Why Climate Change Is a Threat to Human Rights | Mary Robinson | TED Talks

Çeviri: Diba Szamosi Gözden geçirme: Melike Karasu

A question I'm often asked is,

Bana sıkça insan hakları ve adalete olan tutkumun

where did I get my passion for human rights and justice?

nereden geldiğini sorarlar.

It started early.

Genç yaşlarda başladı.

I grew up in the west of Ireland,

İrlanda'nın batısında,

wedged between four brothers,

dört erkek kardeşin arasında büyüdüm.

two older than me and two younger than me.

İkisi benden büyük, ikisi küçüktü.

Dolayısıyla, tabii ki insan haklarına,

So of course I had to be interested in human rights,

and equality and justice,

adalet ve eşitliğe ilgi duymak

ve dirseklerime güvenmek zorundaydım!

and using my elbows!

(Kahkahalar)

(Laughter)

Ve bu konulara ilgim devam etti.

And those issues stayed with me and guided me,

and in particular,

Özellikle de İrlanda'nın ilk kadın

when I was elected the first woman President of Ireland,

Cumhurbaşkanı seçildiğim

from 1990 to 1997.

1990-1997 döneminde.

I dedicated my presidency

Başkanlığımı İrlanda'da dışlandığını

to having a space for those who felt marginalized on the island of Ireland,

düşünenlere yer açmaya, İrlanda'nın

kuzeyi ile güneyinde yaşayanları

and bringing together communities from Northern Ireland

bir araya getirmeye ve

with those from the Republic,

birlikte barışı inşa etmeye adadım.

trying to build peace.

And I went as the first Irish president to the United Kingdom

İngiltere'ye giden ve Kraliçe II. Elizabeth

and met with Queen Elizabeth II,

ile buluşan ilk İrlanda Cumhurbaşkanı oldum

and also welcomed to my official residence --

ve ayrıca "Áras an Uachtaráin" adı verilen cumhurbaşkanlığı konutumda

which we call "Áras an Uachtaráin," the house of the president --

members of the royal family,

kraliyet ailesi üyeleri ile

including, notably, the Prince of Wales.

Galler Prensi'ni de ağırladım.

And I was aware that at the time of my presidency,

Cumhurbaşkanlığı dönemimde İrlanda'nın,

Ireland was a country beginning a rapid economic progress.

hızlı bir ekonomik kalkınma sürecine girdiğinin farkındaydım.

We were a country that was benefiting from the solidarity of the European Union.

Avrupa Birliği (AB) dayanışmasından

yararlanan bir ülkeydik.

Indeed, when Ireland first joined the European Union in 1973,

Gerçekten de, 1973'te İrlanda, AB'ye üye olduğunda

there were parts of the country that were considered developing,

bazı bölgeler tam kalkınmamıştı,

including my own beloved native county, County Mayo.

güzel memleketim Mayo dahil.

Yatırımları ve istihdamı artırmak;

I led trade delegations here to the United States,

ekonomi, sağlık, eğitim sistemi ve

to Japan, to India,

kalkınmamızı güçlendirmek için,

to encourage investment, to help to create jobs,

ABD, Japonya ve Hindistan'a giden

to build up our economy,

ticaret heyetlerine başkanlık ettim.

to build up our health system, our education --

our development.

What I didn't have to do as president

Bir Devlet Başkanı olarak,

was buy land on mainland Europe,

ülkemiz sular altında kaldığında

so that Irish citizens could go there because our island was going underwater.

İrlandalılar Avrupa'ya gidebilsinler diye

Avrupa'dan toprak satın almayı düşünmek zorunda kalmadım."

What I didn't have to think about,

Bir devlet başkanı veya Anayasa hukukçusu olarak,

either as president or as a constitutional lawyer,

was the implications for the sovereignty of the territory

düşünmem gerekmeyen şey,

iklim değişikliğinin

because of the impact of climate change.

egemenliğimiz üzerindeki etkileriydi.

But that is what President Tong, of the Republic of Kiribati,

Fakat, Kiribati Cumhuriyeti'ni Cumhurbaşkanı Tong,

her sabah bunu düşünerek uyanmak zorundaydı.

has to wake up every morning thinking about.

