A personal air-quality tracker that lets you know what you're breathing | Romain Lacombe

Translator: evan bashdar Reviewer: mabbast chato

So for the past 12 years,

کەواتە لە ماوەی 12 ساڵی ڕابردوودا،

I've been obsessed with this idea

خولیای ئەم بیرۆکەیە بووم

that climate change is an information issue

کەوا گۆڕانی کەش و هەوا گرفتی زانیارییە

that computers will help us fight.

کە ئامێرە ئەلکترۆنیەکان هاوکاریمان دەکەن تا بجەنگین.

I went from data science to climate policy research,

من لەزانستی داتاوە چووم بۆ توێژینەوەی سیاسەتی ئاووهەوا،

from tech to public service,

لەتەکنەلۆژیاوە بۆخزمەتی گشتی،

in pursuit of better data

بۆ بەدواداگەڕانی داتای باشتر

to avoid the wasted energy, resources, opportunities

بۆ خۆلادان لە وزەی بەفیڕۆدراو سەرچاوەکان، دەرفەتەکان

that lead to runaway carbon emissions.

کە دەبێتە هۆی بڵاوبوونەوەی کاربۆنی ڕۆشتوو.

Until one day, running in the streets with a friend, it hit me:

تا ڕۆژێک،لە شەقامەکان ڕادەکەن لەگەڵ ھاوڕێکەیدا، لێمدا

the same cars, factories, power plants

ھەمان ئۆتۆمبێل،کارگەکان،کارخانەکانی کارەبا

whose emissions are wrecking our climate over time

کە لە ئاووهەواکەی بە درێژای کات دەلوڕێ

also release harmful, local pollutants

هەروەها پیسکەرە زیانبەخشەکانی، ناوخۆ بڵاودەکەنەوه

that threaten our health right here and right now.

کە هەڕەشە لە تەندروستیمان دەکات لێرە و لە ئێستادا.

All this time I'd focused on the long-term environmental risk

هەموو ئەو کاتە من تیشکم دەخستە سەر مەترسی ژینگەیی درێژخایەن

when I should have been up in arms

کاتێک دەبوایە لە باوەش بگرم

about the immediate health impact of pollutants in the air.

سەبارەت بە کاریگەریی تەندروستی دەستبەجێی پیسکەرەکان لە هەوادا.

Air pollution is a burning public health crisis.

پیسبوونی هەوا، قەیرانێکی تەندروستی گشتیە.

It kills seven million people every year,

هەموو ساڵێک حەوت ملیۆن کەس دەکوژێ،

it costs five trillion dollars to the world economy

پێنج تریلیۆن دۆلاری تێدەچێت بۆ ئابووری جیھان

and, worst, it robs us of our most precious gift,

و خراپترین شێوە، بەنرخترین دیاریمان تاڵان دەکات،

the years in our lives:

ئەو چەند ساڵەی ژیانمان:

six months of life expectancy in my hometown of Paris

شەش مانگ لە چاوەڕوانی ژیان لە شاری خۆم لە پاریس

and up to three, four, five years in parts of India and China.

و تا سێ، چوار، پێنج ساڵ لە هەندێک لە هیندستان و چین.

And in the US, more people die from car exhaust than from car accidents.

لە ئەمریکاش زیاترخەڵک دەمرن بە ڕووداوی ئۆتۆمبێل.

So how do we protect ourselves from pollution?

کەواتە چۆن پارێزگاری لە خۆمان لە پیسبوون بکەین؟

The reason it's difficult is an information gap.

هۆکاری قورس بوونی بۆشایی زانیاریە.

We simply lack the data to understand our exposure.

ئێمە بە سادەیی داتامان کەم بوو بۆ ئەوەی لە بەرکەوتنی خۆمان تێبگەین.

And that's because the way we monitor air quality today

ئەوەش بەهۆی ئەو ڕێگایەوە ئێمە ئەمڕۆ چاودێری کوالێتی هەوا دەکەین

is designed not to help people breathe but to help governments govern.

دیزاین کراوە کە یارمەتی خەڵک نەدا ھەناسە بدات بەڵام بۆ یارمەتیدانی حکومەتەکان

Most major cities operate networks of air-quality monitoring stations

زۆربەی گەورە شارەکان تۆڕەکان بەکار ئەبەن لە وێستگەکانی چاودێری جۆری هەوایی

like this one in London,

وەک ئەمە لە لەندەن،

to decide when to cut traffic or when to shut down factories.

بۆ بڕیاردان کەی ترافیک ببڕن یان کەی کارگەکان دابخەن.

And these machines are like the computers from the '60s

و ئەم ئامێرانە وەک کۆمپیوتەرەکان لە ساڵی 60

that filled entire rooms.

کە هەموو ژوورەکانی پڕ کرد.

