Let the environment guide our development | Johan Rockstrom

Johan Rockstrom: İlerlememizde doğayı rehber alalım.

Çeviri: Nalan Senol Cabi Gözden geçirme: Diba Szamosi

We live on a human-dominated planet,

İnsanların hakim olduğu bir gezegende

putting unprecedented pressure

Dünya'daki sistemlere eşi görülmemiş

on the systems on Earth.

bir baskı koyarak yaşıyoruz.

This is bad news, but perhaps surprising to you,

Bu kötü bir haber, fakat şaşırtıcı bir şekilde,

it's also part of the good news.

iyi bir haber de içeriyor.

We're the first generation -- thanks to science --

Bilim sayesinde, bizler,

to be informed that we may be

Dünya gezegeninin dengesine ve

undermining the stability and the ability

insanoğlunun gelişimi için

of planet Earth

gerekli olan

to support human development as we know it.

yetilerine zarar verdiğimizi bilen ilk nesiliz.

It's also good news, because the planetary risks we're facing

Bu aynı zamanda iyi bir haber, çünkü gezegenin karşı karşıya kaldığı risk

are so large,

o kadar büyük ki

that business as usual is not an option.

klasik yaklaşımlar işe yaramayacak.

In fact, we're in a phase

Aslında, şöyle bir aşamadayız,

where transformative change is necessary,

devrim niteliginde bir degisim kacinilmaz,

which opens the window for innovation,

bu yeni kesiflere pencere acacak

for new ideas and new paradigms.

yeni fikirlere ve yeni dusunce sistemlerine

This is a scientific journey on the challenges facing humanity

Bu insanligin karsilastigi zorluklar hakkinda bilimsel bir yolculuk

in the global phase of sustainability.

kuresel capta bir kararlilik meselesi

On this journey, I'd like to bring, apart from yourselves,

Bu yolculukta, sizin disinizda birini getirmek istiyorum

a good friend,

iyi bir dost

a stakeholder, who's always absent

her zaman eksik olan onemli biri

when we deal with the negotiations on environmental issues,

cevresel konulardaki tartismalari goz onune aldigimizda

a stakeholder who refuses to compromise --

taviz vermeyi her zaman ret eden biri

planet Earth.

Dunya gezegeni

So I thought I'd bring her with me today on stage,

Sonucta onu benimle birlikte sahneye getirmeye karar verdim

to have her as a witness

bir tanik olarak

of a remarkable journey,

bu onemli yolculuk icin

which humbly reminds us

bize nazikce hatirlatsin diye

of the period of grace we've had

gecirdigimiz guzel zamanlari

over the past 10,000 years.

gectigimiz 10,000 yil boyunca

This is the living conditions on the planet over the last 100,000 years.

Gectigimiz 100,000 yil boyunca gezeden uzerindeki hayat kosullari boyle idi.

It's a very important period --

Cok onemli bir donem.

it's roughly half the period when we've been fully modern humans on the planet.

Gezegen uzerinde tam cagdas insanlarin var oldugu zamanin yarisi kadar bir sure

We've had the same, roughly, abilities

Biz asagi yukari gelismi bir uygarlik oldugumuzdan beri

that developed civilizations as we know it.

ayni yeteneklere sahibiz.

This is the environmental conditions on the planet.

bu gezegendeki cevresel kosullar.

Here, used as a proxy, temperature variability.

Burada, bir proxy, sıcaklık değişkenliği olarak kullanılır.

It was a jumpy ride. 80,000 years back in a crisis,

80000 yil onceki bir krizde

we leave Africa, we colonize Australia

Afrikayi terk edip Avustralyaya yerlesiyoruz.

in another crisis, 60,000 years back,

60000 yil onceki baska bir krizle

we leave Asia for Europe

Avrupa icin Asya yi terk ediyoruz.

in another crisis, 40,000 years back,

40000 yil onceki baska bir krizle

and then we enter

gezegen tarihindeki tek periyod olan

the remarkably stable Holocene phase,

sasirtici derecede saglam

the only period in the whole history of the planet,

Holosen fazina giriyorz.

that we know of, that can support human development.

Ve bunun insanligin gelisimini destekleyecegini biliyoruz.

A thousand years into this period,

bu periyottaki 1000 sene icinde

we abandon our hunting and gathering patterns.

avcilik ve toplayicilik ozelligimizi terk ettik.

We go from a couple of million people

birkac milyon insandan

to the seven billion people we are today.

bugun 7 milyar insan olduk.

The Mesopotamian culture: we invent agriculture,

Mezapotamya kulturu:tarimi kesfettigimiz

we domesticate animals and plants.

Hayvanlari ve bitkileri evcillestirdigimiz zaman.

You have the Roman, the Greek and the story as you know it.

Roma zamani, Yunan zamani ve bildiğiniz hikaye.

The only phase, as we know it

Insanligi destekleyen

that can support humanity.

bizim bildigimiz tek evre.

