An inventory of the invisible | John Lloyd

Tłumaczenie: Agnieszka Kubica Korekta: Marek Kasiak

So the question is, what is invisible?

Pytanie brzmi: co jest niewidzialne?

There is more of it than you think, actually.

Jest tego więcej, niż wam się wydaje.

Everything, I would say. Everything that matters

Wszystko, rzekłbym, ogół rzeczy posiadających istotną materię,

except every thing and except matter.

z wyjątkiem każdej indywidualnej rzeczy i z wyjątkiem materii.

We can see matter. But we can't see what's the matter.

Widzimy materię. Ale nie widzimy, o co chodzi w materii sprawy.

As in this cryptic sentence I found in The Guardian recently:

Tak, jak w tym zagadkowym zdaniu, na które natrafiłem ostatnio w Guardianie:

"The marriage suffered a setback in 1965,

„Małżeństwo okazało się porażką w roku 1965,

when the husband was killed by the wife."

kiedy to mąż został zabity przez żonę".

(Laughter)

(Śmiech)

There's a world of invisibility there, isn't there?

Jest tam cały wszechświat niewidzialnego, czyż nie?

(Laughter)

(Śmiech)

So, we can see the stars and the planets,

Zatem - widzimy gwiazdy i planety.

but we can't see what holds them apart

Ale nie widzimy, co trzyma je z dala od siebie

or what draws them together.

ani co je do siebie przyciąga.

With matter, as with people, we see only the skin of things.

Z materią, jak z ludźmi - widzimy tylko powłokę.

We can't see into the engine room.

Nie możemy zajrzeć do maszynowni.

We can't see what makes people tick, at least not without difficulty.

Nie jesteśmy w stanie tak po prostu dostrzec, co kieruje ludźmi.

And the closer we look at anything, the more it disappears.

A im bardziej się czemuś przyglądamy, tym bardziej to coś znika.

In fact, if you look really closely at stuff,

W rzeczywistości, jeśli przyjrzeć się rzeczom bliżej,

if you look at the basic substructure of matter,

jeśli spojrzeć na podstawową strukturę materii,

there isn't anything there.

nic się tam nie znajdzie.

Electrons disappear in a kind of fuzz,

Elektrony rozmazują się i znikają,

and there is only energy. And you can't see energy.

zostaje tylko energia. A energii nie widać.

So everything that matters, that's important, is invisible.

Zatem wszystko, co posiada istotną materię, co jest ważne, jest niewidzialne.

One slightly silly thing that's invisible

Pewnym niewidzialnym głupstwem

is this story, which is invisible to you.

jest ta historia - niewidzialna dla was.

And I'm now going to make it visible to you in your minds.

A teraz zamierzam uczynić ją widzialną w waszych umysłach.

It's about an M.P. called Geoffrey Dickens.

Jest to historia członka parlamentu o nazwisku Geoffrey Dickens.

The late Geoffrey Dickens, M.P. was attending a fete in his constituency.

Były członek parlamentu, Geoffrey Dickens, uczestniczył w uroczystościach w swoim okręgu wyborczym.

Wherever he went, at every stall he stopped he was closely followed

Gdziekolwiek się udawał, przy każdym stoisku, przy którym się zatrzymywał, towarzyszyła mu wiernie, zachowując pewien dystans,

by a devoted smiling woman of indescribable ugliness.

uśmiechnięta kobieta o nieopisanej brzydocie.

(Laughter)

(Śmiech)

Try as he might, he couldn't get away from her.

Próbował jak mógł, ale nie zdołał się od niej uwolnić.

A few days later he received a letter from a constituent

Kilka dni później otrzymał list z tego okręgu,

saying how much she admired him,

w którym kobieta owa wyznała, jak bardzo go podziwia,

had met him at a fete and asking for a signed photograph.

że spotkała go wczesniej na festynie i prosi o zdjęcie z autografem.

After her name, written in brackets was the apt description, horse face.

Tuż obok jej imienia, znajdował się wzięty w nawias trafny opis: końska twarz.

(Laughter)

(Śmiech)

"I've misjudged this women," thought Mr. Dickens.

„Źle oceniłem tą kobietę – pomyślał pan Dickens –

"Not only is she aware of her physical repulsiveness,

nie dość, że jest ona świadoma swej fizycznej szpetoty,

she turns it to her advantage.

to jeszcze potrafi obrócić ją na swą korzyść.

A photo is not enough."

Zdjęcie to za mało."

