Let the environment guide our development | Johan Rockstrom

425,376 views ・ 2010-08-31

TED


Dubbelklik op de Engelse ondertitels hieronder om de video af te spelen.

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Els De Keyser
00:15
We live on a human-dominated planet,
0
15260
3000
We wonen op een door de mens gedomineerde wereld,
00:18
putting unprecedented pressure
1
18260
2000
met een druk zonder precedent
00:20
on the systems on Earth.
2
20260
2000
op de systemen op aarde.
00:22
This is bad news, but perhaps surprising to you,
3
22260
2000
Dit is slecht nieuws, maar misschien verrassend voor u,
00:24
it's also part of the good news.
4
24260
2000
is het ook een deel van het goede nieuws.
00:26
We're the first generation -- thanks to science --
5
26260
3000
We zijn de eerste generatie die, dankzij de wetenschap,
00:29
to be informed that we may be
6
29260
2000
geïnformeerd worden dat wij misschien bezig zijn
00:31
undermining the stability and the ability
7
31260
2000
met het ondermijnen van de stabiliteit en het vermogen
00:33
of planet Earth
8
33260
2000
van de planeet Aarde
00:35
to support human development as we know it.
9
35260
2000
om de menselijke ontwikkeling te ondersteunen zoals wij die kennen.
00:37
It's also good news, because the planetary risks we're facing
10
37260
3000
Het is ook goed nieuws, omdat de planetaire risico's
00:40
are so large,
11
40260
2000
waarmee we geconfronteerd worden, zo groot zijn,
00:42
that business as usual is not an option.
12
42260
2000
dat 'gewoon blijven voortdoen' geen optie meer is.
00:44
In fact, we're in a phase
13
44260
2000
In feite zijn we in een fase
00:46
where transformative change is necessary,
14
46260
3000
waar transformatieve verandering nodig is,
00:49
which opens the window for innovation,
15
49260
2000
wat een venster voor innovatie opent,
00:51
for new ideas and new paradigms.
16
51260
3000
voor nieuwe ideeën en nieuwe paradigma's.
00:54
This is a scientific journey on the challenges facing humanity
17
54260
3000
Dit is een wetenschappelijke reis naar de uitdagingen voor de mensheid
00:57
in the global phase of sustainability.
18
57260
2000
in de mondiale fase van duurzaamheid.
00:59
On this journey, I'd like to bring, apart from yourselves,
19
59260
3000
Op deze reis zou ik, behalve uzelf, iemand willen meenemen,
01:02
a good friend,
20
62260
2000
een goede vriend,
01:04
a stakeholder, who's always absent
21
64260
2000
een belanghebbende, die altijd afwezig is
01:06
when we deal with the negotiations on environmental issues,
22
66260
2000
als we ons bezig houden met onderhandelingen over milieuvraagstukken,
01:08
a stakeholder who refuses to compromise --
23
68260
3000
een belanghebbende die elk compromis weigert -
01:11
planet Earth.
24
71260
2000
namelijk de planeet Aarde.
01:13
So I thought I'd bring her with me today on stage,
25
73260
3000
Dus heb ik hem vandaag op het podium meegebracht,
01:16
to have her as a witness
26
76260
2000
als getuige
01:18
of a remarkable journey,
27
78260
3000
van een opmerkelijke reis,
01:21
which humbly reminds us
28
81260
2000
die ons nederig herinnert aan
01:23
of the period of grace we've had
29
83260
2000
de periode van genade die we hebben gehad
01:25
over the past 10,000 years.
30
85260
2000
in de afgelopen 10.000 jaar.
01:27
This is the living conditions on the planet over the last 100,000 years.
31
87260
3000
Dit zijn de levensomstandigheden op de planeet in de afgelopen 100.000 jaar.
01:30
It's a very important period --
32
90260
2000
Het is een heel belangrijke periode. Het is ongeveer de helft van de periode
01:32
it's roughly half the period when we've been fully modern humans on the planet.
33
92260
3000
waarin we als volledig moderne mensen op deze planeet rondliepen.
01:35
We've had the same, roughly, abilities
34
95260
2000
Wij hadden ruwweg dezelfde vaardigheden
01:37
that developed civilizations as we know it.
35
97260
2000
die beschavingen zoals wij die kennen hebben ontwikkeld.
01:39
This is the environmental conditions on the planet.
36
99260
2000
Dit zijn de milieu-omstandigheden op de planeet.
01:41
Here, used as a proxy, temperature variability.
37
101260
3000
Hier weergegeven door temperatuurvariaties.
01:44
It was a jumpy ride. 80,000 years back in a crisis,
38
104260
3000
Het was een hobbelige rit. 80.000 jaar terug tijdens een crisis,
01:47
we leave Africa, we colonize Australia
39
107260
2000
verlaten we Afrika, koloniseren we Australië
01:49
in another crisis, 60,000 years back,
40
109260
2000
tijdens een andere crisis, 60.000 jaar geleden,
01:51
we leave Asia for Europe
41
111260
2000
vertrekken we uit Azië naar Europa,
01:53
in another crisis, 40,000 years back,
42
113260
2000
in nog een andere crisis, 40.000 jaar terug,
01:55
and then we enter
43
115260
2000
en dan komen we in
01:57
the remarkably stable Holocene phase,
44
117260
3000
de opmerkelijk stabiele fase, het Holoceen,
02:00
the only period in the whole history of the planet,
45
120260
3000
de enige periode in de hele geschiedenis van de planeet,
02:03
that we know of, that can support human development.
46
123260
2000
voor zover we weten, die de menselijke ontwikkeling kan ondersteunen.
02:05
A thousand years into this period,
47
125260
2000
Na duizend jaar in deze periode,
02:07
we abandon our hunting and gathering patterns.
48
127260
3000
verlaten we de gewoonten van jagen en verzamelen.
02:10
We go from a couple of million people
49
130260
2000
We gaan van een paar miljoen mensen
02:12
to the seven billion people we are today.
50
132260
2000
naar de zeven miljard mensen die we nu hebben,
02:14
The Mesopotamian culture: we invent agriculture,
51
134260
2000
De Mesopotamische cultuur: we vinden landbouw uit,
02:16
we domesticate animals and plants.
52
136260
2000
we domesticeren dieren en planten.
02:18
You have the Roman, the Greek and the story as you know it.
53
138260
3000
Je had ook nog de Romeinen en de Grieken. Enfin, je kent het verhaal.
02:21
The only phase, as we know it
54
141260
2000
Dit is de enige plek, zoals wij die kennen,
02:23
that can support humanity.
55
143260
2000
die de mensheid kan ondersteunen.
02:25
The trouble is we're putting a quadruple sqeeze
56
145260
2000
Het probleem is dat we een viervoudige druk zetten
02:27
on this poor planet,
57
147260
2000
op deze arme planeet,
02:29
a quadruple sqeeze, which, as its first squeeze,
58
149260
3000
een viervoudige druk, met als eerste,
02:32
has population growth of course.
59
152260
3000
de bevolkingsgroei, natuurlijk.
02:35
Now, this is not only about numbers;
60
155260
2000
Nu, dit gaat niet alleen over aantallen.
02:37
this is not only about the fact that we're seven billion people
61
157260
2000
Dit gaat niet alleen over het feit dat we met zeven miljard mensen
02:39
committed to nine billion people, it's an equity issue as well.
62
159260
3000
op weg zijn naar negen miljard mensen, er is ook een probleem van billijkheid.
02:42
The majority of the environmental impacts on the planet
63
162260
2000
De meerderheid van de milieueffecten op de planeet
02:44
have been caused by the rich minority,
64
164260
2000
zijn veroorzaakt door de rijke minderheid,
02:46
the 20 percent that jumped onto the industrial bandwagon
65
166260
2000
de 20 procent die op de industriële kar
02:48
in the mid-18th century.
66
168260
2000
is gesprongen in het midden van de 18e eeuw.
02:50
The majority of the planet,
67
170260
2000
De meerderheid van de planeet
02:52
aspiring for development, having the right for development,
68
172260
2000
streeft naar ontwikkeling, heeft daar recht op,
02:54
are in large aspiring for an unsustainable lifestyle,
69
174260
3000
maar streeft ook naar dezelfde onhoudbare levensstijl,
02:57
a momentous pressure.
70
177260
2000
een enorme druk.
02:59
The second pressure on the planet is, of course the climate agenda --
71
179260
2000
De tweede druk op de planeet is, uiteraard, het klimaat.
03:01
the big issue -- where the policy interpretation of science
72
181260
2000
De hamvraag is: de beleidsinterpretatie van de wetenschap
03:03
is that it would be enough
73
183260
2000
is dat het genoeg zou zijn om
03:05
to stabilize greenhouse gases at 450 ppm
74
185260
3000
de uitstoot van broeikasgassen te stabiliseren op 450 ppm
03:08
to avoid average temperatures
75
188260
2000
om stijgingen van de gemiddelde temperaturen te vermijden
03:10
exceeding two degrees,
76
190260
2000
van meer dan twee graden,
03:12
to avoid the risk that we may be destabilizing
77
192260
2000
om het risico te vermijden om
03:14
the West Antarctic Ice Sheet,
78
194260
2000
de West-Antarctische ijskap te destabiliseren,
03:16
holding six meters -- level rising,
79
196260
2000
die het zeeniveau met 6 meter zou doen rijzen,
03:18
the risk of destabilizing the Greenland Ice Sheet,
80
198260
2000
of het risico van destabilisatie van de Groenlandse ijskap,
03:20
holding another seven meters -- sea level rising.
81
200260
2000
die de zeespiegel nog eens 7 meter zou laten stijgen.
03:22
Now, you would have wished the climate pressure
82
202260
2000
Nu zou u wel willen dat de klimaatsdruk
03:24
to hit a strong planet, a resilient planet,
83
204260
2000
een sterke en veerkrachtige planeet zou treffen,
03:26
but unfortunately, the third pressure
84
206260
2000
maar helaas, de derde druk
03:28
is the ecosystem decline.
85
208260
2000
is de afbrokkeling van het ecosysteem.
03:30
Never have we seen, in the past 50 years,
86
210260
2000
Nog nooit hebben we in de afgelopen 50 jaar,
03:32
such a sharp decline
87
212260
2000
een dergelijk scherpe daling gezien
03:34
of ecosystem functions and services on the planet,
88
214260
3000
van ecosysteemfuncties en -diensten op de planeet.
03:37
one of them being the ability to regulate climate on the long term,
89
217260
3000
Een daarvan is de mogelijkheid om het klimaat te regelen op de lange termijn,
03:40
in our forests, land and biodiversity.
90
220260
3000
door onze bossen, land en biodiversiteit.
03:43
The forth pressure is surprise,
91
223260
2000
De vierde druk is verrassing:
03:45
the notion and the evidence
92
225260
2000
het begrip en het bewijs
03:47
that we need to abandon our old paradigm,
93
227260
2000
dat we nodig hebben om ons oude paradigma te verlaten,
03:49
that ecosystems behave linearly, predictably,
94
229260
3000
dat ecosystemen zich lineair gedragen, voorspelbaar,
03:52
controllably in our -- so to say -- linear systems,
95
232260
3000
controleerbaar door onze zogezegd lineaire systemen,
03:55
and that in fact, surprise is universal,
96
235260
2000
en dat verrassing in feite universeel is,
03:57
as systems tip over very rapidly, abruptly
97
237260
2000
als systemen kantelen dan gaat dat vaak zeer snel, abrupt
03:59
and often irreversibly.
98
239260
2000
en onomkeerbaar.
04:01
This, dear friends, poses a human pressure on the planet
99
241260
3000
Dit, beste vrienden, vormt een menselijke druk op de planeet
04:04
of momentous scale.
100
244260
3000
van de grootste schaal.
04:07
We may, in fact, have entered a new geological era --
101
247260
3000
We hebben een nieuw geologisch tijdperk,
04:10
the Anthropocene,
102
250260
2000
het Anthropoceen, ingeluid
04:12
where humans are the predominant driver of change
103
252260
2000
waar mensen de belangrijkste oorzaak
04:14
at a planetary level.
104
254260
2000
van veranderingen op planetair niveau zijn.
04:16
Now, as a scientist,
105
256260
2000
Nu, als wetenschapper,
04:18
what's the evidence for this?
106
258260
2000
wat is het bewijs hiervoor?
04:20
Well, the evidence is,
107
260260
2000
Nou, het bewijs is,
04:22
unfortunately, ample.
108
262260
2000
helaas, overvloedig.
04:24
It's not only carbon dioxide
109
264260
2000
Het is niet alleen kooldioxide
04:26
that has this hockey stick pattern of accelerated change.
110
266260
3000
dat dit hockeystickpatroon van versnelde verandering laat zien.
04:29
You can take virtually any parameter
111
269260
2000
U kunt vrijwel elke parameter nemen
04:31
that matters for human well-being --
112
271260
2000
die van invloed is op het menselijk welzijn -
04:33
nitrous oxide, methane,
113
273260
2000
lachgas, methaan,
04:35
deforestation, overfishing
114
275260
2000
ontbossing, overbevissing
04:37
land degredation, loss of species --
115
277260
3000
landdegradatie, verlies van soorten -
04:40
they all show the same pattern
116
280260
2000
ze vertonen allemaal hetzelfde patroon
04:42
over the past 200 years.
117
282260
3000
in de afgelopen 200 jaar.
04:45
Simultaneously, they branch off in the mid-50s,
118
285260
3000
Tegelijkertijd gaan ze in het midden van de jaren '50 sneller stijgen,
04:48
10 years after the Second World War,
119
288260
3000
10 jaar na de tweede wereldoorlog,
04:51
showing very clearly that the great acceleration of the human enterprise
120
291260
3000
waaruit zeer duidelijk blijkt dat de grote versnelling van de menselijke onderneming
04:54
starts in the mid-50s.
121
294260
2000
begint in het midden van de jaren '50.
04:56
You see, for the first time, an imprint on the global level.
122
296260
3000
Je ziet voor het eerst een invloed op mondiaal niveau.
04:59
And I can tell you,
123
299260
2000
En ik kan je vertellen dat je,
05:01
you enter the disciplinary research in each of these,
124
301260
2000
als je het disciplinair onderzoek hierin volgt,
05:03
you find something remarkably important,
125
303260
3000
iets opmerkelijk belangrijks vindt,
05:06
the conclusion that we may have come to the point
126
306260
3000
de conclusie dat we op het punt zijn gekomen
05:09
where we have to bend the curves,
127
309260
2000
waar we de trend om moeten buigen,
05:11
that we may have entered the most challenging and exciting decade
128
311260
3000
dat de meest uitdagende en spannende tien jaar
05:14
in the history humanity on the planet,
129
314260
3000
in de geschiedenis de mensheid op de planeet nu voor ons liggen.
05:17
the decade when we have to bend the curves.
130
317260
3000
Dit decennium toen we de trend moesten ombuigen.
05:20
Now, as if this was not enough --
131
320260
2000
Nu, alsof dit nog niet genoeg was -
05:22
to just bend the curves and understanding the accelerated pressure on the planet --
132
322260
3000
naast de trend ombuigen en de versnelde druk op de planeet begrijpen
05:25
we also have to recognize the fact
133
325260
2000
- moeten we ook het feit erkennen
05:27
that systems do have multiple stable states,
134
327260
3000
dat systemen meerdere stabiele toestanden hebben,
05:30
separated by thresholds -- illustrated here by this ball and cup diagram,
135
330260
3000
gescheiden door drempels - hier geïllustreerd door dit bal-en-beker-diagram,
05:33
where the depth of the cup is the resilience of the system.
136
333260
3000
waar de diepte van de beker staat voor de veerkracht van het systeem.
05:36
Now, the system may gradually --
137
336260
3000
Nu kan het systeem geleidelijk aan -
05:39
under pressure of climate change,
138
339260
2000
onder druk van de klimaatverandering,
05:41
erosion, biodiversity loss --
139
341260
2000
erosie, verlies aan biodiversiteit -
05:43
lose the depth of the cup, the resilience,
140
343260
2000
de diepte van de beker, de veerkracht, kwijtraken
05:45
but appear to be healthy
141
345260
2000
maar gezond lijken
05:47
and appear to suddenly, under a threshold,
142
347260
2000
en dan plotseling, op een drempel gekomen,
05:49
be tipping over. Upff.
143
349260
2000
omkantelen. Oef.
05:51
Sorry. Changing state
144
351260
3000
Sorry. Van toestand veranderen
05:54
and literally ending up
145
354260
2000
en dan letterlijk eindigen
05:56
in an undesired situation,
146
356260
3000
in een ongewenste situatie,
06:00
where new biophysical logic takes over,
147
360260
3000
waar nieuwe biofysische logica het overneemt,
06:03
new species take over, and the system gets locked.
148
363260
2000
nieuwe soorten nemen het over en het systeem wordt vergrendeld.
06:05
Do we have evidence of this? Yes, coral reef systems.
149
365260
3000
Hebben we hier bewijs van? Ja, koraalriffen.
06:09
Biodiverse, low-nutrient, hard coral systems
150
369260
3000
Biodiverse, laag-nutriënte, hardkoraalsystemen
06:12
under multiple pressures of overfishing,
151
372260
3000
onder druk van overbevissing,
06:15
unsustainable tourism, climate change.
152
375260
2000
niet-duurzaam toerisme, klimaatverandering.
06:17
A trigger and the system tips over,
153
377260
2000
De juiste aanzet en het systeem valt om,
06:19
loses its resilience,
154
379260
2000
verliest zijn veerkracht,
06:21
soft corals take over,
155
381260
2000
zachte koralen nemen het over,
06:23
and we get undesired systems
156
383260
2000
en we krijgen ongewenste systemen
06:25
that cannot support economic and social development.
157
385260
2000
die niet kunnen bijdragen aan economische en sociale ontwikkeling.
06:27
The Arctic -- a beautiful system --
158
387260
2000
De Noordelijke IJszee, een prachtig systeem,
06:29
a regulating biome at the planetary level,
159
389260
2000
een regulerend bioom op planetair niveau,
06:31
taking the knock after knock on climate change,
160
391260
3000
krijgt slag na slag de klimaatverandering te verduren,
06:34
appearing to be in a good state.
161
394260
2000
en lijkt toch in goede staat te zijn.
06:36
No scientist could predict that in 2007,
162
396260
2000
Geen wetenschapper kon voorspellen dat er in 2007
06:38
suddenly, what could be crossing a threshold.
163
398260
3000
een plotse drempeloverschrijding zou gebeuren.
06:41
The system suddenly, very surprisingly, loses 30 to 40 percent
164
401260
2000
Het systeem verliest plotseling, zeer verrassend,
06:43
of its summer ice cover.
165
403260
2000
30 tot 40 procent van de zomerse ijslaag.
06:45
And the drama is, of course, that
166
405260
2000
En het drama is, natuurlijk, dat wanneer
06:47
when the system does this, the logic may change.
167
407260
2000
het systeem dit doet, de logica kan omslaan.
06:49
It may get locked in an undesired state,
168
409260
2000
Het kan worden vergrendeld in een ongewenste toestand,
06:51
because it changes color, absorbs more energy,
169
411260
2000
doordat het van kleur verandert, absorbeert het meer energie,
06:53
and the system may get stuck.
170
413260
2000
en kan het systeem vastlopen.
06:55
In my mind, the largest red flag warning for humanity
171
415260
3000
In mijn mening, de grootste 'rode vlag'-waarschuwing voor de mensheid
06:58
that we are in a precarious situation.
172
418260
3000
dat we ons in een precaire situatie bevinden.
07:01
As a sideline, you know that the only red flag that popped up here
173
421260
3000
Een zijsprongetje: je weet ook dat de enige rode vlag die opdook
07:04
was a submarine from an unnamed country
174
424260
2000
een onderzeeër was van een niet nader genoemd land
07:06
that planted a red flag at the bottom of the Arctic
175
426260
3000
die een rode vlag plantte op de bodem van de Noordpool
07:09
to be able to control the oil resources.
176
429260
3000
om de olievoorraden te kunnen controleren.
07:12
Now, if we have evidence, which we now have,
177
432260
3000
Nu, als we de bewijzen hebben, en we hebben ze,
07:15
that wetlands, forests,
178
435260
2000
dat moerassen, bossen,
07:17
[unclear] monsoon system, the rainforests,
179
437260
2000
[onduidelijk], regenwouden,
07:19
behave in this nonlinear way.
180
439260
2000
zich op deze niet-lineaire manier gedragen.
07:21
30 or so scientists around the world
181
441260
2000
Een dertigtal wetenschappers van over de hele wereld
07:23
gathered and asked a question for the first time,
182
443260
2000
kwamen samen en stelden voor de eerste keer de vraag:
07:25
"Do we have to put the planet into the the pot?"
183
445260
2000
"Moeten we de planeet in het schema betrekken?"
07:27
So we have to ask ourselves:
184
447260
2000
Dus moeten we ons afvragen of we
07:29
are we threatening this extraordinarily stable Holocene state?
185
449260
4000
deze buitengewoon stabiele Holoceen-toestand bedreigen?
07:33
Are we in fact putting ourselves in a situation
186
453260
2000
Plaatsen we onszelf in een situatie
07:35
where we're coming too close
187
455260
2000
waar we te dicht komen bij
07:37
to thresholds that could lead
188
457260
2000
die drempels die zouden kunnen leiden
07:39
to deleterious and very undesired,
189
459260
2000
tot schadelijke en zeer ongewenste,
07:41
if now catastrophic, change
190
461260
2000
zelfs catastrofale veranderingen
07:43
for human development?
191
463260
2000
voor de menselijke ontwikkeling?
07:45
You know, you don't want to stand there.
192
465260
2000
Op zo'n plek wil je niet blijven staan.
07:47
In fact, you're not even allowed to stand
193
467260
2000
In feite mag je zelfs niet gaan staan
07:49
where this gentleman is standing,
194
469260
2000
waar deze man staat,
07:51
at the foaming, slippery waters at the threshold.
195
471260
3000
op de schuimende, gladde wateren bij de drempel.
07:54
In fact, there's a fence
196
474260
2000
In feite is er een hek
07:56
quite upstream of this threshold,
197
476260
2000
een heel stuk stroomopwaarts van deze drempel,
07:58
beyond which you are in a danger zone.
198
478260
2000
waarachter je je in een gevarenzone bevindt.
08:00
And this is the new paradigm,
199
480260
2000
En dit is het nieuwe paradigma,
08:02
which we gathered two, three years back,
200
482260
2000
dat we ons twee, drie jaar terug realiseerden,
08:04
recognizing that our old paradigm
201
484260
2000
erkennend dat ons oude paradigma
08:06
of just analyzing and pushing and predicting
202
486260
2000
om alleen parameters voor de toekomst te analyseren,
08:08
parameters into the future,
203
488260
2000
te duwen en te voorspellen,
08:10
aiming at minimalizing environmental impacts, is of the past.
204
490260
3000
gericht op het minimaliseren van milieu-effecten, passé is.
08:13
Now we to ask ourselves:
205
493260
2000
Nu moeten we ons afvragen:
08:15
which are the large environmental processes
206
495260
2000
welke zijn die grote ecologische processen
08:17
that we have to be stewards of
207
497260
2000
die we gaan moeten beheren
08:19
to keep ourselves safe in the Holocene?
208
499260
2000
om ons veilig in het Holoceen te houden?
08:21
And could we even,
209
501260
2000
En kunnen we zelfs
08:23
thanks to major advancements in Earth systems science,
210
503260
2000
dankzij de grote vooruitgang in de aardwetenschappen,
08:25
identify the thresholds,
211
505260
2000
die drempels identificeren,
08:27
the points where we may expect nonlinear change?
212
507260
3000
de punten waar we ons aan niet-lineaire verandering kunnen verwachten?
08:30
And could we even define
213
510260
2000
En misschien kunnen we zelfs
08:32
a planetary boundary, a fence,
214
512260
3000
een planetaire grens afbakenen, een hek,
08:35
within which we then have a safe operating space for humanity?
215
515260
3000
waarbinnen we een veilige werkruimte voor de mensheid hebben.
08:38
This work, which was published in "Nature,"
216
518260
2000
Dit werk, dat werd gepubliceerd in "Nature"
08:40
late 2009,
217
520260
2000
eind 2009,
08:42
after a number of years of analysis,
218
522260
2000
na een aantal jaren van analyse,
08:44
led to the final proposition
219
524260
3000
leidde tot de uiteindelijke propositie,
08:47
that we can only find
220
527260
2000
dat we slechts
08:49
nine planetary boundaries
221
529260
2000
negen planetaire grenzen kunnen vinden
08:51
with which, under active stewardship,
222
531260
3000
waarbinnen we, onder actief rentmeesterschap,
08:54
would allow ourselves to have a safe operating space.
223
534260
3000
een veilige exploitatieruimte zouden hebben.
08:57
These include, of course, climate.
224
537260
2000
Deze omvatten, uiteraard, het klimaat.
08:59
It may surprise you that it's not only climate.
225
539260
2000
Het zal u misschien verbazen dat het niet alleen het klimaat is.
09:01
But it shows that we are interconnected, among many systems on the planet,
226
541260
3000
Maar het blijkt dat we verbonden zijn met, van de vele systemen op de planeet,
09:04
with the three big systems, climate change,
227
544260
2000
de drie grote stelsels, te weten de klimaatverandering,
09:06
stratospheric ozone depletion and ocean acidification
228
546260
3000
de stratosferische ozonlaag en de verzuring van de oceaan
09:09
being the three big systems,
229
549260
2000
zijnde de drie grote systemen,
09:11
where the scientific evidence of large-scale thresholds
230
551260
3000
waar we wetenschappelijke bewijzen hebben van grootschalige drempels
09:14
in the paleo-record of the history of the planet.
231
554260
3000
in de geschiedenis van de planeet sinds haar ontstaan.
09:17
But we also include, what we call, the slow variables,
232
557260
3000
Maar wij betrekken hierin ook, wat wij de trage variabelen noemen,
09:20
the systems that, under the hood,
233
560260
2000
de systemen die, onder de motorkap,
09:22
regulate and buffer the capacity of the resilience of the planet --
234
562260
3000
de capaciteit van de veerkracht van de planeet reguleren en bufferen -
09:25
the interference of the big nitrogen and phosphorus cycles on the planet,
235
565260
3000
de wisselwerking van de grote cycli van stikstof en fosfor op de planeet,
09:28
land use change, rate of biodiversity loss,
236
568260
2000
veranderingen in landgebruik, de mate van het verlies aan biodiversiteit,
09:30
freshwater use,
237
570260
2000
zoetwatergebruik,
09:32
functions which regulate
238
572260
3000
functies die de biomassa op onze planeet
09:35
biomass on the planet, carbon sequestration, diversity.
239
575260
3000
reguleren, koolstofopslag, diversiteit.
09:38
And then we have two parameters which we were not able to quantify --
240
578260
3000
En dan hebben we twee parameters die we niet konden kwantificeren -
09:41
air pollution,
241
581260
2000
luchtvervuiling, inbegrepen opwarmende gassen
09:43
including warming gases and air-polluting sulfates and nitrates,
242
583260
3000
en luchtverontreinigende sulfaten en nitraten,
09:46
but also chemical pollution.
243
586260
3000
maar ook chemische verontreiniging.
09:49
Together, these form an integrated whole
244
589260
3000
Samen vormen deze een geïntegreerd geheel
09:52
for guiding human development in the Anthropocene,
245
592260
2000
voor het geleiden van de menselijke ontwikkeling in het Anthropoceen,
09:54
understanding that the planet
246
594260
2000
met dien verstande dat de planeet
09:56
is a complex self-regulating system.
247
596260
3000
een complex zelfregulerend systeem is.
09:59
In fact, most evidence indicates
248
599260
2000
In feite wijzen de meeste gegevens erop
10:01
that these nine may behave as three Musketeers,
249
601260
3000
dat deze negen zich gedragen als de drie musketiers -
10:04
"One for all. All for one."
250
604260
2000
"Een voor allen. Allen voor een."
10:06
You degrade forests, you go beyond the boundary on land,
251
606260
3000
Je vernielt bossen, je put het land uit tot voorbij het draagbare,
10:09
you undermine the ability of the climate system
252
609260
2000
je ondermijnt het vermogen van het klimaatsysteem
10:11
to stay stable.
253
611260
2000
om stabiel te blijven.
10:13
The drama here is, in fact, that
254
613260
2000
Het drama is hier in feite dat
10:15
it may show that the climate challenge
255
615260
2000
het kan zijn dat de klimaatverandering
10:17
is the easy one,
256
617260
2000
nog de gemakkelijkste uitdaging is,
10:19
if you consider the whole challenge
257
619260
2000
als je kijkt naar het geheel van de uitdagingen
10:21
of sustainable development.
258
621260
3000
van de duurzame ontwikkeling.
10:24
Now this is the Big Bang equivalent then of human development
259
624260
3000
Nu is dit het Big Bang equivalent van de menselijke ontwikkeling
10:27
within the safe operating space of the planetary boundaries.
260
627260
2000
binnen de veilige operationele ruimte van de planetaire mogelijkheden.
10:29
What you see here in black line is the safe operating space,
261
629260
3000
Wat u hier ziet in zwarte lijn is de veilige exploitatieruimte,
10:32
the quantified boundaries,
262
632260
2000
de gekwantificeerde grenzen,
10:34
as suggested by this analysis.
263
634260
2000
zoals gesuggereerd door deze analyse.
10:36
The yellow dot in the middle here is our starting point,
264
636260
2000
De gele stip in het midden hier is ons uitgangspunt,
10:38
the pre-industrial point,
265
638260
2000
het pre-industriële punt,
10:40
where we're very safely in the safe operating space.
266
640260
2000
waar we zeer veilig zitten in de veilige werkingsruimte.
10:42
In the '50s, we start branching out.
267
642260
3000
In de jaren '50 beginnen we uit te waaieren.
10:45
In the '60s already, through the green revolution
268
645260
2000
In de jaren '60 reeds gaan we via de groene revolutie
10:47
and the Haber-Bosch process
269
647260
2000
en het Haber-Bosch-proces
10:49
of fixing nitrogen from the atmosphere --
270
649260
2000
om stikstof uit de atmosfeer binden -
10:51
you know, human's today take out more nitrogen from the atmosphere
271
651260
3000
weet dat de mens van vandaag meer stikstof uit de atmosfeer opneemt
10:54
than the whole biosphere does naturally as a whole.
272
654260
3000
dan de hele biosfeer tezamen.
10:58
We don't transgress the climate boundary until the early '90s,
273
658260
3000
We overschrijden de klimaatgrens niet tot in de vroege jaren '90,
11:01
actually, right after Rio.
274
661260
2000
eigenlijk direct na Rio.
11:03
And today, we are in a situation where we estimate
275
663260
2000
En vandaag, bevinden we ons in een situatie waarin we denken
11:05
that we've transgressed three boundaries,
276
665260
2000
drie grenzen overschreden te hebben, ten eerste
11:07
the rate of biodiversity loss,
277
667260
2000
het tempo van verlies aan biodiversiteit,
11:09
which is the sixth extinction period in the history of humanity --
278
669260
3000
die de zesde uitstervingsperiode is in de geschiedenis van de mensheid -
11:12
one of them being the extinctions of the dinosaurs --
279
672260
3000
een daarvan was het uitsterven van de dinosaurussen -
11:15
nitrogen and climate change.
280
675260
2000
en dan ook nog stikstof en klimaatverandering.
11:17
But we still have some degrees of freedom on the others,
281
677260
2000
Maar we beschikken nog over een aantal graden van vrijheid voor de anderen,
11:19
but we are approaching fast
282
679260
2000
maar we komen er snel dichterbij wat betreft
11:21
on land, water, phosphorus and oceans.
283
681260
2000
land, water, fosfor en de oceanen.
11:23
But this gives a new paradigm
284
683260
2000
Maar dit geeft een nieuw paradigma om
11:25
to guide humanity,
285
685260
2000
de mensheid te leiden,
11:27
to put the light on our, so far
286
687260
3000
om het licht te laten schijnen op ons totnogtoe
11:30
overpowered industrial vehicle,
287
690260
2000
op hol geslagen industriële vehikel,
11:32
which operates as if
288
692260
2000
dat te keer gaat alsof
11:34
we're only on a dark, straight highway.
289
694260
3000
we ons alleen op een donkere, rechte snelweg bevinden.
11:37
Now the question then is:
290
697260
2000
Nu is dan de vraag:
11:39
how gloomy is this?
291
699260
2000
hoe uitzichtloos is dit allemaal?
11:41
Is then sustainable development utopia?
292
701260
2000
Is duurzame ontwikkeling dan een utopie?
11:43
Well, there's no science to suggest.
293
703260
2000
Nou, er is geen wetenschap die dit suggereert.
11:45
In fact, there is ample science
294
705260
2000
In feite is er overvloedige wetenschap
11:47
to indicate that we can do this transformative change,
295
707260
3000
die aangeeft dat we deze transformatieve verandering aankunnen,
11:50
that we have the ability
296
710260
2000
dat we de mogelijkheid hebben
11:52
to now move into a new innovative,
297
712260
3000
om over te stappen naar een nieuwe innovatieve,
11:55
a transformative gear,
298
715260
2000
transformerende versnelling,
11:57
across scales.
299
717260
2000
over ordes van grootte heen.
11:59
The drama is, of course,
300
719260
2000
Het drama is, natuurlijk,
12:01
is that 200 countries on this planet
301
721260
2000
dat 200 landen op deze planeet
12:03
have to simultaneously start moving
302
723260
2000
gelijktijdig moeten beginnen te bewegen
12:05
in the same direction.
303
725260
2000
in dezelfde richting.
12:07
But it changes fundamentally our governance and management paradigm,
304
727260
3000
Maar het verandert fundamenteel ons beheers- en managementsparadigma
12:10
from the current linear,
305
730260
2000
van het huidige lineaire,
12:12
command and control thinking,
306
732260
2000
command-and-control denken,
12:14
looking at efficiencies and optimization
307
734260
2000
naar efficiëntie en optimalisatie
12:16
towards a much more flexible,
308
736260
3000
in de richting van een veel flexibeler,
12:19
a much more adaptive approach,
309
739260
2000
een veel meer adaptieve benadering,
12:21
where we recognize that redundancy,
310
741260
2000
waar we erkennen dat redundantie,
12:23
both in social and environmental systems,
311
743260
2000
in zowel de sociale als de ecologische systemen,
12:25
is key to be able to deal
312
745260
2000
de sleutel is om te kunnen omgaan
12:27
with a turbulent era of global change.
313
747260
3000
met een turbulent tijdperk van wereldwijde verandering.
12:30
We have to invest in persistence,
314
750260
2000
We moeten investeren in persistentie,
12:32
in the ability of social systems and ecological systems
315
752260
3000
in het vermogen van sociale en ecologische systemen
12:35
to withstand shocks and still remain in that desired cup.
316
755260
3000
om schokken te weerstaan om steeds in die gewenste beker te blijven.
12:38
We have to invest in transformations capability,
317
758260
3000
We moeten investeren in transformatievermogen,
12:41
moving from crisis into innovation
318
761260
3000
om van crisis naar innovatie te gaan,
12:44
and the ability to rise after a crisis,
319
764260
3000
en het vermogen om na een crisis te herrijzen,
12:47
and of course to adapt to unavoidable change.
320
767260
2000
en, uiteraard, ons aan te passen aan onvermijdelijke veranderingen.
12:49
This is a new paradigm.
321
769260
2000
Dit is een nieuw paradigma.
12:51
We're not doing that at any scale on governance.
322
771260
3000
We doen dat nog niet op enig niveau van beheer.
12:54
But is it happening anywhere?
323
774260
2000
Maar gebeurt het al ergens?
12:56
Do we have any examples of success
324
776260
2000
Hebben we al voorbeelden van succes
12:58
on this mind shift being applied at the local level?
325
778260
3000
van deze mentaliteitsverandering toegepast op lokaal niveau?
13:01
Well, yes, in fact we do
326
781260
3000
Nou, ja, in feite wel,
13:04
and the list can start becoming longer and longer.
327
784260
2000
en de lijst kan steeds langer en langer beginnen te worden.
13:06
There's good news here,
328
786260
2000
Er is goed nieuws hier,
13:08
for example, from Latin America,
329
788260
2000
bijvoorbeeld uit Latijns-Amerika,
13:10
where plow-based farming systems
330
790260
3000
waar de op ploegen gebaseerde landbouwsystemen
13:13
of the '50s and '60s
331
793260
2000
van de jaren '50 en '60
13:15
led farming basically to a dead-end,
332
795260
2000
de landbouw in een doodlopend straatje deed belanden,
13:17
with lower and lower yields, degrading the organic matter
333
797260
3000
met lagere en lagere opbrengsten, verslechtering van het organische materiaal
13:20
and fundamental problems at the livelihood levels
334
800260
3000
en fundamentele problemen op niveaus van levensonderhoud
13:23
in Paraguay, Uruguay and a number of countries, Brazil,
335
803260
3000
in Paraguay, Uruguay, en nog wat landen zoals Brazilië.
13:26
leading to innovation and entrepreneurship
336
806260
2000
Dit leidde tot innovatie en ondernemerschap
13:28
among farmers in partnership with scientists
337
808260
2000
bij de boeren in samenwerking met wetenschappers
13:30
into an agricultural revolution of zero tillage systems
338
810260
3000
tot een agrarische revolutie van nul-grondbewerkingssystemen
13:33
combined with mulch farming
339
813260
2000
gecombineerd met mulch-landbouw
13:35
with locally adapted technologies,
340
815260
2000
met lokaal aangepaste technologieën,
13:37
which today, for example, in some countries,
341
817260
3000
die vandaag de dag, bijvoorbeeld, in sommige landen,
13:40
have led to a tremendous increase
342
820260
2000
hebben geleid tot een enorme toename
13:42
in area under mulch, zero till farming
343
822260
3000
van de oppervlakte met mulch, met landbouw zonder ploegen,
13:45
which, not only produces more food,
344
825260
2000
die niet alleen meer voedsel produceert,
13:47
but also sequesters carbon.
345
827260
2000
maar ook koolstof vastlegt.
13:49
The Australian Great Barrier Reef is another success story.
346
829260
3000
Het Australische Great Barrier Reef is een ander succesverhaal.
13:52
Under the realization from tourist operators,
347
832260
2000
Ondernemers op gebied van toerisme,
13:54
fishermen,
348
834260
2000
vissers,
13:56
the Australian Great Barrier Reef Authority and scientists
349
836260
3000
de Australische Great Barrier Reef Autoriteit en wetenschappers
13:59
that the Great Barrier Reef is doomed
350
839260
2000
realiseerden zich dat het Great Barrier Reef gedoemd is
14:01
under the current governance regime.
351
841260
3000
om te verdwijnen onder het huidige regime van beheer.
14:04
Global change, beautification rack culture,
352
844260
2000
Globale veranderingen, verfraaiings [onduidelijk] cultuur,
14:06
overfishing and unsustainable tourism,
353
846260
2000
overbevissing en niet-duurzaam toerisme,
14:08
all together placing this system
354
848260
2000
hebben samen dit systeem
14:10
in the realization of crisis.
355
850260
2000
tot een crisis gebracht.
14:12
But the window of opportunity was innovation and new mindset,
356
852260
2000
Maar de kans was innovatie en een nieuwe mentaliteit,
14:14
which today has led to a completely new governance strategy
357
854260
3000
die vandaag de dag heeft geleid tot een volledig nieuwe beheersstrategie
14:17
to build resilience,
358
857260
2000
om weerbaarheid op te bouwen,
14:19
acknowledge redundancy
359
859260
2000
het belang van redundantie te onderkennen
14:21
and invest in the whole system as an integrated whole,
360
861260
3000
en te investeren in het hele systeem als een geïntegreerd geheel,
14:24
and then allow for much more redundancy in the system.
361
864260
3000
en vervolgens te zorgen voor veel meer redundantie in het systeem.
14:27
Sweden, the country I come from, has other examples,
362
867260
3000
Zweden, het land waar ik vandaan kom, heeft andere voorbeelden,
14:30
where wetlands in southern Sweden were seen as --
363
870260
3000
waar de moerassen in Zuid-Zweden werden gezien -
14:33
as in many countries -- as flood-prone polluted nuisance
364
873260
3000
zoals in vele landen - als overstromingsgevoelige vervuilde overlast
14:36
in the peri-urban regions.
365
876260
2000
in de peri-urbane regio's.
14:38
But again, a crisis, new partnerships,
366
878260
3000
Maar nogmaals, een crisis, nieuwe samenwerkingsverbanden,
14:41
actors locally, transforming these
367
881260
2000
lokale actoren, transformeren deze
14:43
into a key component
368
883260
2000
in een belangrijke component
14:45
of sustainable urban planning.
369
885260
2000
van duurzame stedenbouw.
14:47
So crisis leading into opportunities.
370
887260
3000
Dus crisis die leidt tot kansen.
14:51
Now, what about the future?
371
891260
2000
Wat brengt nu de toekomst?
14:53
Well, the future, of course, has one massive challenge,
372
893260
3000
De toekomst heeft natuurlijk een enorme uitdaging,
14:56
which is feeding a world of nine billion people.
373
896260
2000
dat is het voeden van een wereld van negen miljard mensen.
14:58
We need nothing less than a new green revolution,
374
898260
2000
We hebben niets minder dan een nieuwe groene revolutie nodig,
15:00
and the planet boundaries shows
375
900260
2000
en de grenzen van onze planeet tonen aan
15:02
that agriculture has to go from a source of greenhouse gases to a sink.
376
902260
3000
dat de landbouw van een bron van broeikasgassen een gootsteen moet worden.
15:05
It has to basically do this on current land.
377
905260
3000
Het moet dat in principe doen op het huidig beschikbare landbouwareaal.
15:08
We cannot expand anymore,
378
908260
2000
We kunnen niet meer uitbreiden,
15:10
because it erodes the planetary boundaries.
379
910260
2000
want dat tast de planetaire grenzen aan.
15:12
We cannot continue consuming water as we do today,
380
912260
3000
We kunnen geen water blijven consumeren zoals we nu doen,
15:15
with 25 percent of world rivers not even reaching the ocean.
381
915260
3000
terwijl 25 procent van de rivieren op aarde zelfs de oceaan niet meer bereiken.
15:18
And we need a transformation.
382
918260
2000
En we hebben een transformatie nodig.
15:20
Well, interestingly, and based on my work
383
920260
2000
Nou, interessant, en op basis van mijn werk
15:22
and others in Africa, for example,
384
922260
2000
en dat van anderen in Afrika, bijvoorbeeld,
15:24
we've shown that even the most vulnerable small-scale rainfall farming systems,
385
924260
3000
hebben we aangetoond dat zelfs de meest kwetsbare kleinschalige regenval-landbouwsystemen,
15:27
with innovations and supplementary irrigation
386
927260
2000
met innovaties en aanvullende irrigatie
15:29
to bridge dry spells and droughts,
387
929260
2000
om droogteperioden te overbruggen,
15:31
sustainable sanitation systems to close the loop on nutrients
388
931260
3000
met duurzame sanitaire systemen om de cyclus van nutriënten
15:34
from toilets back to farmers' fields,
389
934260
3000
uit de toiletten naar de velden van de boeren te dichten,
15:37
and innovations in tillage systems,
390
937260
2000
en met innovaties in de grondbewerking,
15:39
we can triple, quadruple, yield levels
391
939260
2000
kunnen we komen tot drie- of viervoudige opbrengsten
15:41
on current land.
392
941260
2000
op het huidige land.
15:43
Elinor Ostrom,
393
943260
2000
Elinor Ostrom,
15:45
the latest Nobel laureate of economics,
394
945260
2000
de meest recente winnaar van de Nobelprijs voor Economie,
15:47
clearly shows empirically across the world
395
947260
2000
toont duidelijk empirisch aan dat over de hele wereld
15:49
that we can govern the commons
396
949260
2000
de gemeenschappelijke velden beheerd kunnen worden
15:51
if we invest in trust,
397
951260
3000
als we investeren in vertrouwen,
15:54
local, action-based partnerships
398
954260
3000
lokale, op actie gebaseerde partnerschappen
15:57
and cross-scale institutional innovations,
399
957260
4000
en cross-scale institutionele vernieuwingen,
16:01
where local actors,
400
961260
3000
waar de lokale actoren,
16:04
together, can deal with the global commons
401
964260
2000
samen het gemeenschappelijke land van de wereld
16:06
at a large scale.
402
966260
2000
op grote schaal kunnen beheren.
16:08
But even on the hard policy area we have innovations.
403
968260
3000
Maar zelfs op het harde beleidsterrein hebben we innovaties.
16:11
We know that we have to move from our fossil dependence
404
971260
2000
We weten dat we van onze afhankelijkheid van fossiele brandstoffen zeer snel naar
16:13
very quickly into a low-carbon economy in record time.
405
973260
3000
een koolstofarme economie moeten gaan.
16:16
And what shall we do?
406
976260
2000
En wat moeten we doen?
16:18
Everybody talks about carbon taxes -- it won't work -- emission schemes,
407
978260
3000
Iedereen praat over koolstofbelastingen - die zullen niet werken - emissieregelingen,
16:21
but for example, one policy measure,
408
981260
2000
maar bijvoorbeeld, een beleidsmaatregel zou
16:23
feed-in tariffs on the energy system,
409
983260
2000
terugleververgoedingen voor het energie-systeem zijn,
16:25
which is already applied,
410
985260
2000
wat reeds wordt toegepast,
16:27
from China doing it on offshore wind systems,
411
987260
2000
van China met windsystemen in zee,
16:29
all the way to the U.S.
412
989260
2000
helemaal tot in de VS,
16:31
where you give the guaranteed price for investment in renewable energy,
413
991260
2000
waar je de gegarandeerde prijs voor investeringen in hernieuwbare energie betaalt,
16:33
but you can subsidize electricity to poor people.
414
993260
3000
maar je zou elektriciteit voor arme mensen kunnen subsidiëren.
16:36
You get people out of poverty.
415
996260
2000
Daardoor haal je mensen uit de armoede.
16:38
You solve the climate issue with regards to the energy sector,
416
998260
2000
Je lost het klimaatprobleem met betrekking tot de energiesector op,
16:40
while at the same time, stimulating innovation --
417
1000260
3000
terwijl je tegelijkertijd door het stimuleren van innovatie -
16:43
examples of things that can be out scaled quickly
418
1003260
2000
voorbeelden van dingen die snel kunnen worden opgeschaald
16:45
at the planetary level.
419
1005260
2000
naar planetair niveau.
16:47
So there is -- no doubt -- opportunity here,
420
1007260
2000
Zo liggen hier ongetwijfeld kansen,
16:49
and we can list many, many examples
421
1009260
3000
en we kunnen de lijst met vele, vele voorbeelden
16:52
of transformative opportunities around the planet.
422
1012260
3000
van transformatieve mogelijkheden rond de planeet aanvullen.
16:55
The key though in all of these,
423
1015260
2000
De sleutel hier naartoe,
16:57
the red thread,
424
1017260
2000
de rode draad,
16:59
is the shift in mindset,
425
1019260
2000
is de verschuiving in het denken,
17:01
moving away from a situation where we simply are pushing ourselves
426
1021260
3000
af te stappen van een situatie waarin we gewoon zijn onszelf
17:04
into a dark future,
427
1024260
2000
naar een donkere toekomst te duwen,
17:06
where we instead backcast our future,
428
1026260
2000
waar we [in plaats onduidelijk] onze toekomst,
17:08
and we say, "What is the playing field on the planet?
429
1028260
3000
te zeggen: "Wat is het speelveld op de planeet?
17:11
What are the planetary boundaries
430
1031260
2000
Wat zijn de planetaire grenzen
17:13
within which we can safely operate?"
431
1033260
2000
waarbinnen wij veilig kunnen opereren?"
17:15
and then backtrack innovations within that.
432
1035260
2000
en vervolgens daarbinnen innovaties te zoeken.
17:17
But of course, the drama is, it clearly shows
433
1037260
2000
Maar natuurlijk is het drama, en dat is duidelijk,
17:19
that incremental change is not an option.
434
1039260
3000
dat geleidelijke verandering geen optie is.
17:22
So, there is scientific evidence.
435
1042260
2000
Dus, er is wetenschappelijk bewijs.
17:24
They sort of say the harsh news,
436
1044260
2000
Ze zeggen dat het harde nieuws is
17:26
that we are facing the largest
437
1046260
2000
dat we worden geconfronteerd met de grootste
17:28
transformative development
438
1048260
2000
transformatieve ontwikkeling
17:30
since the industrialization.
439
1050260
2000
sinds de industrialisatie.
17:32
In fact, what we have to do over the next 40 years
440
1052260
2000
Wat ons de komende 40 jaar te doen staat
17:34
is much more dramatic and more exciting
441
1054260
3000
is veel dramatischer en spannender
17:37
than what we did when we moved into
442
1057260
3000
dan wat we deden toen we terechtkwamen in
17:40
the situation we're in today.
443
1060260
2000
de situatie waarin we ons vandaag bevinden.
17:42
Now, science indicates that,
444
1062260
2000
Nu, wetenschap geeft aan dat,
17:44
yes, we can achieve a prosperous future
445
1064260
2000
we nog een welvarende toekomst kunnen hebben
17:46
within the safe operating space,
446
1066260
2000
binnen de veilige exploitatieruimte,
17:48
if we move simultaneously,
447
1068260
2000
als we tegelijk op mondiaal niveau
17:50
collaborating on a global level, from local to global scale,
448
1070260
3000
gaan samenwerken, van lokaal tot mondiaal niveau,
17:53
in transformative options, which build resilience on a finite planet.
449
1073260
3000
in transformatieve opties, die veerkracht opbouwen op een eindige planeet.
17:56
Thank you.
450
1076260
2000
Dank u.
17:58
(Applause)
451
1078260
5000
(Applaus)
Over deze website

Deze site laat u kennismaken met YouTube-video's die nuttig zijn om Engels te leren. U ziet Engelse lessen gegeven door topdocenten uit de hele wereld. Dubbelklik op de Engelse ondertitels op elke videopagina om de video af te spelen. De ondertitels scrollen synchroon met het afspelen van de video. Heeft u opmerkingen of verzoeken, neem dan contact met ons op via dit contactformulier.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7