Meet the microscopic life in your home -- and on your face | Anne Madden

Çeviri: Kubra Nur CELIK Gözden geçirme: Ramazan Şen

I want you to touch your face.

Yüzünüze dokunmanızı istiyorum.

Go on.

Devam edin.

What do you feel?

Nasıl hissediyorsunuz?

Soft? Squishy?

Yumuşak? Süngerimsi?

It's you, right? You're feeling you?

Sensin, değil mi? Sen kendini hissediyor musun?

Well, it's not quite true.

Tam olarak doğru değil.

You're actually feeling thousands of microscopic creatures

Aslında yüzümüzde ve parmaklarımızda yaşayan binlerce

that live on our face and fingers.

mikroskopik canlıyı hissediyorsunuz.

You're feeling some of the fungi

Bugün havalandırmadan süzülerek inen

that drifted down from the air ducts today.

mantarların birazını hissediyorsunuz.

They set off our allergies

Alerjilerimizi tetikliyor ve

and smell of mildew.

küf kokusunu ortaya çıkarıyor.

You're feeling some of the 100 billion bacterial cells

Cildimizde yaşayan 100 milyar bakteri hücresinin

that live on our skin.

bir kısmını hissediyorsunuz.

They've been munching away at your skin oils and replicating,

Cildindeki yağları hapır hupur yiyorlar ve çoğalıyorlar,

producing the smells of body odor.

kötü vücut kokusu üretiyorlar.

You're likely even touching the fecal bacteria

Muhtemelen en son sifona bastığın zaman üstüne püsküren

that sprayed onto you the last time you flushed a toilet,

bir fekal bakterisine dokunuyorsun

or those bacteria that live in our water pipes

ya da su borularımızda yaşayan ve

and sprayed onto you with your last shower.

son aldığın duşla üstüne püsküren bakterilere.

Sorry.

Üzgünüm.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

You're probably even giving a microscopic high five

Büyük ihtimalle yüzümüzde, yüzümüzün hepsinde

to the two species of mites that live on our faces,

yaşayan iki akar türüne

mikroskobik bir beşlik bile çakıyorsun.

on all of our faces.

They've spent the night squirming across your face

Geceyi senin yüzünde kıpırdayarak

and having sex on the bridge of your nose.

ve burun kemerinde sevişerek geçiriyorlar.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Many of them are now leaking their gut contents onto your pores.

Şuan birçoğu mide özlerini gözeneklerinize boşaltıyor.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

Now look at your finger.

Şimdi parmağına bak.

How's it feel? Gross?

Nasıl hissettiriyor? İğrenç?

In desperate need of soap or bleach?

Sabun ya da çamaşır suyu arayışında mısınız?

That's how you feel now,

Şu an böyle hissediyorsunuz

but it's not going to be how you feel in the future.

ama gelecekte hissedeceğiniz bu olmayacak.

For the last 100 years,

Son 100 yıldır

we've had an adversarial relationship

bize yakın yaşayan mikroskobik yaşamla

with the microscopic life nearest us.

muhalif bir ilişkimiz var.

If I told you there was a bug in your house

Size evinizde böcek ya da lavabonuzda

or bacteria in your sink,

bakteri olduğunu söylesem

there was a human-devised solution for that,

ve bunun için insan üretimi bir çözüm var;

a product to eradicate, exterminate,

kökünü kurutacak, yok edecek, arındıracak

disinfect.

bir ürün.

We strive to remove most of the microscopic life in our world now.

Şu an dünyamızdaki mikroskobik hayatın çoğunu ortadan kaldırmak için uğraşırız.

But in doing so, we're ignoring the best source of new technology

Ama böyle yaparak bu gezegendeki yeni teknolojinin en iyi kaynağını

on this planet.

görmezden geliyoruz.

The last 100 years have featured human solutions to microbial problems,

Geçen 100 yıl, mikrobik sorunlara karşı insan çözümlerini ön plana çıkarıyordu

but the next 100 years will feature microbial solutions to human problems.

ama önümüzdeki 100 yıl, insan sorunlarına karşı mikrobik çözümlere ağırlık verecek.

