The healing power of reading | Michelle Kuo

Vertaald door: Kim De Groot Nagekeken door: Axel Saffran

I want to talk today about how reading can change our lives

Ik wil vandaag praten over hoe lezen onze levens kan veranderen

and about the limits of that change.

en over de limieten van die verandering.

I want to talk to you about how reading can give us a shareable world

Ik wil vertellen over hoe lezen ons een deelbare wereld kan geven

van krachtige menselijke verbinding.

of powerful human connection.

But also about how that connection is always partial.

Maar ook over hoe die verbinding altijd maar deels bestaat,

How reading is ultimately a lonely, idiosyncratic undertaking.

en lezen uiteindelijk een eenzame, idiosyncratische onderneming is.

The writer who changed my life

De schrijver die mijn leven veranderde,

was the great African American novelist James Baldwin.

was de grote Afro-Amerikaanse romanschrijver James Baldwin.

When I was growing up in Western Michigan in the 1980s,

Toen ik opgroeide in West-Michigan in de jaren 80

there weren't many Asian American writers interested in social change.

waren niet veel Aziatisch-Amerikaanse auteurs bezig met sociale verandering.

And so I think I turned to James Baldwin

Ik denk dat ik me richtte op James Baldwin

as a way to fill this void, as a way to feel racially conscious.

om die leegte te vullen, om me raciaal bewust te voelen.

But perhaps because I knew I wasn't myself African American,

Maar misschien omdat ik wist dat ik zelf niet Afro-Amerikaans was,

I also felt challenged and indicted by his words.

voelde ik me ook getart en aangeklaagd door zijn woorden.

Especially these words:

Zeker door de volgende woorden:

"There are liberals who have all the proper attitudes,

"Liberalen ... lopen over van de juiste principes,

maar missen echte overtuigingen.

but no real convictions.

When the chips are down and you somehow expect them to deliver,

Als het menens wordt en je van hen verwacht dat ze handelen,

they are somehow not there."

zijn ze er plots niet."

They are somehow not there.

Ze zijn er plots niet.

I took those words very literally.

Ik nam die woorden heel letterlijk.

Where should I put myself?

Waar moest ik mezelf positioneren?

I went to the Mississippi Delta,

Ik ging naar de Mississipi Delta,

one of the poorest regions in the United States.

een van de armste gebieden in de Verenigde Staten.

This is a place shaped by a powerful history.

Deze plek is gevormd door een krachtige geschiedenis.

In the 1960s, African Americans risked their lives to fight for education,

In de jaren 60 riskeerden Afro-Amerikanen hun levens in de strijd voor educatie,

to fight for the right to vote.

voor het recht om te stemmen.

I wanted to be a part of that change,

Ik wou bijdragen aan die evolutie

to help young teenagers graduate and go to college.

en jongeren helpen om af te studeren en naar de universiteit te gaan.

When I got to the Mississippi Delta,

Toen ik aan de Mississipi Delta aankwam,

it was a place that was still poor,

was het nog steeds een plek van armoede,

still segregated,

van segregatie,

still dramatically in need of change.

die nog steeds echt nood had aan verandering.

My school, where I was placed,

De school waar ik geplaatst werd,

had no library, no guidance counselor,

had geen bibliotheek, geen studiebegeleider,

but it did have a police officer.

maar wel een politieagent.

Half the teachers were substitutes

De helft van de leerkrachten waren invalleraren

and when students got into fights,

en als studenten slaags raakten,

the school would send them to the local county jail.

stuurde de school hen naar de lokale gevangenis.

This is the school where I met Patrick.

Op deze school leerde ik Patrick kennen.

He was 15 and held back twice, he was in the eighth grade.

Hij was 15 en twee keer blijven zitten, hij zat in de tweede klas.

He was quiet, introspective,

Hij was stil en in zichzelf gekeerd,

like he was always in deep thought.

alsof hij altijd diep nadacht.

And he hated seeing other people fight.

Hij haatte het om anderen te zien vechten.

I saw him once jump between two girls when they got into a fight

Ik zag hem ooit eens tussen twee meisjes in gaan staan toen ze vochten,

and he got himself knocked to the ground.

waardoor hij op de grond geworpen werd.

Patrick had just one problem.

Patrick had slechts één probleem.

He wouldn't come to school.

Hij kwam niet naar school.

He said that sometimes school was just too depressing

Hij zei dat school soms te deprimerend was,

because people were always fighting and teachers were quitting.

omdat men altijd vocht en de leerkrachten vertrokken.

