The revolutionary power of diverse thought | Elif Shafak

Translator: Soni Shqezi Reviewer: Helena Bedalli

"Can you taste words?"

“A mund të shijohen fjalët?”

It was a question that caught me by surprise.

Ishte një pyetje që më zuri në befasi.

This summer, I was giving a talk at a literary festival,

Këtë verë, po mbaja një fjalim në një festival letrar,

and afterwards, as I was signing books,

dhe më vonë, teksa firmosja librat,

a teenage girl came with her friend,

një adoleshente erdhi me një miken e saj,

and this is what she asked me.

dhe më bëri këtë pyetje.

I told her that some people experience an overlap in their senses

I thashë se disa njerëz përjetojnë ngatërrim shqisash

so that they could hear colors

ndaj ata mund të dëgjonjë ngjyrat

or see sounds,

ose të shikojnë tingujt,

and many writers were fascinated by this subject, myself included.

e shumë shkrimtarë janë mahnitur nga kjo temë, përfshirë dhe mua.

But she cut me off, a bit impatiently, and said, "Yeah, I know all of that.

Por ajo më ndërpreu, paksa padurimisht, dhe tha, “Po, e di këtë.

It's called synesthesia. We learned it at school.

Quhet sinestezi. E kemi mësuar në shkollë.

But my mom is reading your book,

Por ime më po lexon librin tuaj,

and she says there's lots of food and ingredients

dhe ajo thotë se ka plot ushqime e ingredientë

and a long dinner scene in it.

dhe një skenë të plotë darke në të.

She gets hungry at every page.

Atë e merr uria pas çdo faqeje.

So I was thinking,

Prandaj po mendoja,

how come you don't get hungry when you write?

Përse ju nuk ju merr uria kur shkruani?

And I thought maybe, maybe you could taste words.

Dhe mendova se mbase, mbase ju mund ti shijoni fjalët.

Does it make sense?"

A ka kjo kuptim?”

And, actually, it did make sense,

Dhe, në të vërtetë, kishte kuptim,

because ever since my childhood,

sepse që nga femijëria,

each letter in the alphabet has a different color,

çdo shkronjë e alfabetit kishte një ngjyrë ndryshe,

and colors bring me flavors.

dhe ngjyrat më kujtojnë shijet.

So for instance, the color purple is quite pungent, almost perfumed,

Prandaj për shembull, ngjyra lejla është ca djegëse, pothuajse e parfumuar,

and any words that I associate with purple

dhe çdo fjalë që lidh me lejlanë

taste the same way,

shijon si e tillë,

such as "sunset" -- a very spicy word.

si “perëndimi”—një fjalë tepër pikante.

But I was worried that if I tell all of this to the teenager,

Por u shqetësova se nëse ia tregoja diçka të tillë një adoleshenteje,

it might sound either too abstract

mund të tingëllonte ose shumë abstrakte,

or perhaps too weird,

ose ndoshta shumë e çuditshme,

and there wasn't enough time anyhow,

dhe s’kishte shumë kohë gjithësesi,

because people were waiting in the queue,

sepse njerëzit po prisnin në radhë,

so it suddenly felt like what I was trying to convey

ndaj papritur ajo për të cilën po përpiqesha ta bindja

was more complicated and detailed

ishte më e komplikuar dhe e detajtuar

than what the circumstances allowed me to say.

se sa mundësia për të folur në ato kushte.

And I did what I usually do in similar situations:

Dhe bëra atë që bëj në situata të ngjashme:

I stammered, I shut down, and I stopped talking.

U bllokova, pushova dhe ndalova së foluri.

I stopped talking because the truth was complicated,

Ndalova së foluri sepse e vërteta ishte e komplikuar,

even though I knew, deep within,

edhe pse e dija, thellë meje,

that one should never, ever remain silent for fear of complexity.

se kurrë s’duhet të hesht nga frika e kompleksietit.

So I want to start my talk today

Prandaj dua ta nis fjalën time sot

with the answer that I was not able to give on that day.

me përgjigjen të cilën s’isha në gjendje t'a jepja atë ditë.

Yes, I can taste words --

Po, fjalët mund të shijohen –

sometimes, that is, not always,

Ndonjëherë, kjo është, jo gjithmonë,

and happy words have a different flavor than sad words.

Dhe fjalët e gëzuara kanë një shije ndryshe nga ato të trishtat.

I like to explore: What does the word "creativity" taste like,

Më pëlqen të eksploroj: ç’shije ka fjala “kreativitet”,

or "equality,"

Apo “barazi,”

"love," "revolution?"

“dashuri,” “revolucion?”

