers of people

เมื่อคุณมีคนจำนวนมากมาอยู่

living in land that is not that fertile,

บนที่ดินที่ขาดความอุดมสมบูรณ์

particularly when you cut down trees,

โดยเฉพาะหลังจากที่คุณตัดต้นไม้

and you leave the soil open to the wind for erosion,

เปิดหน้าดินให้เผชิญลมฟ้าอากาศจนดินเสื่อม

as desperate populations cut down more and more trees,

ขณะที่ประชากรผู้ทุกข์ยากโค่นไม้ลงต้นแล้วต้นเล่า

so that they can try and grow food for themselves and their families,

ในความพยายามที่จะเพาะปลูกหาอาหารเลี้ยงครอบครัว

what's going to happen? Something's got to give.

อะไรจะเกิดขึ้น? อะไรสักอย่างต้องขาดสะบั้น

And the other problems -- in not only Africa,

ไม่นับว่ามีปัญหาอื่นอีก ไม่ใช่เฉพาะแอฟริกา

but the rest of the developing world and, indeed, everywhere --

แต่ในโลกกำลังพัฒนาทั้งหมด และที่จริงก็ทุกที่

what are we doing to our planet?

เรากำลังทำอะไรกับโลกของเรา?

You know, the famous scientist, E. O. Wilson

คุณรู้ไหม อี.โอ. วิลสัน นักวิทยาศาสตร์ผู้โด่งดัง

said that if every person on this planet

พูดว่าถ้าคนทุกคนบนดาวเคราะห์ดวงนี้

attains the standard of living of the average European or American,

มีมาตรฐานการครองชีพเท่ากับคนยุโรปหรือคนอเมริกันเฉลี่ย

we need three new planets.

เราก็ต้องมีโลกสามใบ

Today, they are saying four. But we don't have them. We've got one.

วันนี้มีคนบอกว่าสี่ใบแล้ว แต่เราไม่มี เรามีแค่ใบเดียว

And what's happened? I mean, the question here is, here we are,

แล้วเกิดอะไรขึ้น? ฉันหมายความว่า ดูตัวเราสิ

arguably the most intelligent being that's ever walked planet Earth,

น่าจะเป็นสิ่งมีชีวิตที่ฉลาดที่สุดตั้งแต่โลกถือกำเนิด

with this extraordinary brain,

มีสมองที่ปราดเปรื่อง

capable of the kind of technology

มีเทคโนโลยีได้ขนาดนี้

that is so well illustrated by these TED Conferences,

ที่งานสัมมนาเท็ดสาธิตได้ดีเหลือเกิน

and yet we're destroying the only home we have.

แต่แล้วเราก็กำลังทำลายบ้านเพียงหลังเดียวของเรา

The indigenous people around the world,

คนพื้นเมืองทั่วโลก

before they made a major decision,

ก่อนที่พวกเขาจะตัดสินใจครั้งใหญ่

used to sit around and ask themselves,

เคยรวมตัวกันและถามกันเองว่า

"How does this decision affect our people seven generations ahead?"

"การตัดสินใจนี้จะส่งผลอะไรต่อคนรุ่นหลังอีก 7 รุ่นถัดไป?"

Today, major decisions -- and I'm not particularly talking about Africa here,

วันนี้ การตัดสินใจใหญ่ๆ และฉันไม่ได้หมายถึงเฉพาะแอฟริกา

but the developed world --

แต่โลกพัฒนาแล้วทั้งหมด

major decisions involving millions of dollars,

การตัดสินใจใหญ่ๆ ที่เกี่ยวกับเงินหลายล้านเหรียญ

and millions of people, are often based on,

และคนหลายล้านคน มักจะตั้งอยู่บนคำถามว่า

"How will this affect the next shareholders' meeting?"

"การตัดสินใจนี้จะส่งผลต่อการประชุมผู้ถือหุ้นครั้งต่อไปอย่างไร?"

And these decisions affect Africa.

การตัดสินใจเหล่านี้่ส่งผลต่อแอฟริกา

As I began traveling around Africa

ขณะที่ฉันเริ่มเดินทางไปทั่วแอฟริกา

talking about the problems faced by chimpanzees and their vanishing forests,

พูดเรื่องปัญหาที่ชิมแปนซีประสบ พื้นที่ป่าที่หดหาย

I realized more and more how so many of Africa's problems

ฉันก็ตระหนักว่าปัญหาของแอฟริกาหลายเรื่องมาก

could be laid at the door of previous colonial exploitation.

