Meet the microscopic life in your home -- and on your face | Anne Madden

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

ရှင်တို့ရဲ့ မျက်နှာကို တို့ကြည့်ကြပါ။

I want you to touch your face.

Go on.

တို့ကြည့်ကြပါ။

What do you feel?

ဘယ်လို ခံစားရလဲ?

Soft? Squishy?

ပျော့လား၊ ပျော့အိနေလား?

It's you, right? You're feeling you?

အဲဒါက ရှင်တို့ရဲ့ ကိုယ်ပဲ? ကိုယ့်ကိုကိုယ် ခံစားရလား?

Well, it's not quite true.

တကယ်တော့၊ အဲဒါ အမှန်မဟုတ်ပါ။

You're actually feeling thousands of microscopic creatures

လက်တွေ့မှာ ကျွန်မတို့ မျက်နှာတွေနဲ့ လက်ချောင်းတွေပေါ် နေထိုင်ကြတဲ့

that live on our face and fingers.

သေးနုပ်လှတဲ့ အကောင်လေးတွေကို ခံစားနေကြရတာပါ။

You're feeling some of the fungi

ဒီနေ့ လေထဲမှနေပြီး ကျဆင်းလာခဲ့ကြတဲ့

that drifted down from the air ducts today.

မှိုအချို့ကို ရှင်တို့ ခံစားနေရတာပါ။

They set off our allergies

၎င်းတို့ဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ ဓာတ်မတည့်မှုတွေ

and smell of mildew.

မှုိလို အနံ့ကို ဖြစ်ပေါ်စေပါတယ်။

You're feeling some of the 100 billion bacterial cells

ကျွန်မတို့ အသားအရေပေါ်မှာ နေထိုင်ကြတဲ့ ဘီလီယံ ၁၀၀ ရှိတဲ့ ဘက်တီးရီးယား ဆဲလ်

that live on our skin.

အချို့ကို ခံစားနေရတာပါ။

They've been munching away at your skin oils and replicating,

၎င်းတို့ဟာ သင်တို့ရဲ့ အရေပြားထဲက အဆီတွေကို မှီဝဲလျက် ပွားနေကြတာပါ၊

producing the smells of body odor.

ခန္ဓာကိုယ် အနံ့ဆိုတာကို သူတို့ ထုတ်ပေးကြတာပါ။

You're likely even touching the fecal bacteria

ရှင်တို့က အိမ်သာမှာ နောက်ဆုံးအကြိမ် ရေကို ဆွဲချလိုက်တုန်းက

that sprayed onto you the last time you flushed a toilet,

ရှင်တို့ အပေါ် ပျံ့ကျဲကျလာခဲ့တဲ့ မစင် ဘက်တီးရီးယားကို တို့မိတာ ဖြစ်နိုင်တယ်။

or those bacteria that live in our water pipes

ရေပိုက်တွေပေါ်မှာ နေထိုင်ကြတဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေ ရှင်တို့ ရေချိုးစဉ်

and sprayed onto you with your last shower.

ရှင်တို့ အပေါ်မှာ ပက်ြဖန်းခဲ့တာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

Sorry.

ဝမ်းနည်းပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

You're probably even giving a microscopic high five

ရှင်တို့ဟာ ရှင်တို့ရဲ့ မျက်နှာပေါ်မှာ၊ ကျွန်မတို့ရဲ့ မျက်နှာတွေ ပေါ်မှာ၊

to the two species of mites that live on our faces,

နေထိုင်ကြတဲ့ ကမျဉ်းကောင် မျိုးစိတ်နှစ်မျိုးကို

on all of our faces.

နှုတ်ဆက်ခဲ့ဖူးနိုင်ပါတယ်။

They've spent the night squirming across your face

သူတို့ဟာ ရှင်တို့ရဲ့ မျက်နှာအနှံ့ ကူးလူးသွားလာနေရင်း

and having sex on the bridge of your nose.

ရှင်တို့ရဲ့ နှာတံပေါ်မှာ လိင်ဆက်ဆံခဲ့တာလည်း ဖြစ်နို​င်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Many of them are now leaking their gut contents onto your pores.

