What's wrong with what we eat | Mark Bittman

Tłumaczenie: Ewelina Rogala Korekta: Marcin Kasiak

I write about food. I write about cooking.

Piszę o jedzeniu. Piszę o gotowaniu.

I take it quite seriously,

Biorę to całkiem na poważnie,

but I'm here to talk about something

ale jestem tu, aby rozmawiać o czymś,

that's become very important to me in the last year or two.

co, w ciągu ostatnich paru lat, stało się dla mnie bardzo ważne.

It is about food, but it's not about cooking, per se.

Chodzi o jedzenie, ale nie gotowanie samo w sobie.

I'm going to start with this picture of a beautiful cow.

Zacznę od tego zdjęcia pięknej krowy.

I'm not a vegetarian -- this is the old Nixon line, right?

"Nie jestem wegetarianinem" - to jest stary tekst Nixona, prawda?

But I still think that this --

Ale wciąż myślę, że to...

(Laughter)

(Śmiech)

-- may be this year's version of this.

...może być jego tegoroczna wersja.

Now, that is only a little bit hyperbolic.

A to jest tylko trochę hiperboliczne.

And why do I say it?

A dlaczego to mówię?

Because only once before has the fate of individual people

Ponieważ w przeszłości tylko raz los jednostki

and the fate of all of humanity

i los całej ludzkości

been so intertwined.

był tak silnie spleciony.

There was the bomb, and there's now.

Wtedy była bomba i jest ona teraz.

And where we go from here is going to determine

I droga jaką obierzemy pokaże

not only the quality and the length of our individual lives,

nie tylko jakość i długość życia jednostki,

but whether, if we could see the Earth a century from now,

ale również czy rozpoznalibyśmy Ziemię za sto lat,

we'd recognize it.

gdybyśmy mogli ją zobaczyć.

It's a holocaust of a different kind,

To jest Holocaust innego rodzaju,

and hiding under our desks isn't going to help.

a ukrywanie się pod biurkami nic nie pomoże.

Start with the notion that global warming

Zacznijmy od tezy, że globalne ocieplenie

is not only real, but dangerous.

jest nie tylko faktem, ale i stanowi niebezpieczeństwo.

Since every scientist in the world now believes this,

Ponieważ każdy naukowiec na świecie wierzy w to,

and even President Bush has seen the light, or pretends to,

a nawet prezydent Bush widział światełko, albo udaje, że widział,

we can take this is a given.

możemy uznać to za pewnik.

Then hear this, please.

Wysłuchajcie tego, proszę.

After energy production, livestock is the second-highest contributor

Hodowla zwiarząt jest drugim, za produkcją energii,

to atmosphere-altering gases.

źródłem gazów zmieniających atmosferę.

Nearly one-fifth of all greenhouse gas

Prawie jedna piąta wszystkich gazów cieplarnianych

is generated by livestock production --

jest generowana przy hodowli zwierząt.

more than transportation.

To więcej niż transport.

Now, you can make all the jokes you want about cow farts,

Możecie robić sobie żarty o pierdzących krowach,

but methane is 20 times more poisonous than CO2,

ale metan jest 20 razy bardziej trujący niż dwutlenek węgla,

and it's not just methane.

a w grę wchodzi nie tylko metan.

Livestock is also one of the biggest culprits in land degradation,

Zwierzęta hodowlane są też jednymi z największych winowajców degradacji ziemi,

air and water pollution, water shortages and loss of biodiversity.

zanieczyszczenia powietrza i wody, braku wody i utraty bioróżnorodności.

There's more.

To nie wszystko.

Like half the antibiotics in this country

Połowa antybiotyków w tym kraju

are not administered to people, but to animals.

nie jest przepisywana ludziom, ale zwierzętom.

But lists like this become kind of numbing, so let me just say this:

Ale listy jak te są nieco ogłupiające, więc powiem tylko tyle:

if you're a progressive,

jeżeli jesteś nowoczesny,

if you're driving a Prius, or you're shopping green,

jeżeli jeździsz Priusem, albo robisz zielone zakupy,

or you're looking for organic,

albo szukasz organicznych produktów,

you should probably be a semi-vegetarian.

prawdopodobnie powinieneś być semi-wegetaraininem.

Now, I'm no more anti-cattle than I am anti-atom,

Nie jestem bardziej przeciwny krowom niż energii atomowej,

but it's all in the way we use these things.

chodzi o to jak wykorzystujemy te rzeczy.

There's another piece of the puzzle,

Jest jeszcze jeden element układanki,

which Ann Cooper talked about beautifully yesterday,

o którym wczora pięknie mówiła Ann Cooper,

and one you already know.

a który już znacie.

There's no question, none, that so-called lifestyle diseases --

Nie ma żadnych wątpliwości, że tak zwane choroby cywilizacyjne -

diabetes, heart disease, stroke, some cancers --

cukrzyca, choroby serca, udar, niektóre rodzaje raka -

are diseases that are far more prevalent here

występują dużo częściej tu

than anywhere in the rest of the world.

niż gdziekolwiek indziej na świecie.

