Helping humans and animals live together | Jane Goodall

Μετάφραση: Mary Keramida Επιμέλεια: Leonidas Argyros

Good afternoon, good evening, whatever.

Καλό σας απόγευμα ή και καλησπέρα, δεν έχει σημασία.

We can go, jambo, guten Abend, bonsoir,

Μπορούμε να το πούμε στα Σουαχίλι, στα Γερμανικά ή στα Γαλλικά,

but we can also ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh, ooh.

αλλά μπορούμε επίσης να πούμε ου, ου, ου, ου, ου, ου, ου, ου, ου.

That is the call that chimpanzees make

Έτσι μιλούν οι χιμπατζήδες

before they go to sleep in the evening.

το βράδυ πριν πάνε για ύπνο.

You hear it going from one side of the valley to the other,

Το ακούς παντού μέσα στις κοιλάδες,

from one group of nests to the next.

από τη μία ομάδα στην άλλη.

And I want to pick up with my talk this evening

Θέλω να ξεκινήσω την ομιλία μου απόψε

from where Zeray left off yesterday.

από εκεί που τελείωσε ο Ζεράι εχθές.

He was talking about this amazing, three-year-old Australopithecine child, Selam.

Μιλούσε για ένα εκπληκτικό τρίχρονο αυστραλοπίθηκο, τον Σελάμ.

And we've also been hearing about the history, the family tree, of mankind

Έχουμε ακούσει την ιστορία, το οικογενειακό δεντρο της ανθρωπότητας

through DNA genetic profiling.

μέσω της γενετικής σκιαγράφησης του DNA.

And it was a paleontologist, the late Louis Leakey,

Ένας παλαιοντολόγος, ο Λούις Λίκει

who actually set me on the path for studying chimpanzees.

με ώθησε στο να μελετήσω τους χιμπατζήδες.

And it was pretty extraordinary, way back then.

Ήταν αρκετά ασυνήθιστο για την εποχή.

It's kind of commonplace now,

Θεωρείται πιο κοινότυπο σήμερα,

but his argument was -- because he'd been searching

αλλά το ερώτημά του ήταν, μιας και ερευνούσε

for the fossilized remains of early humans in Africa.

για τα πρώτα απολιθώματα ανθρώπων στην Αφρική.

And you can tell an awful lot

Και σίγουρα μπορούμε να πούμε πολλά,

about what those beings looked like from the fossils,

για το πως έμοιαζαν αυτά τα όντα, ερευνώντας τα απολιθώματα,

from the shape of the muscle attachments,

από το σχήμα των μυικών τους συνδέσμων,

something about the way they lived

για το πώς ζούσαν

from the various artifacts found with them.

από τα διάφορα αντικείμενα που βρέθηκαν μαζί τους.

But what about how they behaved? That's what he wanted to know.

Αλλά πώς συμπεριφέρονταν; Αυτό ήθελε να μάθει.

And of course, behavior doesn't fossilize.

Φυσικά η συμπεριφορά δεν βρίσκεται στα απολιθώματα.

He argued -- and it's now a fairly common theory --

Υποστήριξε -- και σήμερα είναι μια αποδεκτή θεωρία --

that if we found behavior patterns similar or the same

πως αν ανακαλύψουμε παρόμοια ή τα ίδια στοιχεία συμπεριφοράς

in our closest living relatives, the great apes, and humans today,

στους στενούς μας συγγενείς, τους μεγάλους πιθήκους και τους ανθρώπους σήμερα,

then maybe those behaviors were present in the ape-like,

τότε ίσως εκείνες οι συμπεριφορές να υπήρχαν και στους πιθηκό-

human-like ancestor some seven million years ago.

ανθρωπό- προγόνους μας πριν από περίπου επτά εκατομμύρια χρόνια.

And therefore, perhaps we had brought those characteristics with us

Ως εκ τούτου , πιθανόν να κουβαλάμε εκείνα τα χαρακτηριστικά

from that ancient, ancient past.

από το μακρινό παρελθόν.

Well, if you look in textbooks today that deal with human evolution,

Εάν κοιτάξετε τα βιβλία που ασχολούνται με την εξέλιξη του ανθρώπινου είδους,

you very often find people speculating about how early humans

πολύ συχνά θα βρείτε ανθρώπους να εικάζουν για τo πώς συμπεριφέρονταν

may have behaved, based on the behavior of chimpanzees.

οι πρώτοι άνθρωποι, βασιζόμενοι στη συμπεριφορά των χιμπατζήδων.

They are more like us than any other living creature,

Έχουν περισσότερο από κάθε άλλο είδος κοινά στοιχεία με εμάς,

and we've heard about that during this TED Conference.

και ακούσαμε γι' αυτό στο σημερινό συνέδριο.

So it remains for me to comment on the ways in which chimpanzees

Οπότε απομένει να αναφερθώ στους τρόπους με τους οποίους οι χιμπατζήδες

are so like us, in certain aspects of their behavior.

μας μοιάζουν σε συγκεκριμένες πλευρές της συμπεριφοράς τους.

Every chimpanzee has his or her own personality.

Κάθε χιμπατζής έχει τη δική του προσωπικότητα.

Of course, I gave them names. They can live to be 60 years or more,

Φυσικά τους δίνω και όνομα, και ζουν ως και 60 χρόνια ή και περισσότερο,

although we think most of them probably don't make it to 60 in the wild.

παρόλο που θεωρούμε πως οι περισσότεροι δεν ζουν τόσο πολύ στην άγρια φύση.

Mr. Wurzel. The female has her first baby when she's 11 or 12.

Ο κύριος Ουέρσελ. Το θηλυκό τεκνοποιεί όταν είναι 11 ή 12.

Thereafter, she has one baby only every five or six years,

Μετά από αυτό, κάθε πέντε ή έξι χρόνια,

a long period of childhood dependency when the child is nursing,

μια μακρά περίοδος εξάρτησης για το μικρό όταν θηλάζει,

sleeping with the mother at night, and riding on her back.

καθώς κοιμάται με την μητέρα του το βράδυ και μεταφέρεται στην πλάτη της.

And we believe that this long period of childhood

Πιστεύουμε ότι αυτή η μακρά περίοδος της παιδικής ηλικίας

is important for chimpanzees, just as it is for us, in relation to learning.