He has bought land in Fiji as an insurance policy,

Güvence olarak, Fiji'den toprak satın aldı

what he calls, "migration with dignity,"

"onurlu göç" adını verdiği durum.

because he knows that his people may have to leave their islands.

Çünkü, halkının bir gün

adadan ayrılması gerekebileceğini biliyor.

As I listened to President Tong describing the situation,

Kendisini dinlerken, bu durumun

I really felt that this was a problem that no leader should have to face.

hiçbir liderin karşılaşmaması gereken

bir sorun olduğunu gerçekten hissettim.

And as I heard him speak about the pain of his problems,

Sorunları hakkındaki

konuşmasını dinlerken,

I thought about Eleanor Roosevelt.

Eleanor Roosevelt'i düşündüm.

I thought about her and those who worked with her

Onu ve 1948'de başkanlığını yaptığı

on the Commission on Human Rights, which she chaired in 1948,

İnsan Hakları Komisyonundaki çalışanları düşündüm,

and drew up the Universal Declaration of Human Rights.

İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'ni yazmışlardı.

Onlara göre, insanların neden olduğu

For them, it would have been unimaginable

that a whole country could go out of existence

iklim değişikliği sonucu bir ülkenin

ortadan kalkması düşünülemezdi bile.

because of human-induced climate change.

I came to climate change not as a scientist or an environmental lawyer,

İklim değişikliği toplantısına

bir bilimadamı veya

çevre savunucusu olarak gelmedim.

and I wasn't really impressed by the images of polar bears

Kutup ayıları ve eriyen buzulların görüntülerini de

or melting glaciers.

etkileyici bulmuyorum.

It was because of the impact on people,

Buraya, insanlar üzerindeki etkisi için geldim

ve hakları üzerindeki etkisi --

and the impact on their rights --

gıda, güvenli su, sağlık,

their rights to food and safe water, health, education and shelter.

eğitim ve barınma hakları nedeniyle geldim.

And I say this with humility,

Ve bunu alçakgönüllülükle söylüyorum,

because I came late to the issue of climate change.

çünkü iklim değişikliği sorununun farkına geç vardım.

When I served

1997-2002 arasında, BM İnsan Hakları

as UN High Commissioner for Human Rights

Yüksek Temsilcisi iken,

from 1997 to 2002,

iklim değişikliği benim için öncelik taşımıyordu.

climate change wasn't at the front of my mind.

Bu konuda tek bir konuşma bile yaptığımı hatırlamıyorum.

I don't remember making a single speech on climate change.

BM' de iklim değişikliği sorunu ile ilgilenen

I knew that there was another part of the United Nations --

the UN Convention on Climate Change --

BM İklim Değişikliği Sözleşmesi kısmının olduğunu biliyordum.

that was dealing with the issue of climate change.

It was later when I started to work in African countries

Konunun ciddiyetini Afrika ülkelerinde kalkınma ve insan hakları

konusunda çalışmaya başladığımda anladım.

on issues of development and human rights.

O günden bu yana hep şu cümleyi işittim:

And I kept hearing this pervasive sentence:

"Oh, but things are so much worse now, things are so much worse."

"Fakat işler bugün çok daha kötü durumda, çok kötü.

And then I explored what was behind that;

Bu cümlenin anlamını o zaman keşfettim;

it was about changes in the climate --

iklim değişikliğinden, iklim şoklarından

climate shocks, changes in the weather.

ve hava değişikliklerinden bahsediyordu.

I met Constance Okollet,

Uganda'nın doğusunda bir kadın grubu kuran

who had formed a women's group in Eastern Uganda,

Constance Okollet ile görüştüm.

and she told me that when she was growing up,

Çocukluğunda, köyde normal bir yaşam sürdüklerini ve

she had a very normal life in her village and they didn't go hungry,

aç kalmadıklarını anlattı.

they knew that the seasons would come as they were predicted to come,

Mevsimlerin her zamanki gibi geleceğini düşünüyorlardı,

tohumları ne zaman ekeceklerini ve

they knew when to sow and they knew when to harvest,

ne zaman hasat edeceklerini biliyorlardı

and so they had enough food.

ve böylece yeterli gıdaları oluyordu.

