A personal air-quality tracker that lets you know what you're breathing | Romain Lacombe

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung

So for the past 12 years,

လွန်ခဲ့တဲ့ ၁၂ နှစ် ကာလတလျှောက်လုံးမှာ

I've been obsessed with this idea

ကျွန်တော် တချိန်လုံး စိတ်ကူးနေခဲ့တာက

that climate change is an information issue

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုဟာ အချက်အလက်များဆိုင်ရာ ပြဿနာဖြစ်တယ်၊

ကွန်ပျူတာတွေက အဲဒါကို တိုက်ဖျက်နိုင်အောင် ကူပေးနိုင်ကြမှာပါ။

that computers will help us fight.

I went from data science to climate policy research,

ကျွန်တော်ဟာ ဒေတာဆိုင်ရာ ပညာရှင်မှ ရာသီဥတု မူဝါဒကို လေ့လာသူဖြစ်လာတယ်၊

from tech to public service,

နည်းပညာမှ အများပြည်သူဆိုင်ရာ ဝန်ဆောင်မှုသို့

in pursuit of better data

ကာဗွန်ထုတ်လွှတ်မှု ပိုများလာစေခဲ့ကြတဲ့

to avoid the wasted energy, resources, opportunities

ပြုန်းတီးသွားကြတဲ့ စွမ်းအင်များ၊ သယံဇာတများနဲ့ အခွင့်အလမ်းတွေကို

that lead to runaway carbon emissions.

ရှောင်ရှားလာစေမယ့် ဒေတာကို ရှာကြံရန် အားထုတ်ခဲ့တယ်။

Until one day, running in the streets with a friend, it hit me:

ကျွန်တော့်မိတ်ဆွေ တစ်ဦးနဲ့ လမ်းပေါ်မှာ ပြေးနေစဉ် ကျွန်တော် နားလည်မိတာက-

the same cars, factories, power plants

ကျုပ်တို့ရဲ့ ရာသီဥတုကို တချိန်လုံး ဖောက်ပြန်လာစေနေကြတဲ့

whose emissions are wrecking our climate over time

ဒီကားတွေ၊ စက်ရုံတွေနဲ့ ဓါတ်အားပေးစက်ရုံတွေကပဲ

ဒီနေရာမှာကိုပဲ အန္တရာယ်ရှိတဲ့ ညစ်ညမ်းမှု တွေကို တ်လွှတ်ပေးနေကြပြီး

also release harmful, local pollutants

that threaten our health right here and right now.

ကျုပ်တို့ရဲ့ ကျန်းမာရေးကို အခုကိုပဲ ခြိမ်းခြောက်နေပါတယ်။

All this time I'd focused on the long-term environmental risk

ကျွန်တော်ဟာ နှစ်နဲ့ချီပြီး သဘာဝပတ်ဝန်းကျင် ဆိုင်ရာ ရေရှည်အန္တရာယ်ကို အလေးပေးမယ့်အစား၊

when I should have been up in arms

တကယ်ကျတော့ လေထဲရှိ ညစ်ညမ်းမှု အရာတွေရဲ့

about the immediate health impact of pollutants in the air.

ကျန်းမာရေးအတွက် လတ်တလော သက်ရောက်မှုကို လေ့လာသင့်ခဲ့ပါတယ်။

Air pollution is a burning public health crisis.

လေထုညစ်ညမ်းမှုဟာ ပြည်သူ့ကျန်းမာရေးအတွက် မီးအန္တရာယ်လိုပါ။

It kills seven million people every year,

၎င်းဟာ နှစ်စဉ် လူခုနစ်သန်းကို သတ်ပစ်နေတယ်၊

it costs five trillion dollars to the world economy

ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးဟာ အဲဒါ့အတွက် ငါးထရီလီယံဒေါ်လာ ကုန်ကျခံနေရတယ်။

and, worst, it robs us of our most precious gift,

အဆိုးဆုံးက၊ ၎င်းဟာ ကျုပ်တို့ရဲ့ အမွန်မြတ်ဆုံး ဆုလာဘ်ဖြစ်တဲ့

ကျုပ်တို့ရဲ့ အသက်ထဲက နှစ်တွေကို ခိုးယူနေပါတယ်-

the years in our lives:

six months of life expectancy in my hometown of Paris

ကျွန်တော် နေထိုင်ရာ ပဲရစ်မြို့သူများ ဆိုရင် မျှော်လင့်ရတဲ့ အသက်ထဲက ခြောက်လ၊

and up to three, four, five years in parts of India and China.