And that's the direct result of eating a Western diet.

A jest to wynikiem jedzenia według Zachodniej diety.

Our demand for meat, dairy and refined carbohydrates --

Nasze zapotrzebowanie na mięso, nabiał i przetworzone węglowodany --

the world consumes one billion cans or bottles of Coke a day --

świat konsumuje miliard puszek lub butelek Coca Coli dziennie -

our demand for these things, not our need, our want,

nasze zapotrzebowanie, nie potrzeba, lecz nasze "chcę"

drives us to consume way more calories than are good for us.

powoduje, że pochłaniamy dużo więcej kalorii niż jest to dla nas dobre.

And those calories are in foods that cause, not prevent, disease.

A te kalorie są w pożywieniu, które powoduje choroby, zamiast im zapobiegać.

Now global warming was unforeseen.

Globalne ocieplenie było nieprzewidywalne.

We didn't know that pollution did more than cause bad visibility.

Nie wiedzieliśmy, że zanieczyszczenia powodowały coś więcej niż słabą widoczność.

Maybe a few lung diseases here and there,

Może jakieś choroby płuc tu i tam,

but, you know, that's not such a big deal.

no ale wiece, to nic takiego.

The current health crisis, however,

Natomiast obecny kryzys zdrowia

is a little more the work of the evil empire.

jest już trochę robotą złego imperium.

We were told, we were assured,

Powiedziano nam, zapewniono nas,

that the more meat and dairy and poultry we ate,

że im więcej mięsa i nabiału jemy,

the healthier we'd be.

tym zdrowsi jesteśmy.

No. Overconsumption of animals, and of course, junk food,

Nie. Jedzenie za dużej ilości mięsa i , oczywiście, śmieciowego jedzenia

is the problem, along with our paltry consumption of plants.

jest problemem, zaraz obok ubogiego spożycia roślin.

Now, there's no time to get into the benefits of eating plants here,

To nie jest teraz czas na wychwalanie zalet jedzenia roślin,

but the evidence is that plants -- and I want to make this clear --

ale dowodem jest, że rośliny - podkreślam -

it's not the ingredients in plants, it's the plants.

to nie ich składniki, ale rośliny same w sobie.

It's not the beta-carotene, it's the carrot.

Nie chodzi o beta-karoten, chodzi o marchewkę.

The evidence is very clear that plants promote health.

Dowody są jasne, że rośliny promują zdrowie.

This evidence is overwhelming at this point.

Dowody są przytłaczające.

You eat more plants, you eat less other stuff, you live longer.

Jesz więcej roślin, jesz mniej innych rzeczy, żyjesz dłużej.

Not bad.

Nieźle.

But back to animals and junk food.

Ale powróćmy do zwierząt i śmieciowego jedzenia.

What do they have in common?

Co mają ze sobą wspólnego?

One: we don't need either of them for health.

Po pierwsze: żadnego z nich nie potrzebujemy dla zdrowia.

We don't need animal products,

Nie potrzebujemy produktów pochodzenia zwierzęcego,

and we certainly don't need white bread or Coke.

a już na pewno nie potrzebujemy białego chleba ani Coli.

Two: both have been marketed heavily,

Po drugie: oba produkty były silnie reklamowane,

creating unnatural demand.

tworząc nienaturalną żądzę.

We're not born craving Whoppers or Skittles.

Nie rodzimy się z pragnieniem Whoppersów i Skittelsów.

Three: their production has been supported by government agencies

Po trzecie: ich produkcja była wspierana przez agencje rządowe

at the expense of a more health- and Earth-friendly diet.

pod pretekstem zdrowszej i bardziej przyjaznej Ziemi diety.

Now, let's imagine a parallel.

Ale wyobraźmy sobie równoległy scenariusz.

Let's pretend that our government supported an oil-based economy,

Udajmy, że nasz rząd wspierał przemysł oparty na ropie,

while discouraging more sustainable forms of energy,

zniechęcając do odnawialnych form energii,

knowing all the while that the result would be

wiedząc, że rezultatem będą

pollution, war and rising costs.

zanieczyszczenia, wojna i rosnące koszty.

Incredible, isn't it?

Niesamowite, prawda?

Yet they do that.

Ale jednak to robią.

And they do this here. It's the same deal.

I robią to też w tym wypadku. Tak samo.

The sad thing is, when it comes to diet,

Smutne jest, że w sprawach diety,

is that even when well-intentioned Feds

nawet urzędnicy z dobrymi intencjami,

try to do right by us, they fail.

którzy chcą dobrze dla nas - ponoszą porażkę.

Either they're outvoted by puppets of agribusiness,

Albo są przegłosowani przez marionetki przemysłu rolniczego,

or they are puppets of agribusiness.

albo sami nimi są.