And what about "motherland?"

Po “atdhe?”

These days, it's particularly this last word that troubles me.

Këto ditë, veçanërisht kjo e fundit më shqetëson.

It leaves a sweet taste on my tongue,

Ajo lë një shije të ëmbël në gjuhën time,

like cinnamon, a bit of rose water

si kanellë, me pak ujë trëndafili

and golden apples.

dhe mollë të arta.

But underneath, there's a sharp tang,

Por nën të, është një shije e mprehtë pikante,

like nettles and dandelion.

si hithra dhe luleradhiqe.

The taste of my motherland, Turkey,

Shija e atdheut tim, Turqisë,

is a mixture of sweet and bitter.

është një përzierje e ëmbël dhe e hidhur.

And the reason why I'm telling you this

Dhe arsyeja përse po jua them këtë

is because I think there's more and more people

është sepse mendoj se ka gjithnjë e më shumë njerëz

all around the world today

rreth botës sot

who have similarly mixed emotions

të cilët kanë emocione të ngjashme

about the lands they come from.

rreth tokës prej të cilës vijnë.

We love our native countries, yeah?

Ne i duam vendlindjet tona, apo jo?

How can we not?

Si mund të mos i duam?

We feel attached to the people, the culture, the land, the food.

Ndihemi të lidhur me njerëzit, kulturën, tokën, ushqimin.

And yet at the same time,

E megjithatë në të njëjtën kohë,

we feel increasingly frustrated by its politics and politicians,

ndjehemi gjithnjë e më të irrituar nga politika e politikanët e saj,

sometimes to the point of despair or hurt or anger.

ndonjëherë deri në pikën e dëshpërimit ose dëmtimit ose zemërimit.

I want to talk about emotions

Dua të flas rreth emocioneve

and the need to boost our emotional intelligence.

dhe nevojës për të rritur inteligjencën tonë emocionale.

I think it's a pity

Mendoj se është për të ardhur keq

that mainstream political theory pays very little attention to emotions.

që pjesa dërrmuese e teorive politike i kushtojnë shumë pak vëmendje emocioneve.

Oftentimes, analysts and experts are so busy with data and metrics

Shpesh, analistët e ekspertët janë kaq të zënë me të dhënat dhe matjet

that they seem to forget those things in life

saqë duket se harrojnë ato gjëra në jetë

that are difficult to measure

që janë të vështira për t'u matur

and perhaps impossible to cluster under statistical models.

e mbase të pamundura të mblidhen sipas modeleve statistikore.

But I think this is a mistake, for two main reasons.

Por unë mendoj se ky është një gabim, për dy arsye kryesore.

Firstly, because we are emotional beings.

Së pari, sepse ne jemi qenie emocionale.

As human beings, I think we all are like that.

Si qenie njerëzore, mendoj se të gjithë jemi të tillë.

But secondly, and this is new,

Por së dyti, dhe kjo është e re,

we have entered a new stage in world history

ne kemi hyrë një fazë e re në historinë botërore

in which collective sentiments guide and misguide politics

ku ndjenjat kolektive udhëheqin dhe ngatërrojnë politikën

more than ever before.

më shumë se kurrë më parë.

And through social media and social networking,

Dhe përmes mediave sociale dhe rrjeteve sociale,

these sentiments are further amplified,

këto ndjenja janë zgjeruar më tej,

polarized, and they travel around the world quite fast.

polarizuar, dhe ato udhëtojnë nëpër botë mjaft shpejt.

Ours is the age of anxiety, anger,

E jona është epoka e ankthit, zemërimit,

distrust, resentment

mosbesimit, pakënaqësisë

and, I think, lots of fear.

dhe, mendoj, e frikës me shumicë.

But here's the thing:

Por ja si është puna:

even though there's plenty of research about economic factors,

edhe pse ka shumë hulumtime për faktorët ekonomikë,

there's relatively few studies about emotional factors.

ka relativisht pak studime për faktorët emocionalë.

Why is it that we underestimate feelings and perceptions?

Pse i nënvlerësojmë ndjenjat dhe perceptimet?

I think it's going to be one of our biggest intellectual challenges,

Mendoj se do të jetë një nga sfidat tona më të mëdha intelektuale,

because our political systems are replete with emotions.

sepse sistemet tona politike janë të mbushura me emocione.

In country after country,

Në vend pas vendi,

we have seen illiberal politicians exploiting these emotions.

kemi parë politikanë joliberalë që shfrytëzojnë këto emocione.

And yet within the academia and among the intelligentsia,

E megjithatë brenda akademisë dhe midis inteligjencës,

we are yet to take emotions seriously.

ende nuk i marrim seriozisht emocionet.

