The secret to living longer may be your social life | Susan Pinker

Tłumaczenie: Barbara Guzik Korekta: Rysia Wand

Here's an intriguing fact.

Oto intrygujący fakt.

In the developed world,

We wszystkich krajach rozwiniętych

everywhere, women live an average of six to eight years longer than men do.

kobiety żyją średnio sześć do ośmiu lat dłużej od mężczyzn.

Six to eight years longer.

Sześć do ośmiu lat dłużej.

That's, like, a huge gap.

Brzmi jak przepaść.

In 2015, the "Lancet" published an article

W 2015 roku "Lancet" opublikował artykuł

showing that men in rich countries

ukazujący, że mężczyźni w bogatych krajach

are twice as likely to die as women are

są dwa razy bardziej narażeni na śmierć niż kobiety

at any age.

niezależnie od wieku.

But there is one place in the world

Lecz istnieje miejsce na świecie,

where men live as long as women.

gdzie mężczyźni i kobiety żyją równie długo.

It's a remote, mountainous zone,

To oddalona górska strefa,

a blue zone,

niebieska strefa,

where super longevity

gdzie ekstra długowieczność

is common to both sexes.

dotyczy obu płci.

This is the blue zone in Sardinia,

To niebieska strefa na Sardynii,

an Italian island in the Mediterranean,

włoskiej wyspie na Morzu Śródziemnym,

between Corsica and Tunisia,

między Korsyką a Tunezją,

where there are six times as many centenarians

gdzie jest sześć razy więcej stulatków

as on the Italian mainland,

niż na włoskim stałym lądzie,

less than 200 miles away.

oddalonym o niecałe 320 km.

There are 10 times as many centenarians

Jest tam dziesięć razy więcej stulatków

as there are in North America.

niż w Ameryce Północnej.

It's the only place where men live as long as women.

To jedyne miejsce, gdzie mężczyźni żyją tak długo jak kobiety.

But why?

Ale dlaczego?

My curiosity was piqued.

Wzbudziło to moją ciekawość.

I decided to research the science and the habits of the place,

Postanowiłam zbadać to miejsce i panujące tam zwyczaje.

and I started with the genetic profile.

Zaczęłam od profilu genetycznego.

I discovered soon enough

Szybko odkryłam,

that genes account for just 25 percent of their longevity.

że geny odpowiadają tylko za 25% długowieczności tych ludzi.

The other 75 percent is lifestyle.

Pozostałe 75% to styl życia.

So what does it take to live to 100 or beyond?

Dzięki czemu żyją ponad 100 lat?

What are they doing right?

Co robią dobrze?

What you're looking at is an aerial view of Villagrande.

To widok z lotu ptaka na Villagrande,

It's a village at the epicenter of the blue zone

miejscowość w epicentrum niebieskiej strefy,

where I went to investigate this,

którą pojechałam zbadać.

and as you can see, architectural beauty is not its main virtue,

Jak widać, piękno architektury to nie jedyna zaleta tego miejsca.

density is:

Jego zabudowa to

tightly spaced houses,

ciasno stojące domy,

interwoven alleys and streets.

przeplatane alejami i ulicami.

It means that the villagers' lives constantly intersect.

Oznacza to, że mieszkańcy ciągle wpadają na siebie.

And as I walked through the village,

Kiedy szłam przez miasteczko,

I could feel hundreds of pairs of eyes watching me

czułam, jak setki oczu obserwują mnie

from behind doorways and curtains,

zza drzwi, firan

from behind shutters.

i okiennic.

Because like all ancient villages,

Bo jak wszystkie stare miasteczka,

Villagrande couldn't have survived

Villagrande nie mogłoby przetrwać,

without this structure, without its walls, without its cathedral,

bez swojej struktury, murów, katedry,

without its village square,

rynku,

because defense and social cohesion defined its design.

bo obronność i spójność socjalna określała jej wygląd.

