Beware, fellow plutocrats, the pitchforks are coming | Nick Hanauer

Translator: Besnik Bleta Reviewer: Helena Bedalli

You probably don't know me,

Ka shumë mundësi që nuk më njihni,

but I am one of those .01 percenters

por jam një nga ata .01 përqindëshat

that you hear about and read about,

për të cilët dëgjoni apo lexoni,

and I am by any reasonable definition a plutocrat.

dhe, sipas çdo përkufizimi të arsyeshëm, një plutokrat.

And tonight, what I would like to do is speak directly

Ajo që dua të bëj sot është t’u flas haptazi

to other plutocrats, to my people,

plutokratëve të tjerë, llojit tim,

because it feels like it's time for us all

pasi duket se është koha që krejt ne

to have a chat.

të ulemi të bisedojmë.

Like most plutocrats, I too am a proud

Si shumica e plutokratëve, jam kapitalist

and unapologetic capitalist.

shumë krenar dhe pa brenga.

I have founded, cofounded or funded

Kam themeluar, bashkë-themeluar ose financuar

over 30 companies across a range of industries.

mbi 30 kompani në industri të ndryshme.

I was the first non-family investor in Amazon.com.

Isha investuesi i parë jo-familjar në Amazon.com.

I cofounded a company called aQuantive

Bashkëthemelova një shoqëri të quajtur aQuantive

that we sold to Microsoft for 6.4 billion dollars.

që ia shitëm Microsoft-it për 6.4 miliardë dollarë.

My friends and I, we own a bank.

Tok me miqtë e mi, jemi pronarë të një banke.

I tell you this — (Laughter) —

Ua tregoj — (Të qeshura) —

unbelievable, right?

e pabesueshme, apo jo?

I tell you this to show

Ua them këto për t’ju treguar

that my life is like most plutocrats.

se jeta ime është si shumica e plutokratëve.

I have a broad perspective on capitalism

Kam një këndvështrim të gjerë mbi kapitalizmin

and business,

dhe biznesin,

and I have been rewarded obscenely for that

çka më është shpërblyer me të dy duart

with a life that most of you all

me një jetë që shumica juaj

can't even imagine:

as e përfytyrojnë dot:

multiple homes, a yacht, my own plane,

disa shtëpi, një jaht, avionin tim,

etc., etc., etc.

etj., etj., etj.

But let's be honest: I am not the smartest person you've ever met.

Por të jemi të sinqertë: nuk jam personi më i mençur që ju ka rastisur.

I am certainly not the hardest working.

Dhe, pa mëdyshje, jo më i palodhuri.

I was a mediocre student.

Isha student mesatar.

I'm not technical at all.

Nuk jam fare tip teknik.

I can't write a word of code.

Nuk shkruaj dot as edhe një rresht kodi.

Truly, my success is the consequence

Me tërë mend, suksesi im është pasojë

of spectacular luck,

e fatit spektakolar,

of birth, of circumstance and of timing.

e lindjes, e rrethanave dhe e kohës.

But I am actually pretty good at a couple of things.

Por në fakt jam goxha i zoti në dy gjëra.

One, I have an unusually high tolerance for risk,

E para, kam një tolerancë jo të zakonshme për rreziqet,

and the other is I have a good sense,

dhe tjetra kam shumë intuite,

a good intuition about what will happen in the future,

se ç’do të ndodhë në të ardhmen,

and I think that that intuition about the future

dhe mendoj se kjo nuhatje e së ardhmes

is the essence of good entrepreneurship.

është thelbi i sipërmarrjes së arrirë.

So what do I see in our future today,

Ç’shoh sot te e ardhmja jonë,

you ask?

do të pyesnit?

I see pitchforks,

Shoh sfurqe,

as in angry mobs with pitchforks,

si sfurqet e një turme të egërsuar,

because while people like us plutocrats

ngaqë, ndërkohë që njerëz si ne plutokratët

are living beyond the dreams of avarice,

jetojnë tej andrallave të koprracisë,

the other 99 percent of our fellow citizens

99 përqindëshi tjetër i bashkëqytetarëve tanë

are falling farther and farther behind.

po mbeten gjithnjë e më tepër mbrapa.