၎င်းတို့ အတော်များများဟာ အခု ရှင်တို့ရဲ့ ချွေးပေါက်ထဲကို မစင်စွန့်နေကြနိုင်ပါတယ်။

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

Now look at your finger.

အခု လက်ချောင်းကို ကြည့်ပါ။

How's it feel? Gross?

ဘယ်လိုခံစားရလဲ? ရွံစရာကြီးလား?

In desperate need of soap or bleach?

ဆပ်ပြာ ဒါမှမဟုတ် ချေးချွတ်ဆေးကို လိုအပ်နေလား?

ရှင်တို့ ခံစားရတာ အဲဒီလိုဟုတ်ပေမဲ့၊

That's how you feel now,

but it's not going to be how you feel in the future.

အနာဂတ်မှာ အဲဒီလို ခံစားကြရမှာ မဟုတ်ပါဘူး။

For the last 100 years,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ အတွင်းမှာ

we've had an adversarial relationship

ကျွန်မတို့ဟာ ကျွန်မတို့နဲ့ အနီးကပ်ဆုံး

with the microscopic life nearest us.

အဏုဇီဝ အကောင်တွေကို ရန်သူလို ဆက်ဆံခဲ့ကြတယ်။

If I told you there was a bug in your house

ရှင်တို့အိမ်မှာ ဒါမှမဟုတ် မျက်နှာသစ်ကန်ထဲ ရောဂါပိုး

or bacteria in your sink,

ဘက်တီးရီးယား ရှိနေရင်၊

there was a human-devised solution for that,

အဲဒါ့အတွက် ဖြေရှင်းနည်းတွေလည်း ရှိခဲ့ပါတယ်၊

a product to eradicate, exterminate,

အဲဒါကို ရှင်းပစ်ရန်၊ သုတ်သင်ရန်၊ ပိုးသတ်ရန်

disinfect.

နည်းတွေ ရှိခဲ့ပါတယ်။

We strive to remove most of the microscopic life in our world now.

ကျွန်မတို့ဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ ဘဝထဲက အဏုဇီဝ မှန်သမျှကို ဖယ်ရှားပစ်ချင်ကြပါတယ်။

But in doing so, we're ignoring the best source of new technology

အဲဒီလိုလုပ်ကိုင်ခြင်းဖြင့် ကျွန်မတို့ဟာ နည်းပညာသစ်အတွက် အကောင်းဆုံး ရင်းမြစ်ကို

on this planet.

ဥပေက္ခာပြုနေကြပါတယ်။

The last 100 years have featured human solutions to microbial problems,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ အတွင်း လူတွေဟာ ပိုးမွှားပြဿနာ ဖြေရှင်းနည်း ရှာခဲ့ကြတယ်၊

but the next 100 years will feature microbial solutions to human problems.

လာမယ့်နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ ကတော့ လူသားရဲ့ပြဿနာ များအတွက် အဏုဇီဝနည်းများကို ရှာကြံကြပါမယ်။

ကျွန်မဟာ သိပ္ပံပညာရှင် ဖြစ်ပြီး North Carolina State University နဲ့

I'm a scientist, and I work with researchers

at North Carolina State University and the University of Colorado

University of Colorado မှ သုတေသီများနဲ့ လက်တွဲ အလုပ်လုပ်ပါတယ်။

to uncover the microscopic life that is nearest us,

ကျွန်မတို့နဲ့ အနီးစပ်ဆုံး အဏုဇီဝ အကောင် တွေကို ဖော်ထုတ်ဖို့ အတွက်၊

and that's often in our most intimate and boring environments,

အဲဒါက ကျွန်မတို့ရဲ့ ထိစပ်နေကာ ငြီးငွေ့စရာ ဝန်းကျင်ထဲမှာပါ၊

be it under our couches, in our backyards,

ကျွန်မတို့ရဲ့ အိပ်ရာခင်းတွေ၊ အိမ်နောက်ဖေး နေရာတွေ၊

or in our belly buttons.