Urban priorities changed as we moved towards the industrial revolution

Priorytety miejskie zmieniły się, kiedy wkroczyła rewolucja przemysłowa,

because infectious disease became the risk of the day.

bo największym zagrożeniem stała się choroba zakaźna.

But what about now?

A teraz?

Now, social isolation is the public health risk of our time.

Obecnie izolacja społeczna jest zagrożeniem dla zdrowia publicznego.

Now, a third of the population says

Jedna trzecia populacji twierdzi,

they have two or fewer people to lean on.

że ma dwie lub mniej osób, na których może polegać.

But let's go to Villagrande now as a contrast

Przenieśmy się dla kontrastu do Villagrande

to meet some centenarians.

i poznajmy niektórych stulatków.

Meet Giuseppe Murinu. He's 102, a supercentenarian

Oto Giuseppe Murinu. Ma 102 lata.

and a lifelong resident of the village of Villagrande.

Mieszka całe życie w Villagrande.

He was a gregarious man.

Był towarzyski.

He loved to recount stories

Lubił opowiadać historie,

such as how he lived like a bird

na przykład o tym, kiedy żył jak ptak,

from what he could find on the forest floor

żywiąc się tym, co znalazł w leśnym poszyciu

during not one but two world wars,

podczas nie jednej, ale dwóch wojen światowych.

how he and his wife, who also lived past 100,

O tym, jak razem z żoną, która też żyła ponad 100 lat,

raised six children in a small, homey kitchen

wychowali szóstkę dzieci w małej, przytulnej kuchni,

where I interviewed him.

w której rozmawialiśmy.

Here he is with his sons Angelo and Domenico,

To on z synami Angelo i Domenico,

both in their 70s and looking after their father,

obaj po 70., opiekują się ojcem.

and who were quite frankly very suspicious of me and my daughter

Dość nieufni wobec mnie i mojej córki,

who came along with me on this research trip,

która odbyła ze mną tę podróż badawczą,

because the flip side of social cohesion

bo minusem spójności socjalnej

is a wariness of strangers and outsiders.

jest nieufność wobec obcych.

But Giuseppe, he wasn't suspicious at all.

Ale Giuseppe nie był podejrzliwy.

He was a happy-go-lucky guy,

Był beztroskim gościem,

very outgoing with a positive outlook.

bardzo otwartym, o pozytywnym nastawieniu.

And I wondered: so is that what it takes to live to be 100 or beyond,

Pomyślałam, czy właśnie to sprawia, że ludzie żyją ponad 100 lat?

thinking positively?

Pozytywne myślenie?

Actually, no.

Otóż nie.

(Laughter)

(Śmiech)

Meet Giovanni Corrias. He's 101,

Poznajcie Giovanniego Corriasa, który ma 101 lat

the grumpiest person I have ever met.

i jest największym zrzędą, jakiego poznałam.

(Laughter)

(Śmiech)

And he put a lie to the notion

Zadał kłam twierdzeniu,

that you have to be positive to live a long life.

że to radość pozwala długo żyć.

And there is evidence for this.

Oto dowód.

When I asked him why he lived so long,

Kiedy spytałam go, dlaczego żyje tak długo,

he kind of looked at me under hooded eyelids and he growled,

łypnął na mnie spod opadających powiek

"Nobody has to know my secrets."

i warknął: "Nie musicie znać moich sekretów".

(Laughter)

(Śmiech)

But despite being a sourpuss,

Ale choć był marudą,

the niece who lived with him and looked after him

mieszkająca z nim siostrzenica-opiekunka

called him "Il Tesoro," "my treasure."

nazywała go "il tesoro", "skarbem".

And she respected him and loved him,

Szanowała go i kochała,

and she told me, when I questioned this obvious loss of her freedom,

a na pytanie o oczywistą utratę wolności odparła:

"You just don't understand, do you?

"Pani tego nie rozumie.

Looking after this man is a pleasure.

Opiekowanie się nim to przyjemność.

It's a huge privilege for me.

Wielki przywilej.