So, when the USDA finally acknowledged

Więc kiedy Departament Rolnictwa USA przyznał,

that it was plants, rather than animals, that made people healthy,

że to raczej rośliny, a nie mięso, są zdrowe,

they encouraged us, via their overly simplistic food pyramid,

zachęcili nas za pomocą zbyt uproszczonej piramidy żywienia,

to eat five servings of fruits and vegetables a day,

abyśmy jedli pięć porcji warzyw i owoców dziennie

along with more carbs.

oraz więcej węglowodanów.

What they didn't tell us is that some carbs are better than others,

Jednak nie powiedzieli nam, że jedne węglowodany są lepsze niż inne

and that plants and whole grains

i że rośliny i pełne ziarna

should be supplanting eating junk food.

powinny wypierać jedzenie śmieciowych produktów.

But industry lobbyists would never let that happen.

Ale lobbyści nigdy by do tego nie dopuścili.

And guess what?

I zgadnijcie co?

Half the people who developed the food pyramid

Połowa ludzi, którzy opracowali piramidę żywienia

have ties to agribusiness.

jest związana z przemysłem rolniczym.

So, instead of substituting plants for animals,

Więc zamiast zastępować mięso roślinami

our swollen appetites simply became larger,

nasz rozdęty apetyt po prostu zwiększył się,

and the most dangerous aspects of them remained unchanged.

a najniebezpieczniejsze aspekty się nie zmieniły.

So-called low-fat diets, so-called low-carb diets --

Tak zwane diety nisko tłuszczowe, nisko węglowodanowe

these are not solutions.

nie są rozwiązaniem.

But with lots of intelligent people

Ale ci wszyscy inteligentni ludzie

focusing on whether food is organic or local,

skupiający się tym, czy jedzenie jest miejscowe albo ekologiczne,

or whether we're being nice to animals,

albo czy zwierzęta były dobrze traktowane,

the most important issues just aren't being addressed.

nie odnoszą się do najważniejszych kwestii.

Now, don't get me wrong.

Nie zrozumcie mnie źle.

I like animals,

Lubię zwierzęta,

and I don't think it's just fine to industrialize their production

I nie uważam, że uprzemysłowienie ich hodowli

and to churn them out like they were wrenches.

i taśmowa produkcja jest dobre.

But there's no way to treat animals well,

Ale nie ma sposobu, aby zwierzęta były dobrze traktowane,

when you're killing 10 billion of them a year.

kiedy zabija się ich 10 miliardów rocznie.

That's our number. 10 billion.

Właśnie tyle. 10 miliardów.

If you strung all of them --

Jeżeli wszystkie ustawisz jeden na drugim -

chickens, cows, pigs and lambs -- to the moon,

kurczaki, krowy, świnie i jagnięta - pięć razy

they'd go there and back five times, there and back.

dosięgnęły by Księżyca - w tą i z powrotem.

Now, my math's a little shaky, but this is pretty good,

Dobra, moje obliczenia są trochę chwiejne, ale w miarę dobre,

and it depends whether a pig is four feet long or five feet long,

zależą od tego czy świnia ma dwa czy dwa i pół metra długości.

but you get the idea.

Ale wiecie o co chodzi.

That's just the United States.

To tylko Stany.

And with our hyper-consumption of those animals

I przy naszej hiper-konsumpcji tych zwierząt,

producing greenhouse gases and heart disease,

które produkują gazy cieplarniane i powodują choroby serca,

kindness might just be a bit of a red herring.

uprzejmość może być małą zasłoną dymną.

Let's get the numbers of the animals we're killing for eating down,

Popatrzmy na liczbę zwierząt, które zabijamy na pokarm

and then we'll worry about being nice to the ones that are left.

i wtedy będziemy się martwić o bycie miłym dla tych, które zostały.

Another red herring might be exemplified by the word "locavore,"

Inną zasłoną dymną może być słowo "lokalnożerca",

which was just named word of the year by the New Oxford American Dictionary.

co zostało okrzyknięte Słowem Roku przez New Oxford American Dictionary.

Seriously.

Serio.

And locavore, for those of you who don't know,

A "lokalnożerca", dla tych, co nie wiedzą,

is someone who eats only locally grown food --

to osoba, która je tylko produkty wyprodukowane lokalnie.

which is fine if you live in California,

Co sprawdza się, jeżeli mieszkasz w Kalifornii,

but for the rest of us it's a bit of a sad joke.

ale dla reszty to tylko smutny żart.

Between the official story -- the food pyramid --

Między wersją oficjalną - piramidą żywieniową -

and the hip locavore vision,

a chwytliwą wizją "lokalnożercy"

you have two versions of how to improve our eating.

są dwie wersje tego, jak ulepszyć swoje żywienie.

(Laughter).

(Śmiech)

They both get it wrong, though.

Aczkolwiek obie są złe.

The first at least is populist, and the second is elitist.

