How the magic of kindness helped me survive the Holocaust | Werner Reich

Vertaald door: Lisette Feenstra Nagekeken door: Rik Delaet

In the rather delightful book "The Little Prince,"

In het prachtige boek 'De Kleine Prins'

there is a quotation, which says

staat de volgende tekst:

"Alleen met het hart

"It's only with the heart that one can see rightly.

zien we dingen zoals ze echt zijn.

What is essential is invisible."

Het belangrijkste is onzichtbaar."

And while the author wrote these words sitting in a comfortable chair,

En terwijl de schrijver deze woorden schreef

vanuit een luie stoel ergens in de Verenigde Staten,

somewhere in the United States,

I learned this very same lesson

leerde ik exact dezelfde les

miles away in a filthy, dirty barrack

ver daar vandaan in een smerige barak

in an extermination camp in Poland.

in een vernietigingskamp in Polen.

It isn't the value or the size of a gift that truly matters,

Het doet er niets toe of een geschenk duur is of groot,

it is how you hold it in your heart.

wat telt is hoe je het bij je draagt in je hart.

When I was six years old,

Toen ik zes jaar oud was,

my mother, my father, my sister and myself

verlieten mijn moeder, mijn vader, mijn zus en ik

left Jew-hating Germany, and we went to Yugoslavia.

het jodenhatende Duitsland om naar Joegoslavië te gaan.

And we were in Yugoslavia for seven happy years,

We hebben daar zeven fijne jaren gehad,

and then Germany invaded Yugoslavia

totdat Duitsland het land binnenviel,

and we suddenly were persecuted again,

en we ineens toch weer werden vervolgd,

and I had to go into hiding.

en ik onderduiken moest.

And I was hiding for roughly two years

Ik zat zo'n twee jaar ondergedoken

with a couple who had worked for the resistance movement.

bij een echtpaar dat voor het verzet werkte.

And I developed films, and I made enlargements.

Ik ontwikkelde films en ik maakte vergrotingen.

One day, when I was 15 years old,

Op een dag, ik was toen vijftien jaar oud,

I was arrested by the gestapo

werd ik door de Gestapo gearresteerd,

and beaten up,

in elkaar geslagen,

and, for two months, dragged through various prisons,

en twee maanden lang van gevangenis naar gevangenis gesleurd,

and eventually, I ended up

om uiteindelijk te belanden

in een 150-jaar-oude vesting

in a 150-year-old fortress in Czechoslovakia,

in Tsjecho-Slowakije,

which the Nazis had converted into a concentration camp.

die de nazi's hadden omgebouwd tot concentratiekamp.

I was there for 10 months.

Ik zat daar in totaal tien maanden.

I laid railroad tracks,

Ik legde treinsporen aan,

I exterminated vermin,

ik verdelgde ongedierte,

I made baskets,

en ik maakte manden.

and after 10 months,

En na tien maanden

about 2,000 of us were loaded into cattle cars,

werden 2.000 van ons in veewagens geladen,

the doors were closed, and we were shipped east.

de deuren gingen dicht, en werden we naar het oosten vervoerd.

For three days, we traveled like that,

De reis duurde drie dagen,

and when we were unloaded,

en toen we werden uitgeladen,

we were smelling of urine and of feces,

stonken we naar urine en uitwerpselen,

and we found ourselves in the Auschwitz extermination camp.

en waren we aanbeland in het vernietigingskamp Auschwitz.

A camp that, by that time,

Een kamp dat op dat moment

had murdered already over one million people

al meer dan één miljoen mensen had vermoord,

and sent them through the chimney into the sky.

en ze door de schoorsteen de lucht in had gestuurd.

We arrived, we were stripped of all of our properties,

Toen we aankwamen, namen ze ons al onze bezittingen af,

whatever we had,

niets mochten we houden,

and were given striped uniforms,

en ze gaven ons gestreepte uniforms,

were given a tattoo on our arms,

we kregen een tatoeage op onze armen,

and we also were given the message

en de boodschap was

that we would be there for exactly six months.

dat we daar exact zes maanden moesten blijven.

And after that, we would leave the camp.

En daarna zouden we het kamp verlaten.

Through the chimney.

Door de schoorsteen.

We were assigned to different barracks.

Ze verdeelden ons over diverse barakken.

And the barracks were filled with wooden bunks,

In de barakken stonden overal houten stapelbedden,

six people on each level,

zes mensen per laag,

three people sleeping in one direction and three in the other direction,

drie mensen sliepen de ene kant op en drie de andere kant op,

so whichever way you slept,

waardoor je -- ongeacht hoe je sliep --

you always had a pair of feet in your face.

altijd een paar voeten in je gezicht kreeg.