This is my heritage."

To moje dziedzictwo".

And indeed, wherever I went to interview these centenarians,

Rzeczywiście, podczas każdego wywiadu z tymi stulatkami

I found a kitchen party.

trafiałam na imprezę w kuchni.

Here's Giovanni with his two nieces,

To Giovanni z dwoma siostrzenicami,

Maria above him

Maria, nad nim,

and beside him his great-niece Sara,

a obok, córka jego siostrzenicy, Sara,

who came when I was there to bring fresh fruits and vegetables.

która podczas mojej wizyty przyszła ze świeżymi owocami i warzywami.

And I quickly discovered by being there

Będąc tam, szybko odkryłam,

that in the blue zone, as people age,

że w niebieskiej strefie ludzie starzeją się,

and indeed across their lifespans,

a nawet spędzają całe życie,

they're always surrounded by extended family, by friends,

w otoczeniu wielopokoleniowej rodziny, przyjaciół,

by neighbors, the priest, the barkeeper, the grocer.

sąsiadów, księdza, właściciela baru i sklepikarza.

People are always there or dropping by.

Zawsze ktoś u nich jest albo wpada na chwilę.

They are never left to live solitary lives.

Nigdy nie żyją w samotności.

This is unlike the rest of the developed world,

W przeciwieństwie do reszty rozwiniętego świata,

where as George Burns quipped,

gdzie, jak żartował George Burns: "Szczęście to posiadanie dużej,

"Happiness is having a large, loving, caring family in another city."

kochającej się, troskliwej i zżytej rodziny w innym mieście".

(Laughter)

(Śmiech)

Now, so far we've only met men,

Na razie poznaliśmy tylko mężczyzn,

long-living men, but I met women too,

długowiecznych, ale spotkałam też kobiety.

and here you see Zia Teresa.

To Zia Teresa.

She, at over 100, taught me how to make the local specialty,

Mając ponad 100 lat, nauczyła mnie, jak zrobić lokalny przysmak,

which is called culurgiones,

"culurgiones",

which are these large pasta pockets

czyli duże pierogi,

like ravioli about this size,

jak ravioli,

this size,

tyle że takie duże,

and they're filled with high-fat ricotta and mint

nadziewane tłustym serem ricotta i miętą

and drenched in tomato sauce.

i polane sosem pomidorowym.

And she showed me how to make just the right crimp

Pokazała mi, jak je zlepić,

so they wouldn't open,

żeby się nie rozleciały.

and she makes them with her daughters every Sunday

Robi je z córką co niedzielę

and distributes them by the dozens to neighbors and friends.

i rozdaje tuzinami sąsiadom i przyjaciołom.

And that's when I discovered a low-fat, gluten-free diet

Wtedy odkryłam, że to nie dieta niskotłuszczowa i bezglutenowa

is not what it takes to live to 100 in the blue zone.

pomaga dożyć 100 lat w niebieskiej strefie.

(Applause)

(Brawa)

Now, these centenarians' stories along with the science that underpins them

Te historie stulatków podparte nauką

prompted me to ask myself some questions too,

skłoniły mnie do zadania kilku pytań.

such as, when am I going to die and how can I put that day off?

Kiedy umrę? Jak mogę oddalić ten dzień?

And as you will see, the answer is not what we expect.

Jak zobaczycie, odpowiedź jest nieoczekiwana.

Julianne Holt-Lunstad is a researcher at Brigham Young University

Julianne Holt-Lunstad jest naukowcem na Uniwersytecie Brighama Younga.

and she addressed this very question

Szukała odpowiedzi na to pytanie,

in a series of studies

robiąc serię badań

of tens of thousands of middle aged people

na dziesiątkach tysięcy ludzi w średnim wieku,

much like this audience here.

jak większość osób dziś na sali.