In 1980, the top one percent of Americans

Më 1980-n, një përqindëshi i amerikanëve në majë

shared about eight percent of national [income],

zotëronte rreth tetë përqind të të ardhurave kombëtare,

while the bottom 50 percent of Americans

kurse 50 përqindëshi i amerikanëve poshtë

shared 18 percent.

zotëronte 18 përqind.

Thirty years later, today, the top one percent

Tridhjetë vjet më vonë, sot, një përqindëshi në majë

shares over 20 percent of national [income],

zotëron mbi 20 përqind të të ardhurave kombëtare,

while the bottom 50 percent of Americans

kurse 50 përqindëshi i amerikanëve poshtë

share 12 or 13.

zotëron 12 ose 13.

If the trend continues,

Nëse prirja vazhdon,

the top one percent will share

1% në majë do të zotërojë

over 30 percent of national [income]

mbi 30 përqind të të ardhurave kombëtare

in another 30 years,

pas 30 vitesh të tjera,

while the bottom 50 percent of Americans

kurse 50 përqindëshi i amerikanëve poshtë

will share just six.

vetëm gjashtë.

You see, the problem isn't that we have

Pra, problemi nuk është se kemi

some inequality.

ca pabarazi.

Some inequality is necessary

Ca pabarazi është e domosdoshme

for a high-functioning capitalist democracy.

për një demokraci kapitaliste që funksionon goxha

The problem is that inequality

Problemi është se pabarazia

is at historic highs today

sot është në maja historike

and it's getting worse every day.

dhe përditë e më keq bëhet.

And if wealth, power, and income

Dhe nëse pasuria, pushteti, dhe të ardhurat

continue to concentrate

vazhdojnë të përqendrohen

at the very tippy top,

në majën e majës,

our society will change

shoqëria jonë do të ndryshojë

from a capitalist democracy

nga një demokraci kapitaliste

to a neo-feudalist rentier society

në një shoqëri neo-feudale rentiere

like 18th-century France.

si Franca e shekullit të 18-të.

That was France

Kështu qe Franca

before the revolution

para revolucionit,

and the mobs with the pitchforks.

me turmat me sfurqe.

So I have a message for my fellow plutocrats

Ndaj kam një mesazh për plutokratët e mi

and zillionaires

dhe trilionerët

and for anyone who lives

dhe për këdo që jeton

in a gated bubble world:

në një botë flluskë të gardhuar:

Wake up.

Zgjohuni.

Wake up. It cannot last.

Zgjohuni. Kjo s’mund të zgjasë përgjithmonë.

Because if we do not do something

Sepse nëse nuk bëjmë diçka

to fix the glaring economic inequities in our society,

për ndreqjen e pabarazive ekonomike verbuese në shoqërinë tonë,

the pitchforks will come for us,

sfurqet do të na gjejnë,

for no free and open society can long sustain

pasi asnjë shoqëri e lirë dhe e hapur s’mund ta mbajë

this kind of rising economic inequality.

gjallë këtë lloj pabarazie ekonomike në rritje.

It has never happened. There are no examples.

Kurrë nuk ka ndodhur. Nuk kemi shembuj për të.

You show me a highly unequal society,

Tregomëni një shoqëri shumë të pabarabartë,

and I will show you a police state

t’ju tregoj një shtet policor

or an uprising.

ose një kryengritje.

The pitchforks will come for us

Nëse nuk i biem pas kësaj pune,

if we do not address this.

sfurqet do të na gjejnë.

It's not a matter of if, it's when.

Çështja nuk është “po sikur”, është “kur”.

And it will be terrible when they come

Dhe do të jetë e tmerrshme kur t’i vihen

for everyone,

gjithkujt,

but particularly for people like us plutocrats.

por veçanërisht njerëzve si ne, plutokratëve.

I know I must sound like some liberal do-gooder.

E di që duhet të dukem si ndonjë liberal naiv.

I'm not. I'm not making a moral argument

Nuk jam. S’po argumentoj moralisht

that economic inequality is wrong.

që pabarazia ekonomike është e keqe.

What I am arguing is that rising economic inequality

Ajo që po mbroj është se rritja e pabarazisë ekonomike

is stupid and ultimately self-defeating.

është pa mend dhe tek e fundit vetë-shkatërruese.

Rising inequality doesn't just increase our risks

Rritja e pabarazisë s’rrit thjesht rrezikun

from pitchforks,

tonë përballë sfurqeve,

but it's also terrible for business too.

por është e tmerrshme për vetë biznesin.