I'm a scientist, and I work with researchers

Ben bir bilim insanıyım

ve Kuzey Carolina Devlet Üniversitesi

at North Carolina State University and the University of Colorado

ve Colorado Üniversitesi'ndeki araştırmacılarla

to uncover the microscopic life that is nearest us,

bize en yakın olan mikroskobik hayatı ortaya çıkarmak için çalışıyorum

and that's often in our most intimate and boring environments,

ve orası sık sık bizim en samimi ve sıkıcı çevrelerimizdir;

be it under our couches, in our backyards,

koltuklarımızın altı olsun, arka bahçemiz

or in our belly buttons.

ya da göbek deliklerimiz.

I do this work because it turns out that we know very little

Bu işi yapıyorum çünkü görülen o ki

dibimizdeki mikroskobik yaşam hakkında çok az şey biliyoruz.

about the microscopic life that's nearest us.

As of a few years ago, no scientist could tell you

Birkaç yıl öncesine kadar hiçbir bilim insanı sana evinde

what bugs or microorganisms live in your home --

-her yerden daha iyi bildiğin evinde- yaşayan

your home, the place you know better than anywhere else.

böceklerin veya mikroorganizmaların ne olduğunu söyleyemezdi.

And so I and teams of others

Bu yüzden ben ve diğer ekipler

are armed with Q-tips and tweezers

dibimizde yaşayan mikroskobik yaşamı açığa çıkarmak için

and advanced DNA techniques

kulak pamukları, cımbızlarla ve

to uncover the microscopic life nearest us.

gelişmiş DNA teknikleriyle donatıldık.

In doing so, we found over 600 species of bugs

Böyle yaparak ABD'deki evlerinde yaşayan

600'ün üzerinde böcek türü bulduk;

that live in USA homes,

everything from spiders and cockroaches

örümcekten, hamam böceğinden

to tiny mites that cling to feathers.

tüylere tutunan küçük akarlara kadar her şey.

And we found over 100,000 species of bacteria and fungi

Ve toz yumaklarında yaşayan 100 binin üzerinde

bakteri ve mantar bulduk,

that live in our dust bunnies,

thousands more that live on our clothes or in our showers.

kıyafetlerimizde ve duşlarımızda yaşayan daha binlercesi var.

We've gone further still,

Daha da ilerledik

and we looked at the microorganisms

ve evimizdeki böceklerin

that live inside the bodies of each of those bugs in our home.

her birinin vücutlarının içinde yaşayan mikroorganizmalara baktık.

In each bug, for example, a wasp,

Her böcekte, örneğin bir yaban arısında,

we see a microscopic jungle unfold in a petri plate,

petri kabında mikroskobik ormanın ortaya çıkışını gördük,

a world of hundreds of vibrant species.

yüzlerce hayat dolu türün dünyası.

Behold the biological cosmos!

Biyolojik evrene bakın!

So many of the species you're looking at right now

Bu yüzden şu an baktığınız pek çok türün

don't yet have names.

daha isimleri yok.

Most of the life around us remains unknown.

Etrafımızdaki pek çok yaşam bilinmezliğini sürdürüyor.

I remember the first time I discovered and got to name a new species.

Yeni bir tür keşfettiğim ve isim verdiğim zamanı hatırlıyorum.

It was a fungus that lives in the nest of a paper wasp.

Kağıt yaban arısı yuvasında yaşayan bir mantardı.

It's white and fluffy,

Beyaz ve kabarık tüylüydü

and I named it "mucor nidicola,"

ve "mucor nidicola" olarak isimlendirdim,

meaning in Latin that it lives in the nest of another.

Latince'de başka yuvada yaşayan demek.

This is a picture of it growing on a dinosaur,

Bu bir dinozorda büyüyen bir tanesinin resmi

because everyone thinks dinosaurs are cool.

çünkü herkes dinozorların havalı olduğunu düşünüyor.

At the time, I was in graduate school,

O zaman yüksek lisans yapıyordum

and I was so excited that I had found this new life form.

ve yeni bir yaşam formu bulduğum için çok heyecanlıydım.

I called up my dad, and I go,

Babamı aradım ve dedim ki,

"Dad! I just discovered a new microorganism species."

"Baba! Yeni bir mikroorganizma türü keşfettim."

And he laughed and he goes,

Güldü ve dedi ki,

"That's great. I hope you also discovered a cure for it."

"Harika. Umarım bunun için bir tedavi de bulursun."

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"Cure it."

"Tedavi et."