And she looked at every aspect of their lifestyle:

Przyglądała się każdemu aspektowi ich życia,

their diet, their exercise,

jak dieta, ćwiczenia,

their marital status,

stan cywilny,

how often they went to the doctor,

częstotliwość wizyt u lekarza,

whether they smoked or drank, etc.

palenie czy picie i tak dalej.

She recorded all of this

Nagrała to

and then she and her colleagues sat tight and waited for seven years

i ze swoimi współpracownikami czekała spokojnie przez siedem lat,

to see who would still be breathing.

patrząc, kto będzie nadal oddychał.

And of the people left standing,

A spośród tych, którzy zostali,

what reduced their chances of dying the most?

co najbardziej przyczyniło się do zmniejszenia ryzyka śmierci?

That was her question.

To było jej pytanie.

So let's now look at her data in summary,

Spójrzmy na podsumowanie wyników,

going from the least powerful predictor to the strongest.

patrząc od najsłabszego wskaźnika do najsilniejszego.

OK?

OK?

So clean air, which is great,

Czyste powietrze, co jest znakomite,

it doesn't predict how long you will live.

nie ma wpływu na długość życia.

Whether you have your hypertension treated

Jeśli leczycie nadciśnienie,

is good.

to dobrze.

Still not a strong predictor.

Ale nadal nie jest to silny wskaźnik.

Whether you're lean or overweight, you can stop feeling guilty about this,

I chudzi, i otyli mogą pozbyć się poczucia winy,

because it's only in third place.

bo ten wskaźnik jest na trzecim miejscu.

How much exercise you get is next,

Następne jest to, ile ćwiczycie.

still only a moderate predictor.

Nadal tylko średni wskaźnik.

Whether you've had a cardiac event and you're in rehab and exercising,

Jeśli mieliście problemy z sercem i jesteście w trakcie rehabilitacji,

getting higher now.

to idziemy wyżej.

Whether you've had a flu vaccine.

Czy szczepiliście się przeciw grypie.

Did anybody here know

Wiedzieliście,

that having a flu vaccine protects you more than doing exercise?

że szczepionka przeciw grypie chroni was bardziej niż ćwiczenie?

Whether you were drinking and quit,

Czy piliście kiedyś,

or whether you're a moderate drinker,

czy pijecie umiarkowanie,

whether you don't smoke, or if you did, whether you quit,

czy nie palicie lub czy rzuciliście palenie.

and getting towards the top predictors

Dochodząc do najsilniejszych wskaźników,

are two features of your social life.

mamy dwie cechy życia społecznego.

First, your close relationships.

Pierwsza - bliskie relacje.

These are the people that you can call on for a loan

To ludzie, których można poprosić o pożyczkę

if you need money suddenly,

w nagłej potrzebie,

who will call the doctor if you're not feeling well

którzy wezwą lekarza, jeśli poczujecie się źle,

or who will take you to the hospital,

lub zawiozą was do szpitala,

or who will sit with you if you're having an existential crisis,

którzy będą przy was podczas kryzysu egzystencjalnego,

if you're in despair.

w czasie rozpaczy.

Those people, that little clutch of people

Ta garstka ludzi,

are a strong predictor, if you have them, of how long you'll live.

jeśli ich macie, jest mocnym wskaźnikiem długiego życia.

And then something that surprised me,

A teraz coś, co mnie zaskoczyło,

something that's called social integration.

tak zwana integracja społeczna,

This means how much you interact with people

czyli jak współżyjecie z ludźmi

as you move through your day.

spotykanymi każdego dnia.

How many people do you talk to?

Z iloma osobami rozmawiacie?

And these mean both your weak and your strong bonds,

Chodzi tu zarówno o silne i słabe więzi,

so not just the people you're really close to,

czyli nie tylko o osoby, z którymi jesteście blisko,

who mean a lot to you,

którzy dużo dla was znaczą,

but, like, do you talk to the guy who every day makes you your coffee?

ale czy rozmawiacie z gościem, który codziennie robi wam kawę?

Do you talk to the postman?

Albo z listonoszem?

Do you talk to the woman who walks by your house every day with her dog?