The man next to me was an extremely nice gentleman,

De man naast mij was een aimabele heer

and he introduced himself as Mr. Herbert Levine.

die zich voorstelde als Mr Herbert Levine.

Mr. Levine was kind and polite to me.

Mr Levine was vriendelijk en beleefd.

One day, when I came back from a work assignment,

Toen ik op een dag terugkwam van mijn werkopdracht,

I climbed up,

beklom ik het bed

I was at the top level of the three-tier bunk,

en toen ik de bovenste laag bereikte,

and there was Mr. Levine with a deck of cards.

zat Mr Levine daar met een pak kaarten.

And he was shuffling these cards.

Hij was de kaarten aan het schudden.

And I couldn't understand it, you know,

En ik snapte er niets van,

want een pak kaarten hebben in Auschwitz,

having a deck of cards in Auschwitz

was like finding a gorilla in your bathroom.

is zoiets als een gorilla ontdekken in je badkamer.

(Gelach)

(Laughter)

Dat je denkt: wat doet dat beest hier?

You know, "What is he doing there?"

And then Mr. Levine turned to me

Toen keek Mr. Levine me aan

and offered me the deck, and said, "Pick a card."

en hield de kaarten voor me op en zei: "Neem een kaart."

So I picked a card,

Dus koos ik een kaart

and he performed a card trick for me.

en hij deed een kaarttruc.

He performed a miracle.

Het had iets magisch.

And I'd never seen a card trick before,

Ik had nog nooit een kaarttruc gezien,

and the man who performed it was sitting right there.

en de man die hem deed, zat vlak voor me.

And then Mr. Levine did the unthinkable.

Wat Mr Levine toen deed, was ondenkbaar.

He actually explained the trick to me.

Hij begon me de truc uit te leggen.

Zijn woorden werden in mijn geheugen gegrift.

And the words got burned into my brain.

And I remembered every single word,

Ik wist alles te onthouden,

and from that day on,

en sindsdien oefende ik de truc elke dag.

I practiced that trick every day.

Although I didn't have any cards.

Maakte niets uit dat ik geen kaarten had.

(Gelach)

I just kept on practicing.

Ik ging rustig door met oefenen.

About three weeks later,

Drie weken later,

the entire camp, with the exception of a couple hundred of us,

werd het hele kamp, met uitzondering van een paar honderd man,

were sent to the gas chambers.

naar de gaskamer gestuurd.

I was sent to another camp where I worked in the stables,

Ik werd naar een ander kamp overgebracht, waar ik in de stallen werkte,

and then, in January 1945,

en in januari 1945,

when the Russians advanced,

toen de Russen oprukten,

60,000 of us were sent on a death march.

werden 60.000 van ons op een dodenmars gestuurd.

And we walked for three days, on and off,

We liepen drie dagen lang, met af en toe een pauze,

and in the middle of the winter,

en het was midden in de winter,

and by the time we arrived at a railroad siding,

en tegen de tijd dat we aankwamen bij het opstelspoor,

out of the 60,000 people,

waren van de 60.000 mensen

15,000 had died.

15.000 overleden.

And the rest of us were loaded into open railroad cars,

De rest van ons werd in open treinwagons geladen

and for four days, shipped all the way from Poland down to Austria.

en in vier dagen van Polen naar Oostenrijk verscheept.

And we found ourselves in a death camp,

Daar kwamen we terecht in een dodenkamp,

in a concentration camp called Mauthausen,

het concentratiekamp Mauthausen,

which again was built like a fortress.

ook een voormalige vesting.

And at that point, the SS abandoned us,

De SS liet ons vervolgens aan ons lot over,

and there was no food there,

zonder voedsel,

and there were thousands and thousands of bodies there.

op een terrein dat bezaaid lag met duizenden lichamen.

I slept for three days next to a dead man,

Ik sliep drie dagen naast een dode man,

just to get his ration of a tablespoon of moldy bread.

zodat ik z'n rantsoen van één lepel beschimmeld brood kreeg.

And two days before the end of the war, May 5,

Op drie mei, twee dagen voor het einde van de oorlog,

we were liberated by American forces.

werden we door de Amerikanen bevrijd.

At that time, I was 17 years old,

Ik was op dat moment zeventien jaar

and I weighed 64 pounds.

en woog nog slechts 30kg.

And I hitchhiked back to Yugoslavia.

Ik ben toen terug naar Joegoslavië gelift.