So the model for us rich guys should be Henry Ford.

Modeli për ne njerëzit e kamur do të duhej të qe Henri Fordi.

When Ford famously introduced the $5 day,

Kur Fordi në mënyrë të famshme futi ditën e punës 5 dollarëshe,

which was twice the prevailing wage at the time,

çka qe dyfishi i rrogës mbizotëruese të kohës,

he didn't just increase the productivity

ai s’rriti thjesht prodhueshmërinë

of his factories,

e fabrikave të veta,

he converted exploited autoworkers who were poor

ai i shndërroi punëtorët e shfrytëzuar, që qenë të varfër,

into a thriving middle class who could now afford

në një klasë të mesme në lulëzim që tani mund t’ia dilte

to buy the products that they made.

të blinte produktet që prodhonte.

Ford intuited what we now know is true,

Fordi nuhati atë çka ne e njohim si të vërtetë,

that an economy is best understood as an ecosystem

që një ekonomi kuptohet më mirë si një ekosistem

and characterized by the same kinds

dhe se karakterizohet nga po ato

of feedback loops you find

qerthuj marrëdhëniesh që i gjeni

in a natural ecosystem,

në një ekosistem natyror,

a feedback loop between customers and businesses.

një qerthull marrëdhëniesh mes klientësh dhe biznesesh.

Raising wages increases demand,

Rritja e rrogave shton kërkesën,

which increases hiring,

dhe kjo shton punësimin,

which in turn increases wages

që nga ana e vet rrit rrogat

and demand and profits,

kërkesën dhe fitimet,

and that virtuous cycle of increasing prosperity

por ky cikël virtuoz i rritjes së mbrothësisë

is precisely what is missing

është pikërisht çka mungon sot

from today's economic recovery.

për rigjallërimin e ekonomisë.

And this is why we need to put behind us

Kjo është arsyeja pse duhet t’i lëmë pas

the trickle-down policies that so dominate

politikat trickle-down që kaq shumë

both political parties

mbizotërojnë në të dyja partitë politike

and embrace something I call middle-out economics.

dhe të përqafojmë diçka që unë e quaj ekonomi middle-out.

Middle-out economics rejects

Ekonomia middle-out e hedh tej

the neoclassical economic idea

idenë ekonomike neoklasike

that economies are efficient, linear, mechanistic,

se ekonomitë janë të efektshme, lineare, mekanike,

that they tend towards equilibrium and fairness,

se priren drejt baraspeshimit dhe paanësisë,

and instead embraces the 21st-century idea

dhe përqafon në fakt idenë e shekullit XXI

that economies are complex, adaptive,

që ekonomitë janë ekosisteme të ndërlikuara,

ecosystemic,

përshtatëse,

that they tend away from equilibrium and toward inequality,

dhe se priren larg baraspeshimit dhe drejt pabarazisë,

that they're not efficient at all

se nuk janë aspak të efektshme,

but are effective if well managed.

por kanë efektshmëri, nëse administrohen mirë.

This 21st-century perspective

Ky këndvështrim i shekullit XXI

allows you to clearly see that capitalism

ju lejon të shihni qartë se kapitalizmi

does not work by [efficiently] allocating

s’funksionon duke shpërndarë [me efektshmëri]

existing resources.

burimet ekzistuese.

It works by [efficiently] creating new solutions

Funksionon duke krijuar [me efektshmëri] zgjidhje të reja

to human problems.

për problemet njerëzore.

The genius of capitalism

Gjenialja te kapitalizmi

is that it is an evolutionary solution-finding system.

është se është një sistem evolucionist zgjidhje-gjetjesh

It rewards people for solving other people's problems.

I shpërblen njerëzit për zgjidhjen e problemeve të njerëzve të tjerë.

The difference between a poor society

Qartas, dallimi mes një shoqërie

and a rich society, obviously,

të varfër dhe një shoqërie të pasur,

is the degree to which that society

është shkalla me të cilën shoqëria

has generated solutions in the form

prodhon zgjidhje në formë

of products for its citizens.

produktesh për qytetarët e vet.