Now, my dad is my biggest fan,

Şu an babam en büyük hayranım,

so in that crushing moment where he wanted to kill my new little life form,

ve yeni küçük yaşam formumu öldürmek istediği o kırılma anında

I realized that actually I had failed him,

farkettim ki aslında onu yüzüstü bıraktım,

both as a daughter and a scientist.

hem bir kız hem de bilim insanı olarak.

In my years toiling away in labs and in people's backyards,

Laboratuvarlarda ve insanların arka bahçelerinde çalışıp çabaladığım yıllarda,

investigating and cataloging the microscopic life around us,

etrafımızdaki mikroskobik yaşamı incelerken ve sınıflandırırken

I'd never made clear my true mission to him.

gerçek hedefimi ona hiç açıklamadım.

My goal is not to find technology

Amacım etrafımızdaki mikroskobik yaşamı

to kill the new microscopic life around us.

öldürecek teknolojiyi bulmak değil.

My goal is to find new technology from this life, that will help save us.

Amacım bizi kurtarmaya yardım edecek bu yaşamdan yeni teknolojiyi bulmak.

The diversity of life in our homes is more than a list of 100,000 new species.

Evimizdeki yaşam çeşitliliği 100 binlik yeni tür listesinden daha çok.

It is 100,000 new sources of solutions to human problems.

Bu insan sorunlarına 100 bin yeni çözüm kaynağıdır.

I know it's hard to believe that anything that's so small

Biliyorum çok küçük ya da bir hücreli olan şeyin

or only has one cell

güçlü bir şey yapmasına

can do anything powerful,

inanması zor,

but they can.

ama yapabilirler.

These creatures are microscopic alchemists,

Bu yaratıklar mikroskobik simyagerler,

with the ability to transform their environment

kimyasal cephanelikleriyle

with an arsenal of chemical tools.

çevrelerini değiştirme yeteneğine sahipler.

This means that they can live anywhere on this planet,

Bu da gezegendeki herhangi bir yerde yaşayabilirler demek oluyor

and they can eat whatever food is around them.

ve etraflarındaki ne olursa olsun yiyebilirler.

This means they can eat everything from toxic waste to plastic,

Yani zehirli atıktan plastiğe kadar her şeyi yiyebilirler.

and they can produce waste products like oil and battery power

Ve yağ ve batarya gücü gibi atık madde üretebilirler,

and even tiny nuggets of real gold.

hatta minik gerçek altın külçesi bile.

They can transform the inedible into nutritive.

Yenilemeyenleri besin maddesine dönüştürür.

They can make sugar into alcohol.

Şekerden alkol yapar.

They give chocolate its flavor,

Çikolatalara tat verir

and soil the power to grow.

ve toprağa büyümesi için güç verir.

I'm here to tell you

Önümüzdeki 100 yıl,

that the next 100 years will feature these microscopic creatures

bu mikroskobik yaratıkların problemlerimizin çoğunun çözümünde

solving more of our problems.

rol alacağını

söylemek için buradayım.

And we have a lot of problems to choose from.

Seçmek için pek çok sorunumuz var.

We've got the mundane: bad-smelling clothes or bland food.

Sıradan şeyler var: kötü kokan kıyafetler ve yavan yiyecekler.

And we've got the monumental:

Devasa şeyler var:

disease, pollution, war.

hastalık, kirlilik, savaş.

And so this is my mission:

Ve bu benim görevim:

to not just catalog the microscopic life around us,

etrafımızdaki mikroskobik yaşamı sadece sınıflandırmak değil

but to find out what it's uniquely well-suited to help us with.

aynı zamanda bize yardım etmeye eşsiz olarak uygun şeyi bulmak.

Here's an example.

Burada bir örnek var.

We started with a pest,

Zararlı bir böcek ile başladık,

a wasp that lives on many of our homes.

pek çoğumuzun evinde yaşayan bir yaban arısı.

Inside that wasp, we plucked out a little-known microorganism species

Bu yaban arısının içinden az bilinen eşsiz yetenekli bir mikroorganizma

with a unique ability:

çıkardık:

it could make beer.

bira yapabilir.

This is a trait that only a few species on this planet have.

Bu sadece bir kaç türün sahip olduğu bir yetenek.

In fact, all commercially produced beer you've ever had

Aslında içtiğiniz bütün ticari üretilen biralar

likely came from one of only three microorganism species.