I think we should.

Mendoj se duhet.

And just like we should focus on economic inequality worldwide,

Dhe duhet të përqëndrohemi në pabarazinë ekonomike globale,

we need to pay more attention to emotional and cognitive gaps worldwide

duhet t'i kushtojmë më shumë vëmendje boshllëqeve emocionale e njohëse botërore

and how to bridge these gaps,

dhe si ti tejkalojmë këto boshllëqe,

because they do matter.

sepse ato kanë rëndësi.

Years ago, when I was still living in Istanbul,

Vite më parë, kur jetoja akoma në Stamboll,

an American scholar working on women writers in the Middle East

një studiuese amerikane që po vëzhgonte shkrimtaret në Lindjen e Mesme

came to see me.

erdhi të më takonte.

And at some point in our exchange, she said,

Dhe në një pikë të bisedës, ajo tha,

"I understand why you're a feminist,

"E kuptoj pse jeni feministe,

because, you know, you live in Turkey."

sepse, ju e dini, ju jetoni në Turqi ".

And I said to her,

Dhe unë i thashë asaj,

"I don't understand why you're not a feminist,

"S‘e kuptoj pse nuk jeni feministe,

because, you know, you live in America."

sepse, ju e dini, ju jetoni në Amerikë ".

(Laughter)

(Të qeshura)

(Applause)

(Duartrokitje)

And she laughed.

Dhe ajo qeshi.

She took it as a joke,

Ajo e mori si shaka,

and the moment passed.

dhe momenti kaloi.

(Laughter)

(Të qeshura)

But the way she had divided the world into two imaginary camps,

Por mënyra se si ajo e kish ndarë botën në 2 kampe imagjinare,

into two opposite camps --

në dy kampe të kundërta –

it bothered me and it stayed with me.

më shqetësoi dhe mbeti brenda meje.

According to this imaginary map,

Sipas kësaj harte imagjinare,

some parts of the world were liquid countries.

disa pjesë të botës ishin vende të paqendrueshme.

They were like choppy waters not yet settled.

Ishin si ujëra të copëtuara akoma te pavendosura.

Some other parts of the world, namely the West,

Disa pjesë të tjera të botës, domethënë Perëndimi,

were solid, safe and stable.

ishin të forta, të sigurta dhe të qëndrueshme.

So it was the liquid lands that needed feminism

Pra, ishin tokat e paqendrueshme që kishin nevojë për feminizëm

and activism and human rights,

për aktivizëm e për të drejtat e njerëzve,

and those of us who were unfortunate enough

dhe ata si ne që ishin mjaft fatkeq

to come from such places

për të ardhur nga vende të tilla

had to keep struggling for these most essential values.

duhet te vazhdonin të luftonin për këto vlera thelbësore.

But there was hope.

Por kishte shpresë.

Since history moved forward,

Meqenëse historia eci përpara,

even the most unsteady lands would someday catch up.

edhe tokat më të paqëndrueshme një ditë do të arrinin të tjerët.

And meanwhile, the citizens of solid lands

Dhe ndërkohë, qytetarët e tokave të forta

could take comfort in the progress of history

mund të rehatoheshin në përparimin e historisë

and in the triumph of the liberal order.

dhe në triumfin e rendit liberal.

They could support the struggles of other people elsewhere,

Ata mund të mbështetnin betejat e njerëzve të tjerë diku tjetër,

but they themselves did not have to struggle

por ata vetë nuk kishin përse të luftonin

for the basics of democracy anymore,

më për bazat e demokracisë,

because they were beyond that stage.

sepse ato ishin përtej asaj faze.

I think in the year 2016,

Më duket se në vitin 2016,

this hierarchical geography was shattered to pieces.

kjo gjeografi hierarkike ishte copëtuar në copëza.

Our world no longer follows this dualistic pattern

Bota jonë nuk e ndjek më këtë model dualist

in the scholar's mind, if it ever did.

në mendjen e studiuesve, nëse e ka ndjekur ndonjëherë.

Now we know that history does not necessarily move forward.

Tani e dimë se historia nuk ecën domosdomërisht përpara.

Sometimes it draws circles,

Ndonjëherë krijon rrathë,

even slides backwards,

madje rrëshqet prapa,

and that generations can make the same mistakes

e se gjeneratat mund të bëjnë të njëjtat gabime

that their great-grandfathers had made.

që kanë bërë stërgjyshërit e tyre.

And now we know that there's no such thing

Dhe tani e dimë se nuk ka diçka të tillë

as solid countries versus liquid countries.

si vende të forta përkundrejt vendeve të jo të forta.