The trouble is we're putting a quadruple sqeeze

Sorun su ki, zavalli gezeenimize

on this poor planet,

artik dort kat baski uyguluyoruz.

a quadruple sqeeze, which, as its first squeeze,

ki ilki pek tabii ki

has population growth of course.

Nufus artisi

Now, this is not only about numbers;

Sorun sadece rakamlar degil,

this is not only about the fact that we're seven billion people

Sorun simdi 7 milyar olmamiz ve

committed to nine billion people, it's an equity issue as well.

9 milyarlik nufusa dogru gidisimiz degil. Sorun ayni zaman da esitlik sorunu.

The majority of the environmental impacts on the planet

Gezegenimiz uzerindeki en buyuk cevresel etkiye

have been caused by the rich minority,

zengin azinlik neden oluyor.

the 20 percent that jumped onto the industrial bandwagon

18. yuzyilin ortalarinda endustrinin

in the mid-18th century.

arabasina atlayan % 20 lik kisim.

The majority of the planet,

Gezgenin cogunlugu

aspiring for development, having the right for development,

kalkinma heveslisi, kalkinmaya haklari olan cogunluk

are in large aspiring for an unsustainable lifestyle,

kararsiz hayat tarzlarinin pesinde.

a momentous pressure.

bu cok buyuk bir baski

The second pressure on the planet is, of course the climate agenda --

Gezegenimiz uzerindeki 2. baski ise, pek tabii bildiginiz, iklim ajandasi,

the big issue -- where the policy interpretation of science

burada buyuk sorun su ki, bilim politikası

is that it would be enough

sera gazlarini

to stabilize greenhouse gases at 450 ppm

450 ppm de sabitlemenin

to avoid average temperatures

sicaklik ortalamasinin

exceeding two degrees,

2 derece artmasini onleyecegini,

to avoid the risk that we may be destabilizing

bati antartikadaki

the West Antarctic Ice Sheet,

buz kutlelerinin

holding six meters -- level rising,

6 metre ykseklikte sabitlenecegini,

the risk of destabilizing the Greenland Ice Sheet,

Grönland Buz kutlesinin sabitlenmeme riskini

holding another seven meters -- sea level rising.

7 metrede -yani deniz yuksekligi seviyesinde- tutmaya yetecegini yorumluyor.

Now, you would have wished the climate pressure

simdilik, iklim etkisinin

to hit a strong planet, a resilient planet,

esnek ve güçlü bir gezegene vurmasini dileyebiliriz.

but unfortunately, the third pressure

Ama, ne yazik ki, 3. bir etki de

is the ecosystem decline.

ekosistemdeki düşüş, degisme.

Never have we seen, in the past 50 years,

gecmis 50 sene boyunca, ekosistem fonksiyonlarinda

such a sharp decline

ve gezegen uzerindeki etkisinde

of ecosystem functions and services on the planet,

boyle buyuk bir dusus gozlemlemedik.

one of them being the ability to regulate climate on the long term,

ekosistemin gezegen uzerindeki etkilerinden biri orman, toprak alan

in our forests, land and biodiversity.

ve biolojik cesitlilik icin, uzun vadede iklimi duzunlemesi.

The forth pressure is surprise,

4. etki ise sürpriz;

the notion and the evidence

eski örneklemimizi terk etmemiz için

that we need to abandon our old paradigm,

gereken kavram ve kanıt.

that ecosystems behave linearly, predictably,

Eski örneklemimiz yani ekosistemlerin, doğrusal, tahmin edilebilir,

controllably in our -- so to say -- linear systems,

ve bizim doğrusal sistemlerimiz dahilinde kontrol edilebilecek şekilde davranacağı fikri.

and that in fact, surprise is universal,

Aslında bu fikir daha ziyade evrensel,

as systems tip over very rapidly, abruptly

çünkü sistemler hızlı, beklenmedik,

and often irreversibly.

ve geri döndürülemez şekilde yıkılıyor.

This, dear friends, poses a human pressure on the planet

Bu, sevgili arkadaşlar, gezegen üzerindeki insan etkisinin

of momentous scale.

ne kadar önemli bir ölçekte olduğunu gösteriyor.

We may, in fact, have entered a new geological era --

Aslına bakarsanız yeni bir jeolojik devre girdik,

the Anthropocene,

Anthropocene,

where humans are the predominant driver of change

yani, insanoğlunun gezegen düzeyinde değişime en büyük etken

at a planetary level.

olduğu devir.

Now, as a scientist,

Şimdi, bir bilim insanı olarak,

what's the evidence for this?

buna kanıt olan nedir?

Well, the evidence is,

Kanıt,

unfortunately, ample.

maalesef ki birsürü.

It's not only carbon dioxide

Sadece karbondioksit değil

that has this hockey stick pattern of accelerated change.

hokey sopası şeklinde artış gösteren bir değişime sahip olan.

You can take virtually any parameter

Nerdeyse herhangi bir değişkeni alsanız,

that matters for human well-being --

insan sağlığına önemli etkisi var:

nitrous oxide, methane,

azot oksit, metan,

deforestation, overfishing

ormansızlaşma, aşırı balık avlama,

land degredation, loss of species --

arazi kaybı, canlı çeşitliliği kaybı,

they all show the same pattern

bunların hepsi aynı değişimi gösteriyor

over the past 200 years.

son 200 yıldır.