είναι σημαντική για τους χιμπατζήδες, όσο και για μας σε συσχετισμό με τη μάθηση.

As the brain becomes ever more complex

Καθώς ο εγκέφαλος γίνεται ολοένα και πιο περίπλοκος,

during evolution in different forms of animals,

κατά την εξέλιξη σε διαφορετικά είδη ζώων,

so we find that learning plays an ever more important role

ανακαλύπτουμε ότι η εκμάθηση έχει ουσιαστικό ρόλο

in an individual's life history.

στην πορεία της ζωής κάθε ατόμου.

And young chimpanzees spend a lot of time watching what their elders do.

Οι νεαροί χιμπατζήδες παρατηρούν αρκετά τι κάνουν οι μεγαλύτεροί τους.

We know now that they're capable of imitating behaviors that they see.

Γνωρίζουμε πλέον ότι είναι ικανοί να μιμούνται συμπεριφορές που παρατηρούν.

And we believe that it's in this way

Πιστεύουμε ότι με αυτό τον τρόπο

that the different tool-using behaviors -- that have now been seen

οι διάφορες συμπεριφορές χρήσης εργαλείων που έχουμε δει μέχρι τώρα

in all the different chimpanzee populations studied in Africa --

σε όλους τους χιμπατζήδες που έχουμε μελετήσει στην Αφρική,

how these are passed from one generation to the next,

έχουν μεταφερθεί από γενιά σε γενιά

through observation, imitation and practice,

μέσω της παρατήρησης, του μιμιτισμού και της άσκησης ώστε να μπορούμε

so that we can describe these tool-using behaviors as primitive culture.

να περιγράψουμε αυτές τις συμπεριφορές χρήσης εργαλείων ως πρωτόγονο πολιτισμό.

Chimpanzees don't have a spoken language. We've talked about that.

Οι χιμπατζήδες δεν έχουν μια ομιλούμενη γλώσσα, αναφερθήκαμε σε αυτό.

They do have a very rich repertoire of postures and gestures,

Έχουν πάντως ένα πολύ πλούσιο δραματολόγιο στάσεων και χειρονομιών,

many of which are similar, or even identical, to ours

πολλά από τα οποία είναι ίδια ή πανομοιότυπα με τα δικά μας

and formed in the same context. Greeting chimpanzees embracing.

και δημιουργούνται στο ίδιο πλαίσιο. Οι χιμπατζήδες αγκαλιάζονται όταν χαιρετιούνται.

They also kiss, hold hands, pat one another on the back.

Επίσης ανταλάσσουν φιλιά, κρατιούνται από το χέρι και κτυπούν ελαφρά ο ένας την πλάτη του άλλου.

And they swagger and they throw rocks.

Είναι αλαζονικοί και πετούν πέτρες.

In chimpanzee society, we find many, many examples of compassion,

Στις κοινωνίες των χιμπατζήδων, υπάρχουν πολλά παραδείγματα συμπόνοιας,

precursors to love and true altruism.

προάγγελοι αγάπης και αληθινός αλτρουισμός.

Unfortunately, they, like us, have a dark side to their nature.

Δυστυχώς όπως κι εμείς, έχουν μια σκοτεινή πλευρά στη φύση τους.

They're capable of extreme brutality, even a kind of primitive war.

Είναι ικανοί για ακραία βία, ακόμη και για πρωτόγονο πόλεμο.

And these really aggressive behaviors, for the most part,

Αυτές οι πραγματικά επιθετικές συμπεριφορές, σε μεγάλο ποσοστό,

are directed against individuals of the neighboring social group.

στρέφονται ενάντια σε άτομα από γειτονικές ομάδες.

They are very territorially aggressive.

Είναι πολύ επιθετικοί σχετικά με τη γη τους.

Chimpanzees, I believe, more than any other living creature,

Πιστεύω ότι οι χιμπατζήδες πιο πολύ από κάθε άλλο ζωντανό οργανισμό,

have helped us to understand that, after all, there is no sharp line

μας έχουν βοηθήσει να κατανοήσουμε ότι δεν υπάρχει μεγάλη απόσταση

between humans and the rest of the animal kingdom.

μεταξύ των ανθρώπων και των υπολοίπων μελών του ζωϊκού βασιλείου.

It's a very blurry line, and it's getting more blurry all the time

Πρόκειται για μια θολή γραμμή και γίνεται ολοένα και πιο θολή,

as we make even more observations.

καθώς κάνουμε ακόμη περισσότερες παρατηρήσεις.

The study that I began in 1960 is still continuing to this day.

Η μελέτη που ξεκίνησα το 1960 συνεχίζεται και σήμερα.

And these chimpanzees, living their complex social lives in the wild,

Οι χιμπατζήδες με τις περίπλοκες κοινωνικές συμπεριφορές τους,

have helped -- more than anything else --

μας έχουν βοηθήσει -- περισσότερο απ' οτιδήποτε άλλο --

to make us realize we are part of, and not separated from,

να κατανοήσουμε ότι αποτελούμε μέρος ενός συνόλου

the amazing animals with whom we share the planet.

του εκπληκτικού ζωϊκού βασιλείου με τα οποία μοιραζόμαστε τον πλανήτη.

So it's pretty sad to find that chimpanzees,

Είναι πράγματι δυσάρεστο να ανακαλύπτουμε ότι οι χιμπατζήδες

like so many other creatures around the world, are losing their habitats.

όπως και πολλά άλλα πλάσματα σε όλο τον κόσμο χάνουν το φυσικό τους περιβάλλον.

This is just one photograph from the air,

Αυτή είναι μια αεροφωτογραφία,

and it shows you the forested highlands of Gombe.

στην οποία μπορείτε να δείτε τις δασικές ορεινές περιοχές της Γκόμπι.

And it was when I flew over the whole area, about 16 years ago,

Πριν από 16 χρόνια, όταν είχα πετάξει πάνω από αυτήν την περιοχή

and realized that outside the park, this forest,

και συνειδητοποίησα ότι έξω από το πάρκο, αυτό το δάσος

which in 1960 had stretched almost unbroken

το οποίο το 1960 είχε εξαπλωθεί σχεδόν ανέπαφο

along the eastern shore of Lake Tanganyika,

κατά μήκος της ανατολικής όχθης της λίμνης Τανγκανίκα,

which is where the tiny, 30-square-mile Gombe National Park lies,

όπου βρίσκεται το μικροσκοπικό Εθνικό Πάρκο Γκόμπι έκτασης 30 τετραγωνικών μιλίων,

that a question came to my mind.