Z kobietą, która codziennie spaceruje z psem koło waszego domu?

Do you play bridge or poker, have a book club?

Czy gracie w brydża lub pokera? Czy należycie do klubu książki?

Those interactions are one of the strongest predictors

Te wzajemne relacje są jednym z najsilniejszych wskaźników

of how long you'll live.

długiego życia.

Now, this leads me to the next question:

Dochodzimy do kolejnego pytania.

if we now spend more time online than on any other activity,

Jeśli spędzamy więcej czasu online niż na innych czynnościach,

including sleeping,

łącznie ze snem,

we're now up to 11 hours a day,

a obecnie to 11 godzin dziennie,

one hour more than last year, by the way,

godzinę więcej niż w zeszłym roku,

does it make a difference?

czy to ma znaczenie?

Why distinguish between interacting in person

Dlaczego jest różnica między komunikowaniem się na żywo,

and interacting via social media?

a tym przez media społecznościowe?

Is it the same thing as being there

Czy bycie z dziećmi jest tym samym,

if you're in contact constantly with your kids through text, for example?

co ciągły kontakt z nimi przez SMS-y?

Well, the short answer to the question is no,

Odpowiadając krótko - nie,

it's not the same thing.

to nie to samo.

Face-to-face contact releases a whole cascade of neurotransmitters,

Kontakt twarzą w twarz uwalnia kaskadę neuroprzekaźników,

and like a vaccine, they protect you now in the present

które jak szczepionka chronią nas teraz

and well into the future.

i na przyszłość.

So simply making eye contact with somebody,

Wystarczy kontakt wzrokowy,

shaking hands, giving somebody a high-five

podanie dłoni, przybicie piątki,

is enough to release oxytocin,

żeby wytworzyła się oksytocyna,

which increases your level of trust

która podnosi poziom zaufania

and it lowers your cortisol levels.

i obniża poziom kortyzolu,

So it lowers your stress.

czyli zmniejsza stres.

And dopamine is generated, which gives us a little high

Wytwarza się dopamina, która daje uczucie rozluźnienia

and it kills pain.

i łagodzi ból.

It's like a naturally produced morphine.

To jak naturalnie produkowana morfina.

Now, all of this passes under our conscious radar,

Uchodzi to uwadze naszej świadomości

which is why we conflate online activity with the real thing.

i dlatego kojarzymy kontakt online z czymś prawdziwym.

But we do have evidence now, fresh evidence,

Ale mamy nowe dowody,

that there is a difference.

że to nie to samo.

So let's look at some of the neuroscience.

Spójrzmy na pewne zagadnienia z neurobiologii.

Elizabeth Redcay, a neuroscientist at the University of Maryland,

Elizabeth Redcay, neurobiolog z Uniwersytetu w Maryland,

tried to map the difference

próbowała pokazać różnice

between what goes on in our brains when we interact in person

w reakcji mózgu na komunikację na żywo

versus when we're watching something that's static.

w porównaniu do obserwacji czegoś statycznego.

And what she did was she compared the brain function

Porównała funkcjonowanie mózgu

of two groups of people,

u dwóch grup ludzi,

those interacting live with her

tych komunikujących się na żywo

or with one of her research associates

z nią lub jednym z jej asystentów

in a dynamic conversation,

w dynamicznej konwersacji,

and she compared that to the brain activity of people

z aktywnością mózgu ludzi,

who were watching her talk about the same subject

którzy oglądali jej prelekcję na ten sam temat,

but in a canned video, like on YouTube.

ale z nagrania video, jak YouTube.

And by the way, if you want to know

Jeśli chcecie wiedzieć,

how she fit two people in an MRI scanner at the same time,

jak zmieściła dwie osoby na raz w skanerze MRI,

talk to me later.

spytajcie mnie później.

So what's the difference?

Jaka jest zatem różnica?

This is your brain on real social interaction.

To jest wasz mózg podczas rzeczywistej rozmowy.