So he went out and bought a plastic frame to put the photograph in.

Wyszedł więc i kupił plastikową ramkę na fotografię.

And on the photograph, he wrote with a flourish,

A na zdjęciu napisał zamaszyście:

"To Horse Face, with love from Geoffrey Dickens, M.P."

„Dla Końskiej Twarzy z pozdrowieniami, Geoffrey Dickens, członek parlamentu.”

After it had been sent off, his secretary said to him,

Po tym, jak zdjęcie zostało już wysłane, jego sekretarka zapytała go:

"Did you get that letter from the woman at the fete?

„Otrzymał pan list od tej kobiety z festynu?

I wrote Horse Face on her, so you'd remember who she was."

Dopisałam tam ‘Końska Twarz’, żeby pan wiedział, kim ona jest.”

(Laughter)

(Śmiech)

I bet he thought he wished he was invisible, don't you?

Założę się, że w tamtej chwili zapragnął stać się niewidzialnym, a Wy?

(Laughter)

(Śmiech)

So, one of the interesting things about invisibility

Jedną z interesujących rzeczy związanych z niewidzialnością jest to,

is that things that we can't see

że nie rozumiemy rzeczy,

we also can't understand.

których nie widzimy.

Gravity is one thing that we can't see

Grawitacja jest jedną z tych rzeczy, których nie widzimy

and which we don't understand.

i nie rozumiemy.

It's the least understood of all the four fundamental forces,

Jest ona najmniej zrozumiałą i najsłabszą ze wszystkich czterech

and the weakest.

podstawowych sił.

And nobody really knows what it is or why it's there.

I nikt tak naprawdę nie wie, czym ona jest ani dlaczego istnieje.

For what it's worth, Sir Isaac Newton, the greatest scientist who ever lived,

Sir Isaac Newton, największy naukowiec, jaki kiedykolwiek żył, uważał – jeśli ma to jakiekolwiek znaczenie -

he thought Jesus came to Earth specifically to operate the levers of gravity.

że Jezus przyszedł na ziemię w konkretnym celu, jakim była obsługa drążków grawitacji.

That's what he thought he was there for.

Tak właśnie o nim mniemał.

So, bright guy, could be wrong on that one, I don't know.

Bystry facet, ale mógł się mylić w tej kwestii, czy ja wiem.

(Laughter)

(Śmiech)

Consciousness. I see all your faces.

Świadomość. Widzę twarze was wszystkich,

I have no idea what any of you are thinking. Isn't that amazing?

ale nie mam pojęcia, co sobie myślicie. Czyż to nie fascynujące?

Isn't that incredible that we can't read each other's minds?

To niesamowite, że nie możemy czytać w myślach innych.

But we can touch each other, taste each other perhaps, if we get close enough.

Ale możemy się nawzajem dotykać, nawet smakować, jeśli wystarczająco się do siebie zbliżymy.

But we can't read each other's minds. I find that quite astonishing.

Ale nie możemy czytać w swoich myślach nawzajem. Uważam to za zdumiewające.

In the Sufi faith, this great Middle Eastern religion,

W religii sufich, tej wspaniałej środkowo-wschodniej tradycji,

which some claim is the route of all religions,

którą niektórzy uważają za źródło wszystkich religii,

Sufi masters are all telepaths, so they say.

powiada się, że wszyscy mistrzowie sufi są telepatami.

But their main exercise of telepathy

Ale ich głównym telepatycznym ćwiczeniem

is to send out powerful signals to the rest of us that it doesn't exist.

jest wysyłanie silnych sygnałów do całej reszty ludzkości, że telepatia nie istnieje.

So that's why we don't think it exists,

Oto, dlaczego sądzimy, że ona nie istnieje –

the Sufi masters working on us.

mistrzowie sufi pracują nad nami.

In the question of consciousness

W kwestii świadomości

and artificial intelligence,

i sztucznej inteligencji -

artificial intelligence has really, like the study of consciousness,

sztuczna inteligencja nie dotarła donikąd,

gotten nowhere. We have no idea how consciousness works.

podobnie jak badania nad świadomością. Nie mamy zielonego pojęcia, jak działa świadomość.

With artificial intelligence, not only have they not created artificial intelligence,

A co do sztucznej inteligencji – nie dość, że nie została ona jeszcze stworzona,

they haven't yet created artificial stupidity.

nie powstała też, jak dotąd, sztuczna głupota.

(Laughter)

(Śmiech)

The laws of physics: invisible, eternal, omnipresent, all-powerful.