In fact, we are all living in liquid times,

Në fakt, të gjithë po jetojmë në kohë të paqendrueshme,

just like the late Zygmunt Bauman told us.

ashtu si na tha i ndjeri Zygmunt Bauman.

And Bauman had another definition for our age.

Bauman kishte një përkufizim tjetër për epokën tonë.

He used to say we are all going to be walking on moving sands.

Ai thoshte se të gjithë po ikim të ecim në rërë lëvizëse.

And if that's the case, I think,

Nëse ky është rasti, unë mendoj,

it should concern us women more than men,

duhet të na shqetësojë grave më shumë sesa burrat,

because when societies slide backwards into authoritarianism,

sepse kur shoqëritë kthehen prapa në autoritarizëm,

nationalism or religious fanaticism,

nacionalizëm ose fanatizëm fetar,

women have much more to lose.

gratë kanë shumë më tepër për të humbur.

That is why this needs to be a vital moment,

Kjo është arsyeja pse ky duhet të jetë një moment jetësor,

not only for global activism,

jo vetëm për aktivizmin global,

but in my opinion, for global sisterhood as well.

por per mendimin tim, edhe për bashkësinë globale të femrave.

(Applause)

(Duartrokitje)

But I want to make a little confession before I go any further.

Por dua të bëj një rrëfim të shkurtër para se të shkoj më tej.

Until recently, whenever I took part in an international conference or festival,

Së fundmi, sa herë kam marrë pjesë në konferenca a festivale ndërkombëtare,

I would be usually one of the more depressed speakers.

Zakonisht do të isha një nga shumë folësit depresivë.

(Laughter)

(Të qeshura)

Having seen how our dreams of democracy and how our dreams of coexistence

Duke parë sesi ëndrrat tona për demokraci dhe për bashkëjetesë

were crushed in Turkey,

u shtypën në Turqi,

both gradually but also with a bewildering speed,

të dyja gradualisht por edhe me një shpejtësi mahnitëse,

over the years I've felt quite demoralized.

me kalimin e viteve jam ndjerë mjaft e demoralizuar.

And at these festivals there would be some other gloomy writers,

Dhe në këto festa do të kishte disa shkrimtarë të tjerë të zymtë,

and they would come from places such as Egypt, Nigeria, Pakistan,

dhe ata do të vinin nga vende të tilla si Egjipti, Nigeria, Pakistani,

Bangladesh, Philippines, China, Venezuela, Russia.

Bangladeshi, Filipine, Kina, Venezuela, Rusia.

And we would smile at each other in sympathy,

E ne do ti buzëqeshnim njëri-tjetrit në simpati,

this camaraderie of the doomed.

kjo shoqëri e të dënuarve.

(Laughter)

(Të qeshura)

And you could call us WADWIC:

Dhe ju mund të na quani WADWIC:

Worried and Depressed Writers International Club.

Klubi Ndërkombëtar i Shkrimtarëve të Shqetësuar dhe të Dëshpëruar

(Laughter)

(Të qeshura)

Por atëherë gjërat filluan të ndryshojnë,

But then things began to change,

and suddenly our club became more popular,

dhe papritmas klubi ynë u bë më i njohur,

and we started to have new members.

dhe filluam të kishim anëtarë të rinj.

I remember --

Me kujtohet –

(Laughter)

(Të qeshura)

I remember Greek writers and poets joined first, came on board.

Mbaj mend që shkrimtarët e poetët grekë u bashkuan së pari, erdhën në bord.

And then writers from Hungary and Poland,

Dhe pastaj shkrimtarët nga Hungaria dhe Polonia,

and then, interestingly, writers from Austria, the Netherlands, France,

dhe më pas, çuditërisht, shkrimtarët nga Austria, Hollanda, Franca,

and then writers from the UK, where I live and where I call my home,

dhe pastaj shkrimtarët nga B.M. , ku jetoj dhe që quaj shtëpinë time,

and then writers from the USA.

dhe më pas shkrimtarët nga Sh.B.A.

Suddenly, there were more of us

Papritur, kishte më shumë nga ne

feeling worried about the fate of our nations

që ndiheshin të shqetësuar për fatin e kombeve tona

and the future of the world.

dhe të ardhmen e botës.

And maybe there were more of us now

Dhe mbase kishte më shumë prej nesh tani

feeling like strangers in our own motherlands.

qe ndieshim si të huaj në tokat tona amtare.

And then this bizarre thing happened.

Dhe pastaj ndodhi kjo gjë e çuditshme.