ένα ερώτημα πέρασε από το μυαλό μου-

"How can we even try to save these famous chimpanzees,

"Πως είναι δυνατόν να προσπαθήσουμε να διασώσουμε αυτούς τους διάσημους χιμπατζήδες,

when the people living around the National Park are struggling to survive?"

όταν οι άνθρωποι που ζουν κοντά στο Εθνικό Πάρκο παλεύουν για την επιβίωση;'

More people are living there than the land could possibly support.

Στο συγκεκριμμένο μέρος ζουν πολλοί περισσότεροι απ' όσους θα μπορούσε να συντηρήσει ο τόπος.

The numbers increased by refugees pouring in from Burundi

Ο πληθυσμός αυξήθηκε με την έλευση των προσφύγων από το Μπουρούντι

and over the lake from Congo.

και το Κογκό.

And very poor people -- they couldn't afford to buy food from elsewhere.

Οι φτωχοί άνθρωποι- δεν μπορούσαν να αγοράσουν τρόφιμα από πουθενά αλλού.

This led to a program, which we call TACARE.

Έτσι οδηγηθήκαμε σε αυτό το πρόγραμμα που ονομάζουμε Πρόληψη.

It's a very holistic way of improving the lives

Πρόκειται για έναν ολιστικό τρόπο βελτίωσης των ζωών

of the people living in the villages around the park.

ανθρώπων που ζουν σε χωριά κοντά στο πάρκο.

It started small with 12 villages. It's now in 24.

Ξεκίνησε με 12 χωριά και τώρα έχει 24.

There isn't time to go into it, but it's including things like tree nurseries,

Περιλαμβάνει θέματα όπως φυτώρια δέντρων,

methods of farming most suitable to this now very degraded,

μεθόδους γεωργίας κατάλληλους για την υποβαθμισμένη

almost desert-like land up in these mountains.

σχεδόν ερημωμένη γη στους ορεινούς όγκους.

Ways of controlling, preventing soil erosion.

Τρόποι να ελέγξουμε και να αποτρέψουμε την διάβρωση του εδάφους.

Ways of reclaiming overused farmland,

Τρόποι να επανακτήσουμε υπερχρησιμοποιημένες γεωργικές εκτάσεις

so that within two years they can again be productive.

έτσι ώστε να ξαναγίνουν παραγωγικές μέσα σε δύο χρόνια.

Working to help the villagers obtain fresh water from wells.

Εργαζόμαστε για να βοηθήσουμε τους χωρικούς να έχουν φρέσκο νερό από πηγάδια.

Perhaps build some schoolrooms.

Πιθανόν και κατασκευή εκπαιδευτικών μονάδων.

Most important of all, I believe,

Πιο σημαντικό από όλα, πιστεύω ότι

is working with small groups of women,

είναι να συνεργαζόμαστε με μικρές ομάδες γυναικών,

providing them with opportunities for micro-credit loans.

και να τους προσφέρουμε τη δυνατότητα για μικροπιστωτικά δάνεια.

And we've got, as is the case around the world,

Και όπως συμβαίνει σε όλο τον κόσμο,

about 95 percent of all loans returned.

περίπου το 95 τοις εκατό των δανείων εξοφλείται.

Empowering women, working with education,

Στηρίζοντας τις γυναίκες μέσω της εκπαίδευσης,

providing scholarships for girls so they can finish secondary school,

παρέχοντας υποτροφίες σε κορίτσια για να ολοκληρώσουν τις σπουδές τους,

in the clear understanding that, all around the world,

με την ξεκάθαρη γνώση πως σε όλο τον κόσμο,

as women's education improves, family size drops.

καθώς βελτιώνεται το επίπεδο εκπαίδευσης των γυναικών, μειώνεται το μέγεθος των οικογενειών.

We provide information about family planning and about HIV/AIDS.

Παρέχουμε ενημέρωση για τον οικογενειακό προγραμματισμό και το HIV/AIDS.

And as a result of this program,

Ως αποτέλεσμα αυτού του προγράμματος,

something's happening for conservation.

γίνεται κάτι για τη συντήρηση.

What's happening for conservation is that the farmers living in these 24 villages,

Αυτό που παρατηρείται, είναι ότι οι κάτοικοι αυτών των 24 χωριών,

instead of looking on us as a bunch of white people

αντί να μας κοιτούν σαν μία ομάδα λευκών

coming to study a whole bunch of monkeys --

που έρχεται να μελετήσει ένα σωρό από μαϊμούδες --

and by the way, many of the staff are now Tanzanian --

πολλοί από το προσωπικό πλέον είναι από την Τανζανία,

but when we began the TACARE program,

αλλά όταν ξεκινήσαμε το πρόγραμμα

it was a Tanzanian team going into the villages.

η ομάδα από την Τανζανία πλησίαζε αυτά τα χωριά.

It was a Tanzanian team talking to the villagers,

Μια ομάδα από την Τανζανία μιλούσε με τους χωρικούς,

asking what they were interested in.

ρωτώντας τους τι τους ενδιέφερε.

Were they interested in conservation? Absolutely not.

Ενδιαφέρονταν για τη συντήρηση; Φυσικά κι όχι.

They were interested in health; they were interested in education.

Ενδιαφέρονταν για την υγεία και την εκπαίδευση.

And as time went on, and as their situation began to improve,

Καθώς ο καιρός περνούσε και η κατάστασή τους άρχισε να βελτιώνεται,

they began to understand ever more about the need for conservation.

κατάλαβαν ακόμα περισσότερο την ανάγκη για τη συντήρηση.

They began to understand

Ξεκίνησαν να καταλαβαίνουν,

that as the upper levels of the hills were denuded of trees,

ότι καθώς τα ψηλότερα σημεία των λόφων απογυμνώνονταν από τα δέντρα,

so you've got this terrible soil erosion and mudslides.

επέρχεται μια τρομερή διάβρωση του εδάφους μαζί με κατολισθήσεις.

