Lauren Zalaznick: The conscience of television

Tłumaczenie: Karolina Sobkowicz Korekta: Marcin Kasiak

I want to say that really and truly,

Chce powiedzieć, że naprawdę,

after these incredible speeches

po tych wszystkich wspaniałych przemówieniach

and ideas that are being spread,

i pomysłach, o których tu mówiono,

I am in the awkward position

jestem w niezręcznej sytuacji:

of being here to talk to you today

bo będę mówić

about television.

o telewizji.

So most everyone watches TV.

Większość z nas ogląda telewizję.

We like it. We like some parts of it.

Lubimy ją. Lubimy niektóre programy.

Here in America, people actually love TV.

Tu w Stanach Zjednoczonych, ludzie kochają telewizję.

The average American watches TV

Statystyczny Amerykanin spędza przed telewizorem

for almost 5 hours a day.

prawie pięć godzin dziennie.

Okay?

Okej?

Now I happen to make my living these days in television,

Tak się składa, że aktualnie żyję z pracy w telewizji,

so for me, that's a good thing.

więc dla mnie jest to dobra wiadomość.

But a lot of people don't love it so much.

Jednak wielu ludzi nie lubi telewizji aż tak bardzo.

They, in fact, berate it.

De facto krytykują ją.

They call it stupid,

Wymyślają jej od głupich,

and worse, believe me.

albo i gorzej, proszę mi wierzyć.

My mother, growing up,

Kiedy dorastałam, moja matka

she called it the "idiot box."

nazywała telewizję "durnym pudłem".

But my idea today is not to debate

Jestem tu dziś, nie po to żeby debatować

whether there's such a thing as good TV or bad TV;

o tym czy isntnieje coś takiego jak dobra czy zła telewizja.

my idea today

Jestem tu po to,

is to tell you that I believe

by powiedzieć wam, że wierzę w to,

television has a conscience.

że telewizja ma świadomość.

So why I believe that television has a conscience

Dlaczego wierzę, że telewizja ma świadomość?

is that I actually believe

Dlatego, że jestem przekonana o tym,

that television directly reflects

że telewizja bezpośrednio odzwierciedla

the moral, political,

moralne, polityczne,

social and emotional need states of our nation --

społeczne i emocjonalne potrzeby naszego narodu.

that television is how we actually disseminate

Telewizja rozpowszechnia

our entire value system.

ideały naszego systemu wartości.

So all these things are uniquely human,

Wszystkie te cechy są jak najbardziej ludzkie

and they all add up

i składają się

to our idea of conscience.

na to co nazywamy świadomością.

Now today, we're not talking about good and bad TV.

Nie będziemy rozmawiać dziś o dobrej czy złej telewizji.

We're talking about popular TV.

Będziemy rozmawiać o telewizji popularnej.

We're talking about top-10 Nielsen-rated shows

Będziemy rozmawiać o programach z pierwszej dziesiątki programów według statystyk Nielsena

over the course of 50 years.

z okresu pięćdziesięciu lat.

How do these Nielsen ratings

W jaki sposób statystyki Nielsena

reflect not just what you've heard about,

odzwierciedlają nie tylko to, o czym już słyszeliśmy,

which is the idea of our social, collective unconscious,

czyli co składa się na naszą kolektywną ideę społecznej podświadomości,

but how do these top-10 Nielsen-rated shows

lecz jak te statystycznie najczęściej oglądane programy

over 50 years

z okresu pięćdziesięciu lat

reflect the idea

odzwierciedlają ideę

of our social conscience?

naszej społecznej śwadomości?

How does television evolve over time,

Jak z czasem telewizja ewoluuje

and what does this say about our society?

i co świadczy to o naszym społeczeństwie?

Now speaking of evolution,

Mówiąc o ewolucji,

from basic biology, you probably remember

z podstaw biologii pewnie pamiętacie,

that the animal kingdom, including humans,

że królestwem zwierząt, do którego i ludzie należą,

have four basic primal instincts.

rządzą cztery pierwotne instynkty.

You have hunger; you have sex; you have power;

Mamy głód, seks, władzę,

and you have the urge for acquisitiveness.

oraz potrzebę posiadania.