เกิดจากการล่าอาณานิคมในสมัยก่อน

So I began traveling outside Africa, talking in Europe,

ฉันก็เลยเริ่มเดินทางไปนอกแอฟริกา ไปพูดในยุโรป

talking in the United States, going to Asia.

ไปสหรัฐอเมริกา เอเชีย

And everywhere there were these terrible problems.

และทุกที่ที่มีปัญหาอันเลวร้าย

And you know the kind I'm talking about. I'm talking about pollution.

ทุกคนรู้นะคะว่าฉันหมายถึงปัญหามลพิษ

The air that we breathe that often poisons us.

อากาศที่เราหายใจเข้าไป มันมักจะเป็นพิษ

The earth is poisoning our foods.

ผืนดินกำลังทำให้อาหารเราเป็นพิษ

The water -- water is perhaps one of the most crucial issues

ส่วนน้ำ น้ำน่าจะเป็นประเด็นที่ใหญ่ที่สุด

that we're going to face in this century --

ประเด็นหนึ่งที่เราต้องเผชิญในศตวรรษนี้

and everywhere water is being polluted by agricultural,

ทุกหนแห่ง น้ำกำลังเป็นพิษด้วยสารเคมี

industrial and household chemicals

จากการเกษตร อุตสาหกรรม และครัวเรือน

that still are being sprayed around the world,

ที่ยังพ่นกันไม่หยุดทั่วโลก

seemingly with the inability to profit from past experience.

ดูเหมือนจะไม่ได้บทเรียนจากประสบการณ์ในอดีตเลย

The mangroves are being cut down;

ป่าชายเลนยังถูกตัด

the effects of things like the tsunami get worse.

ทำให้ผลจากภัยพิบัติอย่างสึนามิเลวร้ายลง

We've talked about the soil erosion.

เราคุยไปแล้วเรื่องดินเสื่อม

We have the reckless burning of fossil fuels

เราเผาผลาญเชื้อเพลิงฟอสซิลอย่างบ้าบิ่น

along with other greenhouse gasses, so called,

และก๊าซเรือนกระจกชนิดอื่นๆ ซึ่งทั้งหมด

leading to climate change.

ส่งผลให้ภาวะภูมิอากาศเปลี่ยนแปลง

Finally, all around the world, people have begun to believe

ทั่วโลกผู้คนกำลังเริ่มเชื่อแล้วว่า

that there is something going on very wrong with our climate.

มันผิดปกติ สภาพภูมิอากาศของเราผิดปกติมาก

All around the world climates are mixed up.

ทั่วโลกมันปั่นป่วนรวนเร

And it's the poor people who are affected worse.

และคนจนได้รับผลกระทบมากกว่าเพื่อน

It's Africa that already is affected.

ในแอฟริกามันส่งผลกระทบแล้ว

In many parts of sub-Saharan Africa, the droughts are so much worse.

ภัยแล้งรุนแรงกว่าแต่ก่อนมากในแถบใต้ทะเลรทรายซะฮารา

And when the rain does come, it so often leads to flooding

และเมื่อไหร่ที่ฝนตก น้ำก็มักจะท่วม

and added distress, and the cycle of poverty and hunger and disease.

ซ้ำเติมความทุกข์ยากและวงจรความจน ความหิวโหย และโรคภัยไข้เจ็บ

And the numbers of people living in an area that the land cannot support,

และเพิ่มจำนวนคนที่ใช้ชีวิตในบริเวณที่ที่ดินรองรับไม่ได้

who are too poor to buy food,

พวกเขาจนเกินกว่าจะซื้ออาหาร

who can't move away because the whole land is degraded.

ย้ายไปไหนไม่ได้เพราะที่ดินเสื่อมทั้งแถบ

And so you get desertification -- creeping, creeping, creeping --

ที่ดินค่อยๆ แปรเป็นทะเลทรายทีละเล็กละน้อย

as the last of the trees are cut down.