Today, we are developing what we call the Greater Gombe Ecosystem.

Σήμερα, αναπτύσουμε αυτό που ονομάζουμε "Οικοσύστημα του Ευρύτερου Γκόμπι."

This is an area way outside the National Park,

Πρόκειται για μια περιοχή εκτός του Εθνικού Πάρκου,

stretching out into all these very degraded lands.

που εκτείνεται σε διάφορες υποβαθμισμένες περιοχές.

And as these villages have a better standard of life,

Καθώς αυτά χωριά αποκτούν μια καλύτερη ποιότητα ζωής,

they are actually agreeing to put

στην ουσία συμφωνούν να παραμερήσουν

between 10 percent and 20 percent of their land in the highlands aside,

το 10 με 20 τοις εκατό της γης τους στους ορεινούς όγκους,

so that once again, as the trees grow back,

έτσι ώστε καθώς τα δέντρα αναπτύσσονται πάλι,

the chimpanzees will have leafy corridors

να έχουν οι χιμπατζήδες φυλλώδεις διαδρόμους

through which they can travel to interact --

μέσω των οποίων να μπορούν να ταξιδεύουν για να έρχονται σε επαφή,

as they must for genetic viability --

καθώς οφείλουν για την γενετική βιωσιμότητά τους-

with other remnant groups outside the National Park.

με τις υπόλοιπες ομάδες εκτός του Εθνικού Πάρκου.

So TACARE is a success.

Οπότε η πρόληψη έχει επιτευχθεί.

We're replicating it in other parts of Africa,

Αναπαράγουμε αυτό το μοντέλο και σε άλλα μέρη της Αφρικής,

around other wilderness areas

γύρω από άλλες περιοχές άγριας φύσης

which are faced with extreme population pressure.

που αντιμετωπίζουν μεγάλη πληθυσμιακή πίεση.

The problems in Africa, however, as we've been discussing

Τα προβλήματα στην Αφρική, όπως τα έχουμε αναπτύξει,

for the whole of these first couple of days of TED,

όλες αυτές τις πρώτες μέρες του TED,

are major problems.

είναι μεγάλα προβλήματα.

There is a great deal of poverty.

Υπάρχει πολύ μεγάλη φτώχεια.

And when you get large numbers of people

Και όταν υπάρχουν πάρα πολλοί άνθρωποι

living in land that is not that fertile,

που ζουν σε μια άγονη χώρα,

particularly when you cut down trees,

ιδίως όταν καταστρέφεις το φυσικό περιβάλλον,

and you leave the soil open to the wind for erosion,

και αφήνεις το έδαφος ακάλυπτο στον αέρα να διαβρώνεται,

as desperate populations cut down more and more trees,

όσο ο απελπισμένος πληθυσμός καταστρέφει κι άλλα δέντρα,

so that they can try and grow food for themselves and their families,

έτσι ώστε να μπορέσει να επιβιώσει,

what's going to happen? Something's got to give.

τι πρόκειται να συμβει; Κάτι πρέπει να αλλάξει.

And the other problems -- in not only Africa,

Υπάρχουν κι άλλα προβλήματα - όχι μόνο στην Αφρική,

but the rest of the developing world and, indeed, everywhere --

αλλά και σε άλλες αναπτυσσόμενες χώρες, ουσιαστικά παντού.

what are we doing to our planet?

Τι κάνουμε στον πλανήτη μας;

You know, the famous scientist, E. O. Wilson

Γνωρίζετε, ο διάσημος επιστήμονας Ε.Ο. Γουίλσον,

said that if every person on this planet

είπε ότι αν καθένας πάνω σε αυτό τον πλανήτη

attains the standard of living of the average European or American,

ακολουθήσει τον τρόπο ζωής του μέσου Ευρωπαίου ή Αμερικανού,

we need three new planets.

θα χρειαστούμε τρεις νέους πλανήτες.

Today, they are saying four. But we don't have them. We've got one.

Σήμερα μιλούν για τέσσερεις. Αλλά δεν υπάρχουν, έχουμε μόνο έναν.

And what's happened? I mean, the question here is, here we are,

Τι έχει συμβεί; Εννοώ το ερώτημα παραμένει, βρισκόμαστε εδώ,

arguably the most intelligent being that's ever walked planet Earth,

αναμφισβήτητα το πιο έξυπνο ον που έχει βρεθεί ποτέ στη Γη,

with this extraordinary brain,

με το εκπληκτικό του μυαλό,

capable of the kind of technology

ικανό για τέτοιου είδους τεχνολογία

that is so well illustrated by these TED Conferences,

όπως αποτυπώνεται στα συνέδρια του TED.

and yet we're destroying the only home we have.

Κι όμως καταστρέφουμε το μόνο σπίτι που έχουμε.

The indigenous people around the world,

Οι αυτόχθονες σε όλο τον κόσμο,

before they made a major decision,

προτού πάρουν μια απόφαση,

used to sit around and ask themselves,

συνήθιζαν να συζητούν μεταξύ τους,

"How does this decision affect our people seven generations ahead?"

"Πως αυτή η απόφαση μας θα επηρεάσει τις ζωές των ανθρώπων μετά από επτά γενιές;"

Today, major decisions -- and I'm not particularly talking about Africa here,

Σήμερα, σημαντικές αποφάσεις - και δεν αναφέρομαι μόνο στην Αφρική,

but the developed world --

αλλά και στον αναπτυγμένο κόσμο -

major decisions involving millions of dollars,

σημαντικές αποφάσεις που συμπεριλαμβάνουν εκατομμύρια δολάρια,

and millions of people, are often based on,

και εκατομμύρια ανθρώπους, βασίζονται στο

"How will this affect the next shareholders' meeting?"

"Πως θα επηρεάσει το επόμενο συμβούλιο μετόχων;"

And these decisions affect Africa.

Αυτές οι αποφάσεις επηρεάζουν την Αφρική.

As I began traveling around Africa

Καθώς ξεκίνησα να ταξιδεύω στην Αφρική,

talking about the problems faced by chimpanzees and their vanishing forests,

μιλώντας για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι χιμπατζήδες

και τα δάση που αφανίζονται,

I realized more and more how so many of Africa's problems

συνειδητοποίησα πιο πολύ πόσα από τα προβλήματα της Αφρικής

could be laid at the door of previous colonial exploitation.

