Gary Haugen: The hidden reason for poverty the world needs to address now

Tłumaczenie: Natalia Hołowińska Korekta: Rysia Wand

To be honest, by personality,

Nie jestem człowiekiem skłonnym do płaczu.

I'm just not much of a crier.

But I think in my career that's been a good thing.

Ale w moim zawodzie to dobra cecha.

Jako obrońca praw obywatelskich widywałem rzeczy okropne.

I'm a civil rights lawyer,

and I've seen some horrible things in the world.

Najpierw pracowałem przy sprawach o nadużycie władzy przez policję w USA.

I began my career working police abuse cases in the United States.

And then in 1994, I was sent to Rwanda

W 1994 roku w Rwandzie prowadziłem z ramienia ONZ

to be the director of the U.N.'s genocide investigation.

śledztwo w sprawie ludobójstwa.

It turns out that tears just aren't much help

Okazuje się, że płacz niewiele daje w takiej sytuacji.

when you're trying to investigate a genocide.

Rzeczy, które tam widziałem, czułem i których musiałem dotknąć

The things I had to see, and feel and touch

were pretty unspeakable.

są nie do opisania.

What I can tell you is this:

Mogę powiedzieć jedno.

that the Rwandan genocide

Ludobójstwo w Rwandzie

was one of the world's greatest failures of simple compassion.

było jedną z największych porażek światowego współczucia.

That word, compassion, actually comes from two Latin words:

Słowo "współczucie" pochodzi od łacińskiego zwrotu "cum passio",

cum passio, which simply mean "to suffer with."

co znaczy dzielić z kimś cierpienie.

And the things that I saw and experienced

To, co zobaczyłem w Rwandzie, zbliżając się do ludzkiego cierpienia,

in Rwanda as I got up close to human suffering,

it did, in moments, move me to tears.

czasem poruszało mnie do łez.

But I just wish that I, and the rest of the world,

Ale chciałbym, by świat wzruszył się wcześniej.

had been moved earlier.

And not just to tears,

I żeby prócz łez wywołało to powstrzymanie ludobójstwa.

but to actually stop the genocide.

Now by contrast, I've also been involved

Brałem też udział w jednym z największych triumfów współczucia.

with one of the world's greatest successes of compassion.

Jest nim walka z biedą na świecie.

And that's the fight against global poverty.

Z tym problemem spotkał się chyba każdy z nas.

It's a cause that probably has involved all of us here.

I don't know if your first introduction

Nie wiem czy zaczynaliście od śpiewania przeboju "We are the world",

might have been choruses of "We Are the World,"

zdjęcia "adoptowanego" dziecka na lodówce, czy od darowizny na studnie w Afryce.

or maybe the picture of a sponsored child on your refrigerator door,

or maybe the birthday you donated for fresh water.

I don't really remember what my first introduction to poverty was

Nie pamiętam swojego pierwszego zetknięcia z biedą,

but I do remember the most jarring.

ale pamiętam najbardziej poruszające.

To było, gdy spotkałem Venus, mamę z Zambii.

It was when I met Venus --

she's a mom from Zambia.

Ma troje dzieci i jest wdową.

She's got three kids and she's a widow.

When I met her, she had walked about 12 miles

Tamtego dnia przeszła 20 km, w swoim jedynym ubraniu.

in the only garments she owned,

to come to the capital city and to share her story.

Przyszła do stolicy, by opowiedzieć swoją historię.

She sat down with me for hours,

W ciągu wielu godzin, które z nią spędziłem,

just ushered me in to the world of poverty.

wprowadziła mnie w świat biedy.

She described what it was like when the coals on the cooking fire

Mówiła, jak to jest, gdy podczas gotowania wygasa ostatni kawałek drewna.

finally just went completely cold.

When that last drop of cooking oil finally ran out.

Gdy kończy się ostatnia kropla oleju.