What you're seeing is the difference in brain activity

Widzicie różnicę w aktywności mózgu

between interacting in person and taking in static content.

między komunikacją osobistą a statyczną.

In orange, you see the brain areas that are associated with attention,

Na pomarańczowo widać obszar mózgu kojarzony z uwagą,

social intelligence --

inteligencją społeczną,

that means anticipating what somebody else is thinking

czyli przewidywaniem tego, co rozmówca myśli,

and feeling and planning --

czuje i planuje,

and emotional reward.

i emocjonalną nagrodą.

And these areas become much more engaged

Ten obszar jest bardziej aktywny,

when we're interacting with a live partner.

kiedy komunikujemy się z kimś na żywo.

Now, these richer brain signatures

Bogatsze sygnatury mózgu

might be why recruiters from Fortune 500 companies

mogły powodować, że osoby rekrutujące do firm z Fortune 500

evaluating candidates

wyżej oceniały inteligencję kandydatów,

thought that the candidates were smarter

when they heard their voices

słysząc ich głos,

compared to when they just read their pitches in a text, for example,

niż tylko czytając o nich tekst,

or an email or a letter.

maila czy list.

Now, our voices and body language convey a rich signal.

Głos i języka ciała przekazują silny sygnał.

It shows that we're thinking, feeling,

Pokazują, że myślimy, czujemy,

sentient human beings

jesteśmy wrażliwą istotą ludzką,

who are much more than an algorithm.

która jest czymś więcej niż algorytmem.

Now, this research by Nicholas Epley

Badanie Nicholasa Epleya

at the University of Chicago Business School

ze Szkoły Biznesu Uniwersytetu Chicago

is quite amazing because it tells us a simple thing.

jest dość zadziwiające, bo mówi nam o prostej rzeczy.

If somebody hears your voice,

Kiedy ktoś słyszy twój głos,

they think you're smarter.

myśli, że jesteś mądrzejszy.

I mean, that's quite a simple thing.

To dość proste.

Now, to return to the beginning,

Wracając do początku,

why do women live longer than men?

dlaczego kobiety żyją dłużej od mężczyzn?

And one major reason is that women are more likely

Głównie dlatego, że kobiety przywiązują większą wagę

to prioritize and groom their face-to-face relationships

do relacji twarzą w twarz

over their lifespans.

w ciągu całego życia.

Fresh evidence shows

Nowe dowody pokazują,

that these in-person friendships

że przyjaźń w realu

create a biological force field against disease and decline.

wytwarza biologiczne pole siłowe wobec chorób i różnych trudności.

And it's not just true of humans

Nie dotyczy to tylko ludzi,

but their primate relations, our primate relations as well.

ale też relacji w świecie naczelnych.

Anthropologist Joan Silk's work shows that female baboons

Antropolożka Joan Silk pokazuje, że samice pawiana,

who have a core of female friends

które mają grupkę stałych przyjaciółek,

show lower levels of stress via their cortisol levels,

wykazują niższy poziom stresu, czyli mniej kortyzolu,

they live longer and they have more surviving offspring.

żyją dłużej, a ich młode mają większe szanse na przetrwanie.

At least three stable relationships.

Przynajmniej trzy stałe relacje.

That was the magic number.

Magiczna liczba.

Think about it.

Pomyślcie o tym.

I hope you guys have three.

Mam nadzieję, że macie trzy.

The power of such face-to-face contact

Dzięki sile kontaktu twarzą w twarz

is really why there are the lowest rates of dementia

notujemy najniższy poziom demencji

among people who are socially engaged.

wśród ludzi zaangażowanych społecznie.

It's why women who have breast cancer

Dlatego kobiety z rakiem piersi

are four times more likely to survive their disease than loners are.

mają cztery razy większe szanse na przeżycie, jeśli nie są samotne.