Those of us who used to be very depressed for a long time,

Ata që ishin të depresionuar për një kohë të gjatë,

we started to feel less depressed,

filluam të ndjeheshin më pak të dëshpëruar,

whereas the newcomers, they were so not used to feeling this way

ndërsa të ardhurit, ata nuk ishin mësuar të ndjeheshin në këtë mënyrë

that they were now even more depressed.

se ata tani ishin edhe më të dëshpëruar.

(Laughter)

(Të qeshura)

So you could see writers from Bangladesh or Turkey or Egypt

Kështu që mund të shihje shkrimtarët nga Bangladeshi ose Turqia apo Egjipti

trying to console their colleagues

duke u përpjekur të ngushëllonin kolegët e tyre

from Brexit Britain or from post-election USA.

për Brexit-in e Britanisë dhe Sh.B.A. pas zgjedhjeve.

(Laughter)

(Të qeshura)

Por duke lënë shakanë mënjanë,

But joking aside,

I think our world is full of unprecedented challenges,

Unë mendoj se bota jonë është plot sfida të padëgjuara,

and this comes with an emotional backlash,

dhe kjo vjen me një reagim emocional,

because in the face of high-speed change,

sepse përballë ndryshimit me shpejtësi të lartë,

shumë njerëz dëshirojnë të ngadalësohet shpejtësia,

many people wish to slow down,

and when there's too much unfamiliarity,

dhe kur ka shumë të panjohura,

people long for the familiar.

njerëzit kërkojnë për “të njohurat”.

And when things get too confusing,

Dhe kur gjërat bëhen shumë konfuzuese,

many people crave simplicity.

shumë njerëz dëshirojnë thjeshtësinë.

This is a very dangerous crossroads,

Ky është një udhëkryq shumë i rrezikshëm,

because it's exactly where the demagogue enters into the picture.

sepse është pikërisht aty ku demagogu hyn në lojë.

The demagogue understands how collective sentiments work

Demagogu e kupton si funksionojnë ndjenjat kolektive

and how he -- it's usually a he -- can benefit from them.

dhe si ai -- zakonisht është mashkull -- mund të përfitojnë prej tyre.

He tells us that we all belong in our tribes,

Ai na thotë se ne të gjithë jemi në klanet tona,

and he tells us that we will be safer if we are surrounded by sameness.

na thotë se do të jemi më të sigurt nëse rrethohemi nga njëmendësia.

Demagogues come in all sizes and in all shapes.

Demagogët janë në të gjitha madhësitë dhe format.

This could be the eccentric leader of a marginal political party

Ky mund të jetë udhëheqësi i pazakontë të një partie politike

somewhere in Europe,

diku në Evropë,

or an Islamist extremist imam preaching dogma and hatred,

ose një imam ekstremist islamik që predikon dogmën dhe urrejtjen,

or it could be a white supremacist Nazi-admiring orator somewhere else.

ose një supremacist i bardhë, orator nazist-admirues diku tjetër.

All these figures, at first glance -- they seem disconnected.

Të gjitha këto figura, në shikim të parë-- duken të shkëputura.

But I think they feed each other,

Por unë mendoj se ata ushqejnë njëri-tjetrin,

and they need each other.

dhe ata kanë nevojë për njëri-tjetrin.

And all around the world,

Dhe në të gjithë botën,

when we look at how demagogues talk and how they inspire movements,

kur shikojmë sesi demagogët flasin e si frymëzojnë lëvizje,

I think they have one unmistakable quality in common:

mendoj se ata kanë një cilësi të pakuptueshme të përbashkët:

they strongly, strongly dislike plurality.

Ata e kanë shumë, shumë zët shumllojshmërinë.

They cannot deal with multiplicity.

Ata nuk mund të merren me shumëllojshmërinë.

Adorno used to say,

Adorno thoshte,

"Intolerance of ambiguity is the sign of an authoritarian personality."

"Intoleranca e së paqartës është shenja e një personaliteti autoritar."

But I ask myself:

Por pyes veten:

What if that same sign,

Po sikur të njëjtën shenjë,

that same intolerance of ambiguity --

po ajo e intolerancës së paqartësisë -

what if it's the mark of our times, of the age we're living in?

po sikur të jetë shenja e kohërave tona, të moshës ku po jetojmë?

Because wherever I look, I see nuances withering away.

Sepse kudo ku shikoj, shoh nuanca duke u zhdukur.

On TV shows, we have one anti-something speaker

Në shfaqjet televizive, ne kemi një folës anti-diçkaje

situated against a pro-something speaker.

i vendosur kundër një folësi pro diçkaje.