Fakat son yıllarda,

But, in recent years,

at the time of this conversation,

bu tartışmaların yaşandığı zamanlarda,

they had nothing but long periods of drought,

uzun süren kuraklıklar ve ardından

ani sel felaketleri ve ardından daha fazla

and then flash flooding,

and then more drought.

kuraklık yaşamaya başladılar.

The school had been destroyed,

Okullar zarar görmüş,

livelihoods had been destroyed,

yaşamları zarar görmüş,

their harvest had been destroyed.

ürünleri telef olmuştu.

She forms this women's group to try to keep her community together.

O, halkını bir arada tutmak için bir kadın grubu kurdu.

And this was a reality that really struck me,

Ve bu, gerçekten beni etkileyen bir gerçeklik olmuştu.

because of course, Constance Okollet wasn't responsible

Çünkü, bu soruna yol açan sera gazlarının sorumlusu

for the greenhouse gas emissions that were causing this problem.

Constance Okollet değildi.

Indeed, I was very struck about the situation in Malawi

Gerçekten de, bu yıl ocak ayında Malavi'de

yaşananlardan çok etkilendim.

in January of this year.

There was an unprecedented flooding in the country,

Eşi görülmemiş bir sel felaketi yaşanmış

ülkenin üçte birini etkilemiş,

it covered about a third of the country,

over 300 people were killed,

300'den fazla insan ölmüş,

and hundreds of thousands lost their livelihoods.

ve yüz binlerce kişi geçim kaynağını kaybetmişti.

And the average person in Malawi

Ortalama bir Malavi vatandaşı

emits about 80 kg of CO2 a year.

yılda ortalama 80 kg. CO2 salıyor.

Bir ABD vatandaşı ise yılda

The average US citizen emits about 17.5 metric tons.

yaklaşık 17.5 ton CO2 salıyor.

So those who are suffering disproportionately

Yani bu denli orantısız acı çekenler:

don't drive cars, don't have electricity, don't consume very significantly,

araba kullanmayan, elektriği olmayan

çok fazla tüketmeyen insanlar,

ve bu insanlar iklim değişikliği sebebiyle

and yet they are feeling more and more

giderek daha fazla etkileniyorlar

the impacts of the changes in the climate,

ve iklim değişikliği, bu halkların

the changes that are preventing them from knowing how to grow food properly,

nasıl bitki yetiştireceklerini

ve geleceğe nasıl bakmaları

and knowing how to look after their future.

gerektiğini bilmelerini engelliyor.

I think it was really the importance of the injustice

Sanırım beni en çok etkileyen şey adaletsizlik olmuştu.

that really struck me very forcibly.

Bu adaletsizliğin bazı bölümlerini gideremeyeceğimizi biliyorum

And I know that we're not able to address some of that injustice

because we're not on course for a safe world.

çünkü güvenli bir dünyaya doğru gitmiyoruz.

Governments around the world agreed at the conference in Copenhagen,

Dünya genelinde hükümetler,

küresel ısınmadaki artışın

sanayi öncesi döneme göre

2 derece ile sınırlandırılması

and have repeated it at every conference on climate,

konusunda Kopenhag Konferansı'nda

that we have to stay below two degrees Celsius

mutabık kaldılar ve sonraki tüm konferanslarda da bunu tekrarladılar.

of warming above pre-Industrial standards.

But we're on course for about four degrees.

Fakat, 4 derece artma yolunda ilerliyoruz.

So we face an existential threat to the future of our planet.

Yani, gezegenimizin geleceği varoluşsal bir tehdit altında.

And that made me realize

İşte bu durum, 21. yüzyılda insan haklarına

that climate change is the greatest threat to human rights in the 21st century.

yönelik en büyük tehdidin

iklim değişikliği olduğunu anlamama sebep oldu.

And that brought me then to climate justice.

Buradan iklim adaletine geldim.

Climate justice responds to the moral argument --

İklim adaleti, iklim değişikliğiyle mücadelede

both sides of the moral argument --

tüm taraflara ahlaki bir sorumluluk yüklüyor.

to address climate change.

First of all,

Öncelikle, en çok etkilenen ve

to be on the side of those who are suffering most and are most effected.

zarar görenlerin yanında olmak gerekiyor.