Why men who've had a stroke who meet regularly to play poker

Dlatego mężczyźni po wylewie, którzy regularnie spotykają się na pokera,

or to have coffee

na kawę,

or to play old-timer's hockey --

na hokeja dla seniorów,

I'm Canadian, after all --

w końcu jestem Kanadyjką...

(Laughter)

(Śmiech)

are better protected by that social contact

są lepiej chronieni przez taki kontakt społeczny

than they are by medication.

niż przez leki.

Why men who've had a stroke who meet regularly --

Dlatego mężczyźni po wylewie, którzy spotykają się regularnie,

this is something very powerful they can do.

właśnie tak mogą najlepiej sobie pomóc,

This face-to-face contact provides stunning benefits,

Kontakt twarzą w twarz przynosi zadziwiające korzyści,

yet now almost a quarter of the population says they have no one to talk to.

a prawie ćwierć populacji twierdzi, że nie ma z kim porozmawiać.

We can do something about this.

Możemy coś z tym zrobić.

Like Sardinian villagers,

Jak dla mieszkańców Sardynii,

it's a biological imperative to know we belong,

naszym celem biologicznym jest przynależność.

and not just the women among us.

I nie chodzi tylko o kobiety.

Building in-person interaction into our cities, into our workplaces,

Budowanie osobistych relacji w miastach, miejscach pracy,

into our agendas

terminarzach,

bolsters the immune system,

wzmacnia system immunologiczny,

sends feel-good hormones surging through the bloodstream and brain

wysyła do krwiobiegu i mózgu hormony wywołujące dobre samopoczucie

and helps us live longer.

i pomaga dłużej żyć.

I call this building your village,

Nazywam to budowaniem swojego miasteczka,

and building it and sustaining it is a matter of life and death.

a jego budowanie i utrzymanie to sprawa życia i śmierci.

Thank you.

Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)

Helen Walters: Susan, come back. I have a question for you.

Helen Walters: Susan, wróć. Mam pytanie.

I'm wondering if there's a middle path.

Zastanawiam się, czy jest jakieś rozwiązanie pośrednie.

So you talk about the neurotransmitters connecting when in face-to-face,

Mówisz o łączeniu neuroprzekaźników podczas kontaktu twarzą w twarz,

but what about digital technology?

a co z technologią cyfrową?

We've seen enormous improvements in digital technology

Mamy tu niesamowite ulepszenia,

like FaceTime, things like that.

jak FaceTime, czy inne.

Does that work too?

Czy to też działa?

I mean, I see my nephew.

Obserwuję mojego siostrzeńca.

He plays Minecraft and he's yelling at his friends.

Gra w Minecraft i krzyczy na kolegów.

It seems like he's connecting pretty well.

Wygląda na to, że ma z nimi dobry kontakt.

Is that useful? Is that helpful?

Czy to jest przydatne i pomocne?

Susan Pinker: Some of the data are just emerging.

Susan Pinker: Właśnie wychodzą nowe wyniki badań.

The data are so fresh that the digital revolution happened

To są nowe dane,

and the health data trailed behind.

które podążają za rewolucją cyfrową.

So we're just learning,

Dopiero się uczymy,

but I would say there are some improvements

ale myślę, że są pewne rzeczy,

that we could make in the technology.

które można ulepszyć w technologii.

For example, the camera on your laptop is at the top of the screen,

Na przykład, kamerka w laptopie jest na górze ekranu,

so for example, when you're looking into the screen,

więc kiedy patrzysz na ekran,

you're not actually making eye contact.

nie utrzymujesz kontaktu wzrokowego.

So something as simple as even just looking into the camera

Nawet patrzenie w kamerkę

can increase those neurotransmitters,

może zwiększyć ilość neuroprzekaźników

or maybe changing the position of the camera.

albo zmiana pozycji kamerki.

So it's not identical, but I think we are getting closer with the technology.

To nie to samo, ale myślę, że idzie nam coraz lepiej z technologią.

HW: Great. Thank you so much.

HW: Świetnie. Dziękuję bardzo.

SP: Thank you.

SP: Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)