Why Climate Change Is a Threat to Human Rights | Mary Robinson | TED Talks

Vertaald door: Rik Delaet Nagekeken door: Axel Saffran

A question I'm often asked is,

Een vraag die me vaak wordt gesteld,

where did I get my passion for human rights and justice?

is waar mijn passie voor mensenrechten en rechtvaardigheid vandaan komt.

It started early.

Het begon vroeg.

I grew up in the west of Ireland,

Ik ben opgegroeid in het westen van Ierland,

wedged between four brothers,

ingeklemd tussen de vier broers,

two older than me and two younger than me.

twee oudere en twee jongere.

So of course I had to be interested in human rights,

Dus natuurlijk had ik interesse voor mensenrechten,

and equality and justice,

en gelijkheid en rechtvaardigheid,

and using my elbows!

en mijn ellebogen gebruiken!

(Laughter)

(Gelach)

And those issues stayed with me and guided me,

Die problemen bleven me bij en leidden me.

and in particular,

In het bijzonder

when I was elected the first woman President of Ireland,

toen ik werd verkozen tot de eerste vrouwelijke president van Ierland,

from 1990 to 1997.

in 1990-1997.

I dedicated my presidency

Ik wijdde mijn voorzitterschap

to having a space for those who felt marginalized on the island of Ireland,

aan degenen die zich gemarginaliseerd voelden in Ierland.

and bringing together communities from Northern Ireland

We brachten gemeenschappen uit Noord-Ierland samen

with those from the Republic,

met die van de Republiek,

trying to build peace.

om vrede proberen op te bouwen.

And I went as the first Irish president to the United Kingdom

Ik ging als eerste Ierse president naar het Verenigd Koninkrijk

and met with Queen Elizabeth II,

en ontmoette koningin Elizabeth II,

and also welcomed to my official residence --

en verwelkomde ook op mijn officiële residentie -

which we call "Áras an Uachtaráin," the house of the president --

die wij "Áras an Uachtaráin", het huis van de president noemen-

members of the royal family,

leden van de koninklijke familie,

including, notably, the Prince of Wales.

inclusief, met name, de Prins van Wales.

And I was aware that at the time of my presidency,

Ik wist dat tijdens mijn voorzitterschap

Ireland was a country beginning a rapid economic progress.

Ierland aan het begin stond van een snelle economische vooruitgang.

We were a country that was benefiting from the solidarity of the European Union.

We profiteerden van de solidariteit van de Europese Unie.

Indeed, when Ireland first joined the European Union in 1973,

Toen Ierland in 1973 toetrad tot de Europese Unie,

there were parts of the country that were considered developing,

waren er delen van het land die als achtergebleven werden beschouwd,

including my own beloved native county, County Mayo.

waaronder mijn eigen geliefde geboorteprovincie, County Mayo.

I led trade delegations here to the United States,

Ik leidde handelsdelegaties naar de Verenigde Staten,

to Japan, to India,

naar Japan, India,

to encourage investment, to help to create jobs,

om investeringen aan te moedigen, om banen te creëren,

voor de opbouw van onze economie,

to build up our economy,

to build up our health system, our education --

voor de opbouw van ons systeem van gezondheidszorg, onderwijs -

our development.

onze ontwikkeling.

What I didn't have to do as president

Wat ik als president niet hoefde te doen,

was buy land on mainland Europe,

was grond kopen op het vasteland van Europa,

so that Irish citizens could go there because our island was going underwater.

zodat Ierse burgers daarheen kunnen,

mocht ons eiland onder water komen te staan.

What I didn't have to think about,

Waar ik niet over hoefde na te denken,

either as president or as a constitutional lawyer,

hetzij als president of als een constitutionele advocaat,

was the implications for the sovereignty of the territory

waren de gevolgen voor de soevereiniteit van het grondgebied

because of the impact of climate change.

vanwege de gevolgen van de klimaatverandering.

But that is what President Tong, of the Republic of Kiribati,

Maar daar moet president Tong van de republiek Kiribati

has to wake up every morning thinking about.

elke ochtend mee wakker worden.