ဒါမှမဟုတ် ချက်နေရာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်။

I do this work because it turns out that we know very little

ကျွန်မတို့နဲ့ အနီးကပ်ဆုံး အဏုဇီဝ အကောင်တွေကို သိတာ နည်းလို့

about the microscopic life that's nearest us.

ကျွန်မဟာ ဒီအလုပ်ကို လုပ်ကိုင်နေတာပါ။

As of a few years ago, no scientist could tell you

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ် အနည်းတုန်းက ဘယ်သိပ္ပံပညာရှင်ကမှ

what bugs or microorganisms live in your home --

ရှင်တို့အိမ်မှာ၊ ရှင်တို့ ကောင်းကောင်း သိတဲ့ နေရာမှာ ဘယ်လို ပိုးမွှားတွေ

your home, the place you know better than anywhere else.

နေထိုင်နေကြတာကို ​မပြောနိုင်ခဲ့ပါဘူး။

ဒါကြောင့်မို့လို့ ကျွန်မနဲ့ တခြားအဖွဲ့ဝင်တွေဟာ

And so I and teams of others

are armed with Q-tips and tweezers

စမ်းသပ်ရေး ဂွမ်းဖတ်တွေနဲ့ ဇာဂနာတွေနဲ့အတူ

and advanced DNA techniques

အဆင့်မြင့် DNA နည်းစနစ်တွေကို သုံးပြီး

to uncover the microscopic life nearest us.

ကျွန်မတို့နဲ့ အနီးကပ်ဆုံး အဏုဇီဝ အကောင်တွေကို ဖေါ်ထုတ်နေကြပါတယ်။

In doing so, we found over 600 species of bugs

အဲဒါရဲ့ ရလဒ်အဖြစ် ကျွန်မတို့ဟာ ပိုးမွှားမျိုးူစိတ် ၆၀၀ ကျော်

that live in USA homes,

အမေရိကန် အိမ်တွေမှာ နေထိုင်တာ တွေ့တယ်။

everything from spiders and cockroaches

ပင့်ကူတွေနဲ့ ပိုးဟပ်တွေမှအစ

to tiny mites that cling to feathers.

ငှက်မွေးတွေမှာ တွယ်ကပ်နိုင်ကြတဲ့ ကမျဉ်းကောင်တွေ အဆုံးပါပဲ။

And we found over 100,000 species of bacteria and fungi

ပြီးတော့ ဘက်တီးရီးယားနဲ့ မှို မျိုးစိတ်တွေ ၁၀၀၀၀၀ ကျော်ကိုလည်း

ကျွန်မတို့ရဲ့ အမှိုက်ပုံးတွေထဲမှာ တွေ့ခဲ့ကြရာ၊

that live in our dust bunnies,

thousands more that live on our clothes or in our showers.

ကျွန်မတို့ရဲ့ အဝတ်အစားတွေ၊ ရေချိုးခန်းတွေ မှာထက် ထောင်နဲ့ချီ ပိုများပါတယ်။

We've gone further still,

ကျွန်မတို့ ရှေ့ တစ်လှမ်းတက်ပြီး

and we looked at the microorganisms

ကျွန်မတို့ အိမ်ထဲက ပိုးမွှား

that live inside the bodies of each of those bugs in our home.

တစ်ခုချင်းမှာ နေထိုင်ကြတဲ့ အဏုဇီဝအကောင် တွေကို ဆက်ပြီး လေ့လာခဲ့ကြတယ်။

In each bug, for example, a wasp,

ပိုးမွှားတိုင်း၊ ဥပမာ၊ နာကျယ်ကောင်မှာ ဆိုပါစို့၊

we see a microscopic jungle unfold in a petri plate,

အဏုဇီဝ သစ်တောကြီးရဲ့ ရှုခင်းပုံလိုဟာကို တွေ့မြင်ကြရပါမယ်၊

a world of hundreds of vibrant species.

ရာချိီရှိကြတဲ့ မျိုးစိတ်တွေ တရွရွ လှုပ်ရှားနေတဲ့ ကမ္ဘာကြီးပါ။

Behold the biological cosmos!