And secondly,

İkincisi, iklim değişikliğiyle mücadeleye başlarken

to make sure that they're not left behind again, when we start to move

bu insanların yine ihmal edilmemesi gerekiyor.

and start to address climate change with climate action,

as we are doing.

In our very unequal world today,

Eşitsizliklerle dolu dünyamızda,

it's very striking how many people are left behind.

ne kadar çok insanın

geride bırakıldığını görmek çok çarpıcı.

In our world of 7.2 billion people, about 3 billion are left behind.

7.2 milyar insanın yaşadığı dünyamızda

yaklaşık 3 milyar insan geride bırakılmış durumda.

1.3 billion don't have access to electricity,

1.3 milyar kişinin elektriğe erişimi yok,

and they light their homes with kerosene and candles,

evlerini gaz yağı ve

mumlarla aydınlatıyorlar.

both of which are dangerous.

ikisi de tehlikeli.

And in fact they spend a lot of their tiny income on that form of lighting.

Zaten az olan gelirlerinin büyük bölümünü

bu aydınlatma ürünleri için harcıyorlar.

2.6 billion people cook on open fires --

2.6 milyar insan açık fırınlarda- kömür, odun ve tezekte

on coal, wood and animal dung.

yemek pişiriyor.

Bu durum, kapalı alanda duman soluma nedeniyle

And this causes about 4 million deaths a year

her yıl, çoğu kadın, yaklaşık 4 milyon insanın

from indoor smoke inhalation,

and of course, most of those who die are women.

ölümüne neden oluyor.

So we have a very unequal world,

Çok adaletsiz bir dünyamız var.

Alıştığımızın dışına çıkmamız gerekiyor.

and we need to change from "business as usual."

İhtiyaç duyulan değişimin kapsamını ve

And we shouldn't underestimate the scale and the transformative nature

dönüştürücü niteliğini küçümsememeliyiz.

of the change which will be needed,

because we have to go to zero carbon emissions by about 2050,

Çünkü, karbon gazı salınımını

2050'ye kadar sıfıra indirmemiz gerekiyor

eğer ısınmayı 2 derecenin altında tutmak istiyorsak.

if we're going to stay below two degrees Celsius of warming.

And that means we have to leave about two-thirds of the known resources

Bu durum, yer altındaki bilinen fosil yakıtların üçte ikisini

kullanmayı bırakmamız gerektiği anlamına geliyor.

of fossil fuels in the ground.

It's a very big change,

Bu çok büyük bir değişim

and it means that obviously,

ve açıkçası sanayileşmiş ülkelerin

industrialized countries must cut their emissions,

karbon gazı salınımlarını azaltmaları,

must become much more energy-efficient,

enerji verimliliğini sağlamaları ve

and must move as quickly as possible to renewable energy.

en hızlı şekilde yenilenebilir enerjiye

geçmeleri gerektiği anlamına geliyor.

For developing countries and emerging economies,

Gelişmekte olan ülkeler ve

yükselen ekonomiler için sorun ve en zor görev; salınımsız büyümek.

the problem and the challenge is to grow without emissions,

because they must develop; they have very poor populations.

Çünkü kalkınmak zorundalar; halkları çok fakir.

So they must develop without emissions, and that is a different kind of problem.

Yani, karbon salınımı olmadan kalkınmak zorundalar.

Bu da ayrı bir sorun.

Indeed, no country in the world has actually grown without emissions.

Gerçekten de, hiçbir ülke salınımsız büyümedi.

Tüm ülkeler fosil yakıtlarla kalkındı

All the countries have developed with fossil fuels,

ve ardından yenilenebilir enerjiye geçti.

and then may be moving to renewable energy.

So it is a very big challenge,

Bu büyük bir zorluk ve

and it requires the total support of the international community,

uluslararası toplumun

tam desteğini gerektiriyor.

with the necessary finance and technology, and systems and support,

Gerekli finans, teknoloji ve sistem ve desteği ile.

because no country can make itself safe from the dangers of climate change.

Çünkü hiçbir ülke

iklim değişikliğinin zararlarından kendini koruyamaz.

This is an issue that requires complete human solidarity.

