Our campaign to ban plastic bags in Bali | Melati and Isabel Wijsen

Translator: Enkh Amar Batchuluun Reviewer: Sundari Enkhtugs

Melati Wijsen: Bali -- island of gods.

Бали - Бурхдын арал

Isabel Wijsen: A green paradise.

Ногоон диваажин.

Эсвэл...

MW: Or ...

a paradise lost.

Сүйдсэн диваажин.

Бали:

Bali:

island of garbage.

хогон арал.

IW: In Bali,

Балид бид

we generate 680 cubic meters of plastic garbage a day.

зөвхөн нэг өдөрт 680 метр куб хуванцар хог хаяж байна.

That's about a 14-story building.

14 давхар барилгатай тэнцүү гэсэн үг.

And when it comes to plastic bags,

Гэтэл гялгар уутны ердөө

less than five percent gets recycled.

тав хүрэхгүй хувийг дахин боловсруулдаг.

MW: We know that changes the image you may have of our island.

Одоо Балигийн тухай төсөөлөл чинь өөрчлөгдөж байгаа биз.

It changed ours, too, when we learned about it,

Биднийх ч ялгаагүй өөрчлөгдсөн.

Хаягдал гялгар уут ус гадагшлуулах хоолойгоор дамжин голд орж,

when we learned that almost all plastic bags in Bali end up in our drains

and then in our rivers

цаашаа далайд очдог,

эсвэл энд нь шатаадаг,

and then in our ocean.

And those that don't even make it to the ocean,

газарт булдаг гэдгийг мэдээд

they're either burned or littered.

бидний төсөөлөл бас өөрчлөгдсөн.

IW: So we decided to do something about it.

Тэгээдбид ямар нэг юм хийхээр шийдсэн юм.

And we've been working for almost three years now

Бали аралд гялгар уутыг хориглохын төлөө

to try to say no to plastic bags on our home island.

бид бараг гурван жил тэмцэж,

And we have had some significant successes.

тодорхой үр дүнд ч хүрч чадсан.

MW: We are sisters,

Бид эгч дүүс,

and we go to the best school on earth:

хамтдаа дэлхийн хамгийн шилдэг сургуульд сурдаг.

Бали дахь Ногоон сургууль.

Green School, Bali.

Green School is not only different in the way that it is built out of bamboo,

Манай сургууль хулс модоор баригдсан байртайгаас гадна

but also in the way that it teaches.

заах арга барилаараа бусад сургуулиудаас ялгардаг.

We are taught to become leaders of today,

Зөвхөн номноос суралцах биш,

something a normal textbook cannot match.

биеэрээ манлайлагч байхыг бидэнд заадаг.

IW: One day we had a lesson in class

Нэг өдөр бидэнд

where we learned about significant people,

алдартай хүмүүсийн тухай хичээл орсон юм.

like Nelson Mandela,

Нелсон Мандела,

Диана гүнж,

Lady Diana

and Mahatma Gandhi.

Махатма Ганди гэх мэт.

Walking home that day,

Тараад харих замдаа бид

we agreed that we also wanted to be significant.

утга учиртай амьдаръя гэж шийдсэн.

Why should we wait until we were grown up

Ямар нэг зүйл эхлүүлэхийн тулд

to be significant?

яагаад заавал том болохоо хүлээх гэж?

We wanted to do something now.

Яг одоо л эхлэх хэрэгтэй.

Тэгээд тэр орой суугаад

MW: Sitting on the sofa that night,

we brainstormed and thought of all the issues facing Bali.

Балид тулгарч байгаа асуудлыг хэлэлцсэн.

And one thing that stood out to us the most

Биднийг хамгийн их шаналгасан асуудал нь

was the plastic garbage.

хуванцар хог хаягдал байлаа.

But that is a huge problem.

Хүүхэд бидэнд ахадсан том асуудал.

So we looked into what was a realistic target for us kids:

Тэгээд зөвхөн нэг л зорилгод төвлөрье гээд

plastic bags.