တကယ့်ကို ဇီဝစကြာဝဠာကြီးပါပဲ!

ရှင်တို့ အခု ဒီမှာမြင်နေကြရတဲ့ မျိုးစိတ် အတော်များများဆီမှာ

So many of the species you're looking at right now

don't yet have names.

အမည်တောင် မရှိသေးပါဘူး။

Most of the life around us remains unknown.

ကျွန်မတို့ ဝန်းကျင်ရှိ သက်ရှိအကောင်တွေကို ကျွန်မတို့ မသိကြရသေးပါ။

I remember the first time I discovered and got to name a new species.

ကျွန်မ မျိုးစိတ်အသစ် ရှာတွေ့ခဲ့လို့ အမည်ပေးဖို့ စဉ်းစားခဲ့ရတာ မှတ်မိတယ်။

It was a fungus that lives in the nest of a paper wasp.

စက္ကူနာကျယ်ကောင် ပေါ်မှာ နေထိုင်ခဲ့တဲ့ မှိုဖြစ်ခဲ့တယ်။

It's white and fluffy,

အဲဒါဟာ ဖြူလျက် အမွေးတွေနဲ့ ဖြစ်ခဲ့တယ်။

and I named it "mucor nidicola,"

ကျွန်မက "mucor nidicola" လို့ အမည်ပေးခဲ့တယ်၊

meaning in Latin that it lives in the nest of another.

လက်တင်ဘာသာအရ တခြားအကောင်ရဲ့ အသိုက်ထဲမှာ နေထိုင်သူပါ။

This is a picture of it growing on a dinosaur,

ဒါက အဲဒါရဲ့ ပုံပါ၊ ဒိုင်နိုဆောကောင် ပေါ်မှာ ကြီးထွားလာသူပါ။

because everyone thinks dinosaurs are cool.

လူတိုင်းက ဒိုင်နိုဆောတွေကို သိပ်ကို အားကျကြလို့ပါ။

At the time, I was in graduate school,

အဲဒီတုန်းက၊ ကျွန်မဟာ ဘွဲ့လွန်သင်တန်းမှာ၊

and I was so excited that I had found this new life form.

အဲဒီလို ပုံစံသစ် အကောင်ပုံစံကို ရှာတွေ့ နိုင်ခဲ့တာ သိပ်ကို စိတ်လှုပ်ရှားခဲ့တယ်။

I called up my dad, and I go,

ကျွန်မ ဖခင်ကို ဖုန်းဆက်လျက်၊

"Dad! I just discovered a new microorganism species."

"ဖေဖေ! ကျွန်မ ခုလေးတင်ပဲ အဏုဇီဝ မျိုးစိတ် အသစ်ကို ရှာတွေ့မိတယ်။"

And he laughed and he goes,

ဖခင်ဟာ ရယ်မောရင်းနဲ့၊

"That's great. I hope you also discovered a cure for it."

"သိပ်ကောင်း၊ နင် အဲဒါအတွက် ကုဆေးကိုပါ ရှာတွေ့နိုင်မယ်လို့ မျှော်လင့်တယ်။"

(Laughter)

(ရယ်သံများ)

"Cure it."

"အဲဒါကို ကုသပါ။"

Now, my dad is my biggest fan,

ကျွန်မ ဖခင်ဟာ ကျွန်မကို အားအပေးဆုံးသူပါပဲ၊

so in that crushing moment where he wanted to kill my new little life form,

ဒါပေမဲ့၊ ဖေဖေက ပုံစံသစ်အကောင်ကို သတ်ပစ်စေလိုခဲ့ပေမဲ့၊

I realized that actually I had failed him,

ကျွန်မ တကယ်တမ်း နားလည်လိုက်တာက၊

သမီးအနေနဲ့ရော၊ သိပ္ပံပညာရှင် အနေနဲ့ပါ၊ ဖခင်လိုချင်သလို ဖြစ်မလာခဲ့ပါ။

both as a daughter and a scientist.