ขณะที่ตัดต้นไม้ต้นสุดท้าย

And this kind of thing is not just in Africa. It's all over the world.

เรื่องนี้ไม่ได้เกิดขึ้นเฉพาะแอฟริกา แต่กำลังเกิดทั่วโลก

So it wasn't surprising to me

ฉันจึงไม่แปลกใจเลย

that as I was traveling around the world

ที่ขณะเดินทางไปทั่วโลก

I met so many young people who seemed to have lost hope.

ฉันจะได้พบกับเยาวชนจำนวนมากที่สิ้นหวัง

We seem to have lost wisdom, the wisdom of the indigenous people.

ดูเหมือนว่าเราจะสูญเสียปัญญาของคนพื้นเมืองไปแล้ว

I asked a question. "Why?"

ฉันถามว่า "ทำไม?"

Well, do you think there could be some kind of disconnect

คุณคิดว่าเป็นไปได้ไหมที่จะมีความแตกแยก

between this extraordinarily clever brain,

ระหว่างสมองอันปราดเปรื่องของเรา

the kind of brain that the TED technologies exemplify,

สมองที่เทคโนโลยีในเท็ดสาธิตให้ดู

and the human heart? Talking about it in the non-scientific term,

กับหัวใจของเรา? ฉันหมายถึงเรื่องที่ไม่ใช่วิทยาศาสตร์

in terms of love and compassion. Is there some disconnect?

เรื่องของความรักและความเมตตา สมองกับหัวใจแตกแยกกันหรือไม่?

And these young people, when I talk to them,

เยาวชนเหล่านี้ เวลาที่ฉันคุยกับพวกเขา

basically they were either depressed or apathetic,

พวกเขาถ้าไม่หดหู่ก็ไม่แยแส

or bitter and angry. And they said more or less the same thing,

หรือไม่ก็ขมขื่นและโกรธแค้น พวกเขาพูดอย่างเดียวกัน

"We feel this way because we feel you've compromised our future

"เรารู้สึกอย่างนี้เพราะเรารู้สึกว่าคุณทำลายอนาคตของเรา

and there's nothing we can do about it."

และเราก็ทำอะไรไม่ได้เลย"

We have compromised their future.

พวกเราได้ทำลายอนาคตของพวกเขา

I've got three little grandchildren, and every time I look at them

ฉันมีหลานตัวเล็กๆ สามคน และทุกครั้งที่ฉันมองดูพวกเขา

and I think how we've harmed this beautiful planet since I was their age,

และคิดว่าเราได้ทำร้ายโลกอันสวยงามนี้ตั้งแต่ฉันยังอายุเท่านั้น

I feel this desperation.

ฉันก็รู้สึกคับแค้นสิ้นหวัง

And that led to this program we call Roots and Shoots,

นั่นทำให้เราก่อตั้งโครงการชื่อ รูทส์แอนด์ชูทส์

which began right here in Tanzania

เริ่มขึ้นที่นี่ ที่แทนซาเนีย

and has now spread to 97 countries around the world.

ตอนนี้กระจายไปยัง 97 ประเทศทั่วโลก

It's symbolic. Roots make a firm foundation.

ชื่อนี้มีความหมาย ราก (รูทส์) เป็นฐานที่มั่นคง

Shoots seem tiny; to reach the sun they can break through a brick wall.

หน่ออ่อน (ชูทส์) ดูบอบบาง แต่ทลายกำแพงได้เพื่อหาแสงอาทิตย์

See the brick wall as all these problems we've inflicted on the planet,

กำแพงเปรียบเสมื่อนปัญหาต่างๆ ที่คุกคามโลก

environmental and social. It's a message of hope.

ทั้งด้านสิ่งแวดล้อมและสังคม ชื่อนี้ส่งสารแห่งความหวัง

Hundreds and thousands of young people around the world

เยาวชนนับร้อยนับพันคนทั่วโลกสามารถ

can break through and can make this a better world for all living things.

เจาะทะลุกำแพงและทำให้โลกนี้ดีขึ้นได้สำหรับสิ่งมีชีวิตทั้งมวล

The most important message of Roots and Shoots:

สารที่สำคัญที่สุดของรูทส์แอนด์ชูทส์

every single one of us makes a difference, every single day.