When the last of the food, despite her best efforts,

Gdy mimo jej usilnych starań kończy się jedzenie.

ran out.

She had to watch her youngest son, Peter,

Widziała, jak jej najmłodszy syn, Peter, cierpi z powodu niedożywienia.

suffer from malnutrition,

as his legs just slowly bowed into uselessness.

Jak jego wykrzywione nóżki powoli tracą siłę.

As his eyes grew cloudy and dim.

Jak jego oczy zachodzą mgłą i gasną.

And then as Peter finally grew cold.

I jak ciało Petera staje się zimne.

Od ponad 50 lat takie historie budzą w nas współczucie.

For over 50 years, stories like this have been moving us to compassion.

We whose kids have plenty to eat.

Bo nasze dzieci mają jedzenia w bród.

And we're moved not only to care about global poverty,

I nie chodzi tylko o współczucie, chcemy jakośœ powstrzymać to cierpienie.

but to actually try to do our part to stop the suffering.

Można krytykować, że zrobiliśmy zbyt mało,

Now there's plenty of room for critique that we haven't done enough,

and what it is that we've done hasn't been effective enough,

a to, co osiągnęliśmy, działa za słabo...

but the truth is this:

Ale prawda jest taka:

The fight against global poverty is probably the broadest,

walka z biedą jest bodaj największym i najdłuższym przejawem współczucia

longest running manifestation of the human phenomenon of compassion

in the history of our species.

w historii naszego gatunku.

And so I'd like to share a pretty shattering insight

Chciałbym się z wami podzielić dość szokującym odkryciem,

that might forever change the way you think about that struggle.

które może na zawsze zmienić wasze spojrzenie.

But first, let me begin with what you probably already know.

Ale zacznijmy od tego, co już pewnie wiecie.

Thirty-five years ago, when I would have been graduating from high school,

35 lat temu, pod koniec liceum,

they told us that 40,000 kids every day died because of poverty.

słyszałem, że z powodu biedy codziennie umiera 40 tys. dzieci.

That number, today, is now down to 17,000.

Dziś tę liczbę zredukowano do 17 tysięcy.

Way too many, of course,

To wciąż zbyt wiele,

but it does mean that every year,

ale znaczy to, że co roku 8 mln dzieci nie umrze z powodu biedy.

there's eight million kids who don't have to die from poverty.

Moreover, the number of people in our world

Co więcej, liczba osób, które żyją w skrajnej biedzie,

who are living in extreme poverty,

czyli muszą przeżyć za niewiele ponad dolara dziennie,

which is defined as living off about a dollar and a quarter a day,

that has fallen from 50 percent,

spadła z 50%

to only 15 percent.

do jedynie 15%.

This is massive progress,

To olbrzymi postęp,

and this exceeds everybody's expectations about what is possible.

przewyższający wszelkie oczekiwania.

My wszyscy

And I think you and I,

możemy być dumni i ośmieleni widząc,

I think, honestly, that we can feel proud and encouraged

to see the way that compassion actually has the power

że współczucie naprawdę może położyć kres cierpieniu milionów ludzi.

to succeed in stopping the suffering of millions.

But here's the part that you might not hear very much about.

Ale jest też cośœ, o czym możecie nie wiedzieć.

If you move that poverty mark just up to two dollars a day,

Jeśli podniesiemy granicę biedy do 2 dolarów na dzień,

it turns out that virtually the same two billion people

okaże się, że te same 2 miliardy biedaków z czasów mojego liceum

who were stuck in that harsh poverty when I was in high school,

are still stuck there,

nadal tkwi w biedzie 35 lat później.

35 years later.

So why, why are so many billions still stuck in such harsh poverty?

Dlaczego tylu ludzi tkwi w biedzie?

Well, let's think about Venus for a moment.

Wróćmy na chwilę do Venus.