In my years toiling away in labs and in people's backyards,

ဓာတ်ခွဲခန်းတွေ၊ လူတွေရဲ့ အိမ်နောက်ဖေးမှာ နှစ်ပေါင်း များစွာကြာ လုပ်ကိုင်ရာတွင်၊

investigating and cataloging the microscopic life around us,

ကျွန်မတို့ကို ဝန်းရံနေကြတဲ့ အဏုဇီဝ အကောင် တွေကို စူးစမ်း မှတ်ပုံတင်ရာတွင်၊

I'd never made clear my true mission to him.

ကျွန်မရဲ့ တကယ့် ရည်ရွယ်ချက်ကို ရှင်းမပြခဲ့ဘူးပါဘူး။

ကျွန်မရဲ့ ရည်မှန်းချက်က ကျွန်မတို့ကို

My goal is not to find technology

ဝန်းရံနေကြတဲ့ အဏုဇီဝ အကောင်တွေကို သတ်ပစ်ရန် နည်းပညာ မဟုတ်ပါ။

to kill the new microscopic life around us.

My goal is to find new technology from this life, that will help save us.

ကျွန်မရဲ့ ရည်မှန်းချက်က အဲဒီလို အကောင်များ ထံမှ နည်းပညာသစ်ကို ရှာဖွေလျက် ကယ်တင်ရန်ပါ။

The diversity of life in our homes is more than a list of 100,000 new species.

ကျွန်မတို့ အိမ်တွေမှာ နေထိုင်ကြတဲ့ မျိုးစိတ်သစ်တွေဟာ ၁၀၀၀၀၀ ကျော်ပါတယ်။

It is 100,000 new sources of solutions to human problems.

တနည်းအားဖြင့် လူတွေရဲ့ ပြဿနာတွေကို ဖြေရှင်းရန် ရင်းမြစ်သစ် ၁၀၀၀၀- ကျော်ပါပဲ။

ဒီလို ​သေးနုပ်လှတဲ့ အကောင်တွေ၊ ဆဲလ်တစ်ခုမျှသာ ရှိတဲ့

I know it's hard to believe that anything that's so small

or only has one cell

အကောင်တွေဟာ အားကောင်းတာ

တစ်ခု လုပ်ပေးနိုင်မှာကို ယုံဖို့ မလွယ်ပါ။

can do anything powerful,

but they can.

ဒါပေမဲ့ သူတို့ တတ်နိုင်ပါတယ်။

These creatures are microscopic alchemists,

အဲဒီအကောင်လေးတွေဟာ သေးနုပ်တဲ့ အဂ္ဂိရတ်ဆရာလေးတွေပါ၊

with the ability to transform their environment

ဓာတုဗေဒ ကိရိယာတွေကို သုံးစွဲပြီး သူတို့ရဲ့ တ်ဝန်းကျင်ကို

with an arsenal of chemical tools.

ပြောင်းလဲပစ်နိုင်စွမ်း ရှိကြပါတယ်။

This means that they can live anywhere on this planet,

၎င်းတို့ဟာ ဒီဂြိုဟ်ပေါ်မှာ ဘယ်နေရာမှာမဆို နေထိုင်နိုင်ကြပြီး

and they can eat whatever food is around them.

သူတို့ဝန်းကျင်ရှိ ဘယ်အစားအစာကိုမဆို စားနိုင်မှာကို ဆိုလိုပါတယ်။

This means they can eat everything from toxic waste to plastic,

၎င်းတို့ဟာ အဆိပ်အတောက်များမှအစ ပလပ်စတစ် အဆုံး အရာတိုင်းကို စားနိုင်ကြပြီး

and they can produce waste products like oil and battery power

ရေနံနဲ့ ဘက်ထရီပါဝါတို့လို စွန့်ပစ်အရာတွေကို ထုတ်လုပ်နိုင်ကြပါတယ်။

and even tiny nuggets of real gold.

ရွှေစစ်စစ် အတုံးလေးတွေကိုတောင် ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်ကြတယ်။

They can transform the inedible into nutritive.

စားမရနိုင်တာကို အာဟာရအဖြစ် ပုံစံပြောင်းလဲပေးနိုင်ကြတယ်။

They can make sugar into alcohol.