Simultaneously, they branch off in the mid-50s,

Hepsi aynı zamanda, 50'lerin ortasında, ayrılmaya başlıyorlar.

10 years after the Second World War,

2. Dünya Savaşı'ndan 10 yıl sonra.

showing very clearly that the great acceleration of the human enterprise

Çok açıkça görülüyor ki insanoğlunun girişimindeki büyük artış

starts in the mid-50s.

50'lerin ortasında başlamış.

You see, for the first time, an imprint on the global level.

Görüyorsunuz ki, ilk defa, dünya çapinda bir damga.

And I can tell you,

Ve size şöyle söyleyebilirim,

you enter the disciplinary research in each of these,

bunlarin herbiri icin disiplinli bir arastirma icine girerseniz

you find something remarkably important,

oldukca onemli seyler bulursunuz

the conclusion that we may have come to the point

sonuc olarak varmaya calistigimiz nokta,

where we have to bend the curves,

egrileri bukmek zorunda kaldigimiz yer

that we may have entered the most challenging and exciting decade

gosteriyor ki en zorlu ve en heyecanli on yila girmis bulunuyoruz

in the history humanity on the planet,

insanoglunun bu gezegen uzerindeki gecmisinde

the decade when we have to bend the curves.

egrileri bukmek zorunda kaldigimiz 10 yillik zaman

Now, as if this was not enough --

Simdi bu da yetmezmis gibi,

to just bend the curves and understanding the accelerated pressure on the planet --

sadece egrileri bukmek ve gezegen uzerindeki artis gosteren etkileri anlamak,

we also have to recognize the fact

su gercekleri de fark etmeliyiz ki

that systems do have multiple stable states,

bu sistemlerin birden fazla kararli halleri var

separated by thresholds -- illustrated here by this ball and cup diagram,

esiklerle ayrilmis - burda top ve kupa grafiginde gosterildigi gibi,

where the depth of the cup is the resilience of the system.

kupanın derinliği, sistemin elastikliğini gösteriyor.

Now, the system may gradually --

Simdi, sistem yavasca

under pressure of climate change,

iklim degisiminin yarattigi etki altinda

erosion, biodiversity loss --

erozyon, biyolojik cesitlilik kaybi,

lose the depth of the cup, the resilience,

kupadaki derinliğin kaybı, yani elastikliğin,

but appear to be healthy

ama saglikli gorunuyor

and appear to suddenly, under a threshold,

ve aniden esigin altinda gorunuyor

be tipping over. Upff.

duserek. hop!

Sorry. Changing state

Uzgunum. Hal degisimi

and literally ending up

ve gercekten son bulurken

in an undesired situation,

istenmedik bir durumda

where new biophysical logic takes over,

yeni biofiziksel mantik devraliyor

new species take over, and the system gets locked.

yeni turler devraliyor ve sistem kilitleniyor.

Do we have evidence of this? Yes, coral reef systems.

Bunu gosteren bir kanit var mi? Evet, mercan kayaliklari.

Biodiverse, low-nutrient, hard coral systems

Biyo-cesitlilik, yetersiz besin, sert mercan sistemleri

under multiple pressures of overfishing,

asiri balik avlamanin birden fazla etkisi altinda,

unsustainable tourism, climate change.

surdurulemez turizm, iklim degisimi.

A trigger and the system tips over,

BIr tetik ve sistem devriliyor,

loses its resilience,

elastikligini kaybediyor,

soft corals take over,

yumusak mercanlar hakimiyet sagliyor,

and we get undesired systems

ve bizler istenmeyen sistemlere sahip oluyoruz,

that cannot support economic and social development.

ekonomik ve sosyal gelisimi destekleyemeyen.

The Arctic -- a beautiful system --

Kuzey Kutbu - güzel bir sistem -

a regulating biome at the planetary level,

gezegen seviyesinde düzenleyici bir canlı topluluğu,

taking the knock after knock on climate change,

iklim değişikliğinden darbe üstüne darbe alan,

appearing to be in a good state.

iyi bir durumda görünüyor.

No scientist could predict that in 2007,

2007'de hiçbir bilim insanı tahmin edememişti,

suddenly, what could be crossing a threshold.

aniden neyin bir eşiği geçeceğini.

The system suddenly, very surprisingly, loses 30 to 40 percent

Sistem, aniden ve süpriz bir şekilde, yazlık buz örtüsünün

of its summer ice cover.

yüzde 30 - 40'a kadar kaybediyor.

And the drama is, of course, that

Ve facia tabiki de

when the system does this, the logic may change.

sistem böyle yapınca, mantığın değişebilmesi.

It may get locked in an undesired state,

Sistem istenmeyen bir durumda kilitlenip kalabilir,

because it changes color, absorbs more energy,

çünkü rengi değişiyor, daha fazla enerji emiyor,

and the system may get stuck.

ve sistem orda takılı kalabilir.