And also, his mother worked two jobs and was just too tired to make him come.

Bovendien had zijn moeder twee banen en was ze te moe om hem te doen gaan.

So I made it my job to get him to come to school.

Dus maakte ik het mijn taak hem naar school te doen komen.

And because I was crazy and 22 and zealously optimistic,

Omdat ik gek was en 22 en vurig optimistisch,

my strategy was just to show up at his house

was mijn strategie opdagen voor zijn huis met de vraag: "Hey, kom je naar school?"

and say, "Hey, why don't you come to school?"

And this strategy actually worked,

Die strategie werkte gek genoeg.

he started to come to school every day.

Hij begon elke dag naar school te komen.

And he started to flourish in my class.

Hij bloeide open in mijn les.

He was writing poetry, he was reading books.

Hij schreef poëzie, hij las boeken.

He was coming to school every day.

Hij kwam elke dag naar school.

Around the same time

In dezelfde periode

that I had figured out how to connect to Patrick,

waarin ik begrepen had hoe tot Patrick door te dringen,

I got into law school at Harvard.

mocht ik rechten gaan studeren aan Harvard.

I once again faced this question, where should I put myself,

Opnieuw moest ik me de vraag stellen: waar positioneer ik mezelf?

where do I put my body?

Waar plaats ik mijn lichaam?

And I thought to myself

Ik kwam tot de conclusie

that the Mississippi Delta was a place where people with money,

dat de Mississipi Delta een plek is waar mensen die geld hebben,

people with opportunity,

mensen die kansen hebben --

those people leave.

die mensen vertrekken.

And the people who stay behind

De mensen die achterblijven, hebben de kans niet om te vertrekken.

are the people who don't have the chance to leave.

I didn't want to be a person who left.

Ik wou niet iemand zijn die vertrok.

I wanted to be a person who stayed.

Ik wou iemand zijn die bleef.

On the other hand, I was lonely and tired.

Tegelijkertijd was ik eenzaam en moe.

And so I convinced myself that I could do more change

Ik overtuigde mezelf ervan dat ik meer zou kunnen veranderen,

on a larger scale if I had a prestigious law degree.

op een grotere schaal, met een prestigieus rechtendiploma.

So I left.

Dus vertrok ik.

Three years later,

Drie jaar later,

when I was about to graduate from law school,

toen ik op het punt stond om af te studeren,

my friend called me

belde een vriend me op

and told me that Patrick had got into a fight and killed someone.

om me te vertellen dat Patrick iemand gedood had in een gevecht.

I was devastated.

Ik was er kapot van.

Part of me didn't believe it,

Een deel van me geloofde het niet,

but part of me also knew that it was true.

maar een ander deel wist dat het waar was.

I flew down to see Patrick.

Ik nam het vliegtuig om Patrick te zien.

I visited him in jail.

Ik bezocht hem in de gevangenis.

And he told me that it was true.

Hij vertelde me dat het waar was,

That he had killed someone.

dat hij iemand gedood had.

And he didn't want to talk more about it.

Meer wou hij er niet over zeggen.

I asked him what had happened with school

Ik vroeg hem wat er gebeurd was op school

and he said that he had dropped out the year after I left.

en hij zei dat hij gestopt was in het jaar nadat ik vertrokken was.

And then he wanted to tell me something else.

Toen wou hij me iets anders vertellen.

He looked down and he said that he had had a baby daughter

Hij keek naar beneden en zei dat hij vader was van een meisje,

who was just born.

dat nog maar pas geboren was.

And he felt like he had let her down.

Hij had het gevoel dat hij haar gefaald had.

That was it, our conversation was rushed and awkward.

Dat was het; ons gesprek was haastig en stuntelig.

When I stepped outside the jail, a voice inside me said,

Toen ik de gevangenis verliet, zei een stem binnenin mij:

"Come back.

"Kom terug.

If you don't come back now, you'll never come back."

Als je nu niet terugkomt, dan kom je nooit meer terug."

So I graduated from law school and I went back.

Dus studeerde ik af en ging ik terug.

I went back to see Patrick,

Ik ging terug om Patrick te zien,

I went back to see if I could help him with his legal case.

om te kijken of ik hem kon helpen met zijn rechtszaak.

And this time, when I saw him a second time,

Toen ik hem die tweede keer zag, dacht ik dat ik een geweldig idee had.

I thought I had this great idea, I said,

"Hey, Patrick, why don't you write a letter to your daughter,

Ik zei: "Patrick, waarom schrijf je geen brief naar je dochter,

so that you can keep her on your mind?"

zodat je aan haar kunt blijven denken?"