၎င်းတို့ဟာ သကြားကို အရက်အဖြစ် ပုံ​ပြောင်းပေးနိုင်ကြတယ်။

၎င်းတို့ဟာ ချောကလက်ကို လိုချင်တဲ့ အရသာကို ဖန်တီးပေးနိုင်တယ်။

They give chocolate its flavor,

and soil the power to grow.

မြေဆီလွှာကို ကြီးထွားရေး စွမ်းပကားကို ပေးကြတယ်။

ကျွန်မ ရှင်တို့ ပြောချင်တာက

I'm here to tell you

that the next 100 years will feature these microscopic creatures

လာမယ့် နှစ်ပေါင်း ၁၀၀ အတွင်းမှာ ဒီလိုအဏုဇီဝ အကောင်တွေက

solving more of our problems.

ကျွန်မတို့ ပြဿနာတွေကို တိုးတိုးပြီး ဖြေရှင်းပေးကြပါမယ်။

And we have a lot of problems to choose from.

များပြားလှတဲ့ ပြဿနာတွေ အထဲကနေပြီး ရွေးကြရပါမယ်။

We've got the mundane: bad-smelling clothes or bland food.

အနံ့မကောင်းတဲ့ အဝတ် ဒါမှမဟုတ် ရသမဲ့ အစားအစာလို သာမန်ပြဿနာတွေ ရှိပါတယ်။

And we've got the monumental:

ဧရာမ ပြဿနာကြီးတွေလည်း ရှိပါတယ်-

disease, pollution, war.

ရောဂါဘယတွေ၊ လေထုညစ်ညမ်းမှု၊ စစ်မက်တွေ။

ဒီတော့ ကျွန်မမြင်တဲ့ တာဝန်က-

And so this is my mission:

to not just catalog the microscopic life around us,

ကျွန်မတို့ ဝန်းကျင်ရှိ အဏုဇီဝတွေကို စာရင်းလုပ် မှတ်တမ်းတင်ရုံတင် မကပါ၊

but to find out what it's uniquely well-suited to help us with.

ကျွန်မတို့ကို ကူညီပေးရန် အသင့်လျော်ဆုံး တွေကို ရှာကြံပေးရန်ပါပဲ။

Here's an example.

ဥပမာတစ်ခုကို တင်ပြပေးမယ်။

We started with a pest,

ကျွန်မတို့ဟာ ဖျက်ကောင်နဲ့ စခဲ့ကြတယ်၊

a wasp that lives on many of our homes.

ကျွန်မတို့ အိမ်တွေအများစုမှာ နေထိုင်တဲ့ နကျယ်ကောင်ပါ။

Inside that wasp, we plucked out a little-known microorganism species

အဲဒီနကျယ်ကောင် အထဲကနေပြီး ကျွန်မတို့ဟာ လူသိနည်းတဲ့ အဏုဇီဝ မျိုးစိတ်တစ်ခုကို

with a unique ability:

ထုတ်ယူနိုင်ခဲ့ရာ ထူးဆန်းတဲ့ လုပ်နိုင်စွမ်း၊

it could make beer.

ဘီယာကို ထုတ်လုပ်နိုင်စွမ်း တွေ့ခဲ့တယ်။

This is a trait that only a few species on this planet have.

ဒီဂြိုစ်ပေါ်က မျိုးစိတ် အချို့ဆီမှာသာ တွေ့ရှိရတဲ့ လက္ခဏာပါ။

In fact, all commercially produced beer you've ever had

တကယ်တော့ စီးပွားဖြစ် ရောင်းကြတဲ့ ဘီယာအားလုံးဟာ

likely came from one of only three microorganism species.

အဏုဇီဝ မျိုးစိတ် သုံးခုတို့မှသာ ထုတ်လုပ်ကြတာပါ။

Yet our species, it could make a beer that tasted like honey,

ကျွန်မတို့ တွေ့ထားတဲ့ မျိုးစိတ်တွေကျတော့ ပျားရည်အရသာရှိ ဘီယာကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်ပြီး

and it could also make a delightfully tart beer.