And when I came back to Yugoslavia,

Toen ik daar aankwam,

there was communism there,

was het communisme aan de macht.

there was no family there

Ik kon nergens m'n familie vinden

and there were no friends there.

en ook m'n vrienden waren spoorloos.

I stayed there for two years,

Ik ben daar twee jaar gebleven,

and after two years, I managed to escape to England.

en toen lukte het me naar Engeland te vluchten.

And when I came to England,

Maar eenmaal in Engeland aangekomen, sprak ik de taal niet,

I couldn't speak English,

I had no education, I had no skills.

en ik had geen opleiding of ervaring.

I started working,

Ik ging aan het werk

and about a year after I arrived in England,

en een jaar na mijn aankomst

I bought myself a deck of cards.

kocht ik een pak kaarten voor mezelf.

(Gelach)

And for the very first time,

En toen deed ik voor het eerst

I actually performed the trick

de truc die me was geleerd

that was shown to me in Auschwitz on top of a bunk bed.

in Auschwitz bovenop het stapelbed.

And it worked.

En hij lukte.

It worked beautifully.

Foutloos.

And I showed it to some friends of mine,

Ik liet hem aan wat vrienden zien

and they loved it.

en die vonden het geweldig.

And I went to a magic store, and I bought some magic tricks,

Dus ging ik naar een goochelwinkel en kocht daar een paar goocheltrucs,

die ik ook aan mijn vrienden liet zien,

and I showed them to my friends,

and I bought some more magic tricks

waardoor ik nog meer trucs kocht, die ik ook weer liet zien.

and I showed it to them.

And then I bought some magic books, and I bought some more magic books.

Vervolgens kocht ik goochelboeken, en daarna nog meer goochelboeken.

There's a very, very thin line

De grens tussen hobby en gekte is niet altijd even duidelijk.

between a hobby and insanity.

(Laughter)

(Gelach)

Anyway, I got married,

Uiteindelijk ben ik getrouwd

and I came to the United States,

en vertrok naar de Verenigde Staten.

and one of the first jobs that I had

Voor één van de eerste banen die ik daar kreeg,

demanded from me to speak to small groups of people.

moest ik voor groepen mensen spreken.

And I managed it, I was very good at it.

Ik ontdekte dat ik er goed in was.

And then, 25 years ago, I retired.

En 25 jaar geleden ging ik met pensioen.

And I started speaking in schools.

Ik ben toen gaan spreken op scholen.

And the only reason why I could speak in schools

En ik was daar alleen maar toe in staat,

is because a very friendly man

omdat een aardige man

showed a rather scared kid a card trick

een bang kind een kaarttruc had laten zien

in a concentration camp.

in een concentratiekamp.

This man who showed it to me, Mr. Levine,

Mr Levine, die de truc had laten zien,

had been a professional magician.

was een professionele goochelaar.

He worked in Germany,

Hij had gewerkt in Duitsland

and when he came to Auschwitz, the SS knew who he was,

en toen hij aankwam in Auschwitz, werd hij door de SS herkend

so they gave him some cards,

en gaven ze hem een pak kaarten,

they gave him a piece of string,

een stuk touw

they gave him some dice,

en een paar dobbelstenen,

and he performed for them.

en zo trad hij voor ze op.

And then he also taught some of them.

Sommigen leerde hij ook trucs.

He survived the war,

Hij heeft zelf de oorlog overleefd, maar z'n vrouw en zoon zijn omgekomen.

but his wife and his son died.

He came to the United States and performed in various venues,

Hij ging naar de Verenigde Staten, waar hij op verschillende plekken optrad,

but I never met him again.

maar ik heb hem nooit meer gezien.

But the trick that he showed me stayed with me

De truc die hij me geleerd heeft, ben ik nooit vergeten,

and enabled me to go around schools

en daarmee ga ik nu op scholen langs,

and try to make this world just a little bit better.

in de hoop de wereld een beetje beter te maken.

So if you ever know somebody who needs help,

Dus als je ooit iemand ontmoet die hulp nodig heeft,

if you know somebody who is scared,

of iemand kent die bang is,

be kind to them.

wees dan aardig voor ze.

Give them advice,

Geef ze advies,

give them a hug,

omhels ze,

teach them a card trick.

en leer ze een kaarttruc.

(Gelach)

Whatever you are going to do,

Het maakt niet uit wat je doet,

it's going to be hope for them.

je geeft ze daarmee hoop.

And if you do it at the right time,

En als het op het juiste moment gebeurt,

it will enter their heart,

dan zal je mensen diep in hun ziel raken,

and it will be with them wherever they go, forever.

en zullen ze het voor altijd koesteren.

Thank you.

Bedankt.

(Applause)

(Applaus)