Now for decades, my wife and I have been moved by common compassion

Od lat współczucie motywowało mnie i moją żonę

to sponsor kids, to fund microloans,

do pomagania dzieciom, udzielania mikropożyczek

to support generous levels of foreign aid.

i wspierania pomocy międzynarodowej.

But until I had actually talked to Venus,

Ale póki nie spotkałem Venus,

I would have had no idea that none of those approaches

nie wiedziałem, że żadne z tych działań nie zapobiegłoby śmierci jej synka.

actually addressed why she had to watch her son die.

"We were doing fine," Venus told me,

Venus powiedziała mi, że wszystko było dobrze,

dopóki Brutus nie zaczął sprawiać problemów.

"until Brutus started to cause trouble."

Now, Brutus is Venus' neighbor and "cause trouble"

Brutus to jej sąsiad,

a "problemy" zaczęły się dzień po śmierci jej męża,

is what happened the day after Venus' husband died,

gdy Brutus wyrzucił Venus i dzieci z domu,

when Brutus just came and threw Venus and the kids out of the house,

stole all their land, and robbed their market stall.

zagarnął ich ziemię i splądrował prowadzony przez nią stragan.

You see, Venus was thrown into destitution by violence.

Venus wpędzono w nędzę przemocą.

And then it occurred to me, of course,

I wtedy mnie olśniło, że ani pomoc dzieciom, ani mikro-pożyczki,

that none of my child sponsorships, none of the microloans,

none of the traditional anti-poverty programs

ani żaden z tradycyjnych programów walki z biedą

were going to stop Brutus,

nie powstrzymałyby Brutusa.

because they weren't meant to.

Bo nie taki mają cel.

This became even more clear to me when I met Griselda.

Zrozumiałem to jeszcze lepiej, gdy spotkałem Griseldę.

She's a marvelous young girl living in a very poor community

Jest wspaniałą dziewczyną z biednej społeczności w Gwatemali.

in Guatemala.

And one of the things we've learned over the years

Wiele lat doœświadczeń wskazuje,

is that perhaps the most powerful thing

że największy wpływ na poprawę

that Griselda and her family can do

sytuacji życiowej jej rodziny

to get Griselda and her family out of poverty

is to make sure that she goes to school.

miałoby posłanie Griseldy do szkoły.

The experts call this the Girl Effect.

Eksperci nazywają to zjawisko "efektem dziewczynki".

Ale gdy poznałem Griseldę, nie chodziła do szkoły.

But when we met Griselda, she wasn't going to school.

In fact, she was rarely ever leaving her home.

Prawie w ogóle nie wychodziła z domu.

Days before we met her,

Niedługo przed naszym spotkaniem, gdy wracała z rodziną z kościoła,

while she was walking home from church with her family,

in broad daylight,

w biały dzień,

mężczyzna z jej wioski porwał ją

men from her community just snatched her off the street,

and violently raped her.

i brutalnie zgwałcił.

See, Griselda had every opportunity to go to school,

Griselda mogła uczyć się w szkole.

Tylko nie mogła do niej bezpiecznie dotrzeć.

it just wasn't safe for her to get there.

And Griselda's not the only one.

I nie ona jedna.

Around the world, poor women and girls

Na całym świecie ubogie dziewczynki i kobiety między 15 a 44 rokiem życia

between the ages of 15 and 44,

they are -- when victims of the everyday violence

padają ofiarą przemocy domowej i przemocy na tle seksualnym.

of domestic abuse and sexual violence --

those two forms of violence account for more death and disability

Te dwie formy przemocy przyczyniają się do większej liczby zgonów i kalectwa,

than malaria, than car accidents, than war combined.

niż malaria, wypadki samochodowe i wojna razem wzięte.

The truth is, the poor of our world are trapped in whole systems of violence.

Tak naprawdę biedni tkwią w całych systemach przemocy.

In South Asia, for instance, I could drive past this rice mill

Będąc w południowej Azji, przejeżdżałem obok młyna.