သောက်လို့ ကောင်းမယ့် ဘီယာအချဉ်ကိုလည်း ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တယ်။

In fact, this microorganism species that lives in the belly of a wasp,

ခုနက ပြောခဲ့သလို နကျယ်ကောင်ရဲ့ ဝမ်းထဲမှာ နေထိုင်တဲ့ အဲဒီ အဏုဇီဝ မျိုးစိတ်များဟာ

ဒီပြင် မျိုးစိတ်တွေနဲ့ စာရင် သိပ်ကို တန်ဖိုးရှိမယ့်

it could make a valuable sour beer

better than any other species on this planet.

ဘီယာအချဉ်မျိုးကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်ပါတယ်။

There are now four species that produce commercial beer.

ဒီနေ့တွင် စီးပွားဖြစ် ဘီယာထုတ်လုပ်ကြတဲ့ မျိုးစိတ် လေးမျိုး ရှိပါတယ်။

Where you used to see a pest,

ဒီတော့ ရှင်တို့ မြင်ခဲ့ရတဲ့ ဖျက်ကောင်ရဲ့ နေရာမှာ

now think of tasting your future favorite beer.

အခုတော့ ရှင်တို့ အကြိုက်ဆုံး ဘီယာ သောက်သုံးရမှာကို စဉ်းစားလို့ ရပါပြီ။

As a second example,

ဒုတိယ ဥပမာအနေနဲ့၊

I worked with researchers to dig in the dirt in people's backyards.

သုသေသီများနဲ့အတူ လူတွေရဲ့ အိမ်နောက်ဖေးက အမှိုက်တွေကို တူးဖေါ်ကြည့်ခဲ့ပါတယ်။

There, we uncovered a microorganism that could make novel antibiotics,

အဲဒီမှာ ကျွန်မတို့ဟာ ပုံစံသစ် ပဋိဇီဝဆေးကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တဲ့ အဏုဇီဝတွေ တွေ့ခဲ့တယ်။

antibiotics that can kill the world's worst superbugs.

ကမ္ဘာ့အဆိုးဆုံး ရောဂါပိုးတွေကို သတ်ပစ်နိုင်တဲ့ ပဋိဇီဝဆေးပါ။

This was an awesome thing to find,

အဲဒါကို ရှာတွေ့ခဲ့ခြင်းဟာ သိပ်ကို ကံကောင်းမှုပါ။

but here's the secret:

ဒါပေမဲ့ လျှို့ဝှက်ချက်က ဒီလိုပါ-

for the last 60 years,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ် ၆၀ အတွင်းမှာ၊

most of the antibiotics on the market

စျေးကွက်ထဲက ပဋိဇီဝဆေး အများစုကို

have come from similar soil bacteria.

ဆင်တူ မြေဆီလွှာ ဗက်တီးရီးယားမှ ရရှိတာပါ။

Every day, you and I and everyone in this room

နေ့စဉ်နေ့တိုင်းလိုလို ဒီခန်းမကြီးထဲ ရှိနေသူတွေအားလုံး

and on this planet,

ဒီဂြိုဟ်ပေါ်က တခြားလူတွေကို

are saved by similar soil bacteria that produce most of our antibiotics.

ပဋိဇီဝဆေးအများစုကို ထုတ်လုပ်ပေးကြတဲ့ အဲဒီမြေဆီလွှာ ဘက်တီးရီးယားက ကယ်တင်ပေးတာပါ။

ဒီတော့ ရှင်တို့ အညစ်အကြေးကို မြင်ခဲ့ကြတဲ့ နေရာမှာ

Where you used to see dirt,

now think of medication.

အခုတော့ ဆေးဝါးအကြောင်းကို စဉ်းစားနိုင်ပါပြီ။

ကျွန်မ အကြိုက်ဆုံး ဥပမာကို လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များထံမှ ရရှိခဲ့တာပါ၊

Perhaps my favorite example comes from colleagues

who are studying a pond scum microorganism,

ရေကန်အမြှုပ်ထဲက အဏုဇီဝတွေကို သူတို့ လေ့လာနေခဲ့ကြရာ၊

which is tragically named after the cow dung it was first found in.

