If trees could speak | Elif Shafak

Transcriber: TED Translators Admin Reviewer: Mirjana Čutura

Tłumaczenie: TED Translators Admin Korekta: Agnieszka Fijałkowska

Ludzie nie widzą drzew.

Mijają nas każdego dnia.

Siedzą, śpią, palą, urządzają pikniki,

Humans do not see trees.

i całują się ukradkiem w naszym cieniu.

They walk by us every day.

Zrywają nasze liście i rozkoszują się owocami.

They sit and sleep, smoke and picnic

Łamią nasze gałęzie

albo drążą ostrzami imiona ukochanych na naszych pniach,

and secretly kiss in our shade.

They pluck our leaves and gorge on our fruits.

ślubując wieczną miłość.

They break our branches

Wyplatają naszyjniki z naszych igieł

or carve their lover's name on our trunks with their blades

i malują nasze kwiaty na obrazach.

Rąbią nas na kłody, by ogrzać własne domy,

and vow eternal love.

They weave necklaces out of our needles

a czasami nas ścinają,

and paint our flowers into art.

sądząc, że zasłaniamy widok.

They split us into logs to heat their homes,

Robią z nas kołyski, korki do wina, gumę do żucia, rustykalne meble.

and sometimes they chop us down

Tworzą z nas najpiękniejszą muzykę.

just because they think we obstruct their view.

They make cradles, wine corks, chewing gum, rustic furniture

Zmieniają nas w książki,

z którymi spędzają mroźne, zimowe wieczory.

and produce the most beautiful music out of us.

Z naszego drewna produkują trumny, w których kończą własne życie.

And they turn us into books

in which they bury themselves on cold winter nights.

Piszą niezwykle romantyczne wiersze na naszą cześć,

They use our wood to manufacture coffins in which they end their lives.

uznając, że łączymy niebo i ziemię.

And they even compose the most romantic poems for us,

A jednak nie widzą nas.

claiming we're the link between earth and sky.

Pięknem sztuki opowiadania historii

And yet, they do not see us.

jest wyobrażanie sobie siebie, mówiącego głosem kogoś innego.

So one of the many beauties of the art of storytelling

Choć uwielbiamy historie i słowa,

is to imagine yourself inside someone else's voice.

to jako pisarze musimy interesować się milczeniem.

But as writers, as much as we love stories and words,

Milczeniem kwestii, o których nie możemy rozmawiać swobodnie w społeczeństwie.

I believe we must also be interested in silences:

O osobach marginalizowanych, pozbawionych władzy.

Pod tym względem literatura może, i miejmy nadzieję, że to robi,

the things we cannot talk about easily in our societies,

zbliża obrzeża do środka,

the marginalized, the disempowered.

sprawia, że niewidzialne zostaje dostrzeżone,

In that sense, literature can, and hopefully does,

niesłyszalne zostaje usłyszane,

a empatia i zrozumienie są głośniejsze niż demagogia i apatia.

bring the periphery to the center,

make the invisible a bit more visible,

make the unheard a bit more heard,

Historie nas łączą.

and empathy and understanding speak louder than demagoguery and apathy.

Nieopowiedziane historie i zakorzenione milczenie nas dzielą.

Stories bring us together.

Ale jak opowiadać historie ludzkości i natury w czasie,

Untold stories and entrenched silences keep us apart.

gdy nasza planeta płonie

i nie ma historycznego wzoru tego,

But how to tell the stories of humanity and nature

czego wspólnie doświadczymy

at a time when our planet is burning

politycznie, społecznie i ekologicznie.

and there is no precedent

for what we're about to experience collectively

Musimy jednak opowiadać,

bo jeśli istnieje jedna rzecz,

whether it's political, social or ecological?

która niszczy nasz świat bardziej niż cokolwiek innego,

to jest nią otępnienie.

Gdy ludzie tracą kontakt, stają się znieczuleni i obojętni,

But tell we must

because if there's one thing

that is destroying our world more than anything,

gdy przestają słuchać, gdy przestają się uczyć

it is numbness.

When people become disconnected, desensitized, indifferent,

i gdy przestają dbać o to,

co dzieje się tutaj, tam i wszędzie.

when they stop listening, when they stop learning

and when they stop caring

Drzewa i ludzie inaczej mierzą czas.

about what's happening here, there and everywhere.

Ludzki czas jest linerany.

To uporządkowana ciągłość,

trwająca od przeszłości, która minęła i nie wróci

We measure time differently, trees and humans.

do przyszłości, która rzekomo jest czysta i nieskażona.

Human time is linear --

a neat continuum

stretching from a past that is deemed to be over and done with

Czas drzew jest cykliczny.

Zarówno przeszłość, jak i przyszłość oddychają w tej samej chwili.

towards the future that is supposed to be pristine, untouched.

A teraźniejszość nie porusza się w jednym kierunku.

Tree time is circular.

Both the past and the future breathe within the present moment.

W zamian, zakreśla koła wewnątrz kół,

jak pierścienie, które zobaczysz, gdy nas zetniesz.

And the present does not move in one direction.

Instead it draws circles within circles,

Kolejny raz, gdy będziesz mijał drzewo, spróbuj zwolnić i posłuchać,

like the rings you would find when you cut us down.

bo każde z nas szepcze coś na wietrze.

Next time you walk by a tree, try to slow down and listen

Spójrz na nas.

Jesteśmy starsze niż ty i twój gatunek.

Posłuchaj, co mamy do powiedzenia,

because each of us whispers in the wind.

bo w naszej historii ukryte są przeszłość i przyszłość ludzkości.

Look at us.

We're older than you and your kind.

Listen to what we have to tell,

because hidden inside our story is the past and the future of humanity.