Zobaczyłem chudego mężczyznę dźwigającego 50-kilogramowy wór ryżu.

and see this man hoisting these 100-pound sacks

of rice upon his thin back.

Wtedy jeszcze nie miałem pojęcia, że był niewolnikiem,

But I would have no idea, until later,

that he was actually a slave,

held by violence in that rice mill since I was in high school.

przemocą zmuszanym do pracy w tym młynie od 30 lat.

Decades of anti-poverty programs right in his community

Żaden program walki z biedą, trafiający do jego społecznoœści

nie uchronił jego ani setki innych niewolników

were never able to rescue him or any of the hundred other slaves

from the beatings and the rapes and the torture

przed biciem, gwałtami i gehenną przemocy w tym młynie.

of violence inside the rice mill.

In fact, half a century of anti-poverty programs

Po pół wieku działań na rzecz walki z ubóstwem

mamy więcej ubogich w niewoli niż kiedykolwiek w historii.

have left more poor people in slavery

than in any other time in human history.

Obecnie eksperci szacują liczbę niewolników na 35 milionów.

Experts tell us that there's about 35 million people in slavery today.

Tyle, ile populacja Kanady, w której jesteśœmy.

That's about the population of the entire nation of Canada,

where we're sitting today.

Właśnie dlatego zacząłem nazywać plagę przemocy "efektem szarańczy".

This is why, over time, I have come to call this epidemic of violence

the Locust Effect.

Because in the lives of the poor, it just descends like a plague

Bo spada na ubogich niczym plaga, niszcząc wszystko.

and it destroys everything.

In fact, now when you survey very, very poor communities,

W sondażach wśród najuboższych

residents will tell you that their greatest fear is violence.

największym zmartwieniem okazuje się przemoc.

Ale nie chodzi o ludobójstwa czy wojnę.

But notice the violence that they fear

is not the violence of genocide or the wars,

it's everyday violence.

Chodzi o przemoc w życiu codziennym.

Jako prawnik w pierwszym momencie byłem pewien, że trzeba zmienić prawo.

So for me, as a lawyer, of course, my first reaction was to think,

well, of course we've got to change all the laws.

We've got to make all this violence against the poor illegal.

Zdelegalizować przemoc w stosunku do ubogich.

Ale odkryłem, że już jest nielegalna.

But then I found out, it already is.

The problem is not that the poor don't get laws,

Problemem nie jest prawo, tylko brak egzekwowania go.

it's that they don't get law enforcement.

In the developing world,

Służby w tych krajach są tak niewydolne,

basic law enforcement systems are so broken

że według niedawnego raportu ONZ,

that recently the U.N. issued a report that found

że większość ubogich żyje poza ochroną prawa.

that "most poor people live outside the protection of the law."

Nie mamy bladego pojęcia, co to znaczy.

Now honestly, you and I have just about no idea

of what that would mean

Bo tego nie doświadczamy.

because we have no first-hand experience of it.

Functioning law enforcement for us is just a total assumption.

Egzekwowanie prawa jest dla nas oczywistością.

In fact, nothing expresses that assumption more clearly than three simple numbers:

Nic tego nie wyraża lepiej niż trzy cyfry:

9, 1, 1.

9-1-1,

which, of course, is the number for the emergency police operator

To policyjny numer alarmowy w Kanadzie i USA.

here in Canada and in the United States,

Czas przyjazdu policji to średnio 10 minut.

where the average response time to a police 911 emergency call

is about 10 minutes.

So we take this just completely for granted.

To dla nas standard.

But what if there was no law enforcement to protect you?

A gdyby nie było służb, które nas chronią?

A woman in Oregon recently experienced what this would be like.

Ostatnio doœświadczyła tego kobieta w Oregonie.

Była sama w sobotni wieczór,

She was home alone in her dark house on a Saturday night,

when a man started to tear his way into her home.

gdy do jej domu zaczął dobijać się mężczyzna.

