Meet the microscopic life in your home -- and on your face | Anne Madden

Translator: Phuong Nguyen Reviewer: Anh Pham

I want you to touch your face.

Hãy thử chạm tay lên mặt nào.

Go on.

Thử đi

What do you feel?

Bạn thấy thế nào?

Soft? Squishy?

Mềm? Hay ẩm ướt?

It's you, right? You're feeling you?

Phải bạn không? Liệu đó có phải bạn?

Well, it's not quite true.

Uhm, không đúng lắm.

You're actually feeling thousands of microscopic creatures

Bạn đang cảm thấy hàng nghìn vi sinh vật

that live on our face and fingers.

sống trên mặt và các ngón tay.

You're feeling some of the fungi

Bạn đang cảm nhận một số loài nấm

that drifted down from the air ducts today.

rơi xuống từ ống dẫn khí ngày hôm nay.

They set off our allergies

Chúng gây dị ứng

and smell of mildew.

và có mùi nấm mốc.

You're feeling some of the 100 billion bacterial cells

Bạn đang cảm thấy một vài trong 100 tỉ tế bào vi khuẩn

that live on our skin.

sống trên da chúng ta.

They've been munching away at your skin oils and replicating,

Chúng thưởng thức dầu nhờn trên da chúng ta và tái tạo,

producing the smells of body odor.

tạo ra mùi cơ thể.

You're likely even touching the fecal bacteria

Bạn thậm chí còn chạm cả vào vi khuẩn phân

that sprayed onto you the last time you flushed a toilet,

bắn lên bạn khi bạn dội nhà vệ sinh,

or those bacteria that live in our water pipes

hoặc những vi khuẩn sống trong đường ống dẫn nước

and sprayed onto you with your last shower.

và bắn lên bạn khi bạn tắm.

Sorry.

Xin lỗi nhé.

(Laughter)

(Cười)

You're probably even giving a microscopic high five

Có khi bạn đang đập tay với một đám vi khuẩn

to the two species of mites that live on our faces,

của hai loài nhỏ bé khác đang sống trên mặt chúng ta,

on all of our faces.

trên mặt của tất cả chúng ta.

They've spent the night squirming across your face

Chúng dành cả đêm trườn trên mặt

and having sex on the bridge of your nose.

và quan hệ tình dục trên sống mũi của bạn.

(Laughter)

(Cười)

Many of them are now leaking their gut contents onto your pores.

Rất nhiều con đang phóng uế trên lỗ chân lông của bạn.

(Laughter)

(Cười)

Now look at your finger.

Hãy nhìn vào ngón tay của bạn.

How's it feel? Gross?

Bạn thấy thế nào? Khó chịu?

In desperate need of soap or bleach?

Thực sự cần xà phòng hay chất tẩy?

That's how you feel now,

Ngay bây giờ bạn sẽ thấy điều đó.

but it's not going to be how you feel in the future.

nhưng trong tương lai bạn sẽ không còn thấy điều đó.

For the last 100 years,

Trong 100 năm qua,

we've had an adversarial relationship

chúng ta đã có một mối quan hệ thù địch

with the microscopic life nearest us.

với cuộc sống vi sinh ngay cạnh ta.

If I told you there was a bug in your house

Nếu tôi nói rằng nhà bạn có một con côn trùng

or bacteria in your sink,

hay bồn rửa có vi khuẩn,

there was a human-devised solution for that,

sẽ có ngay một giải pháp quen thuộc,

a product to eradicate, exterminate,

một sản phẩm để loại trừ, tiêu diệt,

disinfect.

và cả tẩy uế.

We strive to remove most of the microscopic life in our world now.

Chúng ta đang nỗ lực loại bỏ phần lớn vi khuẩn trong cuộc sống .

But in doing so, we're ignoring the best source of new technology

Nhưng làm như vậy, chúng ta đang bỏ qua một nguồn công nghệ tốt nhất

on this planet.

trên hành tinh này.

The last 100 years have featured human solutions to microbial problems,

100 năm qua đã cho thấy các giải pháp của con người với vi khuẩn,

but the next 100 years will feature microbial solutions to human problems.

nhưng 100 năm tới, chính vi khuẩn sẽ giải quyết các vấn đề của con người.

I'm a scientist, and I work with researchers

Tôi là một nhà khoa học, cùng với các cộng sự

at North Carolina State University and the University of Colorado

ở Đại học North Carolina State và Đại học Colorado

to uncover the microscopic life that is nearest us,

cùng khám phá cuộc sống vi sinh quanh ta,

and that's often in our most intimate and boring environments,

tồn tại trong cả không gian thân mật lẫn buồn chán của chúng ta.

be it under our couches, in our backyards,

có thể ở dưới ghế, trong sân sau,

or in our belly buttons.

hay trong rốn của chúng ta.