He has bought land in Fiji as an insurance policy,

Hij heeft op Fiji grond gekocht als een verzekeringspolis.

what he calls, "migration with dignity,"

Hij noemt dat 'migratie met waardigheid'

because he knows that his people may have to leave their islands.

omdat zijn mensen hun eilanden misschien zullen moeten verlaten.

As I listened to President Tong describing the situation,

Toen ik president Tong de situatie hoorde beschrijven,

I really felt that this was a problem that no leader should have to face.

had ik het gevoel dat geen enkele leider hiermee geconfronteerd zou moeten worden.

And as I heard him speak about the pain of his problems,

Toen ik hem hoorde spreken over de pijn van zijn problemen,

I thought about Eleanor Roosevelt.

moest ik aan Eleanor Roosevelt denken.

I thought about her and those who worked with her

Ik dacht aan haar en degenen die met haar hadden samengewerkt

on the Commission on Human Rights, which she chaired in 1948,

in de Commissie voor de Mensenrechten, waar ze in 1948 voorzitter van was,

and drew up the Universal Declaration of Human Rights.

en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens opstelden.

For them, it would have been unimaginable

Voor hen zou het ondenkbaar zijn geweest

that a whole country could go out of existence

dat een heel land kon ophouden te bestaan

because of human-induced climate change.

als gevolg van een door de mens veroorzaakte klimaatverandering.

I came to climate change not as a scientist or an environmental lawyer,

Ik kwam niet als wetenschapper

of milieu-advocaat bij de klimaatverandering terecht.

and I wasn't really impressed by the images of polar bears

Ik was echt niet onder de indruk van de beelden van ijsberen

or melting glaciers.

of smeltende gletsjers.

It was because of the impact on people,

Het was vanwege de impact op mensen,

en de impact op hun rechten -

and the impact on their rights --

their rights to food and safe water, health, education and shelter.

hun recht op voedsel en veilig water, gezondheidszorg, onderwijs en onderdak.

And I say this with humility,

Ik zeg dit met nederigheid

because I came late to the issue of climate change.

want ik kwam laat tot de kwestie van de klimaatverandering.

When I served

Toen ik Hoge Commissaris van de VN voor de Mensenrechten was

as UN High Commissioner for Human Rights

from 1997 to 2002,

in 1997-2002,

was klimaatverandering voor mij geen prioriteit.

climate change wasn't at the front of my mind.

I don't remember making a single speech on climate change.

Ik herinner me van mij geen enkele toespraak over klimaatverandering.

I knew that there was another part of the United Nations --

Ik wist dat een ander deel van de Verenigde Naties -

the UN Convention on Climate Change --

het VN-Verdrag inzake Klimaatverandering -

that was dealing with the issue of climate change.

zich met klimaatverandering bezig hield.

It was later when I started to work in African countries

Dat kwam pas later, toen ik in Afrikaanse landen

on issues of development and human rights.

aan kwesties van ontwikkeling en mensenrechten begon te werken.

And I kept hearing this pervasive sentence:

Altijd opnieuw kreeg ik te horen:

"Oh, but things are so much worse now, things are so much worse."

"Oh, maar alles is nu zo veel slechter, veel erger."

And then I explored what was behind that;

Ik onderzocht wat daarachter zat:

it was about changes in the climate --

het ging over klimaatverandering -

climate shocks, changes in the weather.

klimaatschokken, weersveranderingen.

I met Constance Okollet,

I ontmoette Constance Okollet,

who had formed a women's group in Eastern Uganda,

die in Oost-Oeganda een vrouwengroep had gevormd.

and she told me that when she was growing up,

Ze vertelde me dat toen ze opgroeide,

she had a very normal life in her village and they didn't go hungry,

het leven in haar dorp heel normaal was en ze geen honger leden.

they knew that the seasons would come as they were predicted to come,

De seizoenen kwamen als voorspeld,

they knew when to sow and they knew when to harvest,

ze wisten wanneer te zaaien en wanneer te oogsten,

and so they had enough food.

en hadden zo genoeg voedsel.