The sum of the solutions

Tërësia e zgjidhjeve

that we have in our society

që kemi në shoqërinë tonë

really is our prosperity, and this explains

është vërtet mbrothësia jonë, dhe kjo shpjegon

why companies like Google and Amazon

pse kompani si Google dhe Amazon

and Microsoft and Apple

apo Microsoft dhe Apple

and the entrepreneurs who created those companies

dhe sipërmarrësit që i krijuan këto kompani

have contributed so much

kanë kontribuar kaq shumë

to our nation's prosperity.

në mbrothësinë e kombit tonë.

This 21st-century perspective

Ky këndvështrim shekulli XXI

also makes clear

e bën gjithashtu të qartë se

that what we think of as economic growth

ajo çka e mendojmë si rritje ekonomike

is best understood as

kuptohet më mirë si

the rate at which we solve problems.

shkalla se sa probleme zgjidhim.

But that rate is totally dependent upon

Por kjo shkallë varet tërësisht nga

how many problem solvers —

sa zgjidhës problemesh — zgjidhës

diverse, able problem solvers — we have,

të zotë, të larmishëm, problemesh — kemi,

and thus how many of our fellow citizens

praj edhe nga se sa prej bashkëqytetarëve tanë

actively participate,

marrin pjesë aktivisht,

both as entrepreneurs who can offer solutions,

si sipërmarrës që mund të ofrojnë zgjidhje,

and as customers who consume them.

dhe si klientë që i konsumojnë ato.

But this maximizing participation thing

Por rritja sa më tepër e pjesëmarrjes

doesn't happen by accident.

nuk ndodh rastësisht.

It doesn't happen by itself.

Nuk ndodh vetë.

It requires effort and investment,

Lyp përpjekje dhe investim,

which is why all

çka është arsyeja pse krejt

highly prosperous capitalist democracies

demokracitë kapitaliste me shumë mbrothësi

are characterized by massive investments

dallohen nga investime masive

in the middle class and the infrastructure

drejt shtresës së mesme dhe infrastrukturës

that they depend on.

nga e cila ajo varet.

We plutocrats need to get this

Ne plutokratët lypset ta lëmë pas

trickle-down economics thing behind us,

këtë ekonominë trickle-down,

this idea that the better we do,

këtë ide që sa më mirë të jemi ne,

the better everyone else will do.

aq më mirë do të jetë gjithkush.

It's not true. How could it be?

S’është e vërtetë. Si të jetë e vërtetë?!?

I earn 1,000 times the median wage,

Unë fitoj 1000 herë sa rroga mesatare,

but I do not buy 1,000 times as much stuff,

por nuk blej 1000 herë më tepër gjëra,

do I?

apo jo?

I actually bought two pairs of these pants,

Bleva dy palë pantallona nga këto,

what my partner Mike calls

të cilat Majku, ortaku im i quan

my manager pants.

pantallona administratori.

I could have bought 2,000 pairs,

Mund të blija 2000 palë,

but what would I do with them? (Laughter)

por për t’i bërë çfarë? (Të qeshura)

How many haircuts can I get?

Sa herë do të qethem?

How often can I go out to dinner?

Sa herë do darkoj jashtë?

No matter how wealthy a few plutocrats get,

Pavarësisht se sa të kamur të bëhen pak plutokratë,

we can never drive a great national economy.

kurrë s’mund të shtyjnë para një ekonomi të fortë kombëtare.

Only a thriving middle class can do that.

Vetëm një shtresë e mesme e lulëzuar mundet.

There's nothing to be done,

S’kemi ç’bëjmë,

my plutocrat friends might say.

mund të thonë miqtë e mi plutokratë.

Henry Ford was in a different time.

Tjetër koha e Henri Fordit.

Maybe we can't do some things.

Ndoshta s’bëjmë dot ca gjëra.

Maybe we can do some things.

Ndoshta ca gjëra mund t’i bëjmë.

June 19, 2013,

19 Qershor, 2013,

Bloomberg published an article I wrote called

Bloomberg botoi një shkrim timin me titull

"The Capitalist’s Case for a $15 Minimum Wage."

"The Capitalist’s Case for a $15 Minimum Wage."

The good people at Forbes magazine,

Babaxhanët e revistës Forbes,

among my biggest admirers,

ndër admiruesit e mi më të mëdhenj,

called it "Nick Hanauer's near-insane proposal."

e quajtën "Propozimi thuajse i çmendur i Nik Hanauerit."