In my mind, the largest red flag warning for humanity

Bence insanlık için en büyük uyarı

that we are in a precarious situation.

bizim güvenilmez bir durumda oluşumuzç

As a sideline, you know that the only red flag that popped up here

Buna ek olarak, sizin de bildiğiniz üzere, burda karşımıza çıkan tek uyarı bayrağı

was a submarine from an unnamed country

ismi lazım değil bir ülkeden gelen denizaltıydı,

that planted a red flag at the bottom of the Arctic

Kuzey Kutbunun tabanına kırmızı bayrağı dikti

to be able to control the oil resources.

petrol kaynaklarını kontrol edebilmek için.

Now, if we have evidence, which we now have,

Şimdi, kanıtımız varsa ki var,

that wetlands, forests,

sulak araziler, ormanlar,

[unclear] monsoon system, the rainforests,

muson sistemleri, yağmur ormanları,

behave in this nonlinear way.

doğrusal olmayan bir şekilde davranıyorlar.

30 or so scientists around the world

Dünya çapındaki 30 kadar bilim insanı

gathered and asked a question for the first time,

biraraya gelip ilk defa şu soruyu sordular,

"Do we have to put the planet into the the pot?"

"Gezegeni ateşe atmak zorunda mıyız?"

So we have to ask ourselves:

Öyleyse kendi kendimize soralım:

are we threatening this extraordinarily stable Holocene state?

Bizler bu olağanüstü sabit Holosen durumuna bir tehdit mi oluşturuyoruz?

Are we in fact putting ourselves in a situation

Kendimizi gerçekten

where we're coming too close

insanoğlunun gelişimi için

to thresholds that could lead

zararlı ve istenmeyen,

to deleterious and very undesired,

belki de felaket sayılabilecek,

if now catastrophic, change

değişime sebep olacak

for human development?

eşiklere çok yalaştırıyoruz?

You know, you don't want to stand there.

Biliyorsunuz ki, orda durmak istemiyorsunuz.

In fact, you're not even allowed to stand

Gerçekte, orda durmaya izniniz bile yok,

where this gentleman is standing,

şu beyefendinin durduğu yerde,

at the foaming, slippery waters at the threshold.

eşiğin köpüren ve kaygan sularında.

In fact, there's a fence

Aslında, bir çit var,

quite upstream of this threshold,

bu eşiğin oldukça üzerinde,

beyond which you are in a danger zone.

ötesine geçerseniz tehlike bölgesinde olduğunuz yerde.

And this is the new paradigm,

Ve bu yeni örneklem bize,

which we gathered two, three years back,

iki, üç sene önce biraraya getirdiğimiz,

recognizing that our old paradigm

eski örneklemimizin, yani sadece analiz ettiğimiz, ittirdiğimiz ve

of just analyzing and pushing and predicting

geleceğe dair değişkenleri tahmin ettiğimiz,

parameters into the future,

çevresel etkileri en aza indirmeyi amaçladğımız örneklemin

aiming at minimalizing environmental impacts, is of the past.

geçmişte kaldığını hatırlatıyor.

Now we to ask ourselves:

Şimdi kendimize soralım:

which are the large environmental processes

Holosen'de kendimizi güvende tutabileceğimiz

that we have to be stewards of

sahip çıkmamız gereken

to keep ourselves safe in the Holocene?

büyük çevresel süreçler nelerdir?

And could we even,

Ve hatta,

thanks to major advancements in Earth systems science,

Dünya sistemleri bilimindeki büyük gelişmeler sağolsun,

identify the thresholds,

bu eşikleri belirleyebilir miyiz,

the points where we may expect nonlinear change?

doğrusal olmayan değişimleri beklediğimiz noktaları yani?

And could we even define

Hatta ve hatta

a planetary boundary, a fence,

gezegensel bir sınır, bir çit tanımlayabilir miyiz,

within which we then have a safe operating space for humanity?

içinde insanlık için güvenli bir faaliyet alanımızın olduğu?

This work, which was published in "Nature,"

Bu çalışma, Nature'da yayınlanmıştı,

late 2009,

2009 yılının sonlarına doğru,

after a number of years of analysis,

birçok yıl süren analizlerden sonra,

led to the final proposition

şu son sav ile sonuçlandı:

that we can only find

bizler sadece

nine planetary boundaries

dokuz gezegensel sınır bulabiliriz,

with which, under active stewardship,

aktif yöneticilik altında, bu sınırlarla

would allow ourselves to have a safe operating space.

kendimize güvenli bir faaliyet ortamına sahip olmaya izin vermis oluruz.

These include, of course, climate.

Bunlar elbette ki iklimi de içeriyor.

It may surprise you that it's not only climate.

Bunun sadece iklimden oluşmuyor olması sizi şaşırtabilir.