คือ เราแต่ละคนสร้างการเปลี่ยนแปลงได้ ทุกๆวัน

We have a choice. Every one of us in this room,

เรามีทางเลือก เราทุกคนในห้องนี้

we have a choice as to what kind of difference we want to make.

เราเลือกได้ว่าจะสร้างการเปลี่ยนแปลงแบบไหน

The very poor have no choice. It's up to us to change things

คนยากจนข้นแค้นไม่มีทางเลือก เราต้องเปลี่ยนแปลง

so that the poor have choice as well.

เพื่อให้พวกเขามีทางเลือกเหมือนกัน

The Roots and Shoots groups all choose three projects.

กลุ่มรูทส์แอนด์ชูทส์ทุกกลุ่มเลือกโครงการ 3 โครงการ

It depends on how old they are, and which country,

ขึ้นอยู่กับอายุของพวกเขา และประเทศที่อยู่

whether they're in a city or rural, as to what kinds of projects.

ชนิดของโครงการขึ้นอยู่กับว่าเยาวชนอยู่ในเมืองหรือชนบท

But basically, we have programs now from preschool right through university,

แต่โดยสรุปคือตอนนี้เรามีโครงการตั้งแต่อนุบาลถึงมหาวิทยาลัย

with more and more adults starting their own Roots and Shoots groups.

ผู้ใหญ่จำนวนมากขึ้นเรื่อยๆ ที่ก่อตั้งกลุ่มรูทส์แอนด์ชูทส์ของตัวเอง

And every group chooses, between them,

ทุกกลุ่มจะเลือกเอาเองว่า

three different kinds of project to make this a better world,

จะทำโครงการอะไร 3 โครงการที่ทำให้โลกนี้ดีขึ้น

recognizing that all these different problems are interconnected

ด้วยความตระหนักว่าปัญหาต่างๆ ล้วนเกี่ยวพันกัน

and impinge on each other.

กระทบซึ่งกันและกัน

So one of their projects will be to help their own human community.

ดังนั้นโครงการหนึ่งจะต้องทำเพื่อช่วยชุมชน

And then, if they're able, they may raise money to help communities

และถ้าทำได้ก็อาจระดมทุนเพื่อช่วยเหลือชุมชนอื่น

in other parts of the world.

ในประเทศอื่นในโลก

One of their projects will be to help animals -- not just wildlife,

โครงการที่สองจะต้องช่วยสัตว์ ไม่จำเป็นต้องเป็นสัตว์ป่า

domestic animals as well.

สัตว์เลี้ยงก็ได้

And one of their projects will be to help the environment that we all share.

และโครงการที่สามจะทำเพื่อช่วยสิ่งแวดล้อมที่เราอยู่ร่วมกัน

And woven throughout all of this is a message

ทั้งหมดนี้สอดแทรกสาระ

of learning to live in peace and harmony within ourselves,

ให้เรียนรู้ที่จะอยู่อย่างสันติและกลมกลืนกับตัวเอง

in our families, in our communities, between nations, between cultures,

กับครอบครัว ชุมชน ระหว่างประเทศ ข้ามวัฒนธรรม

between religions and between us and the natural world.

ระหว่างศาสนา และระหว่างเรากับธรรมชาติ

We need the natural world. We cannot go on destroying it at the rate we are.

โลกธรรมชาติจำเป็นสำหรับเรา เราทำลายมันต่อไปในอัตราเดิมไม่ได้

We not do have more than this one planet.

เราไม่มีดาวเคราะห์อื่นให้อยู่

Just picking one or two of the projects right here in Africa

ฉันจะยกตัวอย่างโครงการ 1-2 อันในแอฟริกา

that the Roots and Shoots groups are doing,

ที่กลุ่มรูทส์แอนด์ชูทส์กำลังทำ

one or two projects only -- in Tanzania, in Uganda, Kenya,

แค่เป็นตัวอย่าง ในแทนซาเนีย อูกันดา เคนยา

South Africa, Congo-Brazzaville, Sierra Leone, Cameroon

แอฟริกาใต้ คองโก บราซซาวิลล์ เซียราลีโอน คาแมรูน

and other groups. And as I say, it's in 97 countries around the world.

และกลุ่มอื่นๆ ที่ฉันบอกว่ากระจายกัน 97 ประเทศทั่วโลก

Of course, they're planting trees. They're growing organic vegetables.