I do this work because it turns out that we know very little

Tôi làm việc này vì hóa ra chúng ta mới chỉ biết rất ít

about the microscopic life that's nearest us.

về cuộc sống vi sinh quanh ta.

As of a few years ago, no scientist could tell you

Vài năm trước, không nhà khoa học nào có thể nói về

what bugs or microorganisms live in your home --

Những loại côn trùng hay vi sinh vật nào trong nhà bạn

your home, the place you know better than anywhere else.

ngôi nhà mà bạn biết rõ hơn bất kì nơi nào khác.

And so I and teams of others

Và tôi cùng một vài đội khác

are armed with Q-tips and tweezers

được trang bị tăm bông và nhíp

and advanced DNA techniques

cùng các công nghệ di truyền hiện đại

to uncover the microscopic life nearest us.

để khám phá cuộc sống vi sinh ngay cạnh chúng ta.

In doing so, we found over 600 species of bugs

Theo đó, chúng tôi đã tìm thấy hơn 600 loài côn trùng

that live in USA homes,

sống trong các hộ cư dân Mỹ,

everything from spiders and cockroaches

tất cả từ những loài nhện và gián

to tiny mites that cling to feathers.

đến những loài nhỏ bé bám trên lông.

And we found over 100,000 species of bacteria and fungi

Và chúng tôi cũng tìm thấy hơn 100.000 loại vi khuẩn và nấm

that live in our dust bunnies,

sống trong các đám bụi,

thousands more that live on our clothes or in our showers.

hàng nghìn loài khác sống trong quần áo và cả bồn tắm.

We've gone further still,

Đi sâu hơn nữa,

and we looked at the microorganisms

chúng tôi nhìn vào các vi sinh vật

that live inside the bodies of each of those bugs in our home.

sống trong cơ thể của các loài côn trùng trong nhà.

In each bug, for example, a wasp,

Trong mỗi con côn trùng, ví dụ như ong bắp cày,

we see a microscopic jungle unfold in a petri plate,

Chúng tôi thấy cả một thế giới vi sinh hiện ra dưới đĩa kính petri,

a world of hundreds of vibrant species.

một thế giới với hàng trăm loài sống động.

Behold the biological cosmos!

Hãy cùng chiêm ngưỡng vũ trụ sinh học!

So many of the species you're looking at right now

Rất nhiều loài bạn đang nhìn thấy

don't yet have names.

vẫn chưa có tên.

Most of the life around us remains unknown.

Phần lớn cuộc sống quanh ta vẫn chưa được khám phá.

I remember the first time I discovered and got to name a new species.

Tôi vẫn nhớ lần đầu tiên phát hiện ra và được đặt tên cho một loài mới.

It was a fungus that lives in the nest of a paper wasp.

Đó là một loại nấm sống trong tổ của một con ong mật.

It's white and fluffy,

Nó có màu trắng và mềm,

and I named it "mucor nidicola,"

Tôi đặt tên nó là "mucor nidicola,"

meaning in Latin that it lives in the nest of another.

trong tiếng La-tinh có nghĩa là "sống trong tổ của loài khác."

This is a picture of it growing on a dinosaur,

Đây là bức tranh về nó lớn lên trên một con khủng long,

because everyone thinks dinosaurs are cool.

vì tất cả chúng ta đều nghĩ rằng khủng long rất ngầu.

At the time, I was in graduate school,

Vào lúc đó, tôi đang theo học sau đại học,

and I was so excited that I had found this new life form.

và tôi rất phấn khích khi tìm ra được một dạng sống mới.

I called up my dad, and I go,

Tôi gọi cho bố và nói,

"Dad! I just discovered a new microorganism species."

"Bố, con vừa tìm ra một loài vi sinh vật mới đấy."

And he laughed and he goes,

Bố tôi bật cười và nói,

"That's great. I hope you also discovered a cure for it."

"Giỏi đấy. Hi vọng con cũng tìm ra cách xử lí nó."

(Laughter)

(Cười)

"Cure it."

"Xử lí nó."