But it shows that we are interconnected, among many systems on the planet,

Ama gezegendeki birçok sistemler arasında, bizim bu üç büyük sistemle

with the three big systems, climate change,

birbirimize bağlı olduğumuzu gösteriyor; iklim değişimi,

stratospheric ozone depletion and ocean acidification

stratosferdeki ozonun azalması ve okyanuslardaki asitleşme.

being the three big systems,

Bunlar, gezegenin tarihinde paleo döneme ait

where the scientific evidence of large-scale thresholds

büyük ölçekli sınırlara

in the paleo-record of the history of the planet.

bilimsel bir kanıt oluşturuyorlar.

But we also include, what we call, the slow variables,

Fakat "yavaş değişkenler" dediğimiz sistemleri de eklemeliyiz.

the systems that, under the hood,

Bu sistemler ki, arka planda

regulate and buffer the capacity of the resilience of the planet --

gezegenin elastiklik kapasitesini düzenliyor ve koruyorlar.

the interference of the big nitrogen and phosphorus cycles on the planet,

Yavaş değişkenler yani, gezegendeki büyük azot ve fosfor döngüleri arasındaki etkileşim,

land use change, rate of biodiversity loss,

toprak kullanımındaki değişim, biyolojik çeşitliliğin azalma oranı,

freshwater use,

temizsu kullanımı, gibi foksiyonlar

functions which regulate

gezgendeki biyokütleyi

biomass on the planet, carbon sequestration, diversity.

karbon ayrışımını ve biyolojik çeşitliliği düzenlerler.

And then we have two parameters which we were not able to quantify --

Ve böylece elimizde iki parametremiz var henüz ölçemediğimiz:

air pollution,

hava kirliliği,

including warming gases and air-polluting sulfates and nitrates,

ısınmaya yol açan gazlar ve hava kirliliğine neden olan sülfatlar ve azotlar dahil,

but also chemical pollution.

ve de kimyasal kirlilik.

Together, these form an integrated whole

Hepbirlikte bunlar, entegre bir bütünü oluşturuyorlar

for guiding human development in the Anthropocene,

Anthropocene'de insanın gelişimine yol göstermek için,

understanding that the planet

gezegenin kendi kendini idare edebilen

is a complex self-regulating system.

karmaşık bir sistem olduğunu anlamak için.

In fact, most evidence indicates

Gerçekte, kanıtların birçoğu gösteriyor ki

that these nine may behave as three Musketeers,

bu dokuzu aslımda Üç Silahşörler gibi davranıyor.

"One for all. All for one."

"Birimiz hepimiz için. Hepimiz birimiz için."

You degrade forests, you go beyond the boundary on land,

Ormanları yokediyorsunuz, yeryüzünün sınırlarının çok ötesine gidiyorsunuz,

you undermine the ability of the climate system

iklim sisteminin dengede kalabilme yetilerine

to stay stable.

zarar veriyorsunuz.

The drama here is, in fact, that

Dram iste burada, gerçekte,

it may show that the climate challenge

iklim sorunu kolay

is the easy one,

gibi görünebilir,

if you consider the whole challenge

sürdürülebilir gelişim sorununu

of sustainable development.

bütünüyle ele aldığınızda.

Now this is the Big Bang equivalent then of human development

Şimdi bu, gezegensel sınırların güvenli faaliyet alanı içindeki insanlığın gelişiminin,

within the safe operating space of the planetary boundaries.

evrenin başlagıcındaki büyük patlamaya denk olduğu durumudur.

What you see here in black line is the safe operating space,

Burda gördüğünüz siyah çizgi, güvenli faaliyet alanıdır,

the quantified boundaries,

ölçülmüş sınırlar,

as suggested by this analysis.

bu analizde öne sürüldüğü gibi.

The yellow dot in the middle here is our starting point,

Ortadaki sarı nokta bizim başlangıç noktamız,

the pre-industrial point,

endüstri öncesi noktası,

where we're very safely in the safe operating space.

güvenli faaliyet alanında çok güvende olduğumuz nokta.

In the '50s, we start branching out.

50'lerde dallanmaya başlıyoruz.

In the '60s already, through the green revolution

60'larda zaten, yeşil devrimle birlikte,

and the Haber-Bosch process

ve Haber-Bosch yani,

of fixing nitrogen from the atmosphere --

atmosferden azot tutma yöntemiyle,

you know, human's today take out more nitrogen from the atmosphere

biliyorsunuz ki, insanın bügun atmosferden aldığı azot,

than the whole biosphere does naturally as a whole.

tüm biyosferin doğal olarak aldığından fazla.

We don't transgress the climate boundary until the early '90s,

90'ların başına kadar iklim sınırını aşmıyoruz,

actually, right after Rio.

aslında, Rio'dan hemen sonraya kadar.

And today, we are in a situation where we estimate

Ve bugün, şöyle bir durumdayız;

that we've transgressed three boundaries,

üç tane sınırı aştığımızı tahmin ediyoruz:

the rate of biodiversity loss,

canlı çeşitliliğindeki azalma oranı,

which is the sixth extinction period in the history of humanity --

-yani insanlığın tarihindeki 6. yokoluş devri,

one of them being the extinctions of the dinosaurs --

bunlardan biri dinozorların yokoluşu-

nitrogen and climate change.

azot ve iklim değişimi.