θα μπορούσαν να αποδοθούν στην παλιότερη αποικιακή εκμετάλλευση.

So I began traveling outside Africa, talking in Europe,

Έτσι ξεκίνησα να ταξιδεύω εκτός Αφρικής, στην Ευρώπη,

talking in the United States, going to Asia.

στην Αμερική και στην Ασία.

And everywhere there were these terrible problems.

Παντού υπήρχαν αυτά τα τεράστια προβλήματα.

And you know the kind I'm talking about. I'm talking about pollution.

Γνωρίζετε για ποιο θέμα μιλάω. Μιλάω για τη μόλυνση.

The air that we breathe that often poisons us.

Ο αέρας που αναπνέουμε συχνά μας δηλητηριάζει.

The earth is poisoning our foods.

Η γη δηλητηριάζει τα τρόφιμά μας.

The water -- water is perhaps one of the most crucial issues

Το νερό - το νερό είναι ίσως ένα από τα πιο καίρια ζητήματα

that we're going to face in this century --

που θα αντιμετωπίσουμε αυτό τον αιώνα.

and everywhere water is being polluted by agricultural,

Παντού το νερό μολύνεται από τις αγροκαλλιέργειες,

industrial and household chemicals

από τα βιομηχανικά και οικιακά χημικά

that still are being sprayed around the world,

που εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται σε όλο τον κόσμο,

seemingly with the inability to profit from past experience.

φαινομενικά ανίκανοι να κερδίσουμε από τις εμπειρίες του παρελθόντος.

The mangroves are being cut down;

Τα ριζοφόρα καταστρέφονται,

the effects of things like the tsunami get worse.

οι επιπτώσεις από φαινόμενα όπως τα τσουνάμι γίνονται χειρότερες.

We've talked about the soil erosion.

Έχουμε μιλήσει για τη διάβρωση του εδάφους.

We have the reckless burning of fossil fuels

Έχουμε και την απερίσκεπτη καύση των ορυκτών καυσίμων,

along with other greenhouse gasses, so called,

μαζί με άλλα αέρια του θερμοκηπίου, όπως λέγονται,

leading to climate change.

να οδηγούν σε μια κλιματική αλλαγή.

Finally, all around the world, people have begun to believe

Τελικά, παντού στον κόσμο οι άνθρωποι έχουν αρχίσει να πιστεύουν,

that there is something going on very wrong with our climate.

πως κάτι δεν πηγαίνει καλά με το κλίμα μας.

All around the world climates are mixed up.

Παντού στον κόσμο το κλίμα έχει αλλάξει.

And it's the poor people who are affected worse.

Πιο πολύ επηρεάζονται οι φτωχοί άνθρωποι.

It's Africa that already is affected.

Η Αφρική ήδη έχει επηρεαστεί.

In many parts of sub-Saharan Africa, the droughts are so much worse.

Σε πολλά τμήματα της υποσαχάριας Αφρικής οι ξηρασίες είναι πολύ χειρότερες.

And when the rain does come, it so often leads to flooding

Και οι βροχές όταν έρθουν, οδηγούν πολύ συχνά σε πλημμύρες

and added distress, and the cycle of poverty and hunger and disease.

και επιπλέον δυστυχία, και στον κύκλο της φτώχειας, της πείνας και της ασθένειας.

And the numbers of people living in an area that the land cannot support,

Η γη δεν μπορεί να καλύψει της ανάγκες των ανθρώπων που ζουν εκεί,

who are too poor to buy food,

οι οποίοι είναι πολύ φτωχοί για να αγοράσουν τρόφιμα,

who can't move away because the whole land is degraded.

οι οποίοι δεν μπορούν να απομακρυνθούν μιας και όλη η χώρα είναι υποβαθμισμένη.

And so you get desertification -- creeping, creeping, creeping --

Έτσι επέρχεται η απερήμωση -- υφέρπουσα, υφέρπουσα, υφέρπουσα-

as the last of the trees are cut down.

καθώς και τα τελευταία δέντρα κόβονται.

And this kind of thing is not just in Africa. It's all over the world.

Αυτό δεν ισχύει μόνο στην Αφρική αλλά και σε άλλα σημεία του πλανήτη.

So it wasn't surprising to me

Οπότε δεν μου έκανε καμία εντύπωση,

that as I was traveling around the world

καθώς ταξίδευα σε όλο τον κόσμο,

I met so many young people who seemed to have lost hope.

να συναντώ πολλούς νέους ανθρώπους που σταμάτησαν να ελπίζουν.

We seem to have lost wisdom, the wisdom of the indigenous people.

Φαίνεται πως έχουμε χάσει τη σοφία, τη σοφία των ιθαγενών ανθρώπων.

I asked a question. "Why?"

Έχω ένα ερώτημα - «Γιατί;»

Well, do you think there could be some kind of disconnect

Θεωρείτε ότι υπάρχει διαχωρισμός

between this extraordinarily clever brain,

μεταξύ αυτού του εκπληκτικού μυαλού

the kind of brain that the TED technologies exemplify,

που τονίζουν οι τεχνολογίες του TED,

and the human heart? Talking about it in the non-scientific term,

και της ανθρώπινης καρδιάς; Και δεν αναφερόμαστε στον επιστημονικό όρο.

in terms of love and compassion. Is there some disconnect?

Με την έννοια της αγάπης και της συμπόνοιας. Υπάρχει διαχωρισμός;

And these young people, when I talk to them,

Όταν συζητώ με αυτούς τους νέους ανθρώπους,

basically they were either depressed or apathetic,

δείχνουν να υποφέρουν από κατάθλιψη ή απάθεια,

or bitter and angry. And they said more or less the same thing,

είναι παγεροί ή οργισμένοι. Πάνω-κάτω λένε όλοι το ίδιο πράγμα,

"We feel this way because we feel you've compromised our future

«Νιώθουμε έτσι γιατί νιώθουμε πως έχετε υποθηκεύσει το μέλλον μας

and there's nothing we can do about it."

και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε γι' αυτό».

We have compromised their future.

Έχουμε υποθηκεύσει το μέλλον τους.

I've got three little grandchildren, and every time I look at them

Έχω τρία εγγόνια και κάθε φορά που τα παρατηρώ,

and I think how we've harmed this beautiful planet since I was their age,

σκεπτόμενη πόσο κακό έχουμε κάνει στον όμορφο πλανήτη μας,

από τότε που εγώ ήμουν στην ηλικία τους, νιώθω αυτή την απόγνωση.

I feel this desperation.

And that led to this program we call Roots and Shoots,

Αυτό μας οδήγησε στο πρόγραμμα Ρίζες και Βλαστοί,

which began right here in Tanzania

το οποίο ξεκίνησε εδώ στην Τανζανία

and has now spread to 97 countries around the world.

και τώρα εφαρμόζεται σε 97 χώρες σε όλο τον κόσμο.

It's symbolic. Roots make a firm foundation.

Η ονομασία είναι συμβολική. Οι ρίζες δημιουργούν μια σταθερή βάση.

Shoots seem tiny; to reach the sun they can break through a brick wall.

Οι βλαστοί φαίνονται πολύ μικροί,

αλλά για να φτάσουν στον ήλιο μπορούν να γκρεμίσουν και τοίχο,

See the brick wall as all these problems we've inflicted on the planet,

σκεφθείτε τον τοίχο σαν τα προβλήματα που έχουμε δημιουργήσει στον πλανήτη μας

environmental and social. It's a message of hope.

περιβαλλοντικά και κοινωνικά. Είναι ένα μήνυμα ελπίδας.

Hundreds and thousands of young people around the world

Εκατοντάδες χιλιάδες νέοι άνθρωποι στον κόσμο μπορούν να τον σπάσουν

can break through and can make this a better world for all living things.

και να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο για όλους.

The most important message of Roots and Shoots:

Το πιο σημαντικό μήνυμα μέσα από το πρόγραμμα Ρίζες και Βλαστοί

every single one of us makes a difference, every single day.

είναι ότι ο καθένας από εμάς μπορεί να κάνει τη διαφορά, κάθε μέρα.

We have a choice. Every one of us in this room,

Έχουμε την επιλογή, όλοι εδώ μέσα

we have a choice as to what kind of difference we want to make.

έχουμε την επιλογή τι είδους διαφορά θέλουμε να κάνουμε.

The very poor have no choice. It's up to us to change things

Οι πολύ φτωχοί δεν έχουν αυτή την επιλογή. Εμείς πρέπει να αλλάξουμε τα πράγματα,

so that the poor have choice as well.

έτσι ώστε να δωθεί αυτή η επιλογή και σε αυτούς.

The Roots and Shoots groups all choose three projects.

Οι ομάδες του προγράμματος Ρίζες και Βλαστοί επιλέγουν τρία σχέδια.

It depends on how old they are, and which country,

Βασίζεται στην ηλικία τους και στη χώρα,

whether they're in a city or rural, as to what kinds of projects.

τα σχέδια ποικίλουν αν πρόκειται για πόλεις ή αγροτικές περιοχές.

But basically, we have programs now from preschool right through university,

Αλλά βασικά, έχουμε προγράμματα από το νηπιαγωγείο ως το πανεπιστήμιο,

with more and more adults starting their own Roots and Shoots groups.

και όλο και πιο πολλοί ενήλικες ξεκινούν τις δικές τους ομάδες Ριζών και Βλαστών.

And every group chooses, between them,

Κάθε ομάδα διαλέγει ανάμεσά τους,

three different kinds of project to make this a better world,

τρία διαφορετικά σχέδια για να καλυτερεύσει τον κόσμο

recognizing that all these different problems are interconnected

αναγνωρίζοντας ότι όλα τα προβλήματα συνδέονται μεταξύ τους

and impinge on each other.

και προσκρούουν το ένα στο άλλο.

So one of their projects will be to help their own human community.

Έτσι υπάρχουν προγράμματα για παροχή βοήθειας σε τοπικό επίπεδο.

And then, if they're able, they may raise money to help communities

Αν μπορέσουν, πιθανόν να συγκεντρώσουν χρήματα

για να βοηθήσουν κι άλλες κοινότητες σε άλλα μέρη του κόσμου.

in other parts of the world.

One of their projects will be to help animals -- not just wildlife,

Ένα από τα σχέδια δράσης είναι η παροχή βοήθειας στα ζώα -- όχι μόνο στα άγρια

domestic animals as well.

αλλά και στα οικόσιτα.

And one of their projects will be to help the environment that we all share.

Υπάρχει ακόμη ένα σχέδιο δράσης για την προστασία του περιβάλλοντος που όλοι μοιραζόμαστε.

And woven throughout all of this is a message

Και μπλεγμένο σε όλα αυτά είναι ένα μήνυμα

of learning to live in peace and harmony within ourselves,

για να μάθουμε να ζούμε ειρηνικά και συναρμονικά με τον εαυτό μας,

in our families, in our communities, between nations, between cultures,

στις οικογένειές μας, στις κοινότητές μας, μεταξύ των εθνών και των πολιτισμών,

between religions and between us and the natural world.

μεταξύ των θρησκειών και μεταξύ του φυσικού κόσμου και εμάς.

We need the natural world. We cannot go on destroying it at the rate we are.

Χρειαζόμαστε το φυσικό κόσμο. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να τον καταστρέφουμε στο βαθμό που το κάνουμε.

We not do have more than this one planet.

Έχουμε μόνο αυτόν τον πλανήτη.

Just picking one or two of the projects right here in Africa

Μιλάμε για ένα ή δύο σχέδια δράσης εδώ στην Αφρική,

that the Roots and Shoots groups are doing,

με τα οποία ασχολούνται οι Ρίζες και οι Βλαστοί,

one or two projects only -- in Tanzania, in Uganda, Kenya,

ένα ή δύο σχέδια στην Τανζανία, την Ουγκάντα, την Κένυα,

South Africa, Congo-Brazzaville, Sierra Leone, Cameroon

στη Νότια Αφρική, στο Κογκό, στην Μπραζαβίλ, στη Σιέρα Λεόνε, στο Καμερούν

and other groups. And as I say, it's in 97 countries around the world.

και αλλού. Όπως προείπα, εφαρμόζεται σε 97 χώρες στον κόσμο.

Of course, they're planting trees. They're growing organic vegetables.