Pierwsze przynajmniej jest popularne, drugie - elitarne.

How we got to this place is the history of food in the United States.

To, jak znaleźliśmy się w tym miejscu wynika z historii żywienia USA.

And I'm going to go through that,

Przelecę teraz przez nią bardzo szybko,

at least the last hundred years or so, very quickly right now.

przynajmniej przez ostatnie sto lat.

A hundred years ago, guess what?

Sto lat temu... zgadnijcie, co?

Everyone was a locavore: even New York had pig farms nearby,

Każdy był lokalnożercą, nawet w pobliżu Nowego Jorku były świńskie farmy,

and shipping food all over the place was a ridiculous notion.

a rozwożenie jedzenia po całym kraju było śmiesznym pomysłem.

Every family had a cook, usually a mom.

Każda rodzina miała kucharza, zazwyczaj mamę.

And those moms bought and prepared food.

I te mamy przynosiły i przygotowywały jedzenie.

It was like your romantic vision of Europe.

Jak w waszej romantycznej wizji Europy.

Margarine didn't exist.

Margaryna nie istniała.

In fact, when margarine was invented,

Kiedy margaryna została wynaleziona

several states passed laws declaring that it had to be dyed pink,

kilka stanów nawet wprowadziło przepis, że musi ona być zabarwiona na różowo,

so we'd all know that it was a fake.

aby wiedziano, że jest sztuczna.

There was no snack food, and until the '20s,

Nie było przekąsek, zaś do lat dwudziestych,

until Clarence Birdseye came along, there was no frozen food.

do momentu pojawienia się Clarence'a Birdseye'a, nie było mrożonek.

There were no restaurant chains.

Nie było sieci restauracji.

There were neighborhood restaurants run by local people,

Były okoliczne restauracje prowadzone przez miejscowych,

but none of them would think to open another one.

ale żaden z nich nie myślał o otwarciu drugiego lokalu.

Eating ethnic was unheard of unless you were ethnic.

Egzotyczne jedzenie było nieznane, chyba że samemu było się egzotycznym.

And fancy food was entirely French.

Wyszukane jedzenie było wyłącznie francuskie.

As an aside, those of you who remember

Nawiasem mówiąc, ci, którzy pamiętają

Dan Aykroyd in the 1970s doing Julia Child imitations

Dana Aykroyda w latach siedemdziesiątych robiącego imitacje Julii Child,

can see where he got the idea of stabbing himself from this fabulous slide.

widzą skąd miał pomysł dźgnięcia się z tego cudownego slajdu.

(Laughter)

(Śmiech)

Back in those days, before even Julia,

Wtedy, nawet przed Julią,

back in those days, there was no philosophy of food.

wtedy jedzenie nie było filozofią.

You just ate.

Po prostu się jadło.

You didn't claim to be anything.

Nikt nie twierdził, że jest kimś tam.

There was no marketing. There were no national brands.

Nie było marketingu. Nie było narodowych marek.

Vitamins had not been invented.

Witaminy nie zostały jeszcze wynalezione.

There were no health claims, at least not federally sanctioned ones.

Nie było żadnych zdrowotnych twierdzeń, przynajmniej nie usankcjonowanych prawnie.

Fats, carbs, proteins -- they weren't bad or good, they were food.

Tłuszcze, węglowodany, białka nie były dobre ani złe. Były po prostu jedzeniem.

You ate food.

Jadło się jedzenie.

Hardly anything contained more than one ingredient,

Mało co zawierało więcej niż jeden składnik,

because it was an ingredient.

ponieważ samo było składnikiem.

The cornflake hadn't been invented.

Nie było płatków kukurydzianych.

(Laughter)

(Śmiech)

The Pop-Tart, the Pringle, Cheez Whiz, none of that stuff.

Skittlesy, Pringelsy, Flipsy - nic z tych rzeczy.

Goldfish swam.

Pływały złote rybki.

(Laughter)

(Śmiech)

It's hard to imagine. People grew food, and they ate food.

Ciężko to sobie wyobrazić. Ludzie hodowali jedzenie i jedli jedzenie.

And again, everyone ate local.

No i wszyscy jedli lokalne produkty.

In New York, an orange was a common Christmas present,

W Nowym Jorku pomarańcza była popularnym prezentem gwiazdkowym,

because it came all the way from Florida.

bo była przywożona aż z Florydy.

From the '30s on, road systems expanded,

Od lat trzydziestych system dróg rozrastał się,

trucks took the place of railroads,

ciężarówki zastąpiły pociągi,

fresh food began to travel more.

świeże jedzenie zaczęło więcej podróżować.

Oranges became common in New York.

Pomarańcze stały się powszechne w Nowym Jorku.

The South and West became agricultural hubs,

Południe i Wschód stały się centrami rolniczymi,

and in other parts of the country, suburbs took over farmland.

zaś w innych częściach kraju farmy zostały wchłonięte przez przedmieścia.

The effects of this are well known. They are everywhere.