အိန္ဒိယနဲ့ တရုတ်နိုင်ငံမှာ အသက်ရဲ့ သုံး၊ လေး၊ ငါးနှစ်အထိ ဆုံးရှုံးကြရပါတယ်။

And in the US, more people die from car exhaust than from car accidents.

US မှာ ကားမှထုတ်လွှတ်တဲ့ ဓာတ်ငွေ့ကြောင့် သေသူတို့ဟာ ကားတိုက်သေရသူထက် ပိုများပါတယ်။

ဒီတော့ ကျုပ်တို့ဟာ ညစ်ညမ်းမှုများမှနေပြီး ဘယ်လို ကာကွယ်ကြမလဲ။

So how do we protect ourselves from pollution?

The reason it's difficult is an information gap.

အဲဒါဟာ ခက်လှတယ်လို့ ဆိုနေကြတာ အချက်အလက်တွေ မရှိကြလို့ပါ။

We simply lack the data to understand our exposure.

ကျုပ်တို့ ခံစားနေရတာကို သိနားလည်ဖို့ ဒေတာ ကျုပ်တို့မှာ မရှိဖြစ်နေတယ်။

And that's because the way we monitor air quality today

ဒီလိုဖြစ်ရတာက ဒီနေ့ ကျုပ်တို့ရဲ့ လေထု အရည်အသွေးကို စောင့်ကြည့်ပုံက

is designed not to help people breathe but to help governments govern.

လူတွေကို အသက်ရှူရာမှာ ကူညီပေးဖို့ မဟုတ်ဘဲ အစိုးရအနေနဲ့ စီမံအုပ်ချုပ်ဖို့အတွက်ပါ။

Most major cities operate networks of air-quality monitoring stations

မြို့ကြီး အများစုတို့မှာ လန်ဒန်မြို့ထဲက ဒီမှာ မြင်နေရတာမျိုး လေရဲ့ အရည်အသွေးကို

စောင့်ကြည့်ဖို့ ကွန်ရက်တွေ ထားရှိပြီး

like this one in London,

to decide when to cut traffic or when to shut down factories.

ယာဉ်သွားလာမှု ဒါမှမဟုတ် စက်ရုံတွေကို ဘယ်တော့ ပိတ်ပစ်ရမလဲ ဆုံးဖြတ်ဖို့အတွက်ပါ။

And these machines are like the computers from the '60s

အဲဒီစက်ကြီးတွေဟာ ၆၀ ပြည့်နှစ်များတုန်းက ကွန်ပျူတာတွေလို

that filled entire rooms.

တစ်ခန်းလုံး အပြည့်ပါပဲ။

They're incredibly precise but incredibly large,

၎င်းတို့ဟာ မယုံနိုင်ဖွယ် တိကျကြပေမဲ့ မယုံနိုင်လောက်အောင်ကို ကြီးမားကြတယ်၊

heavy, costly --

လေးလံပြီး အကုန်အကျများလွန်လို့

so much that you can only deploy just a few of them,

အနည်းငယ်မျှလောက်ကိုသာ ဝယ်ယူ သုံးနိုင်ပြီး

and they cannot move.

ရွှေ့ပြောင်း မရနိုင်ပါ။

So to governments, air pollution looks like this.

ဒီတော့ အစိုးရက လေထုညစ်ညမ်းမှုကို ဒီလိုမြင်ပါတယ်။

But for the rest of us,

ဒါပေမဲ့ ကျန်တဲ့ ကျုပ်တို့လို ပြည်သူအတွက် ကျတော့၊

air quality looks like this.

လေထု အရည်အသွေးဟာ ဒီလိုရှိပါတယ်။

It changes all the time:

တချိန်လုံး ပြောင်းလဲနေပြီး

hour by hour, street by street,

တစ်နာရီမှ တစ်နာရီ၊ လမ်းတစ်လမ်းမှ တစ်လမ်း၊

up to eight times within a single city block.

မတူဘဲ မြို့ရဲ့ ဘလောက်တစ်ခုတည်း အတွင်းမှာ ရှစ်ကြိမ် ပြောင်းလဲပါတယ်။

And even more from indoor to outdoor.