Εννοείται οτι κάνουν δεντροφυτεύσεις και καλλιεργούν βιολογικά λαχανικά.

They're working in the refugee camps, with chickens

Εργάζονται σε καταυλισμούς προσφύγων μαζί με κότες

and selling the eggs for a little amount of money,

και πωλούν τα αυγά για λίγα χρήματα

or just using them to feed their families,

ή απλά τα κρατούν για να θρέψουν τις οικογένειές τους

and feeling a sense of pride and empowerment,

και νιώθουν περήφανοι και δυνατοί,

because they're no longer helpless and depending on others

γιατί δεν είναι πλεον ανήμποροι και δεν βασίζονται σε τρίτους

with their vegetables and their chickens.

έχοντας τα λαχανικά τους και τις κότες τους.

It's being used in Uganda

Εφαρμόζεται στην Ουγκάντα,

to give some psychological help to ex-child soldiers.

για να παρέχουμε ψυχολογική υποστήριξη σε πρώην παιδιά-στρατιώτες.

Doing projects like this is bringing them out of themselves.

Ακολουθώντας τέτοια προγράμματα, επικεντρώνονται ξανά στους εαυτούς τους.

Once again, they're useful members of society.

Για μια ακόμη φορά αποτελούν ένα χρήσιμο κομμάτι της κοινωνίας.

We have this program in prisons as well.

Έχουμε πρόγραμμα και για τις φυλακές.

So, there's no time for more Roots and Shoots now.

Οπότε δεν υπάρχει χρόνος για περισσότερες Ρίζες και Βλαστούς τώρα.

But -- oh, they're also working on HIV/AIDS.

Αλλά -- ασχολούνται επίσης με το HIV/AIDS.

That's a very important component of Roots and Shoots,

Το οποίο είναι ένα βασικό κομμάτι του προγράμματος Ρίζες και Βλαστοί,

with older kids talking to younger ones.

καθώς μεγαλύτερα παιδιά συζητούν με μικρότερα.

And unwanted pregnancies and things like that,

Καθώς και για τις ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες

which young people listen to better from other youth, rather than adults.

για τις οποίες οι νέοι άνθρωποι προτιμούν να ακούν από συνομήλικούς τους παρά από ενήλικες.

Hope. That's the question I get asked as I'm going around the world:

Ελπίδα. Αυτό το ερώτημα τίθεται παντού.

"Jane, you've seen so many terrible things,

"Τζέιν, έχεις δει τόσα πολλά φοβερά πράγματα,

you've seen your chimpanzees decrease in number

έχεις δει να μειώνεται ο αριθμός των χιμπατζήδων,

from about one million, at the turn of the century,

από ένα εκατομμύριο στις αρχές του αιώνα

to no more than 150,000 now, and the same with so many other animals.

σε 150.000 τώρα. Το ίδιο ισχύει και για άλλα ζώα.

Forests disappearing, deserts where once there was forest.

Τα δάση εξαφανίζονται και στη θέση τους εμφανίζονται έρημοι.

Do you really have hope?" Well, yes.

Υπάρχει ελπίδα;" Τελικά, υπάρχει.

You can't come to a conference like TED and not have hope, can you?

Δεν μπορείς να βρίσκεσαι εδώ και να μην ελπίζεις, έτσι δεν είναι;

And of course, there's hope. One is this amazing human brain.

Φυσικά και υπάρχει ελπίδα. Καταρχάς έχουμε αυτό το εκπληκτικό ανθρώπινο νου.

And I mean, think of the technologies.

Και εννοώ τις τεχνολογίες.

And I've just been so thrilled, finally, to come to people talking about compost latrines.

Είμαι πραγματικά ενθουσιασμένη που επιτέλους μπορώ να μιλάω για την ανακύκλωση του ακάθαρτου νερού.

It's one of my hobbyhorses.

Είναι ένα από τα παιχνίδια μου.

We just flush all this water down the lavatory, it's terrible.

Απλά είναι τρομερό να σπαταλάμε τόσο νερό χρησιμοποιώντας το καζανάκι.

And then talking about renewable energy -- desperately important.

Μιλάμε και για ανανεώσιμες πηγές ενέργειες που χρειαζόμαστε απελπισμένα.

Do we care about the planet for our children?

Μας ενδιαφέρει το μέλλον των παιδιών μας στον πλανήτη;

How many of us have children or grandchildren, nieces, nephews?

Πόσοι έχουμε παιδιά, εγγόνια ή ανήψια;

Do we care about their future?

Μας ενδιαφέρει το μέλλον τους;

And if we care about their future, we, as the elite around the world,

Αν ενδιαφερόμαστε για το μέλλον τους, εμείς ως η τάξη των εκλεκτών του κόσμου,

we can do something about it. We can make choices as to how we live each day.

μπορούμε να κάνουμε κάτι γι'αυτό. Είναι θέμα επιλογών το πως ζούμε κάθε μέρα.

What we buy. What we wear.

Τι αγοράζουμε, τι φοράμε.

And choose to make these choices with the question,

Προτού κάνουμε τις επιλογές μας, να αναρωτιόμαστε

how will this affect the environment around me?

πως αυτές θα επηρεάσουν το περιβάλλον γύρω μας;

How will it affect the life of my child when he or she grows up?

Πως θα επηρεάσει τη ζωή του παιδιού μου, όταν αυτό μεγαλώσει;

Or my grandchild, or whatever it is.

Ή του εγγονιού μου ή των υπολοίπων.

So the human brain, coupled with the human heart,

Οπότε ο ανθρώπινος νους σε συνδιασμό με την καρδιά --

and we join hands around the world.

και ενώνουμε τα χέρια σε όλο τον κόσμο.

And that's what TED is helping so well with, and Google who help us,

Σε αυτό μας βοηθάει το TED μαζί με τη Google

and Esri are helping us with mapping in Gombe National Park.

και την ESRI για τη χαρτογράφηση του Εθνικού Πάρκου της Γκόμπι.

All of these technologies we can use.

Χρησιμοποιούμε όλες αυτές τις τεχνολογίες.

Now let's link them, and it's beginning to happen, isn't it?

Μόλις τις συνδέσουμε, κάτι ξεκινάει να γίνεται, έτσι δεν είναι;

You've heard about it this afternoon. It's beginning to happen.