၎င်းကို ပထမဦးဆုံး တွေ့ခဲ့တဲ့ နွားချေးရဲ့ ဝမ်းနည်းစရာ အမည်ကို ရရှိထားတဲ့ အကောင်ပါ။

အဲဒါကို သုတေသီတွေက ကြွက်တွေကို ကျွေးပေးကြည့်တဲ့အခါမှာ

It's pretty unremarkable and would be unworthy of discussion,

except that the researchers found that if you feed it to mice,

အဲဒါဟာ PTSD ကို တိုက်ဖျက်ကုစားနိုင်ကြောင်း တွေ့ရှိခဲ့ရတာကို သိလာရတော့မှ

it vaccinates against PTSD.

အဲဒါဟာ မှတ်သားစရာ ကောင်းတဲ့ ဆေးဖြစ်လာတာပါ။

It vaccinates against fear.

၎င်းဟာ ကြောက်ရွံ့မှုအတွက် ကာကွယ်ဆေးပါ။

Where you used to see pond scum, now think of hope.

ဒီတော့ ရေကန်ထဲက အမြှုပ်တွေကို မြင်ရရင် မျှော်လင့်ချက်ကိုပါ သတိရနိုင်ပါပြီ။

There are so many more microbial examples

အဲဒီလို အဏုဇီဝအကောင်များဆိုင်ရာ ပြနိုင်တဲ့ သာဓကတွေ များလွန်းလို့

that I don't have time to talk about today.

ဒီနေ့ အဲဒါတွေကို ပြောဖို့အချိန် လုံလောက်မှာ မဟုတ်ပါဘူး။

I gave you examples of solutions that came from just three species,

မျိုးစိတ် သုံးခုတည်းကနေပြီး လုပ်နိုင်မယ့် ဥပမာတွေကို တင်ပြခဲ့တာပါ၊

but imagine what those other 100,000 species in your dust bunnies

ဒါပေမဲ့ ရှင်တို့ရဲ့ အမှိုက်ပုံးများထဲက မျိုးစိတ် ၁၀၀၀၀၀ လုပ်နိုင်မှာကို

might be able to do.

စိတ်ကူးကြည့်ကြပါ။

In the future, they might be able to make you sexier

အနာဂတ်တွင် ၎င်းတို့ဟာ ရှင်တို့ဟာ ရာဂစိတ်ကြွလာအောင်၊

or smarter

ဒါမှမဟုတ် ပိုပြီးစမတ်ကျလာအောင်

or perhaps live longer.

ဒါမှမဟုတ် အသက်ရှည်အောင် လုပ်ပေးနိုင်ကြပါတယ်။

ဒီတော့ ရှင်တို့ကို ရှင်တို့ရဲ့ လက်ချောင်းကို ပြန်ပြီး ကြည့်စေလိုပါတယ်။

So I want you to look at your finger again.

Think about all those microscopic creatures

မသိရှိရသေးတဲ့ အဏုဇီဝ အကောင်တွေ အားလုံးအကြောင်းကို

that are unknown.

စဉ်းစားစိတ်ကူးကြည့်ကြပါ။

Think about in the future what they might be able to do

အနာဂတ်တွင် ၎င်းတို့ဟာ ဘာတွေကို လုပ်ပေးနိုင်မှာကို စဉ်းစားကြည့်ကြပါ၊

or make

ဒါမှမဟုတ်

or whose life they might be able to save.

၎င်းတို့က ကယ်တင်ပေးကြမယ့် အသက်တွေ အကြောင်းကို စဉ်းစားကြည့်ကြပါ။

How does your finger feel right now?

အခုတော့ ရှင်တို့ရဲ့ လက်ချောင်းကို ဘယ်လိုခံစားမိကြလဲ?

A little bit powerful?

နည်းနည်းလေး ပိုပြီး အစွမ်းထက်လာတယ်နော်?

That's because you're feeling the future.

အဲဒါက ရှင်တို့ အနာဂတ်ကို ခံစားမိကြလို့ပါ။

Thank you.

ကျေးဇူးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)