This was her worst nightmare,

To był dla niej koszmar,

because this man had actually put her in the hospital from an assault

bo trafiła już do szpitala po jego napaści 2 tygodnie wcześniej.

just two weeks before.

So terrified, she picks up that phone and does what any of us would do:

Przerażona chwyciła za słuchawkę

i, jak każdy na jej miejscu, wykręciła 911.

She calls 911 --

I dowiedziała się, że z powodu cięć budżetowych,

but only to learn that because of budget cuts in her county,

policja w jej hrabstwie nie pracuje w weekendy.

law enforcement wasn't available on the weekends.

Listen.

Posłuchajcie.

Dispatcher: I don't have anybody to send out there.

Dyspozytorka: Nie mam kogo wysłać.

Woman: OK

Jeśli zaatakuje, czy może go pani poprosić, by odszedł?

Dispatcher: Um, obviously if he comes inside the residence and assaults you,

can you ask him to go away?

Or do you know if he is intoxicated or anything?

Czy on jest nietrzeźwy?

Woman: I've already asked him. I've already told him I was calling you.

Ofiara: Już prosiłam, mówiłam że dzwonię na policję.

He's broken in before, busted down my door, assaulted me.

Już raz się włamał, zaatakował mnie.

Dispatcher: Uh-huh.

Woman: Um, yeah, so ...

9-1-1: Czy może pani jakośœ uciec?

Dispatcher: Is there any way you could safely leave the residence?

Woman: No, I can't, because he's blocking pretty much my only way out.

Ofiara: Nie mogę, blokuje jedyne wyjście.

Dispatcher: Well, the only thing I can do is give you some advice,

9-1-1: Mogę jedynie udzielić porady i powiadomić szeryfa jutro.

and call the sheriff's office tomorrow.

Obviously, if he comes in and unfortunately has a weapon

Co innego gdyby miał broń lub próbował panią skrzywdzić.

or is trying to cause you physical harm, that's a different story.

You know, the sheriff's office doesn't work up there.

Ale posterunek szeryfa jest zamknięty, nie mam kogo wysłać.

I don't have anybody to send."

Gary Haugen: Tragically, the woman inside that house

GH: Niestety kobieta ta została brutalnie napadnięta i zgwałcona.

was violently assaulted, choked and raped

because this is what it means to live outside the rule of law.

Tak wygląda życie poza ochroną prawa.

And this is where billions of our poorest live.

Tak żyją miliardy najuboższych.

Jak dokładnie?

What does that look like?

In Bolivia, for example, if a man sexually assaults a poor child,

Mężczyzna molestujący seksualnie ubogie dziecko w Boliwii

statistically, he's at greater risk of slipping in the shower and dying

statystycznie ma większe szanse na skręcenie karku pod prysznicem,

than he is of ever going to jail for that crime.

niż na to, że trafi do więzienia.

Jeśli zniewolisz ubogiego w południowej Azji,

In South Asia, if you enslave a poor person,

you're at greater risk of being struck by lightning

to prędzej trafi cię piorun, niż trafisz do więzienia.

than ever being sent to jail for that crime.

And so the epidemic of everyday violence, it just rages on.

Epidemia przemocy szaleje.

And it devastates our efforts to try to help billions of people

Rujnuje próby wyrwania miliardów ludzi z piekła życia za 2 dolary.

out of their two-dollar-a-day hell.

Because the data just doesn't lie.

Dane nie kłamią.

It turns out that you can give all manner of goods and services

Możemy dać biednym najróżniejsze dobra i usługi,

to the poor,

ale jeśli nie powstrzymamy łobuzów, którzy im je odbierają przemocą,

but if you don't restrain the hands of the violent bullies

from taking it all away,

you're going to be very disappointed in the long-term impact of your efforts.

mocno nas zawiodą długofalowe skutki naszych starań.