çoğunlukla sadece üç mikroorganizma türünün birinden yapılıyor.

Yet our species, it could make a beer that tasted like honey,

Evet, bizim türlerimiz birayı bal gibi tatlı yapabilir

and it could also make a delightfully tart beer.

ve lezzetli keskin bir bira da yapabilir.

In fact, this microorganism species that lives in the belly of a wasp,

Aslında bir yaban arısının karnında yaşayan bu mikroorganizma türü

it could make a valuable sour beer

bu gezegendeki diğer türlerden daha iyi,

better than any other species on this planet.

değerli ekşi bira da yapabilir.

There are now four species that produce commercial beer.

Şu an ticari bira üreten dört tür var.

Where you used to see a pest,

Zararlı bir böcek gördüğün yerde

now think of tasting your future favorite beer.

şimdi gelecekteki gözde biranı tattığını düşün.

As a second example,

İkinci bir örnek olarak,

I worked with researchers to dig in the dirt in people's backyards.

insanların arka bahçelerinde toprağı kazan araştırmacılarla çalıştım.

There, we uncovered a microorganism that could make novel antibiotics,

Orada yeni kuşak antibiyotikler yapan bir mikroorganizma keşfettik,

antibiotics that can kill the world's worst superbugs.

dünyanın en kötü süper böceklerini öldürebilen antibiyotikler.

This was an awesome thing to find,

Olağanüstü bir şeydi

but here's the secret:

ama işte sırrı:

for the last 60 years,

geçen 60 yıldır

most of the antibiotics on the market

piyasadaki antibiyotiklerin çoğu

have come from similar soil bacteria.

benzer toprak bakterisinden yapılmaktadır.

Every day, you and I and everyone in this room

Her gün sen, ben ve herkes bu odadaki

and on this planet,

ve bu gezegendeki

are saved by similar soil bacteria that produce most of our antibiotics.

antibiyotiklerimizin çoğunu üreten benzer toprak bakterisi tarafından kurtarılıyoruz.

Where you used to see dirt,

Toprağı gördüğünüzde

now think of medication.

ilaç tedavisini düşünün.

Perhaps my favorite example comes from colleagues

Belki de favori örneğim,

who are studying a pond scum microorganism,

üzücü olarak ilk bulunduğu sığır pisliğinin adı verilen

which is tragically named after the cow dung it was first found in.

yosun tabakası mikroorganizmasını çalışan arkadaşlarımdan geliyor.

It's pretty unremarkable and would be unworthy of discussion,

Bu çok önemsiz ve tartışmaya değer değil

except that the researchers found that if you feed it to mice,

fakat araştırmacılar, bunun farelere verildiğinde

it vaccinates against PTSD.

TSSB'ye karşı aşılandıklarını buldu.

It vaccinates against fear.

Korkuya karşı aşılanıyor.

Where you used to see pond scum, now think of hope.

Yosun tabakası gördüğün yerde artık umudu düşün.

There are so many more microbial examples

Bugün konuşmak için fırsat bulamadığım

that I don't have time to talk about today.

daha pek çok mikrobik örnek var.

I gave you examples of solutions that came from just three species,

Size üç türden elde edilen çözüm örneklerini verdim

but imagine what those other 100,000 species in your dust bunnies

ama toz yumaklarınızdaki 100 bin diğer türün

might be able to do.

neler yapabileceğini hayal edin.

In the future, they might be able to make you sexier

Gelecekte sizi daha seksi yapabilir

or smarter

ya da daha zeki

or perhaps live longer.

ya da belki de daha uzun yaşatabilir.

So I want you to look at your finger again.

Parmağınıza tekrar bakmanızı istiyorum.

Think about all those microscopic creatures

Bütün bilinmeyen mikroskobik yaratıkları

that are unknown.

düşünün.

Think about in the future what they might be able to do

Gelecekte neler yapabileceğini

or make

ya da sağlayabileceğini

or whose life they might be able to save.

ya da kurtarabilecekleri hayatları düşünün.

How does your finger feel right now?

Parmağın şimdi nasıl hissediyor?

A little bit powerful?

Biraz daha mı güçlü?

That's because you're feeling the future.

Evet çünkü geleceği hissediyorsun.

Thank you.

Teşekkür ederim.

(Applause)

(Alkışlar)