ပြီးတော့ အိမ်တွင်းနဲ့ အိမ်ပြင်ကလည်း ပိုတောင် မတူပါ။

So unless you happen to be walking right next to one of those stations,

ဒီတော့ ခုနက ပြပေးခဲ့တဲ့ စောင့်ကြည့်ရေး နေရာ အနီးမှ ဖြတ်သွားတာမှလွဲလို့

they just cannot tell you what you breathe.

ကိုယ်ရှူနေတဲ့ လေအကြောင်းကို ကိုယ်ဟာ ဘာမှ မပြောနိုင်ပါ။

So what would environmental protection look like

ဒီတော့ စမတ်ဖုန်း ခေတ်မှ ရေးဆွဲပြုစုနိုင်တဲ့

if it was designed for the age of the smartphone?

ပတ်ဝန်းကျင်အား ကာကွယ်ရေး စနစ်ဟာ ဘယ်လို ပုံစံမျိုး ရှိသင့်ပါသလဲ။

So for the past three years,

ကျွန်တော်ရဲ့ အဖွဲ့ဟာ လွန်ခဲ့တဲ့ သုံးနှစ်အတွင်းမှာ

my team and I have been building a technology

ကိုယ် အသက်ရှူနေတာကို သိရှိလာစေမှာ ဖြစ်ပြီး

that helps you know what you breathe

ကိုယ့်လက်ထဲမှာ ကိုင်ထားနိုင်မယ့်

and fits in your hand.

နည်းပညာကို ထုတ်လုပ်ဖို့ ကြိုးစားနေခဲ့ကြတယ်။

Flow is a personal air-quality tracker that you can wear with you

Flow ဟာ ကိုယ့်နဲ့အတူ ဆောင်ထားနိုင်တဲ့ လေထုအရည်သွေးကို ခြေရာခံစစ်ပေးတဲ့ ကိရိယာပါ၊

on a backpack, a bike, a stroller.

ကျောပိုးအိတ်ထဲ၊ စက်ဘီးပေါ်မှာ၊ ကလေး တွန်းလှည်းပေါ်မှာ ဆောင်ထားနိုင်တယ်။

It's packed with miniature sensors

၎င်းထဲမှာ အသေးစား အာရုံခံကိရိယာတွေ ပါလို့

that monitor the most important pollutants in the air around you,

သင့်ဝန်းကျင် လေထဲက အရေးကြီးဆုံး ညစ်ညမ်းမှုတွေကို စောင့်ကြည့်နိုင်တယ်၊

like nitrogen oxides,

နိုက်ထရိုဂျင် အောက်ဆိုဒ်လို၊

the exhaust gas from cars,

ကားတွေ ထုတ်လွှတ်လိုက်ကြတဲ့ အခိုးငွေ့တွေ၊

or particulate matter that gets into your bloodstream

ကိုယ့်သွေးကြောထဲကို ရောက်ရှိသွားရင် လေဖြတ်မှုနဲ့

and creates strokes and heart issues.

နှလုံးပြဿနာကို ဖန်တီးပေးနိုင်တဲ့ အရာဝတ္ထုဆိုပါစို့ စစ်ပေးနိုင်တယ်။

Or volatile organic compounds,

ဒုက္ခပေးနိုင်တဲ့ အော်ဂဲနစ်ဒြပ်ပေါင်းများ၊

the thousands of chemicals in everyday products

ကျုပ်တို့ ရှူသွင်းနေရတဲ့ နေ့စဉ်ဘဝဆိုင်ရာ ဓာတုပစ္စည်း ထောင်ချီကို

that we end up breathing.

စစ်ဆေးပေးနိုင်မှာပါ။

And that makes this data actionable

အဲဒီလို ဒေတာရှိလာရင် ကိုယ်ရှူနေရတာတွေက ဘာတွေလဲ

and helps you understand what you're breathing

သိလာလို့ လိုအပ်သလို အရေးယူ ဆောင်ရွက်နိုင်ကြမယ်၊

by telling you where and when you've been exposed to poor air quality,

ဘယ်နေရာမှာ ဘယ်တုန်းက အရည်အသွေးညံ့တဲ့ လေရှူခဲ့ရတာကို ထောက်ပြပေးနိုင်မှာမို့

and that way you can make informed decisions

သိရှိနားလည်စွာဖြင့် ကိုယ့်ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ချမှတ်နိုင်လို့

to take action against pollution.