Rezultaty są dobrze znane i są odczuwalne wszędzie.

And the death of family farms is part of this puzzle,

A śmierć rodzinnych gospodarstw jest częścią tej układanki,

as is almost everything

jak prawie wszystko

from the demise of the real community

od upadku prawdziwej wspólnoty

to the challenge of finding a good tomato, even in summer.

po wyzwanie jakim jest znalezienie dobrego pomidora, nawet latem.

Eventually, California produced too much food to ship fresh,

W końcu Kalifornia zaczęła produkować za dużo pożywienia aby transportować je świeże,

so it became critical to market canned and frozen foods.

co było przełomem na rynku konserw i mrożonek.

Thus arrived convenience.

I tak przybyła wygoda.

It was sold to proto-feminist housewives

Sprzedawano to pierwszym feministycznym paniom domu,

as a way to cut down on housework.

jako sposób na ograniczenie prac domowych.

Now, I know everybody over the age of, like 45 --

Wiem, że wszystkim powyżej, powiedzmy, 45 lat

their mouths are watering at this point.

cieknie teraz ślinka.

(Laughter)

(Śmiech)

(Applause)

(Brawa)

If we had a slide of Salisbury steak, even more so, right?

Gdybyśmy mieli tylko stek z Salisbury... cieknie nawet bardzie, prawda?

(Laughter)

(Śmiech)

But this may have cut down on housework,

Może i zmniejszyło to ilość prac domowych,

but it cut down on the variety of food we ate as well.

ale również zmniejszyło różnorodność pożywienia.

Many of us grew up never eating a fresh vegetable

Wielu z nas wyrosło nie zjadłszy świeżego warzywa

except the occasional raw carrot or maybe an odd lettuce salad.

z wyjątkiem surowej marchewki lub dziwnej surówki od czasu do czasu.

I, for one -- and I'm not kidding --

Ja, na przykład, i nie jest to żart,

didn't eat real spinach or broccoli till I was 19.

nie jadłem prawdziwego szpinaku ani brokułów aż skończyłem 19 lat.

Who needed it though? Meat was everywhere.

Kto tego potrzebował? Mięso było wszędzie.

What could be easier, more filling or healthier for your family

Co mogło być łatwiejsze, bardzie syte i zdrowsze dla twojej rodziny

than broiling a steak?

niż grillowany stek?

But by then cattle were already raised unnaturally.

Ale bydło już wtedy było nienaturalnie hodowane.

Rather than spending their lives eating grass,

Zamiast spędzać życie na jedzeniu trawy,

for which their stomachs were designed,

do której jego żołądki były zaprojektowane,

they were forced to eat soy and corn.

było zmuszane do jedzenia soi i kukurydzy.

They have trouble digesting those grains, of course,

Oczywiście miało problemy z trawieniem ziaren,

but that wasn't a problem for producers.

ale dla producentów nie było to problemem.

New drugs kept them healthy.

Nowe leki utrzymywały je przy zdrowiu.

Well, they kept them alive.

No, utrzymywały je przy życiu.

Healthy was another story.

Zdrowie to już inna historia.

Thanks to farm subsidies,

Dzięki subsydiom rolnym,

the fine collaboration between agribusiness and Congress,

wspaniałej współpracy biznesu rolniczego i Kongresu,

soy, corn and cattle became king.

soja, kukurydza i bydło zaczęły królować.

And chicken soon joined them on the throne.

Kurczaki wkrótce do nich dołączyły.

It was during this period that the cycle of

To właśnie wtedy cykl zniszczenia

dietary and planetary destruction began,

diety i planety się zaczął,

the thing we're only realizing just now.

z czego dopiero zaczynamy zdawać sobie sprawę.

Listen to this,

Posłuchajcie tego:

between 1950 and 2000, the world's population doubled.

między rokiem 1950 a 2000 światowa populacja się podwoiła.

Meat consumption increased five-fold.

Konsumpcja mięsa wzrosła pięciokrotnie.

Now, someone had to eat all that stuff, so we got fast food.

Ktoś musiał to wszystko zjeść, stąd fast-foody.

And this took care of the situation resoundingly.

I to wspaniale załatwiło sprawę.

Home cooking remained the norm, but its quality was down the tubes.

Domowe jedzenie pozostało normą, ale jego jakość spadła na łeb, na szyję.

There were fewer meals with home-cooked breads, desserts and soups,

Było mniej posiłków z domowym chlebem, deserami i zupami,

because all of them could be bought at any store.

ponieważ wszystko można było kupić w każdym sklepie.

Not that they were any good, but they were there.

Nie to, że były jakieś dobre, ale były.

Most moms cooked like mine:

Większość mam gotowała jak moja:

a piece of broiled meat, a quickly made salad with bottled dressing,

kawałek grilowanego mięsa, szybka sałatka z sosem ze słoika,

canned soup, canned fruit salad.

zupa z puszki, sałatka owocowa z puszki.