So you would think that the disintegration of basic law enforcement

Myœślicie pewnie, że egzekwowanie prawa

in the developing world would be a huge priority

jest jednym z priorytetów œświatowej walki z ubóstwem.

for the global fight against poverty.

But it's not.

Ale nie jest.

Auditors of international assistance recently couldn't find

Niedawny audyt ujawnił, że nawet 1% międzynarodowego wsparcia

even one percent of aid going to protect the poor

nie idzie na ochronę biednych przed przemocą w życiu codziennym.

from the lawless chaos of everyday violence.

And honestly, when we do talk about violence against the poor,

Czasem mówimy o przemocy wobec biednych w dziwaczny sposób.

sometimes it's in the weirdest of ways.

A fresh water organization tells a heart-wrenching story

Pewna organizacja humarnitarna opowiada poruszającą historię

of girls who are raped on the way to fetching water,

dziewczynek gwałconych w drodze po wodę pitną.

and then celebrates the solution of a new well

I świętuje wydrążenie nowej studni, która znacząco skróci im drogę.

that drastically shortens their walk.

End of story.

Kropka.

But not a word about the rapists who are still right there in the community.

Ani słowa o gwałcicielach, którzy wciąż tam są.

If a young woman on one of our college campuses

Gdyby u nas zgwałcono studentkę w drodze do biblioteki,

was raped on her walk to the library,

nikt by nie proponował przeniesienia biblioteki bliżej akademika.

we would never celebrate the solution of moving the library closer to the dorm.

Ale biednym to ma wystarczyć.

And yet, for some reason, this is okay for poor people.

Now the truth is, the traditional experts

Eksperci od rozwoju i redukcji ubóstwa nie wiedzą, co z tym począć.

in economic development and poverty alleviation,

they don't know how to fix this problem.

Co więc robią?

And so what happens?

They don't talk about it.

Przemilczają to.

Ale istotniejszą przyczyną zaniedbania ochrony przed przemocą

But the more fundamental reason

that law enforcement for the poor in the developing world

is so neglected,

jest to, że majętnym mieszkańcom

is because the people inside the developing world, with money,

don't need it.

ochrona nie jest potrzebna.

Rozmawiałem niedawno na Światowym Forum Ekonomicznym

I was at the World Economic Forum not long ago

talking to corporate executives who have massive businesses in the developing world

z prezesami spółek robiących tam wielkie interesy.

and I was just asking them,

Zapytałem ich, jak zapewniają bezpieczeństwo swoim firmom.

"How do you guys protect all your people and property from all the violence?"

And they looked at each other, and they said, practically in unison,

Odpowiedzieli niemal jednogłośnie:

"We buy it."

"Kupujemy je".

Indeed, private security forces in the developing world

Prywatne firmy ochroniarske w krajach rozwijających się

are now, four, five and seven times larger than the public police force.

są nawet 7-krotnie potężniejsze niż policja.

W Afryce największym pracodawcą na kontynencie jest firma ochroniarska.

In Africa, the largest employer on the continent now is private security.

But see, the rich can pay for safety and can keep getting richer,

Bogaci płacą za bezpieczeństwo i mogą się bogacić.

but the poor can't pay for it and they're left totally unprotected

Biednych na to nie stać,

a bez ochrony nie podniosą się z kolan.

and they keep getting thrown to the ground.

This is a massive and scandalous outrage.

To ogromny skandal.

And it doesn't have to be this way.

Ale nie musi tak być.

Broken law enforcement can be fixed.

Egzekwowanie prawa można poprawić.

Violence can be stopped.

Przemoc można powstrzymać.

Almost all criminal justice systems,

Prawie każdy system sprawiedliwości z początku jest niewydolny i skorumpowany,

they start out broken and corrupt,

but they can be transformed by fierce effort and commitment.

ale można go zmienić wielkim wysiłkiem i zaangażowaniem.

The path forward is really pretty clear.

Kierunek jest jasny.