And yet, just 350 days

Por prapë, vetëm 350 ditë

after that article was published,

pasi qe botuar ai artikull,

Seattle's Mayor Ed Murray signed into law

kryetari i bashkisë së Seattle e dekretoi ligj një urdhëresë

an ordinance raising the minimum wage in Seattle

për rritjen e pagës minimum në Seattle

to 15 dollars an hour,

në 15 dollarë ora,

more than double

më shumë se dyfishi

what the prevailing federal $7.25 rate is.

i 7.25 dollarëve që mbizotëron në nivel federal.

How did this happen,

Si ndodhi kështu,

reasonable people might ask.

mund të pyesin njerëz të arsyeshëm.

It happened because a group of us

Ndodhi se një grup prej nesh

reminded the middle class

i kujtuan shtresës së mesme

that they are the source

se ajo është burimi

of growth and prosperity in capitalist economies.

i rritjes dhe mbrothësisë në ekonomitë kapitaliste.

We reminded them that when workers have more money,

Ju kujtuam atyre se kur punëtorët kanë më shumë para,

businesses have more customers,

bizneset kanë më tepër klientë,

and need more employees.

dhe u duhen më shumë punonjës.

We reminded them that when businesses

Ju kujtuam se kur bizneset

pay workers a living wage,

u paguajnë punëtorëve një rrogë të denjë për jetesë,

taxpayers are relieved of the burden

taksapaguesve u hiqet barra

of funding the poverty programs

e financimit të programeve kundër varfërisë

like food stamps and medical assistance

si triska ushqimesh, asistencë mjekësore

and rent assistance

apo kontribut qirash

that those workers need.

për të cilat kanë nevojë këta punëtorë.

We reminded them that low-wage workers

Ju kujtuam atyre se punëtorët me rroga të ulëta

make terrible taxpayers,

përbëjnë taksapagues të tmerrshëm,

and that when you raise the minimum wage

dhe se kur rrisni pagën minimum

for all businesses,

për krejt bizneset,

all businesses benefit

krejt bizneset përfitojnë

yet all can compete.

pa u dëmtuar konkurrenca e ndonjërit prej tyre.

Now the orthodox reaction, of course,

Reagimi klasik, sigurisht,

is raising the minimum wage costs jobs. Right?

është që me rritjen e pagës minimum ulen vendet e punes. Apo jo?

Your politician's always echoing

Politikanët tuaj i bëjnë gjithmonë jehonë

that trickle-down idea by saying things like,

kësaj ideje trickle-down duke thënë gjëra të tilla si,

"Well, if you raise the price of employment,

"Po qe se rrisni çmimin e krahut të punës,

guess what happens? You get less of it."

gjejeni se ç’ndodh? Merrni më pak të tillë."

Are you sure?

Me tërë mend?

Because there's some contravening evidence.

Se ja që ka ca fakte që bien ndesh me këtë.

Since 1980, the wages of CEOs in our country

Që nga 1980, rrogat e CEO-ve te ne

have gone from about 30 times the median wage

u rritën me 30 deri 500 herë

to 500 times.

të rroges mesatare.

That's raising the price of employment.

Kjo është rritje e çmimit të krahut të punës.

And yet, to my knowledge,

Por, me sa di,

I have never seen a company

nuk kam parë ndonjë kompani

outsource its CEO's job, automate their job,

që punën e CEO-së ta mbulojë jashtë kompanisë,

export the job to China.

ta automatizojë, ta eksportojë në Kinë.

In fact, we appear to be employing

Në fakt, duket se punësojmë

more CEOs and senior managers than ever before.

CEO dhe kuadër drejtues më tepër se kurrë.

So too for technology workers

Po njësoj për punonjës teknologjie

and financial services workers,

dhe punonjës shërbimesh financiare,

who earn multiples of the median wage

që fitojnë shumëfish sa rroga mesatare

and yet we employ more and more of them,

por prapë punësojmë gjithnjë e më shumë të tillë,

so clearly you can raise the price of employment

pra, pa mëdyshje, çmimin e krahut të punës mund ta rrisni

and get more of it.

dhe prapë të keni më tepër të tillë.

I know that most people

E di se shumica e njerëzve mendon

think that the $15 minimum wage

se rroga minimum 15 dollarë ora

is this insane, risky economic experiment.

është eksperiment ekonomik i marrë, i rrezikshëm.

We disagree.

Nuk pajtohemi me ta.

We believe that the $15 minimum wage

Besojmë se paga minimum 15 dollarëshe

in Seattle

në Seattle

is actually the continuation

është në fakt vazhdimi i një

of a logical economic policy.

politike ekonomike logjike.

It is allowing our city

Ajo po i lejon qytetit tonë

to kick your city's ass.

t’ia dalë mbanë.

Because, you see,

Ngaqë, shteti

Washington state already has

i Uashingtonit ka tashmë

the highest minimum wage

pagën minimum më të lartë

of any state in the nation.

ndër shtetet e kombit.

We pay all workers $9.32,

Ne i paguajmë krejt punëtorët 9.32 dollarë ora,

which is almost 30 percent more

çka është gati 30 përqind më shumë

than the federal minimum of 7.25,

se sa minimumi në nivel federal prej 7.25,

but crucially, 427 percent more

por, 427 përqind më shumë

than the federal tipped minimum of 2.13.

se minimumi federal më i ulët prej 2.13.

If trickle-down thinkers were right,

Po të kishin të drejtë teoricienët e trickle-down,

then Washington state should have massive unemployment.

atëherë shteti i Washingtonit duhej të kishte papunësi masive.

Seattle should be sliding into the ocean.

Seattle të rrëshqiste drejt oqeanit.

And yet, Seattle

Por Seattle është qyteti me

is the fastest-growing big city in the country.

rritjen më të shpejtë në vend, ndër të mëdhenjtë.

Washington state is generating small business jobs

Në shtetin e Washingtonit po krijohen vende pune në biznes të vogël

at a higher rate than any other major state

me shpejtësi më të madhe se cilido shtet tjetër i rëndësishëm

in the nation.

i kombit.

The restaurant business in Seattle? Booming.

Biznesi i restoranteve në Seattle? Në lulëzim.

Why? Because the fundamental law of capitalism is,

Pse? Sepse ligji themelor i kapitalizmit është,

when workers have more money,

kur njerëzit kanë më tepër para,

businesses have more customers

bizneset kanë më tepër klientë

and need more workers.

dhe u duhen më shumë punëtorë.

When restaurants pay restaurant workers enough

Kur restorantet i paguajnë punonjësit e tyre aq

so that even they can afford to eat in restaurants,

sa edhe ata vetë të mund të arrijnë të hanë në restorante,

that's not bad for the restaurant business.

kjo nuk i bën dëm biznesit të restoranteve.

That's good for it,

Kjo u sjell të mira,

despite what some restaurateurs may tell you.

pavarësisht se ç’mund t’ju thotë ndonjë pronar.

Is it more complicated than I'm making out?

Mos është më e ndërlikuar se sa po e bëj?

Of course it is.

Sigurisht që është.

There are a lot of dynamics at play.

Ka mjaft forca në lojë.

But can we please stop insisting

Por, a ka mundësi të ndalim së nguluri këmbë

that if low-wage workers earn a little bit more,

se nëse punëtorët me rroga të ulëta fitojnë pak më tepër,

unemployment will skyrocket

papunësia do të arrijë në qiell

and the economy will collapse?

dhe ekonomia do të vithiset?

There is no evidence for it.

Nuk ka prova për këtë.

The most insidious thing

Gjëja më tinëzare

about trickle-down economics

te ekonomia trickle-down

is not the claim that if the rich get richer,

s’është pretendimi se nëse pasanikët pasurohen edhe më,

everyone is better off.

kjo është mirë për të gjithë.

It is the claim made by those who oppose

Është pretendimi i atyre që janë kundër

any increase in the minimum wage

çfarëdo rritjeje të pagës minimum

that if the poor get richer,

se, nëse të skamurit fitojnë diçka më tepër,

that will be bad for the economy.

kjo do të jetë e dëmshme për ekonominë.

This is nonsense.

Këto janë gjepura.

So can we please dispense with this rhetoric

Ndaj, ka mundësi ta lëmë me kaq këtë retorikë

that says that rich guys like me

sipas së cilës vendin tonë

and my plutocrat friends

e ndërtuan pasanikët si unë

made our country?

dhe miqtë e mi plutokratë?

We plutocrats know,

Ne plutokratët e dimë, edhe

even if we don't like to admit it in public,

pse s’na pëlqen ta pranojmë në publik,

that if we had been born somewhere else,

se po të qemë lindur diku gjetkë,

not here in the United States,

jo në Shtetet e Bashkuara,

we might very well be just some dude standing barefoot

fare mirë mund të ishim nga ata zbatharakët

by the side of a dirt road selling fruit.

në anë të rrugës plot pluhur, që shesin banane.

It's not that they don't have good entrepreneurs in other places,

Jo se nuk ka sipërmarrës të mirë në vende të tjera,

even very, very poor places.

madje dhe në vende shumë, shumë të varfra.

It's just that that's all

Kjo vjen ngaqë kaq është ajo

that those entrepreneurs' customers can afford.

sa ngrenë klientët e këtyre sipërmarrësve.

So here's an idea for a new kind of economics,

Ja një ide për një lloj të ri ekonomie,

a new kind of politics

një lloj të ri politike

that I call new capitalism.

që unë e quaj kapitalizmi i ri.

Let's acknowledge that capitalism

Le të pranojmë që kapitalizmi

beats the alternatives,

i mund alternativat ndaj tij,

but also that the more people we include,

por edhe që sa më tepër vetë të përfshijmë,

both as entrepreneurs and as customers,

si sipërmarrës dhe si klientë,

the better it works.

më mirë funksionon.

Let's by all means shrink the size of government,

Le ta reduktojmë sa mundet madhësinë e qeverisjes,

but not by slashing the poverty programs,

por jo duke sakrifikuar programet kundër varfërisë,

but by ensuring that workers are paid enough

por duke siguruar që punëtorët paguhen mjaftueshëm

so that they actually don't need those programs.

aq sa të mos kenë nevojë për këto programe.

Let's invest enough in the middle class

Le të investojmë mjaftueshëm për klasën e mesme

to make our economy fairer and more inclusive,

për ta bërë ekonominë tonë më të paanshme dhe më përfshirëse,

and by fairer, more truly competitive,

dhe përmes më të paanshmes, vërtet më konkurruese,

and by more truly competitive,

dhe përmes më vërtet konkurrueses,

more able to generate the solutions

më të aftë të prodhojë zgjidhje

to human problems

për problemet njerëzore

that are the true drivers of growth and prosperity.

të cilat janë shtysat e vërteta për rritjen dhe mbrothësinë.

Capitalism is the greatest social technology

Kapitalizmi është teknologjia shoqërore më e goditur

ever invented

e shpikur ndonjëherë

for creating prosperity in human societies,

për krijimin e mbrothësisë në shoqëritë njerëzore,

if it is well managed,

nëse administrohet si duhet,

but capitalism, because of the fundamental

por kapitalizmi, për shkak të dinamikave

multiplicative dynamics of complex systems,

themelore shumëfishuese të sistemeve komplekse,

tends towards, inexorably, inequality,

priret, pandalshëm, drejt pabarazisë,

concentration and collapse.

përqendrimit dhe vithisjes.

The work of democracies

Puna e demokracive

is to maximize the inclusion of the many

qëndron te shtimi në maksimum i përfshirjes sa më të gjerë

in order to create prosperity,

me qëllim krijimin e mbrothësisë,

not to enable the few to accumulate money.

jo në aftësimin e pak vetëve të grumbullojnë para.

Government does create prosperity and growth,

Qeveritë krijojnë mbrothësi dhe rritje,

by creating the conditions that allow

duke krijuar kushtet që u lejojnë

both entrepreneurs and their customers

si sipërmarrësve, ashtu edhe klientëve të tyre

to thrive.

të lulëzojnë.

Balancing the power of capitalists like me

Baraspeshimi i fuqisë së kapitalistëve si unë

and workers isn't bad for capitalism.

dhe asaj të punëtorëve nuk është i dëmshëm për kapitalizmin.

It's essential to it.

Është thelbësor për të.