Maybe baked or mashed potatoes,

Może pieczone albo tłuczone ziemniaki

or perhaps the stupidest food ever, Minute Rice.

albo może najgłupsze jedzenie w historii - ryż minutowy.

For dessert, store-bought ice cream or cookies.

Na deser lody albo ciasteczka ze sklepu.

My mom is not here, so I can say this now.

Mojej mamy tu nie ma, więc mogę to powiedzieć.

This kind of cooking drove me to learn how to cook for myself.

Takie jedzenie nauczyło mnie, jak samemu sobie gotować.

(Laughter)

(Śmiech)

It wasn't all bad.

Nie było to złe do końca.

By the '70s, forward-thinking people

W latach siedemdziesiątych postępowi ludzie

began to recognize the value of local ingredients.

zaczęli zdawać sobie sprawę z wartości lokalnych składników.

We tended gardens, we became interested in organic food,

Pielęgnowaliśmy ogródki, interesowaliśmy się organicznym jedzeniem,

we knew or we were vegetarians.

byliśmy wegetarianami albo ich znaliśmy.

We weren't all hippies, either.

Nie wszyscy byliśmy też hippisami.

Some of us were eating in good restaurants and learning how to cook well.

Niektórzy z nas jadali w dobrych restauracjach i uczyli się dobrze gotować.

Meanwhile, food production had become industrial. Industrial.

W międzyczasie produkcja jedzenia została uprzemysłowiona. Uprzemysłowiona.

Perhaps because it was being produced rationally,

Może dlatego, że jedzenie było produkowane taśmowo,

as if it were plastic,

jakby było zrobione z plastiku,

food gained magical or poisonous powers, or both.

jedzenie zyskało właściwości magiczne albo toksyczne, albo obie.

Many people became fat-phobic.

Wielu ludzi stało się tłuszczo-fobami.

Others worshiped broccoli, as if it were God-like.

Inni wielbili brokuły jak Boga.

But mostly they didn't eat broccoli.

Ale zazwyczaj nie jedli brokułów.

Instead they were sold on yogurt,

Zamiast tego mieli jogurt.

yogurt being almost as good as broccoli.

Jogurt prawie tak dobry jak brokuły.

Except, in reality, the way the industry sold yogurt

Tylko, że, w rzeczywistości przemysł sprzedawał jogurt

was to convert it to something much more akin to ice cream.

przetworzony na coś bardziej podobnego do lodów.

Similarly, let's look at a granola bar.

Analogicznie, przyjrzyjmy się batonikom z ziaren.

You think that that might be healthy food,

Mogło by się zdawać, że to zdrowe jedzenie,

but in fact, if you look at the ingredient list,

ale w rzeczywistości, jeżeli spojrzysz na skład,

it's closer in form to a Snickers than it is to oatmeal.

bliżej mu do Snikersa niż do owsianki.

Sadly, it was at this time that the family dinner was put in a coma,

Niestety właśnie wtedy rodzinna kolacja zapadła w śpiączkę,

if not actually killed --

o ile nie została zabita.

the beginning of the heyday of value-added food,

Początek złotej dekady wzbogaconego pożywienia,

which contained as many soy and corn products

które zawierało tyle soi i kukurydzy

as could be crammed into it.

ile dało się upchać.

Think of the frozen chicken nugget.

Pomyślcie o zamrożonych nuggetsach.

The chicken is fed corn, and then its meat is ground up,

Kurczak jest karmiony kukurydzą, potem jego mięso jest mielone

and mixed with more corn products to add bulk and binder,

i mieszane z kolejnymi produktami kukurydzianymi, jako wypełniacz i spoiwo,

and then it's fried in corn oil.

a następnie jest smażone w oleju kukurydzianym.

All you do is nuke it. What could be better?

Wystarczy odgrzać w mikrofali. Czy może być coś lepszego?

And zapped horribly, pathetically.

Strasznie, żałośnie przyspieszone.

By the '70s, home cooking was in such a sad state

Do lat 70-tych gotowanie w domu było w tak smutnym stanie,

that the high fat and spice contents of foods

że wysoki poziom tłuszczu i przypraw w jedzeniu

like McNuggets and Hot Pockets --

takim jak McNuggetsy czy Hot Pockets -

and we all have our favorites, actually --

każdy z nas ma swoje ulubione -

made this stuff more appealing than the bland things

był bardziej przekonujący, niż te mdłe rzeczy,

that people were serving at home.

które podawano w domu.

At the same time, masses of women were entering the workforce,

W tym samym czasie szeregi kobiet wchodziły na rynek pracy,

and cooking simply wasn't important enough

a gotowanie po prostu nie było wystarczająco ważne,

for men to share the burden.

aby zajęli się nim mężczyźni.

So now, you've got your pizza nights, you've got your microwave nights,

Więc mamy teraz noce z pizzą, noce z mikrofalówką,

you've got your grazing nights,

noce z podjadaniem,

you've got your fend-for-yourself nights and so on.

noce zrób-to-sam i tak dalej.