Bu sorun tüm insanlığın

dayanışmasını gerektiriyor.

Human solidarity, if you like, based on self-interest --

İnsanlık dayanışması, belki, kişisel çıkarlara dayalı

because we are all in this together,

çünkü hepimiz aynı gemideyiz.

and we have to work together

Ve 2050'de sıfır karbon hedefine

to ensure that we reach zero carbon by 2050.

ulaşmak için birlikte çalışmak zorundayız.

The good news is that change is happening,

Neyse ki değişim yaşanıyor, hem de hızlı bir şekilde.

and it's happening very fast.

Here in California,

Burada Kaliforniya'da

there's a very ambitious emissions target to cut emissions.

salınımı azaltmak için çok iddialı bir hedef var.

In Hawaii, they're passing legislation

Havai 2045'e kadar tamamen

to have 100 percent renewable energy by 2045.

yenilenebilir enerjiye geçmek için

yasa kabul ediyor.

And governments are very ambitious around the world.

Dünya genelinde hükümetler de çok istekli.

In Costa Rica, they have committed to being carbon-neutral by 2021.

Kosta Rika, 2021'de karbonsuz olma taahhüdünde bulundu.

In Ethiopia, the commitment is to be carbon-neutral by 2027.

Etiyopya ise 2027'de karbonsuz olmayı taahhüt etti.

Apple have pledged that their factories in China will use renewable energy.

Apple firması, Çin'deki fabrikalarında

yenilenebilir enerji kullanmayı taahhüt etti.

And there is a race on at the moment

Şu anda, gelgit ve dalga enerjisinden

to convert electricity from tidal and wave power,

elektrik üretme konusunda bir yarış var

in order that we can leave the coal in the ground.

böylece kömürü yer altında bırakabileceğiz.

And that change is both welcome and is happening very rapidly.

Değişim memnuniyet verici ve hızlı gerçekleşiyor.

But it's still not enough,

Fakat bu hala yeterli değil,

and the political will is still not enough.

ve siyasi irade de hala yeterli değil.

Let me come back to President Tong and his people in Kiribati.

Cumhurbaşkanı Tong ve Kiribati halkına dönecek olursam,

They actually could be able to live on their island and have a solution,

aslında adalarında yaşayabilirler ve bir çözüm var.

but it would take a lot of political will.

Fakat bunun için büyük bir siyasi irade gerekli.

President Tong told me about his ambitious idea

Cumhurbaşkanı Tong bana

halkının yaşadığı küçük adaları yüzdürme

to either build up or even float the little islands where his people live.

veya yeniden inşa etme planından bahsetti.

This, of course, is beyond the resources of Kiribati itself.

Bu elbette Kiribati'nin imkanlarının ötesinde.

Diğer ülkelerin büyük dayanışma ve

It would require great solidarity and support from other countries,

destek vermeleri gerekiyor.

and it would require the kind of imaginative idea

Havada uzay istasyonu kurduğumuz zamanki gibi

that we bring together when we want to have a space station in the air.

yaratıcı düşünceleri bir araya getirmek gerekiyor.

But wouldn't it be wonderful to have this engineering wonder

Mühendisliğin, bir halkın kendi topraklarında yaşamasına

and to allow a people to remain in their sovereign territory,

ve milletler topluluğunun parçası

and be part of the community of nations?

olarak kalmasına imkan vermesi harika olmaz mı?

Bu, üzerinde düşünmemiz

That is the kind of idea that we should be thinking about.

gereken türden bir düşünce.

Yes, the challenges of the transformation we need are big,

Evet, ihtiyaç duyduğumuz dönüşümün önündeki

zorluklar büyük,

but they can be solved.

fakat çözülebilir. Halk olarak

We are actually, as a people,

sorunları aşmak için bir araya gelme konusunda

very capable of coming together to solve problems.

çok yetenekliyiz.

I was very conscious of this as I took part this year

1945'te, 2. Dünya Savaşı'nın bitiminin

in commemoration of the 70th anniversary

70. yılı anma törenlerine katıldığımda

of the end of the Second World War in 1945.

bunun gayet farkındaydım.

1945 was an extraordinary year.

1945 olağanüstü bir yıldı.