แน่นอน พวกเขากำลังปลูกต้นไม้ ปลูกผักออร์แกนิก

They're working in the refugee camps, with chickens

ทำงานในค่ายอพยพ เลี้ยงไก่

and selling the eggs for a little amount of money,

ขายไก่แลกกับเงินนิดหน่อย

or just using them to feed their families,

หรือแค่เลี้ยงครอบครัวเฉยๆ

and feeling a sense of pride and empowerment,

พวกเขารู้สึกภูมิใจและมีพลัง

because they're no longer helpless and depending on others

เพราะไม่ได้สิ้นหวังและต้องพึ่งพาคนอื่นอีกแล้ว

with their vegetables and their chickens.

พวกเขามีผักและไก่กิน

It's being used in Uganda

ตอนนี้วิธีนี้ใช้ในอูกันดา

to give some psychological help to ex-child soldiers.

เป็นวิธีบำบัดสุขภาพจิตของทหารเด็กที่ปลดประจำการ

Doing projects like this is bringing them out of themselves.

การทำโครงการแบบนี้ช่วยพาเขาออกมาจากตัวเอง

Once again, they're useful members of society.

เป็นสมาชิกที่มีค่าของสังคม

We have this program in prisons as well.

เรามีโครงการนี้ในคุกด้วย

So, there's no time for more Roots and Shoots now.

ฉันไม่มีเวลาพูดถึงรูทส์แอนด์ชูทส์แล้ว

But -- oh, they're also working on HIV/AIDS.

แต่ - อ้อ พวกเขายังทำงานเรื่องเอดส์ด้วย

That's a very important component of Roots and Shoots,

ส่วนที่สำคัญมากของรูทส์แอนด์ชูทส์คือ

with older kids talking to younger ones.

ให้เด็กโตพูดคุยกับเด็กเล็ก

And unwanted pregnancies and things like that,

อย่างเรื่องการท้องโดยไม่ตั้งใจ

which young people listen to better from other youth, rather than adults.

ให้เด็กๆ ฟังจากเด็กรุ่นเดียวกัน ไม่ใช่ผู้ใหญ่

Hope. That's the question I get asked as I'm going around the world:

ความหวังคือสิ่งที่ฉันถูกถามเวลาเดินทางรอบโลก

"Jane, you've seen so many terrible things,

"เจน คุณได้เห็นสิ่งร้ายๆ มามากมาย

you've seen your chimpanzees decrease in number

ได้เห็นจำนวนประชากรลิงชิมแปนซีของคุณลดลง

from about one million, at the turn of the century,

จาก 1 ล้านตัวตอนต้นศตวรรษนี้

to no more than 150,000 now, and the same with so many other animals.

เหลือไม่ถึง 150,000 ตัวแล้ว สัตว์อื่นก็เหมือนกัน

Forests disappearing, deserts where once there was forest.

ป่าไม้กำลังหายไป ทะเลทรายเข้ามาแทนที่

Do you really have hope?" Well, yes.

คุณมีความหวังจริงๆ หรือ" คำตอบคือมีค่ะ

You can't come to a conference like TED and not have hope, can you?

ฉันคงมางานอย่างเท็ดโดยไม่มีความหวังไม่ได้ ใช่ไหมคะ?

And of course, there's hope. One is this amazing human brain.

แน่นอนฉันมีความหวัง ความหวังแรกคือสมองอันชาญฉลาดมนุษย์

And I mean, think of the technologies.

นึกถึงเทคโนโลยีต่างๆ สิ

And I've just been so thrilled, finally, to come to people talking about compost latrines.

ฉันรู้สึกตื่นเต้นมากที่ในที่สุดก็มีโอกาสคุยกับคนเรื่องส้วมปุ๋ย

It's one of my hobbyhorses.

มันเป็นงานอดิเรกเรื่องหนึ่งของฉัน

We just flush all this water down the lavatory, it's terrible.

ปกติเราชักโครกน้ำทั้งหมดลงส้วม มันแย่มาก

And then talking about renewable energy -- desperately important.

เราคุยกันเรื่องพลังงานทดแทนด้วย นี่ก็สำคัญเร่งด่วน

Do we care about the planet for our children?