Now, my dad is my biggest fan,

Bây giờ, bố đã trở thành fan hâm mộ tuyệt nhất của tôi.

so in that crushing moment where he wanted to kill my new little life form,

Trong khoảnh khắc vỡ vụn đó, khi bố tôi muốn phá hủy dạng sống nhỏ bé ấy

I realized that actually I had failed him,

Tôi nhận ra mình đã thất bại, cả trong vai trò

both as a daughter and a scientist.

là con gái của bố lẫn một nhà khoa học.

In my years toiling away in labs and in people's backyards,

Trong những năm vất vả ở phòng thí nghiệm và ở những khoảng sân sau,

investigating and cataloging the microscopic life around us,

điều tra và phân loại cuộc sống vi sinh quanh ta,

I'd never made clear my true mission to him.

Tôi chưa từng làm rõ sứ mệnh của mình với bố.

My goal is not to find technology

Tôi không nhắm tới việc tìm ra công nghệ

to kill the new microscopic life around us.

để tiêu diệt cuộc sống vi sinh quanh con người.

My goal is to find new technology from this life, that will help save us.

Mục đích của tôi là tìm ra công nghệ mới từ cuộc sống đó để cứu giúp con người.

The diversity of life in our homes is more than a list of 100,000 new species.

Sự sống đa dạng trong nhà chúng ta còn nhiều hơn cả danh sách 100.000 loài.

It is 100,000 new sources of solutions to human problems.

Đó chính là 100.000 giải pháp mới cho những vấn đề của con người.

I know it's hard to believe that anything that's so small

Tôi biết sẽ rất khó để tin rằng những thứ nhỏ bé như vậy

or only has one cell

chỉ là sinh vật đơn bào

can do anything powerful,

lại có tác động mạnh mẽ,

but they can.

nhưng chúng có thể.

These creatures are microscopic alchemists,

Những sinh vật này chính là những nhà luyện kim siêu nhỏ,

with the ability to transform their environment

có khả năng biến đổi môi trường

with an arsenal of chemical tools.

với một kho gồm những công cụ hóa học.

This means that they can live anywhere on this planet,

Có nghĩa là chúng có thể sống ở bất cứ nơi nào trên hành tinh,

and they can eat whatever food is around them.

và có thể ăn bất cứ thứ gì xung quanh.

This means they can eat everything from toxic waste to plastic,

Có nghĩa là chúng có thể ăn mọi thứ từ chất thải độc hại đến nhựa,

and they can produce waste products like oil and battery power

và chúng còn có thể sản xuất phế phẩm như dầu và năng lượng pin

and even tiny nuggets of real gold.

và thậm chí cả những miếng vàng nhỏ.

They can transform the inedible into nutritive.

Chúng có thể biến đổi những thứ không thể ăn được trở nên giàu dinh dưỡng.

They can make sugar into alcohol.

Chúng có thể biến đường thành cồn.

They give chocolate its flavor,

Chúng tạo mùi sô-cô-la,

and soil the power to grow.

và giúp đất phát triển.

I'm here to tell you

that the next 100 years will feature these microscopic creatures

solving more of our problems.

giải quyết nhiều vấn đề hơn.

And we have a lot of problems to choose from.

Và chúng ta có rất nhiều vấn đề để lựa chọn.

We've got the mundane: bad-smelling clothes or bland food.

Những thứ đáng chán như: quần áo có mùi hôi hay đồ ăn vô vị.

And we've got the monumental:

Hay đặc biệt hơn:

disease, pollution, war.

bệnh tật, ô nhiễm, chiến tranh.

And so this is my mission:

Và đây chính là sứ mệnh của tôi:

to not just catalog the microscopic life around us,

không chỉ là phân loại cuộc sống vi sinh vật quanh ta.

but to find out what it's uniquely well-suited to help us with.

mà là tìm ra cách thức nó có thể giúp chúng ta.

Here's an example.

Đây chính là một ví dụ.

We started with a pest,

Chúng tôi bắt đầu với một con bọ,

a wasp that lives on many of our homes.

một loài ong sống trong rất nhiều căn nhà.

Inside that wasp, we plucked out a little-known microorganism species

Trong con ong đó, chúng tôi lấy ra một loài sinh vật ít biết

with a unique ability:

với khả năng đặc biệt:

it could make beer.

nó có thể tạo ra bia.

This is a trait that only a few species on this planet have.

Đây là đặc điểm mà chỉ số ít loài có được trên hành tinh này.

In fact, all commercially produced beer you've ever had

Thực tế, những loại bia sản xuất thương mại bạn đã sử dụng

likely came from one of only three microorganism species.

phần lớn đến từ một trong số ba loài vi sinh vật.