Number one: We have to start making

Po pierwsze, traktujmy powstrzymanie przemocy

stopping violence indispensable to the fight against poverty.

jak nieodłączną część walki z ubóstwem.

In fact, any conversation about global poverty

Każdą rozmowę o ubóstwie pomijającą ten problem

that doesn't include the problem of violence must be deemed not serious.

musimy uznać za niepoważną.

And secondly, we have to begin to seriously invest resources

Po drugie, musimy zainwestować poważne środki i podzielić się wiedzą,

and share expertise to support the developing world

by mógł tam powstać nowy, publiczny system sprawiedliwośœci

as they fashion new, public systems of justice,

który zamiast prywatnej ochrony dałby wszystkim szanse na bezpieczeństwo.

not private security,

that give everybody a chance to be safe.

These transformations are actually possible

Takie zmiany są możliwe i już się zdarzają.

and they're happening today.

Recently, the Gates Foundation funded a project

Niedawno fundacja Gatesów wsparła projekt w jednym z największych miast Filipin,

in the second largest city of the Philippines,

where local advocates and local law enforcement

gdzie miejscowi przedstawiciele prawa tak przeobrazili kulejące sądy i policję,

were able to transform corrupt police and broken courts so drastically,

że w ciągu zaledwie 4 lat iloœść dzieci zmuszanych do prostytucji

that in just four short years,

they were able to measurably reduce

the commercial sexual violence against poor kids by 79 percent.

spadła o 79%.

You know, from the hindsight of history,

Z perspektywy historii

what's always most inexplicable and inexcusable

co bywa najbardziej niezrozumiałe i niewybaczalne?

are the simple failures of compassion.

Brak zwykłego współczucia.

Because I think history convenes a tribunal of our grandchildren

Historia powoła trybunał składający się z naszych wnuków,

które zapytają: "Babciu, dziadku, gdzie byliście?

and they just ask us,

"Grandma, Grandpa, where were you?

Gdzie byłeś dziadku, gdy Żydów uciekających przed nazizmem

Where were you, Grandpa, when the Jews were fleeing Nazi Germany

and were being rejected from our shores?

zawracano u naszych brzegów?

Where were you?

Gdzie byłeśœ, dziadku?

And Grandma, where were you when they were marching

A ty, babciu, gdy internowano Japończyków w USA?

our Japanese-American neighbors off to internment camps?

And Grandpa, where were you when they were beating

Gdy katowano Murzynów za to, że chcieli głosować?".

our African-American neighbors

just because they were trying to register to vote?"

Likewise, when our grandchildren ask us,

Tak samo nasze wnuki zapytają,

"Grandma, Grandpa, where were you

gdzie byliśmy, gdy miliardy najuboższych grzęzły w bezprawiu i przemocy?

when two billion of the world's poorest were drowning in a lawless chaos

of everyday violence?"

I hope we can say that we had compassion, that we raised our voice,

Chciałbym, byśœmy mogli powiedzieć, że współczuliśmy i zabraliśmy głos,

and as a generation, we were moved to make the violence stop.

i jako pokolenie byliśmy tak poruszeni, że powstrzymaliśmy przemoc.

Thank you very much.

Dziękuję.

[Musimy działać, żeby powstrzymać przemoc]

(Applause)

(Brawa)

Chris Anderson: Really powerfully argued.

Chris Anderson: Mocno powiedziane.

Talk to us a bit about some of the things

Proszę opowiedzieć, co robi się, by poprawić wyszkolenie policji.

that have actually been happening to, for example, boost police training.

How hard a process is that?

Jak trudny to proces?

GH: Well, one of the glorious things that's starting to happen now

GH: Jednym z pozytywnych skutków jest to, że rozpad tych służb staje się oczywisty.

is that the collapse of these systems and the consequences are becoming obvious.

There's actually, now, political will to do that.

Pojawia się polityczna wola działania.

But it just requires now an investment of resources and transfer of expertise.