Leading the way -- what's leading the way?

Idąc dalej - co jest na czele stawki?

Meat, junk food, cheese:

Mięso, śmieciowe jedzenie, ser.

the very stuff that will kill you.

Kwintesencja tego, co cię zabije.

So, now we clamor for organic food.

Więc żądamy jedzenie organicznego.

That's good.

To dobrze.

And as evidence that things can actually change,

Dowodem na to, że sprawy się zmieniają

you can now find organic food in supermarkets,

jest pojawienie się jedzenia organicznego w supermarketach,

and even in fast-food outlets.

a nawet w barach szybkiej obsługi.

But organic food isn't the answer either,

Ale jedzenie organiczne też nie jest rozwiązaniem,

at least not the way it's currently defined.

przynajmniej nie w obecnej formie.

Let me pose you a question.

Pozwólcie, że zadam pytanie.

Can farm-raised salmon be organic,

Czy łosoś hodowlany może być organiczny,

when its feed has nothing to do with its natural diet,

jeżeli jego karma nie ma nic wspólnego z naturalną dietą -

even if the feed itself is supposedly organic, and the fish themselves

nawet jeżeli jest ona organiczna -

are packed tightly in pens, swimming in their own filth?

a ryby są ciasno upchane w kontenerach, pływając we własnym brudzie?

And if that salmon's from Chile, and it's killed down there

A jeżeli ten łosoś jest z Chile i tam jest zabijany,

and then flown 5,000 miles, whatever,

a następnie leci 5000, czy ileś tam, mil

dumping how much carbon into the atmosphere?

kiedy to dużo węgla jest emitowanego do atmosfery?

I don't know.

Nie wiem.

Packed in Styrofoam, of course,

Zapakowany w styropian oczywiście

before landing somewhere in the United States,

zanim wyląduje w Stanach,

and then being trucked a few hundred more miles.

a potem jeszcze wieziony ciężarówką kilkaset mil.

This may be organic in letter, but it's surely not organic in spirit.

Może to jest organiczne w teorii, ale na pewno nie jest organiczne duchem.

Now here is where we all meet.

I tu wszyscy się spotykamy.

The locavores, the organivores, the vegetarians,

Loklanożercy, organicznożercy, wegetarianie,

the vegans, the gourmets

weganie, specjaliści od jedzenia

and those of us who are just plain interested in good food.

i ci, którzy są po prostu zainteresowani dobrym jedzeniem.

Even though we've come to this from different points,

I mimo że przybyliśmy z innych miejsc,

we all have to act on our knowledge

wszyscy musimy wykorzystać naszą wiedzę,

to change the way that everyone thinks about food.

aby zmienić to, jak się myśli o jedzeniu.

We need to start acting.

Musimy zacząć działać.

And this is not only an issue of social justice, as Ann Cooper said --

Nie jest to tylko zagadnienie sprawiedliwości społecznej, jak powiedziała Ann Cooper -

and, of course, she's completely right --

ma ona oczywiście zupełną rację -

but it's also one of global survival.

ale jest to zagadnienie globalnego przetrwania.

Which bring me full circle and points directly to the core issue,

Co zamyka krąg i wskazuje bezpośrednio na główne zagadnienie,

the overproduction and overconsumption of meat and junk food.

jakim jest nadprodukcja i "nadkonsumpcja" mięsa i śmieciowego jedzenia.

As I said, 18 percent of greenhouse gases

Jak już wspomniałem, 18% gazów cieplarnianych

are attributed to livestock production.

jest emitowanych przy hodowli bydła.

How much livestock do you need to produce this?

Ile musi być bydła, żeby tyle tego wyprodukować?

70 percent of the agricultural land on Earth,

70% ziemi rolnej na ziemi.

30 percent of the Earth's land surface is directly or indirectly devoted

30% powierzchni ziemi jest bezpośrednio lub pośrednio przeznaczone

to raising the animals we'll eat.

na hodowle zwierząt, które jemy.

And this amount is predicted to double in the next 40 years or so.

I ta ilość ma się podwoić w ciągu następnych 40 lat.

And if the numbers coming in from China

A jeżeli liczby pochodzące z Chin

are anything like what they look like now,

są chociaż trochę takie, na jakie wyglądają,

it's not going to be 40 years.

to to nie będzie 40 lat.

There is no good reason for eating as much meat as we do.

Nie ma dobrego powodu, żeby jeść tyle mięsa.

And I say this as a man who has eaten a fair share of corned beef in his life.

I mówię to, jako człowiek, który w swoim życiu zjadł słuszną ilość wołowiny.

The most common argument is that we need nutrients --

Najpowszechniejszym argumentem jest to, że potrzebujemy wartości odżywczych,

even though we eat, on average, twice as much protein

mimo że jemy średnio dwa razy więcej białka

as even the industry-obsessed USDA recommends.

niż nawet wynosi rekomendacja Departament Rolnictwa USA.

But listen: experts who are serious about disease reduction

Słuchajcie, eksperci, którzy poważnie traktują redukcję diety,

recommend that adults eat just over half a pound of meat per week.

zalecają, aby dorośli jedli tylko około ćwierć kilo mięsa tygodniowo.

What do you think we eat per day? Half a pound.

Jak myślicie, ile jemy dziennie? Ćwierć kilo.

But don't we need meat to be big and strong?

Ale czy nie potrzebujemy mięsa, aby być dużymi i silnymi?

Isn't meat eating essential to health?

Czy jedzenie mięsa nie jest niezbędne dla zdrowia?

Won't a diet heavy in fruit and vegetables

Czy dieta owocowo-warzywna nie zmieni nas

turn us into godless, sissy, liberals?

w bezbożnych, ofermowatych liberałów?

(Laughter)

(Śmiech)

Some of us might think that would be a good thing.

Niektórzy mogą myśleć, że było by to niezłe.

But, no, even if we were all steroid-filled football players,

Ale nie, nawet jeżeli bylibyśmy wszyscy napakowanymi sterydami futbolistami,

the answer is no.

odpowiedź brzmi "nie".

In fact, there's no diet on Earth that meets

W zasadzie nie ma na świecie diety,

basic nutritional needs that won't promote growth,

która spełnia podstawowe zasady żywienia, która nie promowała by wzrostu,

and many will make you much healthier than ours does.

a wiele jest dużo zdrowszych niż nasza.

We don't eat animal products for sufficient nutrition,

Wcale nie jadamy produktów zwierzęcych aby zapewnić związki odżywcze,

we eat them to have an odd form of malnutrition, and it's killing us.

jemy je dla dziwacznej formy nie-odżywiania się i to nas zabija.

To suggest that in the interests of personal and human health

Zasugerowanie, że w interesie zdrowia osobistego i ludzkiego

Americans eat 50 percent less meat --

jest, aby Amerykanie jedli o połowę mniej mięsa,

it's not enough of a cut, but it's a start.

nie będzie wystarczającą redukcją, ale to jakiś początek.

It would seem absurd, but that's exactly what should happen,

Brzmiało by to absurdalnie, ale właśnie to powinno się stać

and what progressive people, forward-thinking people

i właśnie to postępowi ludzie

should be doing and advocating,

powinni robić i popularyzować,

along with the corresponding increase in the consumption of plants.

wraz ze wzrostem konsumpcji roślin.

I've been writing about food more or less omnivorously --

Pisałem o jedzeniu bardziej lub mniej "wszystkożernie" -

one might say indiscriminately -- for about 30 years.

- można by powiedzieć nierozważnie - przez około 30 lat.

During that time, I've eaten

Przez ten czas jadłem

and recommended eating just about everything.

i zalecałem jeść chyba wszystko.

I'll never stop eating animals, I'm sure,

Na pewno nie przestanę jeść zwierząt,

but I do think that for the benefit of everyone,

ale myślę, że z zyskiem dla wszystkich,

the time has come to stop raising them industrially

nadszedł czas, aby przestać hodować je taśmowo

and stop eating them thoughtlessly.

i zacząć je jeść mniej bezmyślnie.

Ann Cooper's right.

Ann Cooper ma rację.

The USDA is not our ally here.

Departament Rolnictwa USA nie jest naszym sojusznikiem.

We have to take matters into our own hands,

Musimy wziąć sprawy we własne ręce,

not only by advocating for a better diet for everyone --

nie tylko popularyzując lepszą dietę dla wszytkich -

and that's the hard part -- but by improving our own.

a to jest ta trudniejsza część - ale także poprawiając własną.

And that happens to be quite easy.

A to jest bardzo łatwe.

Less meat, less junk, more plants.

Jeść mniej mięsa, mniej śmieci, więcej roślin.

It's a simple formula: eat food.

To prosty przepis - jeść pożywienie.

Eat real food.

Jeść prawdziwe pożywienie.

We can continue to enjoy our food, and we continue to eat well,

Możemy wciąż delektować się jedzeniem i jednocześnie dobrze jeść.

and we can eat even better.

Możemy jeść nawet lepiej.

We can continue the search for the ingredients we love,

Możemy wciąż szukać składników, które uwielbiamy,

and we can continue to spin yarns about our favorite meals.

możemy wciąż opowiadać historyjki o naszym ulubionym jedzeniu.

We'll reduce not only calories, but our carbon footprint.

Możemy nie tylko zmniejszyć ilość kalorii, ale też nasz węglowy ślad.

We can make food more important, not less,

Możemy przykładać więcej - nie mniej - wagi do jedzenia

and save ourselves by doing so.

i uratować się dzięki temu.

We have to choose that path.

Musimy wybrać tę drogę.

Thank you.

Dziękuję.