"гялгар уут"-ыг сонгосон.

And the idea was born.

Бид санаагаа ингэж олсон юм.

IW: We started researching,

Судалгаагаа хийж эхлээд

and let's just say, the more we learned,

гялгар уутны тухай унших тусам

there was nothing good about plastic bags.

сайн юм огт байхгүйг нь олж мэдсэн.

And you know what?

Бүр юу гээч?

We don't even need them.

Гялгар уут хэнд ч хэрэггүй.

Хавайн арлаас эхлээд Руанда улс,

MW: We were really inspired by the efforts to say no to plastic bags

in many other places,

Дублин, Оакланд хот зэрэг олон газарт

from Hawaii to Rwanda

гялгар уут хориглосныг мэдээд

and to severals cities like Oakland and Dublin.

бид үнэхээр урамшиж зориг орсон.

IW: And so the idea turned into the launch of "Bye Bye Plastic Bags."

Ингээд "Гялгар уут баяртай" аянаа эхлүүлсэн юм.

[Гялгар уут баяртай]

MW: In the years that we have been campaigning,

Ингэж ажиллах явцдаа

we have learned a lot.

бид маш олон зүйлийг сурч авсан.

Lesson number one:

Эхний сургамж:

you cannot do it all by yourself.

Чи энэ бүгдийг ганцаараа хийж чадахгүй.

You need a big team of like-minded kids,

Бид зорилго нэг хүүхдүүдтэй нийлж,

and so we formed the Bye Bye Plastic Bags crew.

"Гялгар уут баяртай" багаа бүрдүүлсэн.

The volunteer team includes children from all over the island,

Манай багт Балигийн олон улсын болон

from both international and local schools.

орон нутгийн сургуулийн хүүхдүүд элссэн.

And together with them,

Тэр багийнхаа хүчээр бид

we started a multi-layered approach,

хүмүүсээс онлайн болон цаасаар гарын үсэг цуглуулах,

based on an on- and off-line signature petition,

таниулах, сэдэлжүүлэх сургалт хийх,

educational and inspirational presentations at schools

зах, баяр наадам, далайн эрэг цэвэрлэх зэрэг

and we raise general awareness at markets, festivals, beach clean-ups.

олон төрлийн компанит ажлаар нийтэд ухуулах ажлууд хийсэн.

And last but not least,

Мөн түүнчлэн

we distribute alternative bags,

арлын оршин суугчдын хийсэн

bags like net bags,

recycled newspaper bags

100% байгальд ээлтэй

or 100 percent organic material bags,

сүлжмэл тор, сонингийн цаасан уут зэрэг

all made by local initiatives on the island.

байгальд ээлтэй торыг сурталчилж тарааж эхэлсэн юм.

IW: We run a pilot village,

800 айлтай жижиг тосгоноос

home of 800 families.

бид ажлаа эхэлсэн.

The village mayor was our first friend

Тосгоны даргад энэ цамц таалагдаж

and he loved our T-shirts, so that helped.

анхны хамтрагч найз маань болсон.

Өөрчлөлтийг бий болгохын тулд

We focused on making the customers aware,

because that's where the change needs to happen.

хэрэглэгчдэд мэдээлэл өгөх нь зөв байлаа.

The village is already two-thirds along the way

Одоо энэ тосгоны гуравны хоёр нь

of becoming plastic bag free.

гялгар уутгүй бүс болж байна.

Our first attempts to get the government of Bali on board failed.

Балигийн Удирдлагын ордонд саналаа хүргэх анхны оролдлого минь бүтэлгүйтэж байв.

So we thought,

Тэгээд бид бодлоо,

"Hmm ... a petition with one million signatures.

"Хм... нэг сая гарын үсэг цуглуулаад ирвэл

They can't ignore us, right?"

биднийг анзаарч л таарна даа, аан?"

MW: Right!

Тэгэлгүй яахав!

IW: But, who would have guessed

Гэхдээ нэг сая бага тоо биш,

one million signatures is, like, a thousand times a thousand?