They're incredibly precise but incredibly large,

ئەوان زۆر وردن بەڵام زۆر گەورەن،

heavy, costly --

قورس، گران

so much that you can only deploy just a few of them,

ئەوەندە کە تەنها دەتوانی تشریبەی بڵاوکەی تەنها کەمێکیان،

and they cannot move.

و ناتوانن بجوڵێ.

So to governments, air pollution looks like this.

کەواتە بۆ حکومەتەکان پیسبوونی هەوا بەم شێوەیەیە.

But for the rest of us,

بەڵام بۆ ئێمە،

air quality looks like this.

کوالێتی هەوا بەم شێوەیەیە.

It changes all the time:

هەموو کات دەگۆڕێت:

hour by hour, street by street,

کاتژمێر بە کاتژمێر، شەقام بە شەقام

up to eight times within a single city block.

تا هەشت جار لە یەک بلۆکی شار.

And even more from indoor to outdoor.

و تەنانەت زیاتر لە ناوەوە بۆ دەرەوە.

So unless you happen to be walking right next to one of those stations,

ئەگەر تۆ بە پێ بڕۆیت لەتەنیشت یەکێک لەو وێستگانە،

they just cannot tell you what you breathe.

ناتوانن پێت بڵێن کە تۆ چی هەناسە دەدەی.

So what would environmental protection look like

کەواتە چی ژینگەیی پاراستن وەک

if it was designed for the age of the smartphone?

ئەگەر دیزاین کرابا بۆ تەمەنی زیرەکی زیرەک؟

So for the past three years,

بۆیە بۆ ماوەی سێ ساڵی ڕابردوو،

my team and I have been building a technology

من و تیمەکەم بنیاتنانی تەکنەلۆجیایەک

that helps you know what you breathe

یارمەتیت دەدات بزانیت هەناسە دەکێشیت

and fits in your hand.

و لە دەستتدا جێ ببیتەوە.

Flow is a personal air-quality tracker that you can wear with you

ھەڵقوڵانی بەدوادا چونی تایبەتی هەواییە کە دەتوانی جلەکەت لەبەر بکەیت

on a backpack, a bike, a stroller.

لەسەر جانتایەکی پشتەوە، پاسکیلێک، عەرەبانەیەک.

It's packed with miniature sensors

پێچراوە بە هەستەوەری بچوککراوەوە

that monitor the most important pollutants in the air around you,

کە چاودێری گرنگترین پیسکەرەکان لە هەوای دەوروبەرتاندا،

like nitrogen oxides,

وەک ئۆکسیدی نایترۆجین،

the exhaust gas from cars,

گازی شەکەتی سەیارەکان،

or particulate matter that gets into your bloodstream

یان بابەتی پارچەپارچە کە دەچیتە ناو خوێنت

and creates strokes and heart issues.

و جەڵتە و کێشەی دڵ دروست دەکات.

Or volatile organic compounds,

یان پێکهاتە ئەندامییە هەڵواسراوەکان،

the thousands of chemicals in everyday products

هەزاران ماددەی کیمیایی لە بەرهەمە ڕۆژانەکان

that we end up breathing.

کە کۆتایی بە هەناسەدان دێت.

And that makes this data actionable

ئەمەش وادەکات ئەم داتایە بتوانرێت کاربکرێت

and helps you understand what you're breathing

یارمەتیت دەدات بۆ تێگەیشتن کە تۆ هەناسە دەدەی

by telling you where and when you've been exposed to poor air quality,

بە وتنی کوێ و کەی تۆ لە خراپی کوالێتی هەوادا دەرکەوتیت،

and that way you can make informed decisions

و بەو شێوەیە دەتوانیت بڕیارە ئاگادارەکان

to take action against pollution.

بۆ ئەوەی دژی پیسبوون چالاکی بکەن.

You can change the products you use at home,

بەرهەمەکان دەگۆڕێت لە ماڵەوە بەکاری ئەهێنیت،

you can find the best route to cycle to work,

دەتوانیت باشترین ڕێگا بدۆزیتەوەبۆ کارکردن،

you can run when pollution is not peaking

دەتوانیت رابکەی کاتێک پیسبوون بە لوتکە نەبێ

and you can find the best park to bring your children out.

دەتوانی باشترین پارک بدۆزیتەوە بۆئەوەی منداڵەکانت دەربهێنم.

Over time you build better habits to decrease your exposure to pollution,

بە پێی کات تۆ خووی باشتر دروست دەکەیت بۆ کەم کردنەوەی بەرکەوتنی پیسبوون،

and by tracking air quality around them,

و بە شوێنکەوتنی کوالێتی هەوا لە دەوروبەریان،

cyclists, commuters, parents

پاسکیلسوارەکان، ڕێبوارەکان،دایک و باوک

will also contribute to mapping air quality in their city.

هەروەها بەشداری دەکات بۆ نەخشەکردنی کوالیتی هەوا لە شارەکەیاندا.

So we're building more than a device,

ئێمە زیاتر لە ئامێرێک دروست دەکەین،

but a community.

بەڵام کۆمەڵگا.

And last summer,

و هاوینی ڕابردوو،

we sent early prototypes of our technology to 100 volunteers in London,

ئێمە نمونەی سەرەتایی تەکنەلۆجیاکەمان نارد بۆ 100 خۆبەخش لە لەندەن،

and together they mapped air quality

و پێکەوە کوالیتی هەوایان دائەکێشێ

across 1,000 miles of sidewalk

بە درێژایی 1000 میل لە لاتەنیشت

and 20 percent of all of central London.

و لە سەدا 20ی هەموو ناوەندی لەندەن.

So our goal now is to scale this work around the world,

کەواتە ئێستا ئامانجمان پێوانەیە ئەم کارە لە جیهاندا،

to crowdsource data so we can map air quality on every street,

بۆ داتای سەرچاوەو تا بتوانرێت نەخشە بپێوین لە هەموو شەقامێک کوالێتی هەوا

to build an unprecedented database

بۆ دروستکردنی داتابەیسێکی بێ وێنە

so scientists can research pollution,

بۆ ئەوەی زاناکان توێژینەوەی پیسی ژینگە بکەن،

and to empower citizens, civic leaders, policy makers

و بۆ ئەوەی هاوڵاتیان بەهێز بکەن ڕابەرانی مەدەنی، دروستکەری سیاسەت

to support clean-air policies for change.

بۆ پشتگیری کردن لە سیاسەتی هەوای پاک بۆ گۆڕانکاری.

Because this can and must change.

چونکە ئەمە دەتوانێت و دەبێت بگۆڕێت.

Remember cigarettes in bars?

جگەرەی باڕەکانت بیرە؟

It took decades of lung cancer research and second-hand smoking studies,

چەندین دەیەی خایاندلە توێژینەوەی شێرپەنجەی سییەکان و خۆێندنەوەی جگەرەکێشان

but eventually, we reached a tipping point and we passed smoking-ban laws.

بەڵام لە کۆتایدا گەیشتینە خاڵێکی زۆر و یاسای جگەرەکێشانمان دەرکرد.

We must reach the same tipping point for air quality and I believe we will.

پێویستە بگەینە هەمان خاڵی لێدەر بۆ کوالێتی هەوا و باوەڕم وایە.

In the past couple years alone,

تەنها لە چەند ساڵی ڕابردوودا.

governments have fined carmakers record amounts

حکومەتەکان غەڕامەیان کردووە ڕێژەی دروستکەرانی ئۆتۆمبێل

for cheating on emission standards.

بۆ فێڵکردن لە ستانداردی دەرکردن.

Cities have passed congestion charges or built bike lanes --

شارەکان لە تۆمەتی پڕلەپڕی تێپەڕین یان هێڵی پاسکیل دروست بکەن

like Paris that turned this highway,

وەک پاریس کە ئەم رێگایە گشتیەی کرد،

right next to my home, in the middle of the city,

لە تەنیشت ماڵەکەم لە ناوەڕاستی شارەکەدا،

into a waterfront park.

لە ناو پارکێکی پێشەوەی ئاو.

And now mayors around the world are thinking of banning diesel outright

سەرۆک شارەوانیەکان لەسەرتاسەری جیھاندا بیر لە قەدەغەکردنی دیزڵ دەکەنەوە

by 2025, 2030, 2035.

تا ساڵی٢٠٢٥،٢٠٣٠، ٢٠٣٥.

But how much faster could we go, how many lives could we save?

بەڵام چەند خێراتر دەتوانین بڕۆین، چەند کەسی زیاتر ڕزگار بکەین؟

Technology alone will not solve climate change,

ته کنۆلۆژیا به ته نیا گۆڕانکاری کەش و هەوا چارەسەر ناکات،

nor will it make air pollution disappear overnight.

و هەروەها پیسبوونی هەوا بشوبهێنن شەو دیار نامێنێت.

But it can make the quality of our air much more transparent,

بەڵام دەتوانێت کوالیتی هەواکەمان زۆر شەفافتر بێت،

and if we can empower people

و ئەگەر بتوانین هانی خەڵک بدەین تا

to take action to improve their own health,

هەنگاوی جدی بنێن بۆئەوەی گەشە بە تەندروستیان بدەن،

then together we can act to bring an end to our pollution.

دواتر بەیەکەوە دەتوانین کار بکەین تا کۆتایی بە پیسبوونی ژینگەکەمان بێنین.

Thank you very much.

زۆر سوپاس.

(Applause)

(چەپڵە لێدان)