Prawa fizyki: niewidzialny, wieczny, wszechobecny, wszechpotężny.

Remind you of anyone?

Przypomina wam to kogoś?

Interesting. I'm, as you can guess,

Interesujące. Nie jestem, jak możecie się domyślić,

not a materialist, I'm an immaterialist.

materialistą, jestem immaterialistą.

And I've found a very useful new word, ignostic. Okay?

I wynalazłem nowe, bardzo użyteczne słowo – ignostyk [ktoś, kto uznaje pogląd głoszący bezsensowność pytania o istnienie Boga z powodu braku weryfikowalnych skutków takiego stwierdzenia]. OK?

I'm an ignostic.

Jestem ignostykiem.

I refuse to be drawn on the question of whether God exists,

Nie zamierzam dać się wciągnąć w poszukiwanie odpowiedzi na pytanie, czy Bóg istnieje,

until somebody properly defines the terms.

dopóki ktoś nie zdefiniuje terminów poprawnie.

(Laughter)

(Śmiech)

Another thing we can't see is the human genome.

Kolejną rzeczą, której nie widzimy, jest ludzki genom.

And this is increasingly peculiar,

I to zagadnienie staje się coraz dziwniejsze.

because about 20 years ago, when they started delving into the genome,

Ponieważ około 20 lat temu, kiedy zaczęto zagłębiać się w te kwestie,

they thought it would probably contain around 100,000 genes.

uważano, że genom prawdopodobnie zawiera około 100 tysięcy genów.

Geneticists will know this, but every year since,

Genetycy wiedzą dokładniej, ale od tamtej pory z każdym rokiem

it's been revised downwards.

liczba ta była stopniowo obniżana.

We now think there are likely to be only just over 20,000

Obecnie sądzi się, że ludzki genom zawiera jedynie

genes in the human genome.

nieco ponad 20 tysięcy genów.

This is extraordinary. Because rice -- get this --

Jest to nadzwyczajne. Ponieważ jeśli chodzi o ryż –

rice is known to have 38 thousand genes.

zawiera on 38 tysięcy genów.

Potatoes, potatoes have 48 chromosomes. Do you know that?

Ziemniaki mają 48 chromosomów – czy byliście tego świadomi?

Two more than people,

O dwa więcej niż ludzie.

and the same as a gorilla.

Podobnie goryl.

(Laughter)

(Śmiech)

You can't see these things, but they are very strange.

Tych rzeczy nie można zobaczyć. Ale są one bardzo dziwne.

(Laughter)

(Śmiech)

The stars by day. I always think that's fascinating.

Gwiazdy za dnia. Zawsze uważałem to za fascynujące.

The universe disappears.

Wszechświat znika.

The more light there is, the less you can see.

Im więcej światła, tym niej widać.

Time, nobody can see time.

Czas, nikt nie widzi czasu.

I don't know if you know this. Modern physics,

Nie wiem, czy o tym wiecie –

there is a big movement in modern physics

we współczesnej fizyce istnieje silny trend ku temu,

to decide that time doesn't really exist,

aby uznać czas za nieistniejący,

because it's too inconvenient for the figures.

ponieważ sprawia on za dużo kłopotów przy tworzeniu wykresów.

It's much easier if it's not really there.

Jest o wiele prościej, kiedy go tam nie ma.

You can't see the future, obviously.

Naturalnie – nie da się zobaczyć przyszłości.

And you can't see the past, except in your memory.

Nie możecie też zobaczyć przeszłości, chyba że przywołacie wspomnienia.

One of the interesting things about the past is

Pewną szczególnie interesującą rzeczą dotyczącą przeszłości, której nie da się zobaczyć, jest to –

you particularly can't see. My son asked me this the other day,

mój syn zapytał mnie o to któregoś dnia;

he said, "Dad, can you remember what I was like when I was two?"

powiedział: „Tato, pamiętasz jaki byłem, kiedy miałem dwa lata?”

And I said, "Yes." And he said, "Why can't I?"

Odpowiedziałem: „Tak”. A on na to: „A dlaczego ja nie?”

Isn't that extraordinary? You cannot remember

Czyż nie jest to niezwykłe? Nie możecie cofnąć się pamięcią do wydarzeń,

what happened to you earlier than the age of two or three,

które miały miejsce, zanim skończyliście dwa lub trzy lata.

which is great news for psychoanalysts,

I jest to świetna wiadomość dla psychoanalityków.

because otherwise they'd be out of a job.