Το ακούσατε απόψε.Ξεκινάει να συμβαίνει.

This change, this change. To see change

Αυτή η αλλαγή, αυτή η αλλαγή, να δούμε την αλλαγή

that we must have if we care about the future.

που χρειαζόμαστε αν ενδιαφερόμαστε για το μέλλον.

And the next reason for hope -- nature is amazingly resilient.

Ακόμη κάτι για να ελπίζουμε-- η φύση αντιστέκεται εκπληκτικά.

You can take an area that's absolutely destroyed,

Ακόμη και σε μια κατεστραμμένη περιοχή,

with time and perhaps some help it can regenerate.

μετά από καιρό και με λίγη βοήθεια, μπορεί να αναγεννηθεί.

And an example is the TACARE program.

Το πρόγραμμα Πρόληψη προσφέρει ένα τέτοιο παράδειγμα.

I told you, where a seemingly dead tree stump --

Σας είπα για φαινομενικά νεκρά κούτσουρα --

if you stop hacking them for firewood,

αν σταματήσουμε να τα χρησιμοποιούμε ως καυσόξυλα,

which you don't need to because you have wood lots,

μιας και δεν τα χρειαζόμαστε

then in five years you can have a 30-foot tree.

έτσι μέσα σε πέντε χρόνια θα έχουμε ένα δέντρο 10 μέτρων.

And animals, almost on the brink of extinction,

Και τα ζώα σχεδόν στα πρόθυρα της εξαφάνισής τους

can be given a second chance. That's my next book.

αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία. Αυτό είναι το επόμενο βιβλίο μου.

It's inspiring. And it brings me to my last category of hope,

Σε εμπνέει. Και αυτό με φέρνει στην άλλη μου ελπίδα --

and we've heard about this so much in the last two days:

και ακούσαμε πολλά για αυτό τις τελευταίες δύο μέρες:

this indomitable human spirit. This determination of people,

το αδάμαστο ανθρώπινο πνεύμα. Αυτή η αποφασιστικότητα των ανθρώπων,

the resilience of the human spirit,

η αντοχή του ανθρώπινου πνεύματος.

So that people who you would think would be battered by poverty,

Έτσι αυτοί οι άνθρωποι που χτυπιούνται από την φτώχεια,

or disease, or whatever, can pull themselves up out of it,

ή από την αρρώστια ή οτιδήποτε άλλο, μπορούν να ξεφύγουν από αυτό,

sometimes with a helping hand, and take their part in society,

μερικές φορές με λίγη βοήθεια και να ξαναβρούν τον ρόλο τους στην κοινωνία

and take their part in changing the world.

και να αναλάβουν δράση στην αλλαγή του κόσμου.

And just to think of one or two people out of Africa who are just really inspiring.

Μόνο να σκεφτούμε έναν ή δύο ανθρώπους από την Αφρική που μας εμπνέουν,

We could make a very long list,

θα μπορούσαμε να είχαμε μια μεγάλη λίστα,

but obviously Nelson Mandela, emerging from 17 years

αλλά προφανώς ο Νέλσον Μαντέλα βγαίνοντας από 17 χρόνια

of hard physical labor, 23 years of imprisonment,

σκληρής σωματικής εργασίας, 23 χρόνια φυλάκισης,

with this amazing ability to forgive, so that he could lead his nation

με μια εκπληκτική ικανότητα να συγχωρεί ώστε να μπορέσει να καθοδηγήσει το λαό του

out the evil regime of apartheid without a bloodbath.

μακρυά από το κακό καθεστώς του απαρχάιντ χωρίς μακελειό.

Ken Saro-Wiwa, in Nigeria, who took on the giant oil companies,

Ο Κεν Σάρο Βίβα στη Νιγηρία, που αντιμετώπισε τις πετρελαϊκές εταιρείες.

and although people around the world tried their best, was executed.

Παρόλο που πολλοί άνθρωποι προσπάθησαν αρκετά, εκτελέστηκε.

People like this are so inspirational.

Άτομα όπως αυτά σε εμπνέουν.

People like this are the role models we need for young Africans.

Τέτοια άτομα χρειαζόμαστε ως πρότυπα για τις νέες γενιές Αφρικανών.

And we need some environmental role models as well,

Χρειαζόμαστε επίσης και περιβαλλοντικά πρότυπα,

and I've been hearing some of them today.

ακούσαμε κάποια από αυτά σήμερα.

So I'm really grateful for this opportunity to share this message

Είμαι ευγνώμων για αυτήν την ευκαιρία που έχω να μοιραστώ αυτό το μήνυμα

again, with everyone at TED.

ξανά με όλους όσοι ασχολούνται με το TED.

And I hope that some of us can get together and talk about some of these things,

Ελπίζω κάποιοι από εμάς να μπορέσουμε να μιλήσουμε για αυτά τα πράγματα,

especially the Roots and Shoots program.

ιδίως για το πρόγραμμα Ρίζες και Βλαστοί.

And just a last word on that --

Και κάτι τελευταίο --

the young woman who's running this entire conference center,

αυτή η νέα γυναίκα που διευθύνει αυτό το συνεδριακό κέντρο,

I met her today.

την οποία συνάντησα σήμερα.

She came up so excited, with her certificate. She was [in] Roots and Shoots.

Ήταν τόσο ενθουσιασμένη με το πιστοποιητικό της.

Δούλεψε στο πρόγραμμα Ρίζες και Βλαστοί. Ηγήθηκε στο Νταρ Ες Σαλάαμ.

She was in the leadership in Dar es Salaam.

She said it's helped her to do what she's doing.

Θεωρεί ότι τη βοήθησε να κάνει ό,τι έχει κάνει.

And it was very, very exciting for me to meet her

Και ενθουσιάστηκα που τη γνώρισα

and see just one example of how young people,

και είδα μόνο ένα παράδειγμα για το πώς οι νέοι άνθρωποι,

when they are empowered, given the opportunity to take action,

όταν τους δίνεται η δύναμη και η ευκαιρία να αναλάβουν δράση,

to make the world a better place,

για να καλυτερεύσουν τον κόσμο μας,

truly are our hope for tomorrow.

πραγματικά είναι η ελπίδα μας για το αύριο.

Thank you.

Σας ευχαριστώ.

(Applause)

(Χειροκρότημα)