But we still have some degrees of freedom on the others,

Fakat biz hala diğerlerinin üzerinde özgürlük derecesine sahibiz.

but we are approaching fast

Ama hızla yaklşıyoruz özellikle

on land, water, phosphorus and oceans.

karada, içme suyunda, fosforda ve okyanuslarda.

But this gives a new paradigm

Fakat bu bize yeni bir örneklem veriyor

to guide humanity,

insanlığa yol göstermek için,

to put the light on our, so far

şu ana kadar ezilmiş endüstriyel aracımıza ışık tutmak için,

overpowered industrial vehicle,

sadece karanlık ve düz

which operates as if

bir yoldaymışız gibi

we're only on a dark, straight highway.

hareket eden bir araç.

Now the question then is:

Öyleyse soru şudur:

how gloomy is this?

Durum ne kadar kasvetli?

Is then sustainable development utopia?

O zaman sürdürülebilir gelişim ütopya mıdır?

Well, there's no science to suggest.

Bu konuda fikir beyan edecek bir bilim yok.

In fact, there is ample science

Gerçekte, birçok bilim var

to indicate that we can do this transformative change,

bu dönüşebilir değişimi yapabileceğimizi gösteren,

that we have the ability

ölçekler boyunca

to now move into a new innovative,

yenilikçi ve dönüşebilir donanıma

a transformative gear,

şimdi geçiş yapabilme yetisine

across scales.

sahip olduğumuzu gösteren.

The drama is, of course,

Elbette ki dram şudur;

is that 200 countries on this planet

gezegendeki 200 ülke de

have to simultaneously start moving

aynı anda, aynı yöne

in the same direction.

harekat etmeye başlamak zorunda mı.

But it changes fundamentally our governance and management paradigm,

Fakat bu değişim bizim kontrolümüzü ve yönetim örneklemimizi temelden değiştiriyor,

from the current linear,

şimdiki doğrusal,

command and control thinking,

emir-komuta zihniyetinden,

looking at efficiencies and optimization

verimlilik ve optimizasyona odaklı yaklaşımdan,

towards a much more flexible,

çok daha esnek,

a much more adaptive approach,

çok daha uyum sağlayabilen bir yaklaşıma doğru değişiyor.

where we recognize that redundancy,

Bu yaklaşım ki hem sosyal hem de çevresel sistemlerdeki

both in social and environmental systems,

ihtiyaç fazlasını fark edebilmemiz,

is key to be able to deal

küresel değişimin çalkantılı devriyle

with a turbulent era of global change.

başedebilmemizde anahtar niteliğini taşıyor.

We have to invest in persistence,

İstikrarlı olmaya yatırım yapmalıyız,

in the ability of social systems and ecological systems

sosyal ve ekolojik sistemlerin şoklara dayanabilmesi

to withstand shocks and still remain in that desired cup.

ve istenilen kupada kalmaya devam edebilmesi için.

We have to invest in transformations capability,

Başkalaşım yeteneğine yatırım yapmalıyız,

moving from crisis into innovation

krizden yeniliğe gitmeye,

and the ability to rise after a crisis,

ve krizin hemen ardından yükselebilme yetisine,

and of course to adapt to unavoidable change.

ve tabiki beklenmedik değişimlere uyum sağlayabilmeye.

This is a new paradigm.

Bu yeni bir örneklem.

We're not doing that at any scale on governance.

Bunu herhangi bir yönetim ölçeğinde yapmıyoruz.

But is it happening anywhere?

Ama bu herhangi bir yerde gerçekleşiyor mu?

Do we have any examples of success

Elimizde bu düşünce tarzındaki değişime dair

on this mind shift being applied at the local level?

bölgesel düzeyde herhangi bir başarı örneği var mı?

Well, yes, in fact we do

Evet, aslında var,

and the list can start becoming longer and longer.

ve liste uzadıkça uzamaya başlayabilir.

There's good news here,

Burda iyi haberler var,

for example, from Latin America,

örneğin Latin Amerika'da,

where plow-based farming systems

sabana dayalı tarım sistemleri

of the '50s and '60s

50'lerde ve 60'lardaki gibi,

led farming basically to a dead-end,

tarımı tamamen çıkmaza sürükledi,

with lower and lower yields, degrading the organic matter

gitgide azalan hasat, azalan organik madde,

and fundamental problems at the livelihood levels

ve geçim düzeyinde temel problemlerle birlkte.

in Paraguay, Uruguay and a number of countries, Brazil,

Paraguay'da, Uruguay'da ve birçok ülkede de tarım çıkmaza sürüklendi.

leading to innovation and entrepreneurship

Bu ülkeler, başta Brezilya olmak üzere, teknolojik yeniliklere ve girişimciliğe

among farmers in partnership with scientists

bilim adamları ile ortaklaşa çalışan çiftçilerle birlikte

into an agricultural revolution of zero tillage systems

tarımda "sıfır toprak sürme" devrimine önderlik ediyorlar.

combined with mulch farming

Malçlama tarımı ile

with locally adapted technologies,

yerel teknoloji kullanımının birleştirilmesi ile

which today, for example, in some countries,

günümüzde, örneğin birçok ükede,

have led to a tremendous increase

malçlanmış alanlarda muazzam bir atışa sebep oldu.

in area under mulch, zero till farming

Toprak sürmeden yapılan tarım,

which, not only produces more food,

daha fazla hasat vermekle kalmayıp

but also sequesters carbon.

karbona da el koymuştur.