And I handed him a pen and a piece of paper,

Ik gaf hem een pen en een blad papier

and he started to write.

en hij begon te schrijven.

But when I saw the paper that he handed back to me,

Maar toen ik het blad papier zag dat hij me teruggaf,

I was shocked.

was ik geschokt.

I didn't recognize his handwriting,

Ik herkende zijn handschrift niet en hij had domme spelfouten gemaakt.

he had made simple spelling mistakes.

And I thought to myself that as a teacher,

Als leerkracht wist ik

I knew that a student could dramatically improve

dat een student enorm kon verbeteren

in a very quick amount of time,

in een heel korte periode,

but I never thought that a student could dramatically regress.

maar ik had nooit gedacht dat een student enorm achteruit kon gaan.

What even pained me more,

Nog meer pijn deed het me,

was seeing what he had written to his daughter.

om te lezen wat hij aan zijn dochter geschreven had.

He had written,

Hij had geschreven:

"I'm sorry for my mistakes, I'm sorry for not being there for you."

"Sorry voor mijn fouten. Het spijt me dat ik er niet voor je ben."

And this was all he felt he had to say to her.

Dit was alles wat hij haar meende te kunnen zeggen.

And I asked myself how can I convince him that he has more to say,

Ik vroeg mezelf af hoe ik hem ervan kon overtuigen dat hij meer te zeggen had,

parts of himself that he doesn't need to apologize for.

dat hij kanten heeft waarvoor hij zich niet hoeft te excuseren.

I wanted him to feel

Ik wou dat hij voelde

that he had something worthwhile to share with his daughter.

dat hij heel wat meer met zijn dochter te delen had.

For every day the next seven months,

Elke dag gedurende de zeven maanden daarop

I visited him and brought books.

bezocht ik hem en nam ik boeken mee.

My tote bag became a little library.

Mijn draagtas werd een kleine bibliotheek.

I brought James Baldwin,

Ik bracht boeken van James Baldwin mee,

I brought Walt Whitman, C.S. Lewis.

van Walt Whitman en C.S. Lewis.

I brought guidebooks to trees, to birds,

Ik bracht gidsen mee over bomen en vogels

and what would become his favorite book, the dictionary.

en het boek dat zijn favoriet zou worden: het woordenboek.

On some days,

Op sommige dagen

we would sit for hours in silence, both of us reading.

zaten we uren in stilte, terwijl we allebei lazen.

And on other days,

Op andere dagen

we would read together, we would read poetry.

lazen we samen poëzie.

We started by reading haikus, hundreds of haikus,

We begonnen met het lezen van haiku's, honderden haiku's,

a deceptively simple masterpiece.

bedrieglijk eenvoudige meesterwerken.

And I would ask him, "Share with me your favorite haikus."

Dan vroeg ik hem om me zijn favoriete haiku's te tonen.

And some of them are quite funny.

Sommige daarvan zijn best grappig.

So there's this by Issa:

Deze, bijvoorbeeld, van Issa:

"Don't worry, spiders, I keep house casually."

"Geen zorgen, spinnen. Ik houd het huis slordig schoon."

And this: "Napped half the day, no one punished me!"

Of deze: "De halve dag geslapen, niemand heeft me gestraft!"

And this gorgeous one, which is about the first day of snow falling,

Deze prachtige haiku gaat dan weer over de eerste dag van sneeuwval:

"Deer licking first frost from each other's coats."

"Herten die de eerste vorst van elkanders vacht likken."

There's something mysterious and gorgeous

Er is iets mysterieus en prachtigs,

just about the way a poem looks.

alleen al aan hoe een gedicht eruitziet.

The empty space is as important as the words themselves.

De spaties zijn even belangrijk als de woorden zelf.

We read this poem by W.S. Merwin,

We lazen een gedicht van W.S. Merwin,

which he wrote after he saw his wife working in the garden

dat hij geschreven had toen hij zijn vrouw in de tuin had zien werken

and realized that they would spend the rest of their lives together.

en besefte dat ze de rest van hun leven samen zouden doorbrengen.

"Let me imagine that we will come again

"Laat me me inbeelden dat we terugkomen

when we want to and it will be spring

wanneer we dat willen en dat het lente zal zijn.

We will be no older than we ever were

We zullen niet ouder zijn dan we ooit waren.

The worn griefs will have eased like the early cloud

Het versleten verdriet zal verlicht zijn zoals de vroege wolk

through which morning slowly comes to itself"

waarin de ochtend langzaam tot zichzelf komt."

I asked Patrick what his favorite line was, and he said,

Ik vroeg Patrick naar zijn favoriete regel en hij reciteerde deze:

"We will be no older than we ever were."

"We zullen niet ouder zijn dan we ooit waren."

He said it reminded him of a place where time just stops,

Hij zei dat het hem deed denken aan een plek waar de tijd stilstaat,

where time doesn't matter anymore.

waar de tijd geen belang meer heeft.

And I asked him if he had a place like that,

Ik vroeg hem of hij zo'n plek had, waar de tijd eeuwig duurt.

where time lasts forever.

And he said, "My mother."

Hij zei: "Bij mijn moeder."

When you read a poem alongside someone else,

Wanneer je een gedicht leest in het gezelschap van iemand anders,

the poem changes in meaning.

verandert de betekenis van dat gedicht.

Because it becomes personal to that person, becomes personal to you.

Het wordt iets persoonlijks, voor die persoon en voor jou.

We then read books, we read so many books,

Daarna lazen we boeken, zo veel boeken.

we read the memoir of Frederick Douglass,

We lazen de autobiografie van Frederick Douglass,

an American slave who taught himself to read and write

een Amerikaanse slaaf die zichzelf heeft leren lezen en schrijven

and who escaped to freedom because of his literacy.

en die uit zijn ketenen ontsnapte dankzij zijn geletterdheid.

I had grown up thinking of Frederick Douglass as a hero

Toen ik opgroeide, zag ik hem als een held

and I thought of this story as one of uplift and hope.

en voor mij was dit verhaal er een van aanmoediging en hoop,

But this book put Patrick in a kind of panic.

maar Patrick kreeg er een paniekerig gevoel door.

He fixated on a story Douglass told of how, over Christmas,

Hij fixeerde zich op een verhaal waarin Douglass vertelde hoe, met Kerstmis,

masters give slaves gin

bazen hun slaven gin gaven

as a way to prove to them that they can't handle freedom.

om hen te bewijzen dat ze geen vrijheid aankonden,

Because slaves would be stumbling on the fields.

omdat de slaven dan over de velden heen strompelden.

Patrick said he related to this.

Patrick betrok dit op zichzelf.

He said that there are people in jail who, like slaves,

Hij zei dat sommige mensen in de gevangenis, net zoals slaven,

don't want to think about their condition,

niet over hun toestand willen nadenken,

because it's too painful.

omdat het te pijnlijk is.

Too painful to think about the past,

Te pijnlijk om aan het verleden te denken,

too painful to think about how far we have to go.

te pijnlijk om te denken aan hoe ver we te gaan hebben.

His favorite line was this line:

Zijn favoriete regel was de volgende:

"Anything, no matter what, to get rid of thinking!

"Eender wat, maakte niet uit wat, om te stoppen met denken!

It was this everlasting thinking of my condition that tormented me."

Het was het eeuwige denken aan mijn toestand dat me kwelde."

Patrick said that Douglass was brave to write, to keep thinking.

Patrick vond Douglass moedig omdat hij schreef en bleef nadenken.

But Patrick would never know how much he seemed like Douglass to me.

Hij wist echter niet hoeveel hij voor mij op Douglass leek,

How he kept reading, even though it put him in a panic.

zoals hij bleef lezen, ook al deed het hem panikeren.

He finished the book before I did,

Hij had het boek eerder uit dan ik,

reading it in a concrete stairway with no light.

lezend op een betonnen trap zonder licht.

And then we went on to read one of my favorite books,

Daarna lazen we een van mijn favoriete boeken:

Marilynne Robinson's "Gilead,"

Gilead van Marilynne Robinson,

which is an extended letter from a father to his son.

dat geschreven is als een lange brief van een vader aan zijn zoon.

He loved this line:

Hij hield van deze regel:

"I'm writing this in part to tell you

"Ik schrijf dit deels om je te zeggen

that if you ever wonder what you've done in your life ...

dat als je je ooit afvraagt wat je in je leven bereikt hebt ...

you have been God's grace to me,

je een godsgeschenk voor me geweest bent,

a miracle, something more than a miracle."

een mirakel, nog meer dan een mirakel."

Something about this language, its love, its longing, its voice,

Iets in die woorden, de liefde, het verlangen, de stem erin,

rekindled Patrick's desire to write.

maakte dat Patrick weer wou schrijven.

And he would fill notebooks upon notebooks

Hij vulde schrift na schrift

with letters to his daughter.

met brieven aan zijn dochter.

In these beautiful, intricate letters,

In die mooie, gedetailleerde brieven

he would imagine him and his daughter going canoeing down the Mississippi river.

beeldde hij zichzelf en zijn dochter in, al kanoënd op de Mississipi.

He would imagine them finding a mountain stream

Hij beeldde zich in hoe ze een bergrivier vonden

with perfectly clear water.

met prachtig helder water.

As I watched Patrick write,

Wanneer ik Patrick zag schrijven,

I thought to myself,

vroeg ik aan mezelf

and I now ask all of you,

en nu ook aan jullie allen:

how many of you have written a letter to somebody you feel you have let down?

wie van jullie heeft een brief geschreven aan iemand die je hebt teleurgesteld?

It is just much easier to put those people out of your mind.

Het is nu eenmaal veel gemakkelijker om niet aan die mensen te denken.

But Patrick showed up every day, facing his daughter,

Maar Patrick confronteerde zichzelf elke dag met zijn dochter

holding himself accountable to her,

en hield zichzelf verantwoordelijk ten opzichte van haar,

word by word with intense concentration.

met elk woord dat hij schreef met intense concentratie.

I wanted in my own life

In mijn eigen leven

to put myself at risk in that way.

wou ik me ook zo blootstellen.

Because that risk reveals the strength of one's heart.

Je zo blootstellen, onthult de kracht van je hart.

Let me take a step back and just ask an uncomfortable question.

Laat me even een stap terugzetten en een onaangename vraag stellen.

Who am I to tell this story, as in this Patrick story?

Wie ben ik om het verhaal van Patrick te vertellen?

Patrick's the one who lived with this pain

Patrick is degene die geleefd heeft met deze pijn.

and I have never been hungry a day in my life.

Ik heb geen dag in mijn leven honger geleden.

I thought about this question a lot,

Ik heb hier veel over nagedacht,

but what I want to say is that this story is not just about Patrick.

maar dit verhaal gaat niet alleen over Patrick.

It's about us,

Het gaat over ons, over de ongelijkheid tussen ons.

it's about the inequality between us.

The world of plenty

De wereld van overvloed

that Patrick and his parents and his grandparents

waarvan Patrick en zijn ouders en zijn grootouders

have been shut out of.

afgesloten zijn.

In this story, I represent that world of plenty.

In dit verhaal vertegenwoordig ik die wereld van overvloed.

And in telling this story, I didn't want to hide myself.

In het vertellen van dit verhaal wou ik mezelf niet verbergen,

Hide the power that I do have.

noch de macht die ik wel degelijk bezit.

In telling this story, I wanted to expose that power

Met het vertellen van dit verhaal wou ik die macht blootleggen,

and then to ask,

om vervolgens te vragen:

how do we diminish the distance between us?

hoe verminderen we de afstand tussen ons?

Reading is one way to close that distance.

Lezen is één manier om die afstand te overbruggen.

It gives us a quiet universe that we can share together,

Het geeft ons een stil universum dat we samen kunnen delen,

that we can share in equally.

dat we allen in gelijke mate kunnen delen.

You're probably wondering now what happened to Patrick.

Je vraagt je nu waarschijnlijk af wat er met Patrick gebeurd is.

Did reading save his life?

Heeft lezen zijn leven gered?

It did and it didn't.

Ja en neen.

When Patrick got out of prison,

Toen Patrick de gevangenis verliet, was zijn dagelijks leven ondraaglijk.

his journey was excruciating.

Employers turned him away because of his record,

Werkgevers wezen hem af omwille van zijn strafblad.

his best friend, his mother, died at age 43

Zijn beste vriendin, zijn moeder, stierf op 43-jarige leeftijd

from heart disease and diabetes.

door een hartziekte en diabetes.

He's been homeless, he's been hungry.

Hij is dakloos geweest en heeft honger geleden.

So people say a lot of things about reading that feel exaggerated to me.

Mensen zeggen vele dingen over lezen die mij overdreven lijken.

Being literate didn't stop him form being discriminated against.

Geletterd zijn weerhield hem er niet van om gediscrimineerd te worden.

It didn't stop his mother from dying.

Het heeft niet voorkomen dat zijn moeder stierf.

So what can reading do?

Dus hoe kan lezen helpen?

I have a few answers to end with today.

Ik heb een aantal antwoorden om vandaag mee te eindigen.

Reading charged his inner life

Lezen verrijkte zijn innerlijke leven

with mystery, with imagination,

met mysterie, met verbeeldingskracht,

with beauty.

met schoonheid.

Reading gave him images that gave him joy:

Lezen gaf hem beelden die hem vreugde boden:

mountain, ocean, deer, frost.

berg, oceaan, hert, vorst.

Words that taste of a free, natural world.

Woorden die smaken naar een vrije, natuurlijke wereld.

Reading gave him a language for what he had lost.

Lezen gaf hem een taal om uit te drukken wat hij verloren had.

How precious are these lines from the poet Derek Walcott?

Hoe prachtig zijn deze regels van de dichter Derek Walcott?

Patrick memorized this poem.

Patrick leerde dit gedicht van buiten:

"Days that I have held,

"Dagen die ik vasthield,

days that I have lost,

dagen die ik verloren ben,

days that outgrow, like daughters,

dagen die ontgroeien, zoals dochters,

my harboring arms."

aan mijn herbergende armen."

Reading taught him his own courage.

Lezen leerde hem zijn eigen moed kennen.

Remember that he kept reading Frederick Douglass,

Herinner je dat hij de boeken van Frederick Douglass bleef lezen,

even though it was painful.

ook al was het pijnlijk.

He kept being conscious, even though being conscious hurts.

Hij bleef bewust, ook al deed het pijn.

Reading is a form of thinking,

Lezen is een vorm van denken.

that's why it's difficult to read because we have to think.

Daarom is het moeilijk om te lezen, omdat we moeten denken.

And Patrick chose to think, rather than to not think.

Patrick koos ervoor om te denken, eerder dan om niet te denken.

Tot slot gaf lezen hem een taal om tegen zijn dochter te spreken.

And last, reading gave him a language to speak to his daughter.

Reading inspired him to want to write.

Lezen inspireerde hem om te schrijven.

The link between reading and writing is so powerful.

De link tussen lezen en schrijven is zo krachtig.

When we begin to read,

Wanneer we beginnen met lezen, beginnen we woorden te vinden.

we begin to find the words.

And he found the words to imagine the two of them together.

Hij vond de woorden om zich hen beiden samen in te beelden.

He found the words

Hij vond de woorden

to tell her how much he loved her.

om haar te zeggen hoeveel hij van haar hield.

Reading also changed our relationship with each other.

Lezen veranderde ook de relatie die we met elkaar hadden.

Het gaf ons de gelegenheid tot intimiteit,

It gave us an occasion for intimacy,

to see beyond our points of view.

om verder te kijken dan onze eigen gezichtspunten.

And reading took an unequal relationship

Bovendien veranderde lezen onze ongelijke relatie

and gave us a momentary equality.

in een van tijdelijke gelijkheid.

When you meet somebody as a reader,

Als je iemand leert kennen als lezer,

leer je hem voor de eerste keer kennen,

you meet him for the first time,

newly, freshly.

opnieuw.

There is no way you can know what his favorite line will be.

Je kan niet weten wat zijn favoriete regel zal zijn,

What memories and private griefs he has.

wat voor herinneringen en persoonlijk verdriet hij heeft.

And you face the ultimate privacy of his inner life.

Je wordt geconfronteerd met de ultieme privacy van zijn innerlijke leven.

And then you start to wonder, "Well, what is my inner life made of?

Vervolgens vraag je je af: waaruit bestaat mijn innerlijke leven?

What do I have that's worthwhile to share with another?"

Wat daarvan is de moeite waard om te delen met iemand anders?

I want to close

Ik wil afsluiten ...

on some of my favorite lines from Patrick's letters to his daughter.

met enkele van mijn favoriete zinnen uit de brieven van Patrick aan zijn dochter.

"The river is shadowy in some places

"De rivier is obscuur op sommige plekken,

but the light shines through the cracks of trees ...

maar licht schijnt doorheen de spleten van de bomen ...

On some branches hang plenty of mulberries.

Aan sommige takken hangen volop moerbeien.

You stretch your arm straight out to grab some."

Je strekt je arm uit om enkele te plukken."

And this lovely letter, where he writes,

Of deze schattige brief, waarin hij schrijft:

"Close your eyes and listen to the sounds of the words.

"Sluit je ogen en luister naar de klanken van de woorden.

I know this poem by heart

Ik ken dit gedicht van buiten

en ik zou het fijn vinden als jij het ook kent."

and I would like you to know it, too."

Thank you so much everyone.

Enorm bedankt, iedereen.

(Applause)

(Applaus)