But, in recent years,

Maar in de jaren

voorafgaand aan dit gesprek

at the time of this conversation,

they had nothing but long periods of drought,

hadden ze alleen maar lange periodes van droogte,

and then flash flooding,

en dan plotselinge overstromingen,

and then more drought.

en dan weer meer droogte.

The school had been destroyed,

Hun school was verwoest,

livelihoods had been destroyed,

bestaansmiddelen vernietigd,

their harvest had been destroyed.

hun oogst was vernietigd.

She forms this women's group to try to keep her community together.

Ze stichtte een vrouwengroep om te proberen

haar gemeenschap bij elkaar te houden.

And this was a reality that really struck me,

Dit was een realiteit die me echt raakte,

because of course, Constance Okollet wasn't responsible

want natuurlijk was niet Constance Okollet verantwoordelijk

for the greenhouse gas emissions that were causing this problem.

voor de uitstoot van de broeikasgassen, die dit probleem veroorzaakten.

Indeed, I was very struck about the situation in Malawi

Ik werd nog meer getroffen door de situatie in Malawi

in January of this year.

in januari dit jaar.

There was an unprecedented flooding in the country,

Er vonden ongekende overstromingen plaats,

die ongeveer een derde van het land onder lieten lopen.

it covered about a third of the country,

over 300 people were killed,

Meer dan 300 mensen stierven

and hundreds of thousands lost their livelihoods.

en honderdduizenden verloren hun levensonderhoud.

And the average person in Malawi

De gemiddelde persoon in Malawi

emits about 80 kg of CO2 a year.

stoot ongeveer 80 kg CO2 per jaar uit.

The average US citizen emits about 17.5 metric tons.

De gemiddelde Amerikaanse burger stoot ongeveer 17,5 ton uit.

So those who are suffering disproportionately

Degenen die onevenredig lijden

don't drive cars, don't have electricity, don't consume very significantly,

rijden geen auto's, hebben geen elektriciteit, consumeren niet veel,

and yet they are feeling more and more

en toch voelen ze meer en meer

the impacts of the changes in the climate,

de effecten van de klimaatveranderingen,

the changes that are preventing them from knowing how to grow food properly,

de veranderingen die hen verhinderen voedsel te telen

and knowing how to look after their future.

en voor hun toekomst te zorgen.

I think it was really the importance of the injustice

Vooral het onrecht van dit alles bleef me bij.

that really struck me very forcibly.

And I know that we're not able to address some of that injustice

Ik weet dat we niet in staat zijn om dit onrecht aan te pakken,

because we're not on course for a safe world.

omdat we niet streven naar een veilige wereld.

Governments around the world agreed at the conference in Copenhagen,

Regeringen zijn tijdens de conferentie in Kopenhagen overeengekomen,

and have repeated it at every conference on climate,

en herhaalden het bij elke klimaatconferentie,

that we have to stay below two degrees Celsius

dat we onder de 2 °C opwarming moeten blijven

of warming above pre-Industrial standards.

ten opzichte van de pre-industriële normen.

But we're on course for about four degrees.

Maar we zijn op koers naar 4 °C.

Dus staan ​​we voor een existentiële bedreiging

So we face an existential threat to the future of our planet.

voor de toekomst van onze planeet.

And that made me realize

Dat deed me beseffen

that climate change is the greatest threat to human rights in the 21st century.

dat de klimaatverandering werkelijk de grootste bedreiging is

voor de mensenrechten in de 21e eeuw.

And that brought me then to climate justice.

Dat bracht me naar klimaatgerechtigheid.

Climate justice responds to the moral argument --

Klimaatgerechtigheid is een antwoord op het morele argument -

both sides of the moral argument --

beide kanten van het morele argument -

to address climate change.

om de klimaatverandering aan te pakken.