လေထုညစ်ညမ်းမှုကို ထည့်တွက်နိုင်မှာပါ။

You can change the products you use at home,

အိမ်သုံးထုတ်ကုန်တွေကို ကျုပ်တို့ ပြောင်းလဲနိုင်ကြတယ်၊

you can find the best route to cycle to work,

စက်ဘီးစီး အလုပ်သွားဖို့ အကောင်းဆုံး လမ်းကြောင်းကို ရွေးနိုင်မယ်၊

you can run when pollution is not peaking

လေထုညစ်ညမ်းမှု နည်းချိန်မှာ ပြေးဖို့ကို စီစဉ်နိုင်မယ်၊

and you can find the best park to bring your children out.

ကလေးတွေနဲ့ အပန်းဖြေဖို့ အကောင်းဆုံး ပန်းခြံကို ရွေးနိုင်မယ်။

Over time you build better habits to decrease your exposure to pollution,

ကြာတော့ ညစ်ညမ်းမှု ရှောင်ရေး အလေ့အထကောင်းတွေ ပေါ်လာနိုင်သလို၊

and by tracking air quality around them,

ကိုယ့်ဝန်းကျင်ရှိ လေထုအရည်အသွေးကို ခြေရာခံ စစ်ကြည့်ပြီး

cyclists, commuters, parents

စက်ဘီးစီးသူ၊ ရုံးကို သွားကြသူ၊ မိဘများက

will also contribute to mapping air quality in their city.

သူတို့မြို့ထဲက လေထုအရည်အသွေး ဆိုင်ရာ မြေပုံကိုပြုစုရန် ပံ့ပိုးပေးကြမယ်။

So we're building more than a device,

ကျွန်တော်တို့ တည်ဆောက်နေတာက ကိရိယာ တစ်ခုတည်း မကဘဲ၊

but a community.

လူမှုအသိုင်းအဝန်း တစ်ခုကိုပါ။

And last summer,

we sent early prototypes of our technology to 100 volunteers in London,

လွန်ခဲ့တဲ့ နွေရာသီတုန်းက၊

ကျွန်တော်တို့ နည်းပညာရဲ့ ရှေ့ပြေးပုံစံကို လန်ဒန် စေတနာ့ဝန်ထမ်း ၁၀၀ တို့ထံပို့ခဲ့တယ်။

and together they mapped air quality

သူတို့အားလုံးက လမ်းဘေးရှိ လေထုအရည်အသွေးကို

across 1,000 miles of sidewalk

မိုင်း ၁၀၀၀ အတွက်နဲ့ လန်ဒန်မြို့လယ် ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းအတွက်

and 20 percent of all of central London.

မြေပုံပေါ်တင်ပေးခဲ့ကြပါတယ်။

အခုတော့ ကျုပ်တို့ရဲ့ ရည်မှန်းချက်က ဒီအလုပ်ကို တစ်ကမ္ဘာလုံးသို့ ချဲ့ပေးရန်ပါ။

So our goal now is to scale this work around the world,

to crowdsource data so we can map air quality on every street,

လူအုပ်စုတွေထံမှ ဒေတာကို စုစည်းလျက် လမ်း တိုင်းအတွက် လေထုအရည်အသွေး မြေပုံလုပ်ရန်၊

to build an unprecedented database

မကြုံစဖူး ကျယ်ပြန်တဲ့ ဒေတာဘေ့စ်ကို တည်ဆောက်လျက်

so scientists can research pollution,

သိပ္ပံပညာရှင်များက ညစ်ညမ်းမှုကို သုတေသန လုပ်နိုင်ကြဖို့နဲ့

and to empower citizens, civic leaders, policy makers

လေထု သန့်ရှင်းရေး မူဝါဒ ပြောင်းလဲရေးကို ပံ့ပိုးပေးနိုင်ဖို့အတွက်

to support clean-air policies for change.

နိုင်ငံသားတွေ၊ လူထုခေါင်းဆောင်တွေနဲ့ မူဝါဒချမှတ်ကြသူတို့ကို အားပေးဖို့ပါ။

Because this can and must change.

ဒါကို ပြောင်းလဲရနိုင်ပြီး ပြောင်းလဲဖို့ လိုလို့ပါ။

Remember cigarettes in bars?

အရက်ဆိုင်တွေထဲက စီးကရက်တွေကို မှတ်မိကြတယ်နော်။

It took decades of lung cancer research and second-hand smoking studies,

အဆုတ်ကင်ဆာဆိုင်ရာနဲ့ တစ်ဆင့်ခံ ဆေးမီးခိုး ရှုရမှု သုတေသန ဆယ်စုနှစ်ချီ ပြုလုပ်ခဲ့ပြီး

but eventually, we reached a tipping point and we passed smoking-ban laws.

နောက်ဆုံးမှာ ကျွန်တော်တို့ဟာ စီးကရက် တားမြစ်ရေး ဥပဒေတွေကို ပြဌာန်းနိုင်ခဲ့တယ်။

We must reach the same tipping point for air quality and I believe we will.

လေထုအရည်အသွေးကိစ္စမှာပါ အလားတူပဲ ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ရေးကို အားထုတ်ကြရပါမယ်။

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်နှစ်အတွင်းမှာကိုပဲ

In the past couple years alone,

governments have fined carmakers record amounts

အစိုးရတွေဟာ ကားထုတ်လုပ်ကြသူတို့ကို ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်မှု စံနှုန်းများကို

for cheating on emission standards.

လိမ်ညာခဲ့ကြလို့ စံချိန်တင် ဒဏ်​ငွေများကို ချမှတ်ခဲ့ကြရတယ်။

Cities have passed congestion charges or built bike lanes --

မြို့ကြီးတွေ လမ်းပိတ်ဆို့မှု အခွန်များချ မှတ်လျက် စက်ဘီးလိုင်း ဆောက်ခဲ့ကြတယ်။

like Paris that turned this highway,

ပဲရစ်မြို့ကျွန်တော့်အိမ်နဲ့ကပ်လျက်

right next to my home, in the middle of the city,

ဒီအဝေးပြေးလမ်းမကြီးကို

into a waterfront park.

ကမ်းနား ပန်းခြံအဖြစ်သို့ ပြောင်းလဲပစ်ခဲ့သလိုပါ။

And now mayors around the world are thinking of banning diesel outright

အခုတော့ ကမ္ဘာတဝှမ်းမှ မြို့တော်ဝန်များဟာ ဒီဇယ်ကို ၂၀၂၅၊ ၂၀၃၀၊ ၂၀၃၅

by 2025, 2030, 2035.

အရောက် ပိတ်ပင်ရေးကို စဉ်းစားနေကြပါပြီ။

But how much faster could we go, how many lives could we save?

ကျုပ်တို့ ဘယ်လောက် မြန်မြန် လုပ်နိုင်ပြီး နောက်ထပ် အသက်ဘယ်လောက်ကို ကယ်ပေးနိုင်ကြမလဲ။

Technology alone will not solve climate change,

နည်းပညာ တစ်ခုတည်းကိုက ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှုကို ဖြေရှင်းမပေးနိုင်သလို၊

nor will it make air pollution disappear overnight.

လေထုညစ်ညမ်းမှုဟာလည်း နေ့ချင်းညချင်း ပျောက်ကွယ်မသွားနိုင်ပါ။

But it can make the quality of our air much more transparent,

ဒါပေမဲ့ ကျုပ်တို့ လေထုရဲ့ အရည်အသွေးကို ပိုပြီးပွင့်လင်း လာစေရင်း၊

ပြည်သူတွေကို သူတို့ကိုယ်၌ရဲ့ ကျန်းမာရေးအတွက် လုပ်ဆောင်ကြရန်

and if we can empower people

to take action to improve their own health,

အားပေးလှုံ့ဆော်နိုင်ကြမယ်ဆိုရင်

then together we can act to bring an end to our pollution.

ကျုပ်တို့အားလုံးဟာ လက်တွဲလျက် ညစ်ညမ်းမှု ပြဿနာကို အဆုံးသတ်ပစ်နိုင်ကြမှာပါ။

Thank you very much.

ကျေးဇူးအများကြီးတင်ပါတယ်။

(Applause)

(လက်ခုပ်သံများ)