Yeah? It's good ratings.

Saktë? Është balancim i mirë.

It's even better if they shout at each other.

Është edhe më mirë nëse i bërtasin njëri-tjetrit.

Even in academia, where our intellect is supposed to be nourished,

Edhe në akademi, ku mendohet të ushqehet intelekti ynë,

you see one atheist scholar competing with a firmly theist scholar,

ju shihni studiues ateist duke garuar me studiues të fortë teist,

but it's not a real intellectual exchange,

por nuk është një debat i vërtetë intelektual,

because it's a clash between two certainties.

sepse është përplasje midis dy sigurive.

I think binary oppositions are everywhere.

Unë mendoj se të kundërtat binare janë kudo.

So slowly and systematically,

Kështu ngadalë dhe sistematikisht,

we are being denied the right to be complex.

na është mohuar e drejta e të qenurit kompleks.

Istanbul, Berlin, Nice, Paris, Brussels,

Stamboll, Berlin, Nise, Paris, Bruksel,

Dhaka, Baghdad, Barcelona:

Dhaka, Bagdad, Barcelone:

we have seen one horrible terror attack after another.

ne kemi parë sulme te tmerrshme terroriste njëri pas tjetrit.

And when you express your sorrow, and when you react against the cruelty,

Dhe kur shpreh dhimbjen e kur reagon kundër mizorisë,

you get all kinds of reactions,

merr të gjitha llojet e reagimeve,

messages on social media.

mesazhe në mediat sociale.

But one of them is quite disturbing,

Por njëri prej tyre është mjaft shqetësues,

only because it's so widespread.

vetëm sepse është kaq i përhapur.

They say, "Why do you feel sorry for them?

Ata thonë: "Pse ju vjen keq për ta?

Why do you feel sorry for them?

Pse ju vjen keq për ta?

Why don't you feel sorry for civilians in Yemen

Pse nuk të vjen keq për civilët në Jemen

or civilians in Syria?"

apo civilët në Siri? "

Dhe unë mendoj se njerëzit që shkruajnë mesazhe të tilla

And I think the people who write such messages

do not understand

nuk e kuptojnë

that we can feel sorry for and stand in solidarity with

që mund të ndjehemi keq e të qëndrojmë në solidaritet për

victims of terrorism and violence in the Middle East, in Europe,

viktimat e terrorizmit e dhunës në Lindjen e Mesme, në Evropë,

in Asia, in America, wherever, everywhere,

në Azi, në Amerikë, kudo, çdokund,

equally and simultaneously.

në mënyrë të barabartë dhe njëherësh.

They don't seem to understand that we don't have to pick one pain

Ata s‘duket se e kuptojnë që s‘kemi pse të zgjedhim një dhimbje

and one place over all others.

dhe një vend mbi të gjithë të tjerët.

But I think this is what tribalism does to us.

Por unë mendoj se kjo është ajo që na bën tribalizmi.

It shrinks our minds, for sure,

Ajo na copëton mendjet, me siguri,

but it also shrinks our hearts,

por gjithashtu na copëton zemrat,

to such an extent that we become numb to the suffering of other people.

në atë masë sa të bëhemi të pandjeshëm për vuajtjet e njerëzve të tjerë.

Dhe e vërteta e trishtë është se, ne s’kemi qenë gjithmonë kështu.

And the sad truth is, we weren't always like this.

I had a children's book out in Turkey,

Unë botova një libër për fëmijë në Turqi,

and when the book was published, I did lots of events.

dhe kur libri u publikua, bëra shumë evente.

I went to many primary schools,

Shkova në shumë shkolla fillore,

which gave me a chance to observe younger kids in Turkey.

gjë që më dha një shans për të vëzhguar fëmijët më të vegjël në Turqi.

And it was always amazing to see how much empathy, imagination

Dhe ishte gjithmonë e mahnitshme të shihje sa shumë empati, imagjinatë

and chutzpah they have.

dhe vetëbesim ata kishin.

These children are much more inclined to become global citizens

Këta fëmijë janë shumë më të prirur të bëhen qytetarë globalë

than nationalists at that age.

sesa nacionalistë në atë moshë.

And it's wonderful to see, when you ask them,

Eshtë e mrekullueshme të shohësh, kur i pyet,

so many of them want to be poets and writers,

shumë prej tyre duan të jenë poetë dhe shkrimtarë,

and girls are just as confident as boys,

dhe vajzat janë po aq të sigurt sa djemtë,

if not even more.

në mos më shumë.

But then I would go to high schools,

Por me pas shkoja në shkolla të mesme,

and everything has changed.

dhe gjithçka ka ndryshuar.