It was a year when the world faced

Dünyanın çözülemez gibi görünen sorunlarla

what must have seemed almost insoluble problems --

karşı karşıya olduğu;

the devastation of the world wars, particularly the Second World War;

dünya savaşlarının yıkıcılığıyla, özellikle ikincisinin,

the fragile peace that had been brought about;

kırılgan bir barışın ortaya çıktığı,

the need for a whole economic regeneration.

baştan aşağı ekonomik bir yenilenme ihtiyacının bulunduğu bir yıldı.

But the leaders of that time didn't flinch from this.

Fakat o dönemin liderleri bundan kaçmadılar.

They had the capacity, they had a sense of being driven by

İmkanları ve dünyanın bir daha asla

never again must the world have this kind of problem.

bu tür bir sorun yaşamaması gerektiği şeklinde düşünceleri vardı.

And they had to build structures for peace and security.

Barış ve güvenlik için gerekli

yapıları oluşturmak zorundaydılar.

And what did we get? What did they achieve?

Ve neler kazandık? Neyi başardılar?

The Charter of the United Nations,

Birleşmiş Milletler Sözleşmesi,

the Bretton Woods institutions, as they're called, The World Bank,

Bretton Woods kurumları

and the International Monetary Fund.

yani Dünya Bankası ve

Uluslararası Para Fonu (IMF),

A Marshall Plan for Europe, a devastated Europe,

harap olmuş Avrupa'yı

to reconstruct it.

yeniden inşa etmek için Marshall Planı,

And indeed a few years later,

ve birkaç yıl sonra da,

the Universal Declaration of Human Rights.

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi.

2015 is a year that is similar in its importance

2015 yılı, önemi ve benzer zorlukları

to 1945, with similar challenges and similar potential.

açısından 1945'e benzeyen bir yıl.

There will be two big summits this year:

Bu yıl iki büyük zirve yapılacak.

the first one, in September in New York,

İlki, Eylül ayında New York'ta yapılacak olan

is the summit for the sustainable development goals.

Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri Zirvesi.

And then the summit in Paris in December, to give us a climate agreement.

Diğeri, Aralık ayında Paris'te düzenlenecek olan

iklim değişikliği anlaşması zirvesi.

Sürdürülebilir kalkınma hedefleri,

The sustainable development goals are intended to help countries

ülkelerin dünyamızla uyum içinde,

to live sustainably, in tune with Mother Earth,

eko sistemleri yok etmeden,

not to take out of Mother Earth and destroy ecosystems,

dünya ile uyum içinde, sürdürülebilir bir kalkınma ile yaşam sürmelerine

but rather, to live in harmony with Mother Earth,

by living under sustainable development.

yardımcı olmayı amaçlıyor.

And the sustainable development goals

Ve sürdürülebilir kalkınma hedefleri

will come into operation for all countries

tüm ülkeler için 1 Ocak 2016 tarihinde uygulanmaya başlanacak.

on January 1, 2016.

The climate agreement --

Bağlayıcı bir iklim değişikliği anlaşması gerekli.

a binding climate agreement --

is needed because of the scientific evidence

Çünkü, bilimsel kanıtlar yaklaşık 4 derece

that we're on a trajectory for about a four-degree world

artış yolunda ilerlediğimizi gösteriyor.

and we have to change course to stay below two degrees.

Bunu 2 derecenin altında tutmak için

gidişatımızı değiştirmek zorundayız.

So we need to take steps that will be monitored and reviewed,

Emisyonları nasıl kesebileceğimiz ve

yenilenebilir enerjiye

daha hızlı nasıl geçebileceğimize ilişkin

so that we can keep increasing the ambition of how we cut emissions,

hedeflerimizi ilerletmek,

güvenli bir dünyaya sahip olmak için

and how we move more rapidly to renewable energy,

izlenecek ve gözden geçirilecek

so that we have a safe world.

adımlar atmak zorundayız.

The reality is that this issue is much too important

Açıkçası, bu konu politikacılara ve Birleşmiş Milletler'e

to be left to politicians and to the United Nations.

bırakılamayacak kadar önemli.

(Laughter)

(Kahkahalar)

It's an issue for all of us,

Bu hepimizin sorunu,

daha fazla ivmeye ihtiyaç duyduğumuz bir konu.

and it's an issue where we need more and more momentum.

Indeed, the face of the environmentalist has changed,

Adalet boyutu nedeniyle çevrecilerin yüzleri değişti.

because of the justice dimension.

It's now an issue for faith-based organizations,

Bu konu artık Papa Francis'in ve

under very good leadership from Pope Francis,

fosil yakıtlardan uzaklaşan İngiltere Kilisesi'nin öncülüğünde

and indeed, the Church of England,

which is divesting from fossil fuels.

inanç temelli kuruluşların bir sorunu haline geldi.

It's an issue for the business community,

Bu aynı zamanda iş dünyasının bir sorunu.

and the good news is

İyi haber şu ki;

that the business community is changing very rapidly --

fosil yakıt sanayii hariç, iş dünyası hızlı bir şekilde değişiyor.

except for the fossil fuel industries --

(Laughter)

(Kahkahalar)

Even they are beginning to slightly change their language --

Hatta fosil sanayii bile yavaş yavaş değişmeye başladı.

but only slightly.

But business is not only moving rapidly to the benefits of renewable energy,

İş dünyası yenilenebilir enerjinin faydalarına doğru

hızla hareket etmekle kalmadı,aynı zamanda

but is urging politicians to give them more signals,

daha hızlı hareket etmek için

politikacılardan daha fazla sinyal istemeye başladılar.

so that they can move even more rapidly.

It's an issue for the trade union movement.

Bu sorun Ticaret Birliği Hareketinin de bir sorunu.

It's an issue for the women's movement.

Kadın hareketlerinin de bir sorunu.

It's an issue for young people.

Gençlerin de sorunu.

I was very struck when I learned that Jibreel Khazan,

Woolworth oturma eyleminde yer alan

Greensboro Dörtlüsünden biri olan Jibreel Khazan'ın

one of the Greensboro Four who had taken part in the Woolworth sit-ins,

said quite recently that

geçenlerde iklim değişikliğinin gençler için

climate change is the lunch counter moment for young people.

"lunch counter moment"*i olduğunu söylediğinde çok etkilendim.

So, lunch counter moment for young people of the 21st century --

Yani, 21. yüzyıl gençlerinin "lunch counter moment"i,

the sort of real human rights issue of the 21st century,

bir nevi 21. yüzyılın insan hakları konusu.

because he said it is the greatest challenge

Çünkü iklim değişikliğinin dünyadaki adalet ve eşitliğe

to humanity and justice in our world.

en büyük tehdit olduğunu söylüyor.

I recall very much the Climate March last September,

Geçen Eylül ayındaki İklim Yürüyüşü'nü hatırlıyorum,

and that was a huge momentum,

büyük bir ivme vardı,

not just in New York, but all around the world.

sadece New York'ta değil, dünyanın her yerinde.

and we have to build on that.

Bunu devam ettirmeliyiz.

I was marching with some of The Elders family,

Yaşlı bir grubun arkasında yürüyordum

and I saw a placard a little bit away from me,

ve benden biraz uzakta bir pankart gördüm

but we were wedged so closely together --

fakat o kadar sıkışıktık ki, ne de olsa New York sokaklarında

because after all, there were 400,000 people out in the streets of New York --

400 bin kişi vardı, o nedenle pankarta yaklaşamadım.

so I couldn't quite get to that placard,

I would have just liked to have been able to step behind it,

Daha ziyade, arkasından yürümek istedim,

because it said, "Angry Grannies!"

Çünkü "Öfkeli Nineler" yazıyordu.

(Laughter)

That's what I felt.

(Kahkahalar)

And I have five grandchildren now,

Şimdi 5 torunum var.

I feel very happy as an Irish grandmother to have five grandchildren,

5 torun sahibi bir İrlandalı bir nine olarak mutluyum

ve onların dünyasını düşünüyorum,

and I think about their world,

2050 yılında dünyayı 9 milyar insanla paylaştıklarında

and what it will be like when they will share that world

with about 9 billion other people in 2050.

dünyanın nasıl bir yere benzeyeceğini düşünüyorum.

We know that inevitably it will be a climate-constrained world,

Biliyoruz ki saldığımız gazlar nedeniyle

iklim değişikliğiyle kısıtlanmış bir dünya kaçınılmaz,

because of the emissions we've already put up there,

but it could be a world that is much more equal and much fairer,

fakat yaşadığımız dünyadan çok daha eşit

ve adil bir dünya olabilir, daha iyi sağlık, daha iyi iş,

and much better for health, and better for jobs

and better for energy security,

ve daha iyi enerji güvenliği sağlanabilir,

than the world we have now,

eğer yeterince ve hızlı bir şekilde yenilenebilir enerjiye geçebilir

if we have switched sufficiently and early enough to renewable energy,

ve kimseyi ihmal etmezsek.

and no one is left behind.

No one is left behind.

And just as we've been looking back this year --

Geriye dönüp 70 yıl öncesine

1945'e baktığım gibi,

in 2015 to 1945, looking back 70 years --

2050'te insanların dönüp 35 yıl önceye,

I would like to think that they will look back,

that world will look back 35 years from 2050,

yani 2015'e baktıklarını ve şöyle söylediklerini düşünmek istiyorum:

35 years to 2015,

and that they will say,

"2015'te iyi iş çıkarmışlar değil mi?

"Weren't they good to do what they did in 2015?

Fark yaratan ve dünyayı doğru istikamete

We really appreciate that they took the decisions that made a difference,

yönlendiren kararlar aldıkları için müteşekkiriz.

and that put the world on the right pathway,

and we benefit now from that pathway,"

Bundan çok istifade ettik."

that they will feel that somehow we took our responsibilities,

1945'teki gibi, sorumluluklarımızı yerine getirdiğimizi,

we did what was done in 1945 in similar terms,

fırsatı kaçırmadığımızı düşünmelerini

we didn't miss the opportunity,

we lived up to our responsibilities.

düşünmek istiyorum.

That's what this year is about.

İşte öylesine önemli bir yıldayız.

And somehow for me,

Çok hayranlık duyduğum birinin sözlerinde ifadesini buluyor.

it's captured in words of somebody that I admired very much.

O benim akıl hocam ve arkadaşımdı,

She was a mentor of mine, she was a friend,

she died much too young,

çok genç yaşta hayatını kaybetti,

she was an extraordinary personality,

olağanüstü bir kişiliği vardı.

öndegelen bir çevre savunucusuydu:

a great champion of the environment:

Wangari Maathai.

Wangari Maathai.

Wangari said once,

Bir keresinde şöyle söylemişti:

"In the course of history,

"Tarihte, insanlığa

there comes a time when humanity is called upon

yeni bir bilinç düzeyine

to shift to a new level of consciousness,

ve daha yüksek bir ahlaki zemine

sahip olma çağrısı yapılan

to reach a higher moral ground."

bir zaman gelecek."

And that's what we have to do.

Tüm yapmamız gereken bu.

We have to reach a new level of consciousness,

Yeni bir bilinç seviyesine ve daha yüksek bir ahlaki zemine

a higher moral ground.

ulaşmak zorundayız.

And we have to do it this year in those two big summits.

Ve bunu bu yılki

iki büyük zirvede başarmak zorundayız.

And that won't happen unless we have the momentum

Dünyanın çeşitli yerlerinde şu sözleri

from people around the world who say:

söyleyen insanlardan gelen ivme olmadan

bunu yapamayız:

"We want action now,

"Şimdi harekete geçilmesini istiyoruz,

we want to change course,

gidişatın değişmesini,

we want a safe world,

a safe world for future generations,

gelecek kuşaklar için

çocuklarımız ve torunlarımız için

a safe world for our children and our grandchildren,

güvenli bir dünya istiyoruz.

and we're all in this together."

Hepimiz bunu için çalışmaya hazırız."

Thank you.

Teşekkürler.

(Applause)

(Alkışlar) *lunch counter moment: 1 Şubat 1960'ta Greensboro şehrinde sadece beyazlara hizmet eden Woolworth adlı kafede 4 siyahi öğrencinin bar şeklindeki tezgah bölümüne oturup kahve servisi bekleyerek başlattıkları oturma eylemi.