Why Climate Change Is a Threat to Human Rights | Mary Robinson | TED Talks

Translator: Pham Mai Anh Reviewer: Tram Tran Bao

A question I'm often asked is,

Tôi thường được hỏi,

where did I get my passion for human rights and justice?

từ đâu tôi có niềm đam mê với nhân quyền và sự công bằng?

It started early.

Nó bắt đầu từ rất sớm.

I grew up in the west of Ireland,

Tôi lớn lên ở miền Tây Ireland,

wedged between four brothers,

bị chèn ép bởi bốn anh em trai,

two older than me and two younger than me.

hai anh trai và hai em trai .

So of course I had to be interested in human rights,

Nên tất nhiên tôi phải quan tâm đến nhân quyền,

and equality and justice,

và bình đẳng, và công bằng

and using my elbows!

và sử dụng những cái cùi chỏ!

(Laughter)

(Tiếng cười)

And those issues stayed with me and guided me,

Những vấn đề này luôn ảnh hưởng đến tôi,

and in particular,

đặc biệt,

when I was elected the first woman President of Ireland,

khi tôi được bầu làm nữ Tổng thống đầu tiên của Ireland,

from 1990 to 1997.

từ năm 1990 đến năm 1997,

I dedicated my presidency

tôi đã dùng cương vị của mình

to having a space for those who felt marginalized on the island of Ireland,

để tạo cơ hội cho những người bị thiệt thòi ở đảo Ireland,

and bringing together communities from Northern Ireland

và mang cộng đồng ở Bắc Ireland

with those from the Republic,

đến với những người Đảng Cộng hòa,

trying to build peace.

cùng với nỗ lực xây dựng hòa bình.

And I went as the first Irish president to the United Kingdom

Khi tôi đến Vương quốc Anh với cương vị Tổng thống Ireland đầu tiên

and met with Queen Elizabeth II,

để gặp Nữ hoàng Elizabeth Đệ Nhị

and also welcomed to my official residence --

và mời Ngài đến nơi ở chính thức của tôi

which we call "Áras an Uachtaráin," the house of the president --

nơi mà chúng ta gọi là "Áras an Uachtaráin"- dinh thự Tổng thống,

members of the royal family,

cùng với những thành viên của hoàng tộc,

including, notably, the Prince of Wales.

trong đó, đáng chú ý, là Hoàng tử xứ Wales.

And I was aware that at the time of my presidency,

Tôi nhận thức được rằng vào thời điểm tôi đương nhiệm,

Ireland was a country beginning a rapid economic progress.

Ireland đang bắt đầu quá trình phát triển kinh tế mạnh mẽ.

We were a country that was benefiting from the solidarity of the European Union.

Chúng tôi là một đất nước được hưởng lợi từ sự hợp nhất của Liên minh Châu Âu.

Indeed, when Ireland first joined the European Union in 1973,

Thật ra, khi Ireland lần đầu gia nhập liên minh Châu Âu vào năm 1973,

there were parts of the country that were considered developing,

có nhiều khu vực trong nước bị xem là đang phát triển,

including my own beloved native county, County Mayo.

bao gồm cả quê hương yêu dấu của tôi- Quận Mayo.

I led trade delegations here to the United States,

Tôi đã dẫn phái đoàn thương mại ở đây đến nước Mỹ,

to Japan, to India,

đến Nhật Bản, Ấn Độ,

to encourage investment, to help to create jobs,

để kêu gọi đầu tư, sự giúp đỡ tạo ra cơ hội nghề nghiệp,

to build up our economy,

xây dựng dần nền kinh tế,

to build up our health system, our education --

xây dựng hệ thống y tế, giáo dục của chúng tôi...

our development.

sự phát triển của chúng tôi.

What I didn't have to do as president

Với cương vị Tổng thống, điều mà tôi không phải làm

was buy land on mainland Europe,

là mua thêm đất liền ở châu Âu,

so that Irish citizens could go there because our island was going underwater.

để những người dân Ireland có thể đến đó vì hòn đảo của chúng tôi đang chìm dần.

What I didn't have to think about,

Điều mà tôi không phải nghĩ đến,

either as president or as a constitutional lawyer,

dù là Tổng thống hay một luật sư soạn thảo hiến pháp,

was the implications for the sovereignty of the territory

là những ngụ ý về chủ quyền lãnh thổ

because of the impact of climate change.

bị đe dọa bởi ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.

But that is what President Tong, of the Republic of Kiribati,

Đó là những gì mà Tổng thống Tong, nước Cộng hòa Kiribati,

has to wake up every morning thinking about.

phải trăn trở mỗi sáng thức dậy.