Now nobody wants to be a writer anymore,

Askush nuk dëshiron të jetë më shkrimtar,

now nobody wants to be a novelist anymore,

askush nuk dëshiron të jetë më shkrimtar romanesh,

and girls have become timid,

dhe vajzat janë bërë të ndrojtura,

they are cautious, guarded,

ato janë të kujdesshme, të mbrojtura,

reluctant to speak up in the public space,

hezituese të flasin në hapësirën publike,

because we have taught them --

sepse ne i kemi mësuar ato --

the family, the school, the society --

që familja, shkolla, shoqeria --

we have taught them to erase their individuality.

ne i kemi mësuar ato të fshijnë individualitetin e tyre.

I think East and West,

Unë mendoj se Lindja dhe Perëndimi,

we are losing multiplicity,

ne po humbasim shumellojshmerinë,

both within our societies and within ourselves.

të dyja, përfshirë shoqëritë tona dhe veten tonë.

And coming from Turkey, I do know that the loss of diversity

Dhe duke ardhur nga Turqia, e di se humbja e diversitetit

is a major, major loss.

është një humbje e madhe.

Today, my motherland became the world's biggest jailer

Sot, atdheu im u bë burgosësi më i madh në botë

for journalists,

për gazetarët,

surpassing even China's sad record.

duke tejkaluar edhe rekordin e trishtë të Kinës.

And I also believe that what happened over there in Turkey

Dhe unë gjithashtu besoj se ajo që ndodhi atje në Turqi

can happen anywhere.

mund të ndodhë kudo.

It can even happen here.

Mund edhe të ndodhë këtu.

So just like solid countries was an illusion,

Pra, ashtu sic vendet e ngurta ishin një iluzion,

singular identities is also an illusion,

identitetet individuale janë gjithashtu një iluzion,

because we all have a multiplicity of voices inside.

sepse të gjithë kemi brenda një shumëllojshmëri zërash.

The Iranian, the Persian poet, Hafiz,

Iraniani, poeti persian, Hafiz,

used to say, "You carry in your soul every ingredient necessary

dikur thoshte: "Ju mbani në shpirtin tuaj çdo përbërës të nevojshëm

to turn your existence into joy.

ta ktheni ekzistencën tuaj në gëzim.

All you have to do is to mix those ingredients."

Gjithçka duhet të bëni është të përzieni ato përbërës ".

And I think mix we can.

Dhe unë mendoj se mundemi.

I am an Istanbulite,

Unë jam një Stambolliste,

but I'm also attached to the Balkans,

por gjithashtu kam lidhje me Ballkanasit,

the Aegean, the Mediterranean,

ata të Egjeut e Mesdheut,

the Middle East, the Levant.

Lindjes së Mesme, Levantit.

I am a European by birth, by choice,

Unë jam evropiane nga lindja, sipas zgjedhjes,

the values that I uphold.

së vlerave që i mbështes.

I have become a Londoner over the years.

Jam bërë një londineze me kalimin e viteve.

I would like to think of myself as a global soul, as a world citizen,

Do të doja të mendoja veten si shpirt global, si qytetare botëror,

a nomad and an itinerant storyteller.

një nomade e një tregimtare udhëtuese.

I have multiple attachments, just like all of us do.

Unë kam shumë shtojca,ashtu si gjithësecili prej nesh.

And multiple attachments mean multiple stories.

Dhe shtojcat e shumta nënkuptojnë histori të shumta.

As writers, we always chase stories, of course,

Si shkrimtarë, ne gjithmonë ndjekim histori, sigurisht,

but I think we are also interested in silences,

por mendoj se gjithashtu jemi të interesuar për heshtjet,

the things we cannot talk about,

gjërat për të cilat s‘mund të flasim,

political taboos, cultural taboos.

tabutë politikë, tabutë kulturore.

We're also interested in our own silences.

Ne gjithashtu jemi të interesuar në heshtjet tona.

I have always been very vocal about and written extensively

Unë gjithmonë kam qenë “e zhurmshme” e kam shkruar shumë

about minority rights, women's rights,

në lidhje me të drejtat e pakicave, të drejtat e grave,

LGBT rights.

të drejtat e LGBT.

But as I was thinking about this TED Talk,

Por teksa mendoja për këtë TED Talk,

I realized one thing:

Kam kuptuar një gjë:

I have never had the courage to say in a public space

Unë kurrë s’kam pasur guxim të them në një hapësirë publike

that I was bisexual myself,

se isha biseksuale,

because I so feared the slander

sepse kisha kaq frikë nga shpifjet

and the stigma and the ridicule

nga turpi dhe tallja

and the hatred that was sure to follow.

dhe sigurisht nga urrejtja që do të pasonte.