As humans, what's important to remember

Jako ludzie, ważne byśmy pamiętali,

is that we've developed, we've evolved over time

że z czasem rozwinęliśmy się, dzięki ewolucji

to temper, or tame,

nauczyliśmy się hamować czy poskramiać

these basic animal instincts.

te podstawowe instynkty zwierzęce.

We have the capacity to laugh and cry.

Umiemy śmiać się i płakać.

We feel awe, we feel pity.

Odczuwamy podziw i współczujemy.

That is separate and apart

Jest to coś, co odróżnia nas

from the animal kingdom.

od reszty królestwa zwierzęcego.

The other thing about human beings

Kolejną cechą, która charakteryzuje ludzi

is that we love to be entertained.

jest to, że uwielbiamy być zabawiani.

We love to watch TV.

Uwielbiamy oglądać telewizję.

This is something that clearly separates us

Wyraźnie odróżnia nas to

from the animal kingdom.

od reszty królestwa zwierzęcego.

Animals might love to play,

Zwierzęta może i uwielbiają sie bawić,

but they don't love to watch.

ale nie lubią oglądać.

So I had an ambition

Założyłam sobie,

to discover what could be understood

że odkryję, co stoi

from this uniquely human relationship

za tym, jakże ludzkim, związkiem

between television programs

między programami telewizyjnymi

and the human conscious.

a ludzką świadomością.

Why has television entertainment evolved the way it has?

Dlaczego rozywka telewizyjna rozwinęła się w taki, a nie inny sposób?

I kind of think of it

Myśląc o tym,

as this cartoon devil or angel

wyobrażam sobie animowanego diabełka i anioła

sitting on our shoulders.

siedzących nam na ramieniu.

Is television literally functioning

Czy telewizja spełnia tę samą funkcję

as our conscience,

co świadomość,

tempting us and rewarding us at the same time?

która jednocześnie kusi i wynagradza?

So to begin to answer these questions,

W przygotowaniu odpowiedzi na to pytanie

we did a research study.

przeprowadziliśmy badanie.

We went back 50 years

Cofnęliśmy się o pięćdziesiąt lat

to the 1959/1960 television season.

do telewizji z przełomu 59/60 roku. Przeanalizowaliśmy programy

We surveyed the top-20 Nielsen shows

z pierwszej 20 najpopularniejszych programów według Nielsena.

every year for 50 years --

Każdy rok, pięćdziesiąt lat --

a thousand shows.

w sumie tysiąc programów.

We talked to over 3,000 individuals --

Przepytaliśmy ponad 3000 osób --

almost 3,600 --

prawie 3600 --

aged 18 to 70,

w wieku od 18 do 70 roku życia.

and we asked them how they felt emotionally.

Zapytaliśmy ich, jakie emocje wzbudziły w nich te programy.

How did you feel

"Jak czułeś się,

watching every single one of these shows?

oglądając te programy?"

Did you feel a sense of moral ambiguity?

"Czy wzbudziły w Tobie niejednoznaczne uczucia?"

Did you feel outrage? Did you laugh?

"Czy zbulwersowały cię? Roześmiały?"

What did this mean for you?

"Jakie miało to dla Ciebie znaczenie?"

So to our global TED audiences,

Zwracam się do publiczności na całym świecie:

I want to say that this was a U.S. sample.

chcę podkreślić, że badanie było przeprowadzone na rynku amerykańskim.

But as you can see,

Ale jak widzicie

these emotional need states are truly universal.

te stany emocjonalne są jak najbardziej uniwersalne.

And on a factual basis,

I faktem jest,

over 80 percent of the U.S.'s most popular shows

że ponad 80 procent najbardziej popularnych amerykańskich seriali

are exported around the world.

jest pokazywanych na całym świecie.

So I really hope our global audiences

Dlatego wierzę, że widownia na całym świecie

can relate.

może odnieść się do tych danych.

Two acknowledgments

Dwa podziękowania

before our first data slide:

przed pierwszym pokazem slajdów informacyjnych.

For inspiring me

Za insirację,

to even think about the idea of conscience

do tego by choć pomyśleć o idei świadomości

and the tricks that conscience can play on us on a daily basis,

i o jej wpływie na nasze codzienne życie,

I thank legendary rabbi, Jack Stern.

dziękuję legendarnemu rabinowi Jackowi Stern.

And for the way in which I'm going to present the data,

Za umożliwienie mi sposobu zaprezentowania danych,

I want to thank TED community superstar Hans Rosling,

chcę podziękować wielkiej gwieździe społeczności TED, Hansowi Rosling,

who you may have just seen.

którego wykład pewnie właśnie zobaczyliście.

Okay, here we go.

Zaczynamy.

So here you see,

Widzicie tu

from 1960 to 2010,

dane z okresu między 1960 a 2010 rokiem,

the 50 years of our study.

czyli pięćdziesiąt lat, które wzięliśmy pod uwagę w badaniu.

Two things we're going to start with --

Zaczniemy od dwóch rzeczy --

the inspiration state and the moral ambiguity state,

od stanu zainsporowania i stanu moralnej dwuznaczności.

which, for this purpose,

Na potrzeby tego badania,

we defined inspiration

jako inspirację zdefiniowaliśmy

as television shows that uplift me,

programy telewizyjne, które podnoszą na duchu

that make me feel much more positive about the world.

i powodują, że postrzegamy świat bardziej pozytywnie.

Moral ambiguity are televisions shows

Programy moralnej dwuznaczności, są to te,

in which I don't understand

w których trudno jest odróżnić

the difference between right and wrong.

dobro od zła.

As we start, you see in 1960

Od początku, jak widzać w 1960,

inspiration is holding steady.

inspiracja jest na wysokim poziomie.

That's what we're watching TV for.

Była powodem, dla którego oglądaliśmy TV.

Moral ambiguity starts to climb.

Dwuznaczność moralna idzie w górę.

Right at the end of the 60s,

U schyłku lat sześćdziesiątych

moral ambiguity is going up,

wzbija się moralna dwuznaczność,

inspiration is kind of on the wane.

a pozycja inspiracji jakby słabnie.

Why?

Dlaczego?

The Cuban Missile Crisis, JFK is shot,

Mieliśmy Kryzys Kubański, zastrzelono JFK,

the Civil Rights movement,

Ruch na Rzecz Obrony Praw Obywatelskich,

race riots, the Vietnam War,

zamieszki na tle rasowym, Wojna w Wietnamie,

MLK is shot, Bobby Kennedy is shot,

zastrzelono Martina Luthera Kinga, zastrzelono Bobbiego Kennediego,

Watergate.

Afera Watergate.

Look what happens.

Prosze zobaczyć co się stało.

In 1970, inspiration plummets.

W 1970 inspiracja spada na łeb na szyję.

Moral ambiguity takes off.

Moralna dwuznaczność wybija się.

They cross,

Krzyżują się,

but Ronald Reagan, a telegenic president, is in office.

Ale na stanowisku prezydenta zasiada telegeniczny Ronald Regan.

It's trying to recover.

pozycja [inspiracji] poprawia się,

But look, it can't:

ale prosze spojrzeć, nie udaje się jej.

AIDS, Iran-Contra,

AIDS, Afera Iran-Contras,

the Challenger disaster, Chernobyl.

Katastrofa promu Challenger, Czarnobyl.

Moral ambiguity becomes the dominant meme in television

Moralna dwuznaczność staje się myślą przewodnią w telewizji -

from 1990 for the next 20 years.

od 1990 przez następne 20 lat.

Take a look at this.

Proszę się temu przyjrzeć.

This chart is going to document a very similar trend.

Ten wykres pokazuje bardzo podobny trend.

But in this case, we have comfort -- the bubble in red --

W tym przypadku jest to jednak ukojenie - czerwony pęcherzyk na wykresie --

social commentary and irreverence

komentarz społeczny i satyra --

in blue and green.

na niebiesko i na zielono.

Now this time on TV

W tym czasie w telewizji

you have "Bonanza," don't forget, you have "Gunsmoke,"

pokazywano "Bonanzę", "Gunsmoke",

you have "Andy Griffith,"

"Andy Griffith",

you have domestic shows all about comfort.

pokrzepujące programy rodzinne.

This is rising. Comfort stays whole.

Otucha ma się dobrze.

Irreverence starts to rise.

Satyra zaczyna się wzbijać

Social commentary is all of a sudden spiking up.

Komentarz społeczny niespodziewanie idzie w górę.

You get to 1969, and look what happens.

Proszę spojrzeć co się dzieje w 1969 roku.

You have comfort, irreverence, and social commentary,

Otucha, satyra i komentarz społeczny

not only battling it out in our society,

toczą walkę o pozycję nie tylko w społeczeństwie.

but you literally have two establishment shows --

Dwa programy miały wówczas ugruntowaną pozycję --

"Gunsmoke" and "Gomer Pyle" --

"Gunsmoke" i "Gomer Pyle".

in 1969 are the number-two- and number-three-rated television shows.

W 1969 były na drugiej i trzeciej pozycji najczęściej oglądanych programów.

What's number one?

Co było numerem jeden?

The socially irreverent hippie show,

Hiposowski program będący satyrą na społeczeństwo

"Rowan and Martin's Laugh-In."

"Rowan and Martin's Laugh-In".

They're all living together, right.

Pokazywano je w tym samym czasie.

Viewers had responded dramatically.

Widzowie zareagowali dramatycznie.

Look at this green spike in 1966

Proszę spojrzeć jak satyra wybiła się w 1966

to a bellwether show.

na wyższą pozycję.

When you guys hear this industry term, a breakout hit,

W języku branżowym mówi się czasem

what does that mean?

o przełomowym sukcesie. Co to znaczy?

It means in the 1966 television season,

Znaczy to, że w sezonie telewizyjnym w 1966 roku

The "Smothers Brothers" came out of nowhere.

show "Smothers Brothers" pojawił sie z nikąd.

This was the first show

Był pierwszym programem,

that allowed viewers to say,

który zezwolił widzom na wyrażanie opinii.

"My God,

"Mój Boże,

I can comment on how I feel about the Vietnam War,

mogę powiedzieć głośno co myślę o Wojnie w Wietnamie?

about the presidency, through television?"

o prezydencie? W telewizji?"

That's what we mean by a breakout show.

To mamy na myśli mówiąc przełomowy sukces.

So then, just like the last chart, look what happens.

Podobnie jak na poprzednim wykresie, proszę zobaczyć co się stało.

In 1970,

W 1970

the dam bursts. The dam bursts.

pożądek zostaje odwrócony do góry nogami.

Comfort is no longer why we watch television.

Otucha nie jest już powodem, dla którego oglądamy telewizję.

Social commentary and irreverence

Komentarz społeczny oraz satyra

rise throughout the 70s.

idą w górę przez cały okres lat siedemdziesiątych.

Now look at this.

Proszę spojrzeć.

The 70s means who? Norman Lear.

Do kogo należą lata siedemdziesiąte? Do Normana Lear.

You have "All in the Family," "Sanford and Son,"

Mieliśmy programy takie jak "All in the Family", "Sanford i Syn"

and the dominant show --

i ten, który najbardziej przypodobał się publiczności,

in the top-10 for the entire 70s --

a był w czołowej dziesiątce przez cały okres lat siedemdziesiątych,

"MAS*H."

"MAS*H".

In the entire 50 years

Zaobserwowaliśmy, że przez całe pięćdziesiąt lat,

of television that we studied,

które wzięliśmy pod uwagę w naszym badaniu,

seven of 10 shows

siedem z dziesięciu programów,

ranked most highly for irreverence

które najczęściej oceniano jako satyryczne,

appeared on air during the Vietnam War,

emitowano podczas Wojny w Wietnamie.

five of the top-10 during the Nixon administration.

Pięć z czołowej dziesiątki za czasów administracji Nixona.

Only one generation, 20 years in,

Wystarczyła jedna generacja, 20 lat,

and we discovered,

a zdaliśmy sobie sprawę:

Wow! TV can do that?

Zadziwiające, to telewizja tak może?

It can make me feel this?

Może wywołać takie uczucia?

It can change us?

Może nas zmienić?

So to this very, very savvy crowd,

Moi drodzy, mądra publiczności,

I also want to note

pragnę podkreślić,

the digital folks did not invent disruptive.

że spece od technologii cyfrowej nie są autorami burzenia porządku na ryknu.

Archie Bunker was shoved out of his easy chair

Archie Bunker dostał kopa w tyłek,

along with the rest of us

tak jak i reszta z nas,

40 years ago.

czterdzieści lat temu.

This is a quick chart. Here's another attribute:

Szybko pokażę wam jeszcze jeden wykres.

fantasy and imagination,

Kolejne gatunki to fantasy i fikcja,

which are shows defined as,

czyli programy, które zdefiniowaliśmy jako

"takes me out of my everyday realm"

"te które odrywają mnie od życia codziennego"

and "makes me feel better."

i "powodują że czuję się lepiej".

That's mapped against the red dot, unemployment,

Przedstawiliśmy je względem czerwonej kropki, czyli bezrobocia,

which is a simple Bureau of Labor Department statistic.

zgodnie z danymi Departamentu Pracy.

You'll see

Zobaczycie, że za każdym razem,

that every time fantasy and imagination shows rise,

kiedy fantazja i fikcja idą w górę,

it maps to a spike in unemployment.

pozycja bezrobocia na wykresie rośnie.

Do we want to see shows

Czy chcemy oglądać programy

about people saving money and being unemployed?

o tych co oszczędzają pieniądze i są bezrobotni?

No. In the 70s

Nie. W latach siedemdziesiątych

you have the bellwether show "The Bionic Woman"

serial "The Bionic Woman" był najpoularniejszym programem,

that rocketed into the top-10 in 1973,

w 1973 wybił się do czołowej dziesiątki,

followed by the "Six Million-Dollar Man" and "Charlie's Angels."

zaraz za nim uplasowaly się "Six Million-Dollar Man" i "Aiołki Charliego".

Another spike in the 1980s --

Kolejne wzbicie się w górę w latach osiemdziesiątych

another spike in shows about control and power.

to wzrost oglądalność programów o kontroli i władzy.

What were those shows?

Co to za programy?

Glamorous and rich.

To programy o czarujących i bogatych.

"Dallas," "Fantasy Island."

"Dallas", "Fantasy Island".

Incredible mapping of our national psyche

Jest to niesamowite odzwierceidlenie naszej narodowej mentalności

with some hard and fast facts:

podparte faktami i podstawowym danym

unemployment.

o bezrobociu.

So here you are, in my favorite chart,

Dotarliśmy do mojego ulubionego wykresu,

because this is our last 20 years.

które dokumentuje ostatnie dwadzieścia lat.

Whether or not you're in my business,

Niezależnie od tego czy pracujecie w tej samej branży co ja,

you have surely heard or read

na pawno słyszeliście lub czytaliście

of the decline of the thing called the three-camera sitcom

o schyłku seriali nagrywanych trzema kamerami,

and the rise of reality TV.

na rzecz programów typu reality show.

Well, as we say in the business,

Jak mówimy w branży

X marks the spot.

krzyżyk oznacza odwrócenie pożądku.

The 90s -- the big bubbles of humor --

Lata dziewięćdziesiąte - duże pęcherzyki dobrego nastroju --

we're watching "Friends," "Frasier," "Cheers" and "Seinfeld."

ogladamy "Przyjaciół", "Fraisera", "Zdrówko", "Seinifield".

Everything's good, low unemployment.

Wszystko gra, bezrobocie jest niskie.

But look: X marks the spot.

Ale proszę spojrzeć: krzyżyk oznacza odwrócenie pożądku.

In 2001,

W 2001,

the September 2001 television season,

we wrześniowym sezonie telewizyjnym w 2001

humor succumbs to judgment once and for all.

dowcip, raz na zawsze, ustępuje opinii.

Why not?

A czemu by nie?

We had a 2000 presidential election

W roku 2000 o wynikach wyborów prezydenckich

decided by the Supreme Court.

zadecydował Sąd Najwyższy.

We had the bursting of the tech bubble.

Pękła technologiczna bańka.

We had 9/11.

Miał miejsce Zamach z 11 września.

Anthrax becomes part of the social lexicon.

Wąglik na stałe wszedł do języka.

Look what happens when we keep going.

Proszę spojrzeć co stało sie poźniej.

At the turn of the century, the Internet takes off,

Na przełomie wieków Internet odnosi sukces,

reality television has taken hold.

reality show zadomawiają się na dobre.

What do people want in their TV then?

Co ludzie chcą oglądać w telewizji?

I would have thought revenge

Wydawałoby się, że coś o zemście,

or nostalgia.

lub nostalgii.

Give me some comfort; my world is falling apart.

Przytul mnie, mój świat się rozpada.

No, they want judgment.

Nie, chcą osądu.

I can vote you off the island.

Mogę zadecydować o tym, czy opuścisz wyspę.

I can keep Sarah Palin's daughter dancing.

Mogę zadecydować, czy córka Sary Palin nadal będzie tańczyła.

I can choose the next American Idol. You're fired.

Mogę zadecydować kto wygra Amerykańskiego Idola. Jesteś zwolniony.

That's all great, right?

Wspaniale, prawda?

So as dramatically different as these television shows,

Są radykalnie inne od czysto rozrywkowych programów,

pure entertainment, have been over the last 50 years --

które mamy w telewizji od pięćdziesięciu lat.

what did I start with? --

Od czego zaczęłam?

one basic instinct remains.

Zostaje jeden pierwotny instynkt.

We're animals, we need our moms.

Jesteśmy zwierzętami, potrzebujemy mam.

There has not been a decade of television

Nie było dziesięciolecia w telewizji

without a definitive, dominant TV mom.

bez stanowczej, dominującej telewizyjnej matki.

The 1950s:

W latach pięćdziesiątych mieliśmy

June Cleever in the original comfort show, "Leave it to Beaver."

June Cleever w "Leave it to beaver", pierwowzorze programów przynoszących pocieceszenie.

Lucille Ball kept us laughing

Luci Ball rozśmieszała nas

through the rise of social consciousness in the 60s.

podnosząc jenocześnie świadomość społeczną w latach 60.

Maude Findlay,

Maude Findlay

the epitome of the irreverent 1970s,

to typowy przykład parodii z lat siedemdziesiątych,

who tackled abortion, divorce,

która zmagała się z takimi problemami jak aborcja, rozwód

even menopause on TV.

czy nawet meopauza na antenie telewizji.

The 1980s,

W latach osiemdziesiątych

our first cougar was given to us

oglądaliśmy pierwszą kocicę

in the form of Alexis Carrington.

w osobie Alexis Carrington.

Murphy Brown took on a vice president

Murphy Rrown objęła urząd wiceprezydenta

when she took on the idea of single parenthood.

jednocześnie decydując się na samotne macierzyństwo.

This era's mom,

Matką tej ery

Bree Van de Kamp.

jest Bree Van de Kamp.

Now I don't know if this is the devil or the angel

Nie wiem czy ta kobieta to diablica czy anioł,

sitting on our conscience,

który podszeptuje naszej świadomości,

sitting on television's shoulders,

siedząc na ramionach telewizji.

but I do know that I absolutely love this image.

Ale wiem, że uwielbiam tę postać bezwarunkowo.

So to you all,

Zwracam się do wszystkich was,

the women of TEDWomen, the men of TEDWomen,

kobiet TEDwomen, mężczyzn TEDwomen,

the global audiences of TEDWomen,

widzów TEDwomen na całym świecie.

thank you for letting me present my idea

Dziekuję za uwagę i wysłuchanie mojej ideii

about the conscience of television.

o świadomosci telewizji.

But let me also thank the incredible creators

Pozwolę sobie podziękować też wspaniałym twórcom,

who get up everyday

którzy wstają każdego poranka,

to put their ideas on our television screens

by mówić o swoich pomysłach na naszych ekranach,

throughout all these ages of television.

przez cały okres historii telewizji.

They give it life on television, for sure,

Dają im życie na antenie, z pewnoscią,

but it's you as viewers,

ale wy jako widzowie

through your collective social consciences,

poprzez zbiorową świadomość społeczną,

that give it life, longevity,

dajecie im życie, na długi okres czasu,

power or not.

moc, albo i nie.

So thanks very much.

Dziekuję bardzo.

(Applause)

(Oklaski)