First of all,

Eerst en vooral

to be on the side of those who are suffering most and are most effected.

de kant te kiezen van degenen die er het meest onder lijden.

And secondly,

Ten tweede,

to make sure that they're not left behind again, when we start to move

om ervoor te zorgen dat ze niet opnieuw worden achtergelaten, wanneer we

and start to address climate change with climate action,

de klimaatverandering beginnen aan te pakken met klimaatactie,

as we are doing.

zoals we aan het doen zijn.

In our very unequal world today,

In onze zeer ongelijke wereld van vandaag,

it's very striking how many people are left behind.

is het zeer opvallend hoeveel mensen achtergelaten zijn.

In our world of 7.2 billion people, about 3 billion are left behind.

In onze wereld van 7,2 miljard mensen, zijn ongeveer 3 miljard achtergelaten.

1.3 billion don't have access to electricity,

1,3 miljard heeft geen toegang tot elektriciteit,

and they light their homes with kerosene and candles,

en ze verlichten hun huizen met kerosine en kaarsen,

both of which are dangerous.

beide gevaarlijk.

And in fact they spend a lot of their tiny income on that form of lighting.

In feite ze besteden ze veel

van hun kleine inkomen aan die vorm van verlichting.

2.6 billion people cook on open fires --

2,6 miljard mensen koken op open vuur:

on coal, wood and animal dung.

op kolen, hout en dierlijke mest.

And this causes about 4 million deaths a year

Dit veroorzaakt ongeveer 4 miljoen doden per jaar

from indoor smoke inhalation,

door binnenshuis rook inademen,

and of course, most of those who die are women.

en natuurlijk zijn de meesten die eraan sterven, vrouwen.

So we have a very unequal world,

We hebben dus een zeer ongelijke wereld.

and we need to change from "business as usual."

We zullen daarom de uitgesleten paden moeten verlaten.

And we shouldn't underestimate the scale and the transformative nature

We moeten de omvang en de ingrijpendheid

van de benodigde verandering niet onderschatten.

of the change which will be needed,

because we have to go to zero carbon emissions by about 2050,

Tegen 2050 moeten we namelijk nul koolstofemissie bereiken

if we're going to stay below two degrees Celsius of warming.

als we onder de 2 °C opwarming willen blijven.

And that means we have to leave about two-thirds of the known resources

Dat betekent dat ongeveer tweederde van de bekende fossiele brandstoffen

of fossil fuels in the ground.

in de grond moeten blijven.

It's a very big change,

Het is een zeer grote verandering,

and it means that obviously,

en het betekent natuurlijk

industrialized countries must cut their emissions,

dat geïndustrialiseerde landen hun uitstoot moeten beperken,

must become much more energy-efficient,

veel energie-efficiënter moeten worden,

and must move as quickly as possible to renewable energy.

en zo snel mogelijk naar hernieuwbare energie moeten.

For developing countries and emerging economies,

Voor de ontwikkelingslanden en opkomende economieën

the problem and the challenge is to grow without emissions,

is het probleem de uitdaging om te groeien zonder uitstoot,

because they must develop; they have very poor populations.

omdat zij moeten ontwikkelen, want hun bevolking is zeer arm.

So they must develop without emissions, and that is a different kind of problem.

Ze moeten ontwikkelen zonder uitstoot, en dat is een ander soort probleem.

Indeed, no country in the world has actually grown without emissions.

Want let wel: geen enkel land ter wereld is ooit gegroeid zonder uitstoot.

Alle landen zijn ontwikkeld dankzij fossiele brandstoffen,

All the countries have developed with fossil fuels,

and then may be moving to renewable energy.

en kunnen dan overschakelen op duurzame energie.

So it is a very big challenge,

Het is dus een zeer grote uitdaging,

and it requires the total support of the international community,

en het vereist de volledige steun van de internationale gemeenschap,

with the necessary finance and technology, and systems and support,

met de nodige financiën, technologie, systemen en ondersteuning.

because no country can make itself safe from the dangers of climate change.

Geen enkel land kan zich immers veiligstellen

voor de gevaren van klimaatverandering.

This is an issue that requires complete human solidarity.

Dit is een probleem dat volledige menselijke solidariteit vereist.

Human solidarity, if you like, based on self-interest --

Als je wil, menselijke solidariteit gebaseerd op eigenbelang -

because we are all in this together,

want we zitten allemaal in hetzelfde schuitje,

and we have to work together

en we moeten samenwerken

to ensure that we reach zero carbon by 2050.

om ervoor te zorgen dat we tegen 2050 aan nul koolstof zitten.

The good news is that change is happening,

Het goede nieuws is, dat het aan het veranderen is.

and it's happening very fast.

En het gaat heel snel.

Here in California,

Hier in Californië

there's a very ambitious emissions target to cut emissions.

is er een zeer ambitieuze doelstelling om de uitstoot te beperken.

In Hawaii, they're passing legislation

In Hawaï maken ze wetten

to have 100 percent renewable energy by 2045.

om 100% hernieuwbare energie te bereiken tegen 2045.

And governments are very ambitious around the world.

Overheden over de hele wereld zijn zeer ambitieus.

In Costa Rica, they have committed to being carbon-neutral by 2021.

Costa Rica gaat voor koolstofneutraal tegen 2021.

In Ethiopia, the commitment is to be carbon-neutral by 2027.

Ethiopië wil koolstofneutraal zijn tegen 2027.

Apple have pledged that their factories in China will use renewable energy.

Apple heeft beloofd dat hun fabrieken in China

hernieuwbare energie zullen gebruiken.

And there is a race on at the moment

Er is op dit moment een race gaande

to convert electricity from tidal and wave power,

om elektriciteit te halen uit getijden- en golfenergie,

in order that we can leave the coal in the ground.

zodat we de steenkool in de grond kunnen laten.

And that change is both welcome and is happening very rapidly.

Die verandering is even welkom als dat ze snel gebeurt.

But it's still not enough,

Maar het is nog niet genoeg,

and the political will is still not enough.

Er is nog steeds niet genoeg politieke wil.

Let me come back to President Tong and his people in Kiribati.

Kijk naar president Tong en zijn volk op Kiribati.

They actually could be able to live on their island and have a solution,

Ze zouden eigenlijk op hun eiland kunnen leven en een oplossing hebben,

but it would take a lot of political will.

maar het zou veel politieke wil vergen.

President Tong told me about his ambitious idea

President Tong vertelde me over zijn ambitieuze idee

to either build up or even float the little islands where his people live.

om kleine eilanden te bouwen, of zelfs te laten drijven, waar zijn mensen wonen.

This, of course, is beyond the resources of Kiribati itself.

Dit gaat uiteraard de middelen van Kiribati te boven.

It would require great solidarity and support from other countries,

Er zou solidariteit en steun van andere landen nodig zijn.

and it would require the kind of imaginative idea

Het zou evenveel verbeelding vereisen

that we bring together when we want to have a space station in the air.

als het lanceren van een ruimtestation.

But wouldn't it be wonderful to have this engineering wonder

Maar zou het niet geweldig zijn om dit technisch wonder te hebben

and to allow a people to remain in their sovereign territory,

en de ​​mensen op hun soevereine grondgebied te laten blijven wonen,

and be part of the community of nations?

en deel uitmaken van de gemeenschap van volkeren?

That is the kind of idea that we should be thinking about.

Aan dat soort idee moeten we denken.

Yes, the challenges of the transformation we need are big,

De uitdagingen van de transformatie die we nodig hebben, zijn groot,

but they can be solved.

maar ze kunnen worden opgelost.

We are actually, as a people,

We zijn feitelijk, als één volk,

very capable of coming together to solve problems.

heel goed in staat om samen problemen op te lossen.

I was very conscious of this as I took part this year

Daarvan was ik me zeer bewust toen ik dit jaar deelnam

in commemoration of the 70th anniversary

aan de herdenking van de 70e verjaardag

of the end of the Second World War in 1945.

van het einde van de Tweede Wereldoorlog in 1945.

1945 was an extraordinary year.

1945 was een bijzonder jaar.

It was a year when the world faced

Het was een jaar waarin de wereld

what must have seemed almost insoluble problems --

voor schijnbaar onoplosbare problemen stond:

the devastation of the world wars, particularly the Second World War;

de verwoesting van de wereldoorlogen, in het bijzonder de Tweede Wereldoorlog,

the fragile peace that had been brought about;

de broze vrede die was bewerkstelligd,

the need for a whole economic regeneration.

de noodzaak van een totale economische regeneratie.

But the leaders of that time didn't flinch from this.

Maar de leiders van die tijd gaven geen krimp.

They had the capacity, they had a sense of being driven by

Zij hadden de capaciteit, ze hadden een gevoel van gedrevenheid

never again must the world have this kind of problem.

door het idee dat de hele wereld nooit meer

dit soort problemen mocht hebben.

And they had to build structures for peace and security.

Ze moesten structuren voor vrede en veiligheid opbouwen.

And what did we get? What did they achieve?

En wat kregen we? Wat bereikten ze?

The Charter of the United Nations,

Het Handvest van de Verenigde Naties,

the Bretton Woods institutions, as they're called, The World Bank,

de Bretton Woods-instellingen:

de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds.

and the International Monetary Fund.

A Marshall Plan for Europe, a devastated Europe,

Een Marshallplan om Europa, een verwoest Europa,

to reconstruct it.

te reconstrueren.

And indeed a few years later,

En niet te vergeten, een paar jaar later,

the Universal Declaration of Human Rights.

de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens.

2015 is a year that is similar in its importance

2015 is een jaar van vergelijkbaar belang

to 1945, with similar challenges and similar potential.

als 1945, met vergelijkbare uitdagingen en vergelijkbare mogelijkheden.

There will be two big summits this year:

Er zullen dit jaar twee grote toppen doorgaan:

the first one, in September in New York,

de eerste, in september in New York,

is the summit for the sustainable development goals.

is de top van de doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling.

And then the summit in Paris in December, to give us a climate agreement.

Dan is er de top in Parijs in december, om ons een klimaatakkoord te geven.

The sustainable development goals are intended to help countries

De doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling

zijn bedoeld om landen duurzaam te helpen wonen,

to live sustainably, in tune with Mother Earth,

not to take out of Mother Earth and destroy ecosystems,

niet om Moeder Aarde uit te putten en ecosystemen te vernietigen,

but rather, to live in harmony with Mother Earth,

maar om in harmonie te leven met Moeder Aarde,

by living under sustainable development.

door te leven onder duurzame ontwikkeling.

And the sustainable development goals

De doelstellingen inzake duurzame ontwikkeling

will come into operation for all countries

zal voor alle landen in werking treden

on January 1, 2016.

op 1 januari 2016.

The climate agreement --

Het klimaatakkoord -

a binding climate agreement --

een bindend klimaatakkoord -

is needed because of the scientific evidence

is nodig wegens het wetenschappelijk bewijs

that we're on a trajectory for about a four-degree world

dat we op vier graden temperatuurstijging afstevenen.

and we have to change course to stay below two degrees.

Daarom is er een koerswijziging nodig om onder de twee graden te blijven.

So we need to take steps that will be monitored and reviewed,

Daarom moeten we stappen nemen

die gecontroleerd en beoordeeld zullen worden,

so that we can keep increasing the ambition of how we cut emissions,

zodat we de ambitie kunnen blijven opkrikken

van uitstootvermindering

and how we move more rapidly to renewable energy,

en het sneller overschakelen naar hernieuwbare energie,

so that we have a safe world.

zodat we een veilige wereld krijgen.

The reality is that this issue is much too important

De realiteit is dat deze kwestie veel te belangrijk is

to be left to politicians and to the United Nations.

om te worden overgelaten aan politici en de Verenigde Naties.

(Laughter)

(Gelach)

It's an issue for all of us,

Het is een zaak van ons allemaal,

and it's an issue where we need more and more momentum.

en het is een probleem waar we ons meer en meer moeten achter zetten.

Indeed, the face of the environmentalist has changed,

Het gezicht van de milieuactivist

is veranderd vanwege de rechtvaardigheidsdimensie.

because of the justice dimension.

It's now an issue for faith-based organizations,

Het is nu een kwestie voor op geloof gebaseerde organisaties,

under very good leadership from Pope Francis,

onder de zeer goede leiding van paus Franciscus,

and indeed, the Church of England,

en ook de Kerk van Engeland,

which is divesting from fossil fuels.

die niet meer investeert in fossiele brandstoffen.

It's an issue for the business community,

Het is een probleem voor het bedrijfsleven,

and the good news is

en het goede nieuws is

that the business community is changing very rapidly --

dat het bedrijfsleven zeer snel verandert -

except for the fossil fuel industries --

behalve dan de fossiele- brandstofindustrie -

(Laughter)

(Gelach)

Even they are beginning to slightly change their language --

Zelfs zij beginnen hun woorden wat aan te passen -

but only slightly.

al is het maar een beetje.

But business is not only moving rapidly to the benefits of renewable energy,

Maar niet alleen evolueert het bedrijfsleven

snel naar de voordelen van hernieuwbare energie,

but is urging politicians to give them more signals,

maar men vraagt politici hen meer signalen te geven,

so that they can move even more rapidly.

zodat het nog sneller kan gaan.

It's an issue for the trade union movement.

Het is een probleem voor de vakbeweging.

It's an issue for the women's movement.

Het is een probleem voor de vrouwenbeweging.

It's an issue for young people.

Het is een probleem voor de jongeren.

I was very struck when I learned that Jibreel Khazan,

Ik was erg getroffen toen ik hoorde dat Jibreel Khazan,

one of the Greensboro Four who had taken part in the Woolworth sit-ins,

één van de Greensboro Vier die hadden deelgenomen aan de Woolworth sit-ins,

said quite recently that

onlangs zei dat klimaatverandering

climate change is the lunch counter moment for young people.

het ‘lunch counter'- moment is voor jongeren.

So, lunch counter moment for young people of the 21st century --

Dus, het ‘lunch counter'-moment voor de jongeren van de 21ste eeuw -

the sort of real human rights issue of the 21st century,

een echte mensenrechtenkwestie van de 21e eeuw.

because he said it is the greatest challenge

Hij zei dat het de grootste uitdaging

to humanity and justice in our world.

voor de mensheid en voor gerechtigheid in onze wereld zou worden.

I recall very much the Climate March last September,

Ik herinner me nog de Klimaatmars in september vorig jaar;

and that was a huge momentum,

dat was een enorme impuls,

not just in New York, but all around the world.

niet alleen in New York, maar in de hele wereld.

and we have to build on that.

Daar moeten we op verder bouwen.

I was marching with some of The Elders family,

Ik marcheerde met enkelen van 'The Elders'

and I saw a placard a little bit away from me,

en zag een beetje verder een bord,

but we were wedged so closely together --

maar we liepen zo dicht op elkaar gepakt -

because after all, there were 400,000 people out in the streets of New York --

want er waren 400.000 mensen in de straten van New York -

so I couldn't quite get to that placard,

dus ik kon er niet bij geraken,

I would have just liked to have been able to step behind it,

maar ik was graag achter dat bord opgestapt,

because it said, "Angry Grannies!"

omdat er "Kwaaie Oma’s!" op stond.

(Laughter)

(Gelach)

That's what I felt.

Dat is wat ik voelde.

And I have five grandchildren now,

Ik heb nu vijf kleinkinderen.

I feel very happy as an Irish grandmother to have five grandchildren,

Ik voel me heel gelukkig

als Ierse grootmoeder met vijf kleinkinderen.

and I think about their world,

Ik denk na over hun wereld,

and what it will be like when they will share that world

en hoe hij zal uitzien als ze hem zullen delen

with about 9 billion other people in 2050.

met ongeveer 9 miljard mensen in 2050.

We know that inevitably it will be a climate-constrained world,

We weten dat het onvermijdelijk een klimaatbeschadigde wereld zal zijn,

because of the emissions we've already put up there,

door de uitstoot die we er al hebben in losgelaten,

but it could be a world that is much more equal and much fairer,

maar het zou een gelijkere en eerlijker wereld kunnen zijn,

and much better for health, and better for jobs

en beter voor de gezondheid, met betere banen

and better for energy security,

en beter voor de energiezekerheid,

than the world we have now,

dan de wereld die we nu hebben.

if we have switched sufficiently and early enough to renewable energy,

Als we maar genoeg en vroeg genoeg naar hernieuwbare energie omschakelen,

and no one is left behind.

en niemand achterlaten.

No one is left behind.

En niemand achterlaten.

And just as we've been looking back this year --

Net zoals we dit jaar in 2015 70 jaar terugkijken naar 1945 -

in 2015 to 1945, looking back 70 years --

I would like to think that they will look back,

zou graag ik denken dat ze terug zullen kijken

that world will look back 35 years from 2050,

naar die wereld van 35 jaar terug vanuit 2050,

35 years to 2015,

35 jaar terug naar 2015,

and that they will say,

en dat zij dan zullen zeggen:

"Weren't they good to do what they did in 2015?

"Hebben ze het niet goed gedaan in 2015?

We really appreciate that they took the decisions that made a difference,

We waarderen echt dat ze de beslissingen namen die het verschil maakten,

and that put the world on the right pathway,

en de wereld op de goede weg zetten,

and we benefit now from that pathway,"

waar wij nu van profiteren."

Dat zij het gevoel zullen hebben

that they will feel that somehow we took our responsibilities,

dat wij onze verantwoordelijkheden namen,

we did what was done in 1945 in similar terms,

op soortgelijke wijze als hoe we dat deden in 1945.

we didn't miss the opportunity,

Dat we de kans niet misten,

we lived up to our responsibilities.

en onze verantwoordelijkheden niet ontliepen.

That's what this year is about.

Daar gaat het dit jaar over.

And somehow for me,

Voor mij wordt het het best weergegeven

it's captured in words of somebody that I admired very much.

met de woorden van iemand die ik erg bewonderde.

She was a mentor of mine, she was a friend,

Ze was mijn mentor, een vriend,

she died much too young,

ze stierf veel te jong.

she was an extraordinary personality,

Ze was een buitengewone persoonlijkheid,

a great champion of the environment:

een groot voorvechter van het milieu:

Wangari Maathai.

Wangari Maathai.

Wangari said once,

Wangari zei eens,

"In the course of history,

"In de loop van de geschiedenis

there comes a time when humanity is called upon

komt er een moment dat de mensheid wordt opgeroepen

to shift to a new level of consciousness,

om over te schakelen naar een nieuw bewustzijnsniveau

to reach a higher moral ground."

om een hogere morele grond te bereiken."

And that's what we have to do.

Dat is wat we moeten doen.

We have to reach a new level of consciousness,

We moeten een nieuw bewustzijnsniveau bereiken,

a higher moral ground.

een hogere morele grond.

And we have to do it this year in those two big summits.

Dat moet dit jaar in die twee grote toppen gebeuren.

And that won't happen unless we have the momentum

Het zal niet gebeuren, zonder de impuls

from people around the world who say:

van mensen over de hele wereld die zeggen:

"We want action now,

"We willen nu actie,

we want to change course,

we willen van koers veranderen,

we willen een veilige wereld

we want a safe world,

a safe world for future generations,

voor toekomstige generaties,

a safe world for our children and our grandchildren,

voor onze kinderen en onze kleinkinderen.

and we're all in this together."

We zitten allemaal in hetzelfde schuitje."

Thank you.

Dankjewel.

(Applause)

(Applaus)