He has bought land in Fiji as an insurance policy,

Ông ấy đã mua đất ở Fiji và xem đó như là một hợp đồng bảo hiểm,

what he calls, "migration with dignity,"

cho cái mà ông gọi là "di cư trong danh dự",

because he knows that his people may have to leave their islands.

bởi vì ông biết người dân của ông có thể sẽ phải rời bỏ hòn đảo của mình.

As I listened to President Tong describing the situation,

Khi tôi nghe ông ấy nói về tình huống này

I really felt that this was a problem that no leader should have to face.

Tôi thực sự cảm thấy đây là một vấn đề mà không nhà lãnh đạo nào muốn gặp phải.

And as I heard him speak about the pain of his problems,

Và khi tôi nghe ông ấy nói về sự khó khăn mà ông gặp phải,

I thought about Eleanor Roosevelt.

tôi đã nghĩ về Eleanor Roosevelt.

I thought about her and those who worked with her

Tôi đã nghĩ về bà ấy và những người cộng sự của bà

on the Commission on Human Rights, which she chaired in 1948,

tại Ủy ban Nhân quyền, nơi bà làm chủ tịch vào năm 1948,

and drew up the Universal Declaration of Human Rights.

và soạn thảo bản Tuyên ngôn Toàn cầu về Nhân quyền.

For them, it would have been unimaginable

Với họ, sẽ thật khó có thể tưởng tượng được

that a whole country could go out of existence

rằng toàn bộ đất nước có thể biến mất

because of human-induced climate change.

bởi biến đổi khí hậu mà con người gây ra.

I came to climate change not as a scientist or an environmental lawyer,

Tôi đến với biến đổi khí hậu không giống nhà khoa học hay luật sư về môi trường,

and I wasn't really impressed by the images of polar bears

và tôi cũng không thật sự ấn tượng bởi hình ảnh của những con gấu Bắc Cực

or melting glaciers.

hay những tảng băng đang tan chảy.

It was because of the impact on people,

Lý do khiến tôi quan tâm là sự ảnh hưởng đến con người,

and the impact on their rights --

và sự ảnh hưởng đến quyền của họ --

their rights to food and safe water, health, education and shelter.

quyền được tiếp cận thức ăn, nước uống, sức khỏe, giáo dục và nơi ở.

And I say this with humility,

Tôi đề cập đến vấn đề này một cách khiêm tốn,

because I came late to the issue of climate change.

vì tôi không phải người tiên phong trong vấn đề này.

When I served

Khi tôi phục vụ

as UN High Commissioner for Human Rights

ở cương vị là Cao ủy của LHQ về Nhân Quyền

from 1997 to 2002,

từ 1997 đến 2002,

biến đổi khí hậu không phải vấn đề hàng đầu tôi quan tâm.

climate change wasn't at the front of my mind.

I don't remember making a single speech on climate change.

Tôi không nghĩ mình đã từng có bài phát biểu đơn giản về vấn đề này.

I knew that there was another part of the United Nations --

tôi biết rằng có bộ phận khác của Liên Hợp Quốc

the UN Convention on Climate Change --

Công ước Liên Hợp Quốc về biến đổi khí hậu

that was dealing with the issue of climate change.

đang giải quyết vấn đề về sự biến đổi khí hậu.

It was later when I started to work in African countries

Sau đó, tôi bắt đầu làm việc tại những nước Châu Phi

on issues of development and human rights.

về vấn đề phát triển và quyền của con người.

And I kept hearing this pervasive sentence:

Và tôi rất hay nghe 1 câu nói phổ biến:

"Oh, but things are so much worse now, things are so much worse."

"Ồ, nhưng mọi thứ đã tệ hơn trước, rất tệ hơn trước đây rồi."

And then I explored what was behind that;

Sau đó, tôi đã tìm ra được ý nghĩa sau câu nói ấy;

it was about changes in the climate --

câu nói ấy là về sự biến đổi khí hậu --

climate shocks, changes in the weather.

sự thay đổi thất thường của khí hậu, thời tiết.

I met Constance Okollet,

Tôi đã gặp Constance Okallet,

who had formed a women's group in Eastern Uganda,

người đã tạo nên hội phụ nữ tại miền Đông Uganda,

and she told me that when she was growing up,

và cô ấy kể rằng khi cô lớn lên,

she had a very normal life in her village and they didn't go hungry,

cô đã có cuộc sống bình thường ở ngôi làng và họ không bị đói,

they knew that the seasons would come as they were predicted to come,

họ biết rằng mùa nông nghiệp sẽ tới như họ dự đoán.

they knew when to sow and they knew when to harvest,

họ biết khi nào cần gieo giống và khi nào có thể thu hoạch,

and so they had enough food.

thế nên họ có đủ thức ăn.