เราใส่ใจหรือเปล่าว่าจะทิ้งโลกแบบไหนไว้ให้ลูกหลาน?

How many of us have children or grandchildren, nieces, nephews?

พวกเรากี่คนคะที่มีลูกหรือหลาน?

Do we care about their future?

เราใส่ใจอนาคตของพวกเขาหรือเปล่า?

And if we care about their future, we, as the elite around the world,

และถ้าเราใส่ใจ เราในฐานะชนชั้นนำทั่วโลก

we can do something about it. We can make choices as to how we live each day.

เราก็ทำอะไรได้ เราสามารถเลือกว่าจะใช้ชีวิตแต่ละวันอย่างไร

What we buy. What we wear.

ซื้ออะไร สวมใส่อะไร

And choose to make these choices with the question,

และตัดสินใจเหล่านั้นด้วยคำถามว่า

how will this affect the environment around me?

มันจะส่งผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมรอบตัวฉันอย่างไร?

How will it affect the life of my child when he or she grows up?

กระทบต่อชีวิตของลูกฉันเมื่อเขาหรือเธอโตเป็นผู้ใหญ่อย่างไร?

Or my grandchild, or whatever it is.

หรือหลานของฉัน หรือคนอื่นๆ

So the human brain, coupled with the human heart,

สมองมนุษย์ เมื่อเอามารวมกับหัวใจมนุษย์

and we join hands around the world.

ประสานมือกันทั่วโลก

And that's what TED is helping so well with, and Google who help us,

นี่คือสิ่งที่เท็ดช่วยเราได้ดีมาก กูเกิลก็เหมือนกัน

and Esri are helping us with mapping in Gombe National Park.

อีเอสอาร์ไอกำลังช่วยเราทำแผนที่อุทยานแห่งชาติกอมเบ

All of these technologies we can use.

เราใช้เทคโนโลยีเหล่านี้ได้

Now let's link them, and it's beginning to happen, isn't it?

ลองเชื่อมมันเข้าด้วยกันดีกว่า ซึ่งก็กำลังเกิดขึ้นแล้วใช่ไหมคะ?

You've heard about it this afternoon. It's beginning to happen.

เราได้ฟังแล้วเมื่อบ่ายนี้ มันกำลังเกิดขึ้น

This change, this change. To see change

การเปลี่ยนแปลงที่ว่านี้ การเปลี่ยนแปลง

that we must have if we care about the future.

ที่จำเป็นต้องเกิด ถ้าเราห่วงใยอนาคต

And the next reason for hope -- nature is amazingly resilient.

เหตุผลที่สองที่ฉันมีความหวัง คือธรรมชาติคงทนมากอย่างน่าทึ่งค่ะ

You can take an area that's absolutely destroyed,

พื้นที่ที่ถูกทำลายลงอย่างราบคาบ

with time and perhaps some help it can regenerate.

ฟื้นตัวได้ถ้าเวลาผ่านไปนานพอ บางทีต้องช่วยนิดหน่อย

And an example is the TACARE program.

ตัวอย่างคือโครงการตาแคร์

I told you, where a seemingly dead tree stump --

ถ้าคุณเอาตอไม้ที่ดูตายแล้ว

if you stop hacking them for firewood,

หยุดผ่ามันไปทำฟืน

which you don't need to because you have wood lots,

ซึ่งไม่จำเป็นแล้วถ้ามีกองไม้

then in five years you can have a 30-foot tree.

ใน 5 ปี มันจะโตเป็นต้นไม้สูง 30 ฟุตได้

And animals, almost on the brink of extinction,

และสัตว์ที่เกือบจะสูญพันธุ์ไปแล้ว

can be given a second chance. That's my next book.

ก็จะมีชีวิตใหม่ นี่คือหนังสือเล่มต่อไปของฉัน

It's inspiring. And it brings me to my last category of hope,

มันสร้างแรงบันดาลใจได้มาก และความหวังเรื่องสุดท้าย

and we've heard about this so much in the last two days:

ที่เราได้ยินกันมามากแล้วในสองวันที่ผ่านมา

this indomitable human spirit. This determination of people,

คือสปิริตที่ไม่ยอมแพ้ของมนุษย์ เจตจำนงของผู้คน

the resilience of the human spirit,

ความทนทานของสปิริตมนุษย์

So that people who you would think would be battered by poverty,

คนที่คุณคิดว่าถูกความจนย่ำยี

or disease, or whatever, can pull themselves up out of it,

หรือเป็นโรค หรืออะไรก็ตาม สามารถหยัดยืนได้

sometimes with a helping hand, and take their part in society,

บางทีด้วยการช่วยเหลือ เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของสังคม

and take their part in changing the world.

มีส่วนร่วมในการเปลี่ยนแปลงโลก

And just to think of one or two people out of Africa who are just really inspiring.

แต่คิดถึงคนสองคนจากแอฟริกาที่สร้างแรงบันดาลใจมาก

We could make a very long list,

เรามีรายชื่อยาวเป็นหางว่าว

but obviously Nelson Mandela, emerging from 17 years

แต่แน่นอน เนลสัน แมนเดลา หลังจากที่ใช้เวลา 17 ปี

of hard physical labor, 23 years of imprisonment,

กับการทำงานหนัก ใช้ชีวิต 23 ปีในคุก

with this amazing ability to forgive, so that he could lead his nation

ความสามารถอันน่าทึ่งในการให้อภัย เพื่อมาเป็นผู้นำ

out the evil regime of apartheid without a bloodbath.

นำประเทศออกจากระบอบเหยียดผิวอันชั่วร้ายโดยไม่นองเลือด

Ken Saro-Wiwa, in Nigeria, who took on the giant oil companies,

เคน ซาโร-วิวา ในไนจีเรีย ผู้ต่อกรกับบริษัทน้ำมันยักษ์ใหญ่

and although people around the world tried their best, was executed.

ผู้คนจำนวนมากทั่วโลกพยายาม ถูกประหารชีวิต

People like this are so inspirational.

คนแบบนี้สร้างแรงบันดาลใจเหลือเกิน

People like this are the role models we need for young Africans.

คนแบบนี้คือต้นแบบที่เราต้องการสำหรับเยาวชนชาวแอฟริกัน

And we need some environmental role models as well,

และเราก็ต้องมีต้นแบบด้านสิ่งแวดล้อมด้วย

and I've been hearing some of them today.

ฉันได้ยินต้นแบบหลายคนพูดในวันนี้

So I'm really grateful for this opportunity to share this message

ฉันรู้สึกเป็นหนี้บุญคุณที่ได้มีโอกาสมาแบ่งปัน

again, with everyone at TED.

สารนี้อีกครั้งที่เท็ด

And I hope that some of us can get together and talk about some of these things,

ฉันหวังว่าพวกเราบางคนอาจได้มาคุยกันเกี่ยวกับเรื่องเหล่านี้

especially the Roots and Shoots program.

โดยเฉพาะโครงการรูทส์แอนด์ชูทส์

And just a last word on that --

ฉันอยากจะปิดท้ายว่า

the young woman who's running this entire conference center,

หญิงสาวคนที่บริหารศูนย์การประชุมแห่งนี้

I met her today.

วันนี้ฉันได้เจอเธอ

She came up so excited, with her certificate. She was [in] Roots and Shoots.

เธอชูใบประกาศเกียรติคุณให้ฉันดูอย่างตื่นเต้น เธอเคยทำรูทส์แอนด์ชูทส์

She was in the leadership in Dar es Salaam.

เคยร่วมกลุ่มในเมือง ดาร์ เอส ซาลาม

She said it's helped her to do what she's doing.

เธอบอกว่าโครงการนี้ช่วยเธอในงานที่เธอกำลังทำ

And it was very, very exciting for me to meet her

น่าตื่นเต้นมากที่ฉันได้เจอเธอ

and see just one example of how young people,

แค่ตัวอย่างเดียวของการที่หนุ่มสาว

when they are empowered, given the opportunity to take action,

เมื่อพวกเขามีพลัง มีโอกาสที่จะลงมือทำ

to make the world a better place,

เพื่อทำให้โลกนี้ดีกว่าเดิม

truly are our hope for tomorrow.

พวกเขาคือความหวังสำหรับอนาคตของเราจริงๆ

Thank you.

ขอบคุณค่ะ

(Applause)

(ปรบมือ)