Teraz potrzebne są œśrodki i doœświadczenie.

There's a political will struggle that's going to take place as well,

Będzie trochę politycznej szarpaniny, ale jest do wygrania.

but those are winnable fights,

because we've done some examples around the world

Z moją organizacją wypracowaliśmy na świecie obiecujące przykłady.

at International Justice Mission that are very encouraging.

CA: So just tell us in one country, how much it costs

CA: Ile może kosztować w jednym kraju poprawa pracy policji?

to make a material difference to police, for example --

I know that's only one piece of it.

Jako fragmentu systemu.

GH: In Guatemala, for instance, we've started a project there

GH: W Gwatemali zaczęliśmy projekt szkolenia policji, sędziów i prokuratorów,

with the local police and court system, prosecutors,

dzięki czemu będą potrafili skutecznie prowadzić takie sprawy.

to retrain them so that they can actually effectively bring these cases.

And we've seen prosecutions against perpetrators of sexual violence

Ilośœć spraw przeciwko sprawcom przemocy na tle seksualnym

increase by more than 1,000 percent.

wzrosła ponad tysiąckrotnie.

This project has been very modestly funded at about a million dollars a year,

Projekt ma skromne finansowanie, rzędu miliona dolarów rocznie.

and the kind of bang you can get for your buck

Niesamowite jest przełożenie na poddźwignięcie całego systemu,

in terms of leveraging a criminal justice system

that could function if it were properly trained and motivated and led,

który mógłby działać właściwie dzięki szkoleniu, motywacji i prowadzeniu.

and these countries, especially a middle class

W tych krajach zwłaszcza klasa średnia widzi,

that is seeing that there's really no future

że nie ma przyszłości w destabilizacji i prywatyzacji bezpieczeństwa.

with this total instability and total privatization of security

I think there's an opportunity, a window for change.

Myślę, że jest teraz szansa na zmiany.

CA: But to make this happen, you have to look at each part in the chain --

CA: By tak się stało, istotny jest cały łańcuch.

the police, who else?

Co oprócz policji?

GH: So that's the thing about law enforcement,

GH: Egzekwowanie prawa

it starts out with the police,

they're the front end of the pipeline of justice,

zaczyna się od policji, ona jest u źródeł tego procesu,

but they hand if off to the prosecutors,

ona przekazuje sprawę prokuratorom, a oni dalej sądom.

and the prosecutors hand it off to the courts,

and the survivors of violence have to be supported by social services

Ofiary muszą w całym procesie mieć instytucjonalne wsparcie.

all the way through that.

So you have to do an approach that pulls that all together.

Trzeba to wszystko zebrać razem.

In the past, there's been a little bit of training of the courts,

Dawniej zaczynano szkolić sędziów, ale dowody od policji były beznadziejne.

but they get crappy evidence from the police,

or a little police intervention that has to do with narcotics or terrorism

Albo policja znała się na narkotykach i terroryzmie,

but nothing to do with treating the common poor person

ale nie miała pojęcia, jak zapewnić ochronę zwykłym ludziom.

with excellent law enforcement,

so it's about pulling that all together,

Musimy to połączyć w całość,

and you can actually have people in very poor communities

dzięki czemu ludzie ubodzy mogą być chronieni przez prawo jak my.

experience law enforcement like us,

which is imperfect in our own experience, for sure,

Może to ochrona niedoskonała,

but boy, is it a great thing to sense that you can call 911

ale wspaniale wiedzieć, że wykręcając 911 jest szansa, że ktośœ cię ochroni.

and maybe someone will protect you.

CA: Gary, I think you've done a spectacular job

CA: Gary, wykonałeśœ kawał świetnej roboty,

of bringing this to the world's attention

zwracając na to uwagę światu zarówno w książce, jak i tutaj.

in your book and right here today.

Thanks so much.

Dziękujemy. Gary Haugen.

Gary Haugen.

(Applause)

(Brawa)