But, in recent years,

Thế nhưng, trong những năm gần đây,

at the time of this conversation,

vào lúc này,

they had nothing but long periods of drought,

họ không có gì ngoài một đợt hạn hán dài,

and then flash flooding,

và sau đó là lũ lụt,

and then more drought.

và sau đó tiếp tục là hạn hán.

The school had been destroyed,

Trường học đã bị phá hủy,

livelihoods had been destroyed,

cuộc sống bị đảo lộn,

their harvest had been destroyed.

và mùa màng cũng bị tàn phá.

She forms this women's group to try to keep her community together.

Cô ấy thành lập hội phụ nữ này với mục tiêu giúp đoàn kết cộng đồng.

And this was a reality that really struck me,

Sự thật này đã làm tôi bất ngờ,

because of course, Constance Okollet wasn't responsible

vì lẽ đương nhiên, Constance Okollet không có trách nhiệm

for the greenhouse gas emissions that were causing this problem.

với khí thải nhà kính là tác nhân chính gây ra vấn đề này.

Indeed, I was very struck about the situation in Malawi

Thực tế, tôi đã rất ấn tượng với tình hình ở Malawi

in January of this year.

tháng Một năm nay.

There was an unprecedented flooding in the country,

Một trận lũ nghiêm trọng chưa từng có đã xảy ra,

it covered about a third of the country,

nó bao phủ đến một phần ba đất nước,

over 300 people were killed,

hơn 300 người chết,

and hundreds of thousands lost their livelihoods.

và hàng trăm ngàn người mất nhà cửa.

And the average person in Malawi

Trung bình mỗi người ở Malawi

emits about 80 kg of CO2 a year.

thải ra gần 80 kg khí CO2 mỗi năm.

The average US citizen emits about 17.5 metric tons.

Trung bình mỗi người Mỹ thải ra 17.5 tấn.

So those who are suffering disproportionately

Vậy những người phải gánh chịu hậu quả một cách bất công

don't drive cars, don't have electricity, don't consume very significantly,

họ không lái xe, không có điện, không tiêu dùng quá nhiều,

and yet they are feeling more and more

và họ đang dần cảm nhận nhiều hơn nữa

the impacts of the changes in the climate,

sự ảnh hưởng của biến đổi khí hậu,

the changes that are preventing them from knowing how to grow food properly,

sự thay đổi khiến họ không thể trồng trọt theo kinh nghiệm

and knowing how to look after their future.

không biết làm thế nào để chăm lo cho tương lai của mình.

I think it was really the importance of the injustice

tôi nghĩ nó thực sự là tầm quan trọng của sự bất công này

that really struck me very forcibly.

đã ảnh hưởng rất lớn đến tôi.

And I know that we're not able to address some of that injustice

Và tôi biết rằng chúng ta không thể chỉ ra một số bất công đó nữa

because we're not on course for a safe world.

vì chúng ta không tham gia khóa học về thế giới an toàn.

Governments around the world agreed at the conference in Copenhagen,

Chính phủ trên toàn thế giới đã nhất trí tại hội nghị ở Copenhagen,

and have repeated it at every conference on climate,

và điều đó được đề cập đến ở mọi hội nghị về môi trường,

that we have to stay below two degrees Celsius

rằng chúng ta phải giữ nhiệt độ trung bình thấp hơn 2 độ C

of warming above pre-Industrial standards.

so với ngưỡng ấm trong công nghiệp nhẹ.

But we're on course for about four degrees.

Thế nhưng chúng ta đang trên mức đó gần 4 độ C.

So we face an existential threat to the future of our planet.

Điều đó khiến chúng ta đối mặt với sự đe dọa tới tương lai của hành tinh này.

And that made me realize

Và khiến tôi nhận ra

that climate change is the greatest threat to human rights in the 21st century.

biến đổi khí hậu là mối đe dọa lớn nhất đến nhân quyền trong thế kỉ 21.

And that brought me then to climate justice.

Và điều đó mang tôi đến với việc bảo vệ công lý cho môi trường.

Climate justice responds to the moral argument --

Công việc trả lời cho cuộc tranh cãi về đạo đức

both sides of the moral argument --

cho cả hai phía

to address climate change.

đề cập đến việc biến đổi khí hậu.

First of all,

Trước hết,

to be on the side of those who are suffering most and are most effected.

về phía những người đang chịu ảnh hưởng nhiều nhất của biến đổi khí hậu.

And secondly,

Và sau đó,

to make sure that they're not left behind again, when we start to move

để chắc rằng họ không bị bỏ lại khi chúng ta tiếp tục vận động

and start to address climate change with climate action,

và bắt đầu hành động vì môi trường,

as we are doing.

như chúng ta đang làm.

In our very unequal world today,

Trong thế giới không bình đẳng ngày nay,

it's very striking how many people are left behind.

Số lượng người bị bỏ lại thật đáng kinh ngạc.

In our world of 7.2 billion people, about 3 billion are left behind.

Trong 7.2 triệu người trên toàn thế giới, đến 3 triệu người bị bỏ lại.

1.3 billion don't have access to electricity,

1.3 tỷ người không được sử dụng điện.

and they light their homes with kerosene and candles,

họ phải thắp sáng ngôi nhà của họ bằng nến và dầu hỏa,

both of which are dangerous.

cả hai cách đều vô cùng nguy hiểm.

And in fact they spend a lot of their tiny income on that form of lighting.

và thật sự họ phải trả rất nhiều tiền trong thu nhập ít ỏi để thắp sáng.

2.6 billion people cook on open fires --

2.6 tỷ người vẫn nấu ăn bằng lửa đốt --

on coal, wood and animal dung.

bằng than, gỗ, khí ga từ phân động vật.

And this causes about 4 million deaths a year

Và chính việc này gây ra 4 triệu người chết mỗi năm

from indoor smoke inhalation,

vì ngạt khí trong nhà,

and of course, most of those who die are women.

và đương nhiên, đa số những người chết là phụ nữ.

So we have a very unequal world,

Thế giới này rất không công bằng,

and we need to change from "business as usual."

và chúng ta cần phải thay đổi từ trạng thái "bình thường".

And we shouldn't underestimate the scale and the transformative nature

Chúng ta không nên đánh giá thấp quy mô và tính chất biến đổi

of the change which will be needed,

của những sự thay đổi cần thiết,

because we have to go to zero carbon emissions by about 2050,

vì chúng ta phải đạt mục tiêu không còn khí thải các-bon trước năm 2050,

if we're going to stay below two degrees Celsius of warming.

nếu chúng ta muốn giữ nhiệt độ trung bình dưới ngưỡng ấm 2 độ C.

And that means we have to leave about two-thirds of the known resources

Điều đó có nghĩa là chúng ta cần bỏ qua hai phần ba lượng tài nguyên đã biết

of fossil fuels in the ground.

của nhiên liệu hóa thạch trong lòng đất.

It's a very big change,

Đó là một sự thay đổi rất lớn,

and it means that obviously,

và nó thể hiện rõ rằng,

industrialized countries must cut their emissions,

những nước công nghiệp phải cắt giảm lượng khí thải,

must become much more energy-efficient,

cần sử dụng năng lượng hiệu quả hơn,

and must move as quickly as possible to renewable energy.

và nhanh chóng chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo.

For developing countries and emerging economies,

Với những nước đang phát triển và có nền kinh tế mới nổi,

the problem and the challenge is to grow without emissions,

vấn đề và thách thức là phát triển mà không làm ô nhiễm môi trường,

because they must develop; they have very poor populations.

bởi vì họ cần phát triển; họ có dân số thấp.

So they must develop without emissions, and that is a different kind of problem.

Nên họ phải phát triển mà không ô nhiễm và đó lại là một vấn đề khác.

Indeed, no country in the world has actually grown without emissions.

Quả thật, chưa có đất nước nào phát triển mà không làm ô nhiễm môi trường.

All the countries have developed with fossil fuels,

Mọi đất nước phát triển với nhiên liệu hóa thạch,

and then may be moving to renewable energy.

và rồi có thể chuyển dần sang nhiên liệu tái tạo.

So it is a very big challenge,

Thế nên đó là một thách thức rất lớn,

and it requires the total support of the international community,

và đòi hỏi sự hợp tác toàn bộ của cộng đồng quốc tế,

with the necessary finance and technology, and systems and support,

với nguồn tài chính và công nghệ, hệ thống quản lí và sự hỗ trợ cần thiết,

because no country can make itself safe from the dangers of climate change.

bởi không một đất nước nào có thể tự mình thoát khỏi ảnh hưởng của biến đổi khí hậu.

This is an issue that requires complete human solidarity.

Đây là một vấn đề cần đến sự đoàn kết của toàn nhân loại.

Human solidarity, if you like, based on self-interest --

Sự đoàn kết này dựa trên sự tự giác --

because we are all in this together,

bởi chúng ta đang cùng nhau gánh chịu hậu quả

and we have to work together

và cùng nhau hành động

to ensure that we reach zero carbon by 2050.

để đạt được mục tiêu không còn khí thải cacbon trước năm 2050.

The good news is that change is happening,

Tin tốt là sự thay đổi đang diễn ra,

and it's happening very fast.

và diễn ra rất nhanh.

Here in California,

Tại California,

there's a very ambitious emissions target to cut emissions.

đang có một mục tiêu cắt giảm khí thải đầy hoài bão.

In Hawaii, they're passing legislation

Tại Hawaii, chính quyền đang thông qua một đạo luật

to have 100 percent renewable energy by 2045.

với mục tiêu sử dụng 100 phần trăm năng lượng tái tạo trước năm 2045.

And governments are very ambitious around the world.

Và chính phủ khắp thế giới đang rất tham vọng.

In Costa Rica, they have committed to being carbon-neutral by 2021.

Tại Costa Rica, chính quyền đã cam kết không còn khí thải cacbon trước năm 2021.

In Ethiopia, the commitment is to be carbon-neutral by 2027.

Tại Ethiopia, chính quyền cam kết không còn khí thải cacbon trước năm 2027.

Apple have pledged that their factories in China will use renewable energy.

Apple đã khẳng định rằng nhà máy của họ tại Trung Quốc sẽ dùng năng lượng tái tạo.

And there is a race on at the moment

Đang có một cuộc đua tại thời điểm hiện tại

to convert electricity from tidal and wave power,

để tạo ra điện từ năng lượng thủy triều và sóng,

in order that we can leave the coal in the ground.

nhằm giúp chúng ta ngừng sử dụng nguồn than dưới lòng đất.

And that change is both welcome and is happening very rapidly.

Sự thay đổi đó đang được đón chào và cũng diễn ra rất nhanh.

But it's still not enough,

Nhưng như thế vẫn chưa đủ,

and the political will is still not enough.

và ý chí chính trị vẫn chưa đủ.

Let me come back to President Tong and his people in Kiribati.

Hãy cùng quay trở lại với tổng thống Tong và những người dân ở Kiribati.

They actually could be able to live on their island and have a solution,

Họ vẫn có thể sống tại đảo của họ và có giải pháp ,

but it would take a lot of political will.

nhưng điều đó cần đến ý chí chính trị mạnh mẽ.

President Tong told me about his ambitious idea

Tổng thống Tong đã nói với tôi về ý tưởng đầy hoài bão của ông ấy

to either build up or even float the little islands where his people live.

để xây dựng hoặc làm nổi một hòn đảo nhỏ nơi người dân của ông có thể sống được.

This, of course, is beyond the resources of Kiribati itself.

Điều này, đương nhiên, phụ thuộc vào nguồn tài chính của Kiribati.

It would require great solidarity and support from other countries,

Nó cũng sẽ cần một sự đoàn kết và sự trợ giúp lớn từ các nước khác,

and it would require the kind of imaginative idea

và sẽ cần rất nhiều ý tưởng giàu trí tưởng tượng

that we bring together when we want to have a space station in the air.

mà chúng ta mang đến với nhau khi ta cần một trạm không gian trong không khí.

But wouldn't it be wonderful to have this engineering wonder

Nhưng liệu có thật sự tuyệt vời khi có thắc mắc kỹ thuật đó,

and to allow a people to remain in their sovereign territory,

và để con người ở lại trong lãnh thổ có chủ quyền của họ,

and be part of the community of nations?

trở thành một phần của cộng đồng các quốc gia?

That is the kind of idea that we should be thinking about.

Đó là một loại ý tưởng mà chúng ta cần nghĩ đến.

Yes, the challenges of the transformation we need are big,

Đúng vậy, thách thức của sự thay đổi mà ta cần là rất lớn,

but they can be solved.

nhưng chúng có thể giải quyết được.

We are actually, as a people,

Chúng ta đang, như một con người,

very capable of coming together to solve problems.

có khả năng cùng nhau giải quyết những vấn đề đó.

I was very conscious of this as I took part this year

Tôi đã rất ý thức về vấn đề này khi tôi tham gia vào năm nay

in commemoration of the 70th anniversary

trong lễ kỷ niệm lần thứ 70

of the end of the Second World War in 1945.

của sự kết thúc Chiến tranh Thế giới lần thứ hai năm 1945.

1945 was an extraordinary year.

1945 là một năm khác thường.

It was a year when the world faced

Đó là năm mà thế giới phải đối mặt

what must have seemed almost insoluble problems --

với những vấn đề gần như không thể giải quyết được --

the devastation of the world wars, particularly the Second World War;

sự tàn phá của Chiến tranh Thế giới, đặc biệt là Chiến tranh Thế giới thứ hai;

the fragile peace that had been brought about;

sự hòa bình mong manh được mang lại;

the need for a whole economic regeneration.

sự cần thiết của phục hưng kinh tế toàn cầu.

But the leaders of that time didn't flinch from this.

Nhưng các nhà lãnh đạo thời đó không hề nao núng.

They had the capacity, they had a sense of being driven by

Họ có khả năng và một năng lực được điều khiển bởi mong muốn

never again must the world have this kind of problem.

thế giới không bao giờ có thể gặp phải vấn đề như thế này nữa.

And they had to build structures for peace and security.

Và họ phải xây dựng cấu trúc cho hòa bình và sự bảo vệ.

And what did we get? What did they achieve?

Và chúng ta nhận được gì? Họ đã làm được những gì?

The Charter of the United Nations,

Hiến chương của Liên Hợp Quốc,

the Bretton Woods institutions, as they're called, The World Bank,

các tổ chức Brentton Woods, như chúng được gọi, Ngân hàng Thế giới,

and the International Monetary Fund.

và Quỹ Tiền tệ Quốc tế.

A Marshall Plan for Europe, a devastated Europe,

Một kế hoạch Marshall cho Châu Âu, một châu Âu bị tàn phá,

to reconstruct it.

để tái cấu trúc lại.

And indeed a few years later,

Và một vài năm sau đó,

the Universal Declaration of Human Rights.

bản Tuyên ngôn Quốc Tế về Nhân quyền.

2015 is a year that is similar in its importance

2015 cũng là một năm quan trọng

to 1945, with similar challenges and similar potential.

như 1945, với những thử thách tương tự và những tiềm lực tương tự.

There will be two big summits this year:

Sẽ có hai Hội nghị thượng đỉnh quan trọng vào năm nay:

the first one, in September in New York,

đầu tiên, vào tháng 9 ở New York,

is the summit for the sustainable development goals.

Hội nghị về những mục tiêu phát triển bền vững.

And then the summit in Paris in December, to give us a climate agreement.

Và sau đó là Hội nghị ở Paris tháng 12, về thỏa thuận khí hậu.

The sustainable development goals are intended to help countries

Những mục tiêu phát triển bền vững với ý định giúp đỡ các nước

to live sustainably, in tune with Mother Earth,

tồn tại bền vững, hòa hợp với Mẹ Trái Đất,

not to take out of Mother Earth and destroy ecosystems,

không bị đưa ra khỏi Mẹ Trái đất và phá hủy hệ sinh thái,

but rather, to live in harmony with Mother Earth,

đồng thời, để tồn tại đồng điệu với Mẹ Trái đất,

by living under sustainable development.

bằng cách sống dưới sự phát triển bền vững.

And the sustainable development goals

Và những mục tiêu phát triển bền vững

will come into operation for all countries

sẽ được kích hoạt cho toàn bộ các nước,

on January 1, 2016.

vào tháng 1 năm 2016.

The climate agreement --

Hiệp nghị khí hậu --

a binding climate agreement --

một hiệp nghị bắt buộc --

is needed because of the scientific evidence

là cần thiết bới những bằng chứng khoa học

that we're on a trajectory for about a four-degree world

cho thấy chúng ta đang trên quỹ đạo với thế giới khoảng 4 độ

and we have to change course to stay below two degrees.

và chúng ta cần đổi hướng để giữ dưới 2 độ.

So we need to take steps that will be monitored and reviewed,

Do đó chúng ta cần thực hiện các bước mà sẽ được theo dõi và xem xét lại,

so that we can keep increasing the ambition of how we cut emissions,

để có thể tiếp tục tăng tham vọng về việc cắt giảm khí thải như thế nào,

and how we move more rapidly to renewable energy,

và nhanh chóng chuyển sang sử dụng năng lượng tái tạo ra sao,

so that we have a safe world.

để chúng ta có một thế giới an toàn.

The reality is that this issue is much too important

Thực tế thì vấn đề này vô cùng quan trọng đến mức

to be left to politicians and to the United Nations.

không thể chỉ để lại cho các chính trị gia và Liên Hợp quốc.

(Laughter)

(Cười)

It's an issue for all of us,

Đó là vấn đề của tất cả chúng ta,

and it's an issue where we need more and more momentum.

và nó là một vấn đề mà chúng ta cần nhiều lực đẩy hơn nữa.

Indeed, the face of the environmentalist has changed,

Thật vậy, vai trò của các nhà môi trường đã thay đổi,

because of the justice dimension.

bởi vì chiều hướng công lý.

It's now an issue for faith-based organizations,

Bây giờ đây là một vấn đề cho các tổ chức tôn giáo,

under very good leadership from Pope Francis,

dưới sự lãnh đạo tuyệt vời từ Đức Giáo hoàng Francis

and indeed, the Church of England,

và thực tế là, Giáo hội Anh,

which is divesting from fossil fuels.

đang giảm đầu tư vào nhiên liệu hóa thạch.

It's an issue for the business community,

Đây cũng là một vấn đề cho cộng đồng doanh nghiệp,

and the good news is

và tin tốt là

that the business community is changing very rapidly --

cộng đồng này đang thay đổi vô cùng nhanh chóng --

except for the fossil fuel industries --

trừ ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch --

(Laughter)

(Tiếng cười)

Even they are beginning to slightly change their language --

Mặc dù họ đã bắt đầu thay đổi từ từ tiếng nói của mình --

but only slightly.

nhưng vẫn rất ít.

But business is not only moving rapidly to the benefits of renewable energy,

Doanh nghiệp không chỉ phát triển thần tốc tới lợi ích của năng lượng tái tạo,

but is urging politicians to give them more signals,

mà còn thôi thúc các chính trị gia cho họ các dấu hiệu,

so that they can move even more rapidly.

để họ có thể phát triển nhanh hơn nữa.

It's an issue for the trade union movement.

Đây là một vấn đề cho phong trào công đoàn.

It's an issue for the women's movement.

Một vấn đề cho phong trào của phụ nữ.

It's an issue for young people.

Một vấn đề cho giới trẻ.

I was very struck when I learned that Jibreel Khazan,

Tôi đã rất ngạc nhiên khi biết rằng Jibreel Khazan,

one of the Greensboro Four who had taken part in the Woolworth sit-ins,

một trong Bộ Tứ Greensboro đã tham gia cuộc biểu tình ngồi ở Woolworth,

said quite recently that

đã phát biểu gần đây rằng,

climate change is the lunch counter moment for young people.

biến đổi khí hậu chính là thời điểm "quầy ăn trưa" cho giới trẻ.

So, lunch counter moment for young people of the 21st century --

Vì vậy, "quầy ăn trưa" cho giới trẻ của thế kỷ 21 --

the sort of real human rights issue of the 21st century,

loại vấn đề nhân quyền thực sự của thế kỷ 21,

because he said it is the greatest challenge

bởi vì ông ấy đã nói rằng đó là thách thức lớn nhất

to humanity and justice in our world.

của nhân loại và công lý trên toàn thế giới.

I recall very much the Climate March last September,

Tôi rất nhớ cuộc Diễu hành Khí hậu tháng 9 năm ngoái,

and that was a huge momentum,

đó là một lực đẩy khổng lồ,

not just in New York, but all around the world.

không chỉ ở New York, mà là trên toàn thế giới.

and we have to build on that.

Và chúng ta đã dựa vào điều đó.

I was marching with some of The Elders family,

Tôi đã diễu hành cùng với một vài người của Hội người cao tuổi,

and I saw a placard a little bit away from me,

tôi nhìn thấy một áp phích cách tôi hơi xa,

but we were wedged so closely together --

nhưng chúng tôi đứng rất gần nhau --

because after all, there were 400,000 people out in the streets of New York --

bởi vì cuối cùng, có đến 400,000 người trên các đường phố New York --

so I couldn't quite get to that placard,

nên tôi không thể đến gần áp phích đó,

I would have just liked to have been able to step behind it,

Tôi chỉ muốn có thể đứng lại phía sau nó,

because it said, "Angry Grannies!"

bởi vì nó ghi "Những cụ già tức giận!"

(Laughter)

(Tiếng cười)

That's what I felt.

Đó là những gì tôi cảm thấy.

And I have five grandchildren now,

Giờ tôi có 5 đứa cháu,

I feel very happy as an Irish grandmother to have five grandchildren,

tôi thấy rất hạnh phúc khi là một người bà Ireland có 5 đứa cháu,

and I think about their world,

và tôi nghĩ về thế giới của chúng,

and what it will be like when they will share that world

nó sẽ như thế nào nếu chúng chia sẻ thế giới đó

with about 9 billion other people in 2050.

với khoảng 9 tỉ người khác năm 2050.

We know that inevitably it will be a climate-constrained world,

Chúng ta biết rằng chắc chắn nó sẽ là một thế giới với khí hậu hạn chế,

because of the emissions we've already put up there,

bởi vì lượng khí thải mà chúng ta đã thải ra,

but it could be a world that is much more equal and much fairer,

nhưng nó có thể là một thế giới bình đẳng và công bằng hơn nhiều,

and much better for health, and better for jobs

tốt hơn cho sức khỏe, cho công việc

and better for energy security,

và tốt hơn cho bảo vệ năng lượng,

than the world we have now,

so với thế giới mà chúng ta đang sống,

if we have switched sufficiently and early enough to renewable energy,

nếu chúng ta chuyển đủ sớm và thích đáng sang năng lượng tái tạo,

and no one is left behind.

và không ai bị bỏ lại phía sau.

No one is left behind.

Không một ai bị bỏ lại.

And just as we've been looking back this year --

Và giống như chúng ta nhìn lại năm nay --

in 2015 to 1945, looking back 70 years --

từ 2015 về 1945, nhìn lại 70 năm --

I would like to think that they will look back,

tôi muốn nghĩ rằng họ sẽ nhìn lại,

that world will look back 35 years from 2050,

rằng thế giới sẽ nhìn lại 35 năm khi ở năm 2050,

35 years to 2015,

35 năm bắt đầu từ 2015,

and that they will say,

và họ sẽ nói rằng,

"Weren't they good to do what they did in 2015?

"Họ đã thực hiện tốt những gì họ đã làm năm 2015 không?

We really appreciate that they took the decisions that made a difference,

Chúng ta rất cảm kích rằng họ đã đưa ra quyết định làm khác đi,

and that put the world on the right pathway,

và đưa thế giới vào đúng đường của nó,

and we benefit now from that pathway,"

và chúng ta hưởng lợi từ con đường đó,"

that they will feel that somehow we took our responsibilities,

rằng họ sẽ thấy bằng cách nào đó chúng ta đã gánh lấy trách nhiệm của mình,

we did what was done in 1945 in similar terms,

chúng ta làm những gì tương tự với những gì đã làm năm 1945,

we didn't miss the opportunity,

chúng ta không bỏ lỡ cơ hội,

we lived up to our responsibilities.

chúng ta hoàn thành trách nhiệm của mình.

That's what this year is about.

Đó là những điều về năm nay.

And somehow for me,

Với tôi, theo cách nào đó

it's captured in words of somebody that I admired very much.

nó gói gọn trong lời nói của một người mà tôi vô cùng ngưỡng mộ.

She was a mentor of mine, she was a friend,

Cô ấy là người dẫn đường của tôi, một người bạn,

she died much too young,

cô ấy mất khi còn rất trẻ,

she was an extraordinary personality,

cô ấy là một người phi thường,

a great champion of the environment:

một nhà vô địch vĩ đại của môi trường:

Wangari Maathai.

Wangari Maathai.

Wangari said once,

Wangari đã từng nói,

"In the course of history,

"Trong quá trình lịch sử,

there comes a time when humanity is called upon

có những thời điểm khi con người được kêu gọi

to shift to a new level of consciousness,

thay đổi đến một tầm mới của ý thức,

to reach a higher moral ground."

để đạt được một nền tảng đạo đức cao hơn."

And that's what we have to do.

Và đó là những gì chúng ta cần làm.

We have to reach a new level of consciousness,

Chúng ta cần đạt đến một tầm mới của ý thức,

a higher moral ground.

một nền tảng đạo đức cao hơn.

And we have to do it this year in those two big summits.

Và chúng ta cần làm điều đó vào năm nay trong hai Hội nghị Thượng đỉnh lớn.

And that won't happen unless we have the momentum

Điều đó sẽ không xảy ra cho đến khi chúng ta có sự thúc đẩy

from people around the world who say:

từ những người trên toàn thế giới phát biểu rằng

"We want action now,

"Chúng ta muốn hành động,

we want to change course,

chúng ta muốn đổi hướng,

we want a safe world,

muốn một thế giới an toàn,

a safe world for future generations,

thế giới an toàn cho thế hệ tương lai,

a safe world for our children and our grandchildren,

thế giới an toàn cho con và cháu chúng ta,

and we're all in this together."

và chúng ta làm điều đó cùng nhau."

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)