The Australian Great Barrier Reef is another success story.

Avustralya'daki Büyük Set Resifi de bir başka başarı hikayesi.

Under the realization from tourist operators,

Turizm işletmecileri,

fishermen,

balıkçılar,

the Australian Great Barrier Reef Authority and scientists

Avustralya Büyük Set Resifi makamı ve bilim adamları

that the Great Barrier Reef is doomed

Büyük Resifin bu yönetim altında

under the current governance regime.

ölüme mahkum olduğunun farkına vardılar.

Global change, beautification rack culture,

Küresel değişim, kayalıkları güzelleştirme çabası,

overfishing and unsustainable tourism,

aşırı avlanma ve sürdürülemez turizm,

all together placing this system

hep birlikte bu sistemi

in the realization of crisis.

krizin içine sokuyor.

But the window of opportunity was innovation and new mindset,

Ama fırsat kapısı, yenilikçilik ve yeni bir düşünce yapısı içinde olmaktan geçiyor.

which today has led to a completely new governance strategy

Bu durum günümüzde tamamen farklı bir yönetim stratejisine sebep oldu

to build resilience,

direnç kazanmak,

acknowledge redundancy

ihtiyaç fazlasının farkında olmak,

and invest in the whole system as an integrated whole,

ve tüm sisteme bir bütün olarak yatırım yapmak,

and then allow for much more redundancy in the system.

ve daha sonra sistemde daha fazla ihtiyaç fazlasına izin vermek için.

Sweden, the country I come from, has other examples,

İsveç'te, benim ülkemde, başka örnekler var;

where wetlands in southern Sweden were seen as --

güney İsveç'te sulak alanlar, başka ülkelerde de olduğu gibi,

as in many countries -- as flood-prone polluted nuisance

sel baskınlarına meyilli, kirlenmiş, baş belası yerledir

in the peri-urban regions.

kentsel yerleşime yakın bölgelerde.

But again, a crisis, new partnerships,

Fakat yine, bir kriz, yeni ortaklıklar,

actors locally, transforming these

aktörler yerel olarak bunları

into a key component

sürdürlebilir şehir plancılığının kilit

of sustainable urban planning.

bir bileşeni olarak değiştiriyorlar.

So crisis leading into opportunities.

Yani krizler fırsatları doğuruyor.

Now, what about the future?

Öyleyse gelecek ne durumda?

Well, the future, of course, has one massive challenge,

Gelecek elbette çok büyük bir sorunu içeriyor;

which is feeding a world of nine billion people.

dokuz milyar insanı beslemek.

We need nothing less than a new green revolution,

İhtiyacımız olan yeni bir yeşil devrimden fazlası,

and the planet boundaries shows

ve gezegenin sınırları gösteriyor ki

that agriculture has to go from a source of greenhouse gases to a sink.

tarım sera gazı kaynağı olmaktan çıkıp tüketici olmalı.

It has to basically do this on current land.

Bunu bulunduğumuz arazide yapmalı.

We cannot expand anymore,

Daha fazla genişleyemeyiz,

because it erodes the planetary boundaries.

çünkü gezegenin sınırlarını erozyona uğratırız.

We cannot continue consuming water as we do today,

Bugünkü gibi su tüketmeye devam edemeyiz,

with 25 percent of world rivers not even reaching the ocean.

dünya nehirlerinin yüzde 25'i okyanusa bile ulaşamazken.

And we need a transformation.

Bizim bir değişime ihtiyacımız var.

Well, interestingly, and based on my work

İlginçtir, benim çalışmalarımı baz alırsak,

and others in Africa, for example,

ve Afrika'dakilerin, örneğin,

we've shown that even the most vulnerable small-scale rainfall farming systems,

gösteriyoruz ki en hassas küçük ölçekli yağmur tarımı sistemleri bile

with innovations and supplementary irrigation

yenilikler ve ek sulamayla

to bridge dry spells and droughts,

kurak dönemleri ve kuraklıkları pas geçmek için,

sustainable sanitation systems to close the loop on nutrients

sürdürülebilir sıhhi tesisat sistemleri besin zincirini kapatmak için

from toilets back to farmers' fields,

tuvaletlerden çiftçilerin arazilerine,

and innovations in tillage systems,

ve ziraat sistemlerindeki yenilikler,

we can triple, quadruple, yield levels

hasat miktarını üçe dörde katlayabiliriz

on current land.