Inaczej zostaliby bez pracy.

Because that's where all the stuff happens

Ponieważ to właśnie w tym okresie mają miejsce wydarzenia,

(Laughter)

(Śmiech)

that makes you who you are.

które sprawiają, że stajesz się tym, kim jesteś.

Another thing you can't see is the grid on which we hang.

Kolejną rzeczą, której nie widzimy, jest podtrzymujące nas rusztowanie.

This is fascinating. You probably know, some of you,

Jest to fascynujące. Prawdopodobnie niektórzy z was wiedzą,

that cells are continually renewed. You can see it in skin and this kind of stuff.

że komórki odnawiają się nieprzerwanie. Można to zobaczyć na przykładzie skóry i tym podobnych rzeczy.

Skin flakes off, hairs grow, nails, that kind of stuff.

Skóra się łuszczy, włosy i paznokcie rosną i tak dalej.

But every cell in your body is replaced at some point.

Ale zasadniczo każda komórka w ciele zostaje w pewnym momencie zastąpiona przez nową.

Taste buds, every 10 days or so.

Kubki smakowe są wymieniane co ok. dziesięć dni.

Livers and internal organs sort of take a bit longer. A spine takes several years.

Wątrobie i organom wewnętrznym zabiera to nieco więcej czasu. Odnowa kręgosłupa zajmuje kilka lat.

But at the end of seven years, not one cell in your body

Ale po siedmiu latach w twoim ciele nie ma ani jednej komórki

remains from what was there seven years ago.

sprzed tego okresu.

The question is, who, then, are we?

Pojawia się pytanie: kim, w takim razie, jesteśmy?

What are we? What is this thing that we hang on,

Czym jesteśmy? Czym jest to rusztowanie, na którym się wspieramy,

that is actually us?

i którym w gruncie rzeczy jesteśmy?

Okay. Atoms, you can't see them.

Atomy, nie możecie ich zobaczyć.

Nobody ever will. They're smaller than the wavelength of light.

Nikt ich nigdy nie ujrzy. Są mniejsze niż długość fal światła.

Gas, you can't see that.

Nie da się zobaczyć gazu.

Interesting. Somebody mentioned 1600 recently.

Interesujące. Ktoś wspomniał ostatnio rok 1600-setny.

Gas was invented in 1600

Gaz został wynaleziony w roku 1600

by a Dutch chemist called Van Helmont.

przez holenderskiego chemika o nazwisku Van Helmont.

It's said to be the most successful ever invention

Uważa się to za najwspanialszy w historii wynalazek

of a word by a known individual.

nazwy dokonany przez nieanonimową osobę.

Quite good. He also invented a word called "blas,"

Całkiem nieźle. Wynalazł także słowo „blass”

meaning astral radiation.

oznaczające promieniowanie astralne.

Didn't catch on, unfortunately.

Niestety, nie przyjęło się.

(Laughter)

(Śmiech)

But well done, him.

Trzeba mu to jednak przyznać – świetna robota.

(Laughter)

(Śmiech)

There is so many things that -- Light.

Jest tak wiele rzeczy... Światło.

You can't see light. When it's dark, in a vacuum,

Światła nie widać. Jeśli w ciemności, w próżni,

if a person shines a beam of light straight across your eyes,

ktoś skieruje wiązkę światła prosto w wasze oczy,

you won't see it. Slightly technical, some physicists will disagree with this.

nie będziecie w stanie jej zobaczyć. Choć, podchodząc do sprawy nieco technicznie, niektórzy fizycy by się z tym nie zgodzili.

But it's odd that you can't see the beam of light,

Ale to dziwaczne, że nie można zobaczyć wiązki światła,

you can only see what it hits.

a jedynie to, na co ona pada.

I find that extraordinary, not to be able to see light,

Uważam za nadzwyczajny fakt, że nie da się zobaczyć ani światła,

not to be able to see darkness.

ani ciemności.

Electricity, you can't see that.

Elektryczność – nie widać jej.

Don't let anyone tell you they understand electricity.

Nie pozwólcie innym wmówić wam, że rozumieją elektryczność.

They don't. Nobody knows what it is.

Nie rozumieją. Nikt nie wie, czym ona jest.

(Laughter)

(Śmiech)

You probably think the electrons in an electric wire

Prawdopodobnie sądzicie, że elektrony w przewodzie elektrycznym

move instantaneously down a wire, don't you, at the speed of light

poruszają się wzdłuż niego nieprzerwanie z prędkością światła,

when you turn the light on. They don't.

kiedy włączacie przełącznik. Otóż nie.

Electrons bumble down the wire,

Elektrony wloką się niezgrabnie po kablu

about the speed of spreading honey, they say.

z prędkością rozsmarowywania miodu, jak mówią niektórzy.

(Laughter)

(Śmiech)

Galaxies, 100 billion of them estimated in the universe.

Galaktyki – oszacowano, że istnieje ich 100 miliardów we wszechświecie.

100 billion. How many can we see? Five.

100 miliardów. Jak wiele z nich możemy zobaczyć? Pięć.

Five out of the 100 billion galaxies, with the naked eye,

Pięć ze stu miliardów, gołym okiem.

and one of them is quite difficult to see unless you've got very good eyesight.

A jedną z nich niezwykle trudno zobaczyć, no chyba, że ma się bardzo dobry wzrok.

Radio waves. There's another thing.

Fale radiowe. To kolejna rzecz.

Heinrich Hertz, when he discovered radio waves in 1887,

Kiedy Heinrich Hertz odkrył fale radiowe w 1887 roku,

he called them radio waves because they radiated.

nazwał je radiowymi, ponieważ promieniowały.

And somebody said to him,

I ktoś zapytał go:

"Well what's the point of these, Heinrich?

„Jaki to ma cel Heinrich?

What's the point of these radio waves that you've found?"

Jakie znaczenie mają te fale radiowe, które odkryłeś?”

And he said, "Well, I've no idea.

A on odpowiedział: „No cóż, nie mam pojęcia.

But I guess somebody will find a use for them someday."

Ale sądzę, że któregoś dnia ktoś zrobi z nich użytek.”

And that's what they do, radio. That's what they discovered.

I tak się stało – wynaleziono radio.

Anyway, so the biggest thing

W każdym razie – największą niewidzialną rzeczą

that's invisible to us is what we don't know.

jest to, czego nie wiemy.

It is incredible how little we know.

To niesamowite, jak mało wiemy.

Thomas Edison once said,

Thomas Edison powiedział kiedyś:

"We don't know one percent of one millionth

„Nie wiemy nawet jednego procenta z jednej milionowej

about anything."

na temat czegokolwiek.”

And I've come to the conclusion --

I na zakończenie –

because you've asked this other question, "What's another thing you can't see?"

ponieważ zadaliście to pytanie: „Jaka jest następna rzecz, której nie widać?”

The point, most of us. What's the point?

Punkt, odpowie większość z nas. Jaki jest główny punkt w tej sprawie?

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Oklaski)

You can't see a point. It's by definition dimensionless,

Punktu nie widać. Jest on bezwymiarowy z definicji,

like an electron, oddly enough.

jak elektron, co jest dosyć osobliwe.

But the point, what I've got it down to,

Ale, zasadniczym punktem w tej kwestii jest to,

is there are only two questions really worth asking.

że istnieją tylko dwa pytania warte tego, aby je zadać.

"Why are we here?" and "What should we do about it while we are?

„Dlaczego tu jesteśmy?” i „Co powinniśmy z tym począć?”

And to help you, I've got two things to leave you with, from two great philosophers,

A żeby wam pomóc, dam wam na koniec dwie wskazówki pochodzące od dwóch wielkich filozofów,

perhaps two of the greatest philosopher thinkers of the 20th century,

prawdopodobnie dwóch największych myślicieli dwudziestego wieku.

one a mathematician and an engineer, and the other a poet.

Jeden – matematyk i inżynier, drugi – poeta.

The first is Ludwig Wittgenstein who said,

Pierwszy z nich to Ludwig Wittgenstein, który powiedział:

"I don't know why we are here.

„Nie wiem, po co tu jesteśmy.

But I'm pretty sure it's not in order to enjoy ourselves."

Ale jestem głęboko przekonany, że nie po to, aby mieć zabawę.”

(Laughter)

(Śmiech)

He was a cheerful bastard wasn't he?

Czyż nie był uroczym draniem?

(Laughter)

(Śmiech)

And secondly and lastly, W.H. Auden,

Drugi i ostatni, W.H. Auden,

one of my favorite poets, who said,

jeden z moich ulubionych poetów, który powiedział:

"We are here on earth

„Jesteśmy tu na ziemi,

to help others.

aby pomagać innym.

What the others are here for, I've no idea."

Po co są tu inni – nie mam pojęcia.”

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Oklaski)