Programs like a reasonable minimum wage,

Programe të tillë si, një pagë minimale e arsyeshme,

affordable healthcare,

kujdes shëndetësor i arritshëm,

paid sick leave,

leje e paguar për mungesa nga sëmundje,

and the progressive taxation necessary

dhe taksim progresiv, i nevojshëm

to pay for the important infrastructure

për financim infrastrukture të rëndësishme,

necessary for the middle class like education, R and D,

të domosdoshme, për klasën e mesme - arsim, kërkim, zhvillim -

these are indispensable tools

janë mjete të domosdoshme

shrewd capitalists should embrace

që një kapitalist i mprehtë duhet t’i përqafojë

to drive growth, because no one benefits from it

për të nxitur rritjen ekonomike, ngaqë askush nuk përfiton më shumë se ne

like us.

prej saj.

Many economists would have you believe

Shumë ekonomistë duan të besoni

that their field is an objective science.

se fusha e tyre është shkencë objektive.

I disagree, and I think that it is equally

Nuk jam dakord, dhe mendoj se po aq është

a tool that humans use

një mjet që njerëzit e përdorin

to enforce and encode

për të detyruar dhe rrënjosur

our social and moral preferences and prejudices

parapëlqimet dhe paragjykimet tona shoqërore dhe morale

about status and power,

mbi statusin dhe fuqinë,

which is why plutocrats like me

dhe kjo është arsyeja pse plutokratë si unë

have always needed to find persuasive stories

gjithmonë kanë pasur nevojë të gjejnë histori bindëse

to tell everyone else

për t’ia treguar kujtdo tjetri

about why our relative positions

se pse pozicioni ynë relativ

are morally righteous and good for everyone:

është moralisht i drejtë dhe i mirë për këdo:

like, we are indispensable, the job creators,

pra që ne jemi të domosdoshëm, krijuesit e vendeve të punës,

and you are not;

kurse ju jo;

like, tax cuts for us create growth,

se shkurtimi i taksave për ne krijon rritje ekonomike,

but investments in you

por investimet për ju

will balloon our debt

do të fryjnë borxhin tonë

and bankrupt our great country;

dhe falimentojnë vendin tonë të fuqishëm;

that we matter;

që ne jemi të rëndësishëm;

that you don't.

kurse ju jo.

For thousands of years, these stories were called

Për mijëra vjet, këto histori janë quajtur

divine right.

e drejtë hyjnore.

Today, we have trickle-down economics.

Sot i shohim si ekonomi trickle-down.

How obviously, transparently self-serving

Duket sheshit dhe qartë se sa mirë

all of this is.

i shërbejnë këto atij që i rrëfen.

We plutocrats need to see

Ne plutokratët kemi nevojë të dëgjojmë

that the United States of America made us,

se Shtetet e Bashkuara të Amerikës na pollën ne,

not the other way around;

jo e anasjellta;

that a thriving middle class is the source

se një klasë e mesme e lulëzuar është burimi

of prosperity in capitalist economies,

i mbrothësisë në ekonomitë kapitaliste,

not a consequence of it.

jo një rrjedhojë e tyre.

And we should never forget

Dhe nuk duhet të harrojmë kurrë

that even the best of us in the worst of circumstances

se edhe më i zoti prej nesh, në rrethanat më të këqija

are barefoot by the side of a dirt road selling fruit.

do të shiste banane, zbathur, në anë të rrugës me pluhur.

Fellow plutocrats, I think it may be time for us

Plutokratë të dashur, mendoj se mund të jetë koha

to recommit to our country,

që t’i rikushtohemi vendit tonë,

to commit to a new kind of capitalism

t’i kushtohemi një lloji të ri kapitalizmi

which is both more inclusive and more effective,

që është edhe më përfshirës, edhe më efektiv,

a capitalism that will ensure

një kapitalizëm që do të bëjë të mundur

that America's economy remains

që ekonomia e Amerikës të mbetet

the most dynamic and prosperous in the world.

më dinamikja dhe me më mbrothësi në botë.

Let's secure the future for ourselves,

Le të sigurojmë të ardhmen tonë,

our children and their children.

të fëmijëve tanë dhe fëmijëve të tyre.

Or alternatively, we could do nothing,

Mundet, ndryshe, të mos bëjmë asgjë,

hide in our gated communities

të fshihemi në bashkësitë tona të gardhuara

and private schools,

dhe shkollat private,

t’u gëzohemi avionëve dhe jahteve tanë

enjoy our planes and yachts

— they're fun —

— ta ka ënda —

and wait for the pitchforks.

dhe të presim për sfurqet.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)