But of course, one should never, ever, remain silent

Por sigurisht, nuk duhet kurrë, kurrë , të heshtësh

for fear of complexity.

nga frika e kompleksitetit.

(Applause)

(Duartrokitje)

And although I am no stranger to anxieties,

Dhe megjithëse nuk jam e huaj për ankthet,

and although I am talking here about the power of emotions --

dhe megjithëse po flas këtu për fuqinë e emocioneve --

I do know the power of emotions --

Ia di fuqinë e emocioneve -

I have discovered over time

Kam zbuluar me kalimin e kohës

that emotions are not limitless.

që emocionet nuk janë të pakufizuara.

You know? They have a limit.

E dini? Ato kanë një kufi.

There comes a moment --

Vjen një moment --

it's like a tipping point or a threshold --

është si një pikë tërheqëse ose një prag -

when you get tired of feeling afraid,

kur lodhesh nga frika,

when you get tired of feeling anxious.

kur lodhesh nga ankthi.

And I think not only individuals,

Dhe unë mendoj se jo vetëm individët,

but perhaps nations, too, have their own tipping points.

por ndoshta kombet, gjithashtu, kanë pikat e tyre të drejtimit.

So even stronger than my emotions

Kështu që më e fortë se emocionet e mia

is my awareness

është vetëdija ime

that not only gender, not only identity,

se jo vetëm gjinia, jo vetëm identiteti,

but life itself is fluid.

por vetë jeta është e paqendrueshme.

They want to divide us into tribes,

Ata duan të na ndajnë në fise,

but we are connected across borders.

por ne jemi të lidhur përtej kufijve.

They preach certainty,

Ata predikojnë siguri,

but we know that life has plenty of magic

por ne e dimë që jeta ka plot magji

and plenty of ambiguity.

dhe shumë paqartësi.

And they like to incite dualities,

Dhe atyre u pëlqen të nxisin dualitete,

but we are far more nuanced than that.

por ne kemi shumë më shumë nuancua se aq.

So what can we do?

Atëherë, çfarë mund të bëjmë?

I think we need to go back to the basics,

Unë mendoj se duhet të kthehemi te bazat,

back to the colors of the alphabet.

përsëri te ngjyrat e alfabetit.

The Lebanese poet Khalil Gibran used to say,

Poeti libanez Khalil Gibran thoshte,

"I learned silence from the talkative

"Mësova heshtjen nga llafazani

and tolerance from the intolerant

dhe tolerancën nga jotoleranti

and kindness from the unkind."

dhe dashamirësinë nga të rreptët."

I think it's a great motto for our times.

Mendoj se është një moto e shkëlqyer për kohërat tona.

So from populist demagogues, we will learn

Pra, nga demagogët populistë, do të mësojmë

the indispensability of democracy.

domosdoshmërinë e demokracisë.

And from isolationists, we will learn the need for global solidarity.

Dhe nga izolimi, do të mësojmë nevojën për solidaritet global.

And from tribalists, we will learn the beauty of cosmopolitanism

Dhe nga tribalistët, do të mësojmë bukurinë e kozmopolitizmit

and the beauty of diversity.

dhe bukurinë e diversitetit.

As I finish, I want to leave you with one word, or one taste.

Teksa mbaroj, dua t'ju lë me një fjalë, ose “një shije”.

The word "yurt" in Turkish means "motherland."

Fjala "yurt" në turqisht do të thotë "atdhe".

It means "homeland."

Do të thotë "atdhe".

But interestingly, the word also means

Por në fakt, fjala do të thotë gjithashtu

"a tent used by nomadic tribes."

"një tendë e përdorur nga fiset nomade".

And I like that combination, because it makes me think

Dhe më pëlqen ai kombinimi, sepse më bën të mendoj

homelands do not need to be rooted in one place.

që atdheu nuk ka nevojë të jetë i rrënjosur në një vend.

They can be portable.

Ai mund të jetë i lëvizshëm.

We can take them with us everywhere.

Ne mund t'a marrim atë me vete kudo.

And I think for writers, for storytellers,

Dhe mendoj se për shkrimtarët, për tregimtarët,

at the end of the day,

në fund të ditës,

there is one main homeland,

ka një atdhe kryesor,

and it's called "Storyland."

dhe quhet "Toka e tregimeve".

And the taste of that word

Dhe shija e asaj fjale

is the taste of freedom.

është shija e lirisë.

Thank you.

Faleminderit.

(Applause)

(Duartrokitje)