Yet our species, it could make a beer that tasted like honey,

Tuy nhiên với loài của chúng tôi, nó có thể tạo ra bia có vị mật ong,

and it could also make a delightfully tart beer.

nó cũng có thể tạo ra bia có vị chua gây mê hoặc.

In fact, this microorganism species that lives in the belly of a wasp,

Thật ra, loài vi sinh vật này sống trong bụng của một con ong,

it could make a valuable sour beer

có thể tạo ra loại bia chua có giá trị

better than any other species on this planet.

tốt hơn bất cứ loài nào khác trên hành tinh này.

There are now four species that produce commercial beer.

Hiện có bốn loài có thể sản xuất bia thương mại.

Where you used to see a pest,

Nơi mà bạn đã từng thấy một con sâu bọ gây hại,

now think of tasting your future favorite beer.

Hãy nghĩ đến việc thưởng thức loại bia tương lai mà bạn thích.

As a second example,

I worked with researchers to dig in the dirt in people's backyards.

Tôi cùng các nhà nghiên cứu đào xới đất ở sân sau.

There, we uncovered a microorganism that could make novel antibiotics,

Ở đó, chúng tôi phát hiện loài vi sinh vật có thể tạo ra những kháng sinh mới

antibiotics that can kill the world's worst superbugs.

những kháng sinh có thể diệt loại siêu vi trùng tệ nhất.

This was an awesome thing to find,

Đây thật là một điều hoàn hảo,

but here's the secret:

nhưng bí mật nằm ở đây:

for the last 60 years,

Trong 60 năm qua,

most of the antibiotics on the market

phần lớn các loại kháng sinh trên thị trường

have come from similar soil bacteria.

đều đến từ loại vi khuẩn đất.

Every day, you and I and everyone in this room

Hằng ngày, bạn và tôi và tất cả mọi người trong căn phòng này

and on this planet,

và trên toàn hành tinh này,

are saved by similar soil bacteria that produce most of our antibiotics.

được cứu bởi loại vi khuẩn đất sản xuất ra phần lớn các loại kháng sinh.

Where you used to see dirt,

Nơi bạn đã từng thấy bẩn,

now think of medication.

hãy nghĩ đến dược phẩm.

Perhaps my favorite example comes from colleagues

Có lẽ ví dụ ưa thích của tôi đến từ những đồng nghiệp

who are studying a pond scum microorganism,

đang nghiên cứu một loại vi sinh vật trên lớp váng mặt hồ,

which is tragically named after the cow dung it was first found in.

có tên rất thảm thương theo một loại phân bò mà nó được tìm thấy lần đầu.

It's pretty unremarkable and would be unworthy of discussion,

Nó khá tầm thường và không đáng để đem ra thảo luận,

except that the researchers found that if you feed it to mice,

đến khi các nhà nghiên cứu phát hiện nếu bạn bón cho chuột ăn,

it vaccinates against PTSD.

nó giúp phòng ngừa hội chứng PTSD.

It vaccinates against fear.

Nó chống lại nỗi sợ.

Where you used to see pond scum, now think of hope.

Nơi bạn từng nhìn thấy lớp váng mặt hồ, hãy nghĩ đến hi vọng.

There are so many more microbial examples

that I don't have time to talk about today.

mà hôm nay tôi không có thời gian để chia sẻ

I gave you examples of solutions that came from just three species,

Tôi đã cho bạn thấy giải pháp chỉ đến từ ba loài sinh vật,

but imagine what those other 100,000 species in your dust bunnies

nhưng hãy hình dung những gì mà 100.000 loài khác trong đám bụi

might be able to do.

có thể làm được.

In the future, they might be able to make you sexier

Trong tương lai, chúng có thể khiến bạn quyến rũ hơn

or smarter

hay thông minh hơn nữa.

or perhaps live longer.

hay có thể sống lâu hơn.

So I want you to look at your finger again.

Vậy các bạn hãy nhìn lại ngón tay một lần nữa.

Think about all those microscopic creatures

Nghĩ đến tất cả các loài vi sinh vật

that are unknown.

vẫn chưa được biết đến.

Think about in the future what they might be able to do

Hãy nghĩ đến tương lai mà chúng có thể mang lại

or make

hay tạo nên

or whose life they might be able to save.

hay những tính mạng chúng có thể cứu chữa.

How does your finger feel right now?

Lúc này bạn thấy ngón tay thế nào?

A little bit powerful?

một chút quyền lực đúng chứ?

That's because you're feeling the future.

Chính là bạn đang cảm nhận được tương lai.

Thank you.

Cảm ơn.

(Applause)

(Vỗ tay)