şimdiki arazide.

Elinor Ostrom,

Elinor Ostrom,

the latest Nobel laureate of economics,

son ekonomi Nobel ödülünün sahibi,

clearly shows empirically across the world

emprik olarak açıkça gösteriyor ki tüm dünyada

that we can govern the commons

ortak alanları yönetebiliriz

if we invest in trust,

eğer güvene yatırım yaparsak,

local, action-based partnerships

yerel, aksiyona dayalı ortaklıklara,

and cross-scale institutional innovations,

ve karşılıklı kurumsal yeniliklere,

where local actors,

öyle ki yerel aktörler

together, can deal with the global commons

birlikte küresel ortak alanlarla büyük ölçekte

at a large scale.

baş edebilsinler.

But even on the hard policy area we have innovations.

Fakat en zor siyasi alanlarda bile yeniliklerimiz var.

We know that we have to move from our fossil dependence

Biliyoruz ki fosile bağlı olmaktan kurtulmalıyız,

very quickly into a low-carbon economy in record time.

rekor bir zamanda hızlıca düşük-karbon ekonomisine geçmeliyiz.

And what shall we do?

Ne yapabiliriz?

Everybody talks about carbon taxes -- it won't work -- emission schemes,

Herkes karbon vergisinden bahsediyor-o çaışmaz-emisson planı,

but for example, one policy measure,

örneğin, bir politika ölçümü,

feed-in tariffs on the energy system,

enerji sistemlerindeki gümrük vergisinden besleniyor,

which is already applied,

zaten uygulamada olan bir sistem,

from China doing it on offshore wind systems,

Çin bunu açık denizlerdeki rüzgar sistemlerinde uyguluyor,

all the way to the U.S.

ABD'de

where you give the guaranteed price for investment in renewable energy,

yenilenebilir enerjiye yatırım garantili fiyattan veriliyor

but you can subsidize electricity to poor people.

ama siz bunu fakir insanların elektrik ihtiyacını karşılamakta kullanabilirsiniz.

You get people out of poverty.

İnsanları fakirlikten kurtarırsınız.

You solve the climate issue with regards to the energy sector,

Enerji sektöründen kaynaklı iklim problemini çözersiniz,

while at the same time, stimulating innovation --

aynı zamanda yenilikçi olmayı desteklersiniz-

examples of things that can be out scaled quickly

gezegen seviyesinde hızlıca büyük ölçeğe dönüştürülebilecek

at the planetary level.

şeyler mesela.

So there is -- no doubt -- opportunity here,

Öyleyse-şüphesiz-burda fırsat var,

and we can list many, many examples

ve biz birçok örnek sıralayabiliriz

of transformative opportunities around the planet.

dünya çapında değişim fırsatları örnekleri.

The key though in all of these,

Bunların hepsinde anahtar olan şey,

the red thread,

önemli nokta,

is the shift in mindset,

düşünce yapısındaki kaymadır,

moving away from a situation where we simply are pushing ourselves

yani kendimizi karanlık bir geleceğe ittiğimiz bir durumdan

into a dark future,

uzaklaşmak,

where we instead backcast our future,

onun yerine geleceğimizden yola çıkarak kanunlarımızı oluşturmaktır.

and we say, "What is the playing field on the planet?

"Gezagendeki oyun sahası nedir?" diyoruz.

What are the planetary boundaries

"Gezegensel sınırlar nelerdir,

within which we can safely operate?"

içlerinde güvenli bir şekilde çalışabileceğimiz?"

and then backtrack innovations within that.

ve sonrasında bunların içindeki sondan başa doğru yenilikler nelerdir.

But of course, the drama is, it clearly shows

Fakat elbette dram şudur ki, açıkça gösteriyor

that incremental change is not an option.

küçük değişim bir seçenek değil.

So, there is scientific evidence.

Yani, bilimsel bir kanıt var.

They sort of say the harsh news,

Kırıcı haberi şöyle söylüyorlar,

that we are facing the largest

bizler sanayileşme devriminden beri

transformative development

en büyük dönüştürücü gelişimle

since the industrialization.

karşı karşıyız.

In fact, what we have to do over the next 40 years

Gerçekte önümüzdeki 40 yıl boyunca yapmak zorunda olduğumuz şey

is much more dramatic and more exciting

bizi bugünkü durumumuza getiren şeyleri yapmaktan

than what we did when we moved into

çok daha dramatik

the situation we're in today.

ve heyecan verici.

Now, science indicates that,

Şimdi bilim gösteriyor ki,

yes, we can achieve a prosperous future

evet bizler refah bir geleceğe ulaşabiliriz

within the safe operating space,

güvenli işletim alanı içinde,

if we move simultaneously,

eğer ki küresel düzeyde, yerel ölçekten küresel ölçeğe elbirliği ile

collaborating on a global level, from local to global scale,

değişim seçenekleri üzerinde eş zamanli ilerlersek

in transformative options, which build resilience on a finite planet.

ki bu sonlu bir gezegene esneklik kazandıracaktır.

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar)