If trees could speak | Elif Shafak

Transcriber: TED Translators Admin Reviewer: Mirjana Čutura

Translator: maral zolbat Reviewer: Munkhbaatar Lkhagvaa

Хүмүүс моддыг анзаардаггүй.

Тэд хажуугаар минь өдөр бүр өнгөрдөг.

Тэд бидний сүүдэрт сууж, унтаж, тамхи татаж, зугаалж,

Humans do not see trees.

бас нууцаар үнсэлцдэг.

They walk by us every day.

Тэд навчийг минь зулгааж, жимсээр минь хооллодог.

They sit and sleep, smoke and picnic

Тэд мөчрийг минь хугалж,

эсвэл хайртынхаа нэрийг биен дээр минь сийлж,

and secretly kiss in our shade.

They pluck our leaves and gorge on our fruits.

үүрдийн хайраа амладаг.

They break our branches

Тэд шилмүүсээр минь зүүлт сүлжиж,

or carve their lover's name on our trunks with their blades

цэцэгсийг минь уран зурагт буулгана.

Тэд биднийг түлээний мод болгон гэрээ дулаацуулж,

and vow eternal love.

They weave necklaces out of our needles

заримдаа тэд биднийг хөрөөдөн унагадаг нь

and paint our flowers into art.

бид тэдний харагдах орчинг нь хаасан л шалтгаантай.

They split us into logs to heat their homes,

Тэд биднийг ашиглан хүүхдийн ор, үйсэн бөглөө, модон тавилга,

and sometimes they chop us down

маш сайхан хөгжим гаргаж авдаг.

just because they think we obstruct their view.

They make cradles, wine corks, chewing gum, rustic furniture

Бас биднийг ном судар болгоод

хүйтэн өвлийн үдэш амтархан уншина.

and produce the most beautiful music out of us.

Тэд амьдралаа төгсгөх авсаа надаар хийдэг.

And they turn us into books

in which they bury themselves on cold winter nights.

Тэд бидний тухай хамгийн романтик шүлэг зохиож,

They use our wood to manufacture coffins in which they end their lives.

биднийг тэнгэр, дэлхийн хүйн холбоос хэмээн магтан дуулна.

And they even compose the most romantic poems for us,

Тэгсэн мөртлөө л биднийг анзаардаггүй.

claiming we're the link between earth and sky.

Түүх өгүүлэх урлагийн хамгийн сайхан зүйлсийн нэг бол

And yet, they do not see us.

өөрийгөө бусдын оронд тавин төсөөлөх явдал юм.

So one of the many beauties of the art of storytelling

Гэхдээ хүмүүс бид үг, зохиолд дуртай байдаг шигээ

is to imagine yourself inside someone else's voice.

анир чимээгүйг анхаарах хэрэгтэй хэмээн зохиолч хүний хувиар би боддог.

But as writers, as much as we love stories and words,

Энэ нийгэмд яриад байдаггүй,

I believe we must also be interested in silences:

эрх мэдэлгүй, үл тоомсорлогдсон тэр зүйлсийн тухай юм.

Энэ утгаараа уран зохиол

the things we cannot talk about easily in our societies,

анхаарлаас гадуурх зүйлийг голд авчирч,

the marginalized, the disempowered.

үл үзэгдэгчийг үзэж,

In that sense, literature can, and hopefully does,

тоогддоггүйг илүү тоож,

хайхрамжгүй байдлын оронд өрөвдөн, ойлгох чадварыг өгдөг хэмээн найдна.

bring the periphery to the center,

make the invisible a bit more visible,

make the unheard a bit more heard,

Зохиол биднийг ойртуулдаг.

and empathy and understanding speak louder than demagoguery and apathy.

Яриагүй түүх, чимээгүй байдал нь биднийг холдуулдаг.

Stories bring us together.

Гэхдээ яаж хүн төрөлхтөн, байгалийн тухай түүхийг

Untold stories and entrenched silences keep us apart.

эх дэлхий шатаж байгаа цаг үед,

улс төр, нийгэм, экологийн асуудалтай

But how to tell the stories of humanity and nature

өмнө нийтээр хэзээ ч тулгарч байгаагүй ийм цаг цаг үед

at a time when our planet is burning

хэрхэн өгүүлж, ярих ёстой вэ?

and there is no precedent

for what we're about to experience collectively

Гэсэн ч бид үгээ хэлэх ёстой.

Яагаад гэвэл бидний дэлхийг

whether it's political, social or ecological?

юу юунаас илүү сүйрүүлж байгаа нэг зүйл байдаг нь

мэдрэмжгүй хөшүүн зан юм.

Хүмүүс харилцаагүй, мэдрэмжгүй, хайхрамжгүй болох үед,

But tell we must

because if there's one thing

that is destroying our world more than anything,

сонсохоо болих үед, сурахаа зогсоох үед,

it is numbness.

When people become disconnected, desensitized, indifferent,

хаана, хэзээ, юу болж байгааг

хайхрахгүй болох үед ийм зүйл болдог.

when they stop listening, when they stop learning

and when they stop caring

Мод, хүн хоёр цагийг өөрөөр хэмждэг.

about what's happening here, there and everywhere.

Хүмүүний цаг хугацаа шулуун байна—

буцах замгүй өнгөрсөн үеийг

онгин дагшин байгаа ирээдүйтэй холбосон

We measure time differently, trees and humans.

тасралтгүй үргэлжлэх шугам байна.

Human time is linear --

a neat continuum

stretching from a past that is deemed to be over and done with

Харин модны цаг тойрог хэлбэртэй.

Өнгөрсөн, ирээдүй хоёулаа одоо цагт амьсгалж байдаг.

towards the future that is supposed to be pristine, untouched.

Одоо цаг зөвхөн нэг чиглэлд хөдөлдөггүй.

Tree time is circular.

Both the past and the future breathe within the present moment.

Харин тойрог хэлбэртэй байна.

Модыг хөрөөдөөд голыг нь үзэхэд харагддаг цагаригууд шиг.

And the present does not move in one direction.

Instead it draws circles within circles,

Та дараа нь модны хажуугаар өнгөрөхдөө алхаагаа удаашруулж, чих тавин чагнаарай.

like the rings you would find when you cut us down.

Бидэнд салхинд шивнэн дайх үгс бий.

Next time you walk by a tree, try to slow down and listen

Биднийг ажиглаарай.

Бид танаас, танай төрөлхтнөөс ахмад настай.

Бидний юу хэлэх гэж байгааг сонсоорой.

because each of us whispers in the wind.

Учир нь хүн төрөлхтний өнгөрсөн, ирээдүй бидний ярих үгс дунд нуулттай байгаа.

Look at us.

We're older than you and your kind.

Listen to what we have to tell,

because hidden inside our story is the past and the future of humanity.