мянгыг үржих нь мянга биз дээ?

(Laughter)

(инээлдэв)

We got stuck --

Ингээд бид гацчихсан.

till we learned lesson number two:

Хоёр дахь сургамжаа автал шүү дээ.

think outside the box.

Хайрцагнаас гадуур сэтгэ.

Someone mentioned

Бид хаа нэгтээгээс

that the Bali airport handles 16 million arrivals and departures a year.

Балигийн нисэх буудлаар жилд 16 сая хүн үйлчлүүлдэг тухай дуулсан байв.

MW: But how do we get into the airport?

Гэвч нисэх буудал руу яаж нэвтрэх вэ?

And here comes lesson number three:

Бидний гурав дахь сургамж:

persistence.

тууштай бай.

Ингээд бид нисэх рүү явлаа.

Off we headed to the airport.

We got past the janitor.

Харуулыг өнгөрлөө.

And then it was his boss's boss,

Цаана нь дарга, бас дахиад нэг дарга,

and then the assistant office manager,

оффисын туслах менежер,

тэгээд оффис менежер,

and then the office manager,

and then ...

эцэст нь...

we got shuffled down two levels and thought,

хоёр удаа буцаагдлаа, тэгээд бодлоо,

well, here comes the janitor again.

дахиад л харуулаас эхлэх нь.

And after several days knocking on doors

Энэ мэтчилэн хэд хоног эргэж буцаж,

and just being kids on a mission,

хичнээн хаалга тогшсоны эцэст

we finally got to the commercial manager of Bali airports.

Балигийн нисэх буудлын худалдааны менежер дээр явж орлоо.

And we gave him the "Bali of plastic bags" speech, and being a very nice man,

Бид "Гялгар торноос бүтсэн Бали арал" танилцуулгаа хийсний дараа,

he said, [imitating the man's voice] "I cannot believe what I'm about say,

тэр их л найрсгаар "Ингэж хэлж байгаадаа би итгэхгүй нь,

гэвч та нарт гааль руу нэвтэрч,

but I'm going to give authorization

to collect signatures behind customs and immigrations."

гарын үсэг авах эрх олгоё доо" гэж хэлсэн.

(Laughter)

(инээлдэв)

(Applause)

(алга ташилт)

IW: In our first hour and a half there,

Ингээд ердөө цаг хагасын дотор

we got almost 1,000 signatures.

1000 шахам гарын үсэг цуглуулсан.

How cool is that?

Төсөөл дөө, ямар гоё вэ!

Lesson number four:

Дөрөвдүгээр сургамж:

you need champions at all levels of society,

Нийгмийн бүх л түвшинд нөлөөлөх шилдэг хүмүүстэй бай.

from students to commercial managers to famous people.

Оюутан сурагч, худалдааны менежер, нэр цуутай хүмүүс гэх мэт.

Манай алдартай сургуулийн ачаар тийм хүмүүст хүрэх боломж

And thanks to the attraction of Green School,

we had access to a steady stream of celebrities.

бидэнд арай илүү байсан.

Ban Ki Moon taught us

Хүүхдийн гуйлт байлаа ч

НҮБ-ын нарийн бичгийн дарга хүн

that Secretary-Generals of the United Nations

гарын үсэг хамаагүй зурдаггүйг

don't sign petitions --

(Laughter)

(инээлдэв)

even if kids ask nicely.

Бан Ги Мүн бидэнд хэлээд

санааг маань түгээж өгөхөө амласан.

But he promised to spread the word,

and now we work closely with the United Nations.

Одоо бид НҮБ-тай хамтарч ажиллаж байгаа.

MW: Jane Goodall taught us the power of a people's network.

Найз нөхдийн сүлжээний чухлыг Жэйн Годаллаас бид олж хардаг.

Тэр Roots&Shoots - ийг ганцаараа эхэлж байсан бол

She started with just one Roots & Shoots group

одоо дэлхий даяар 4000 гаруй групптэй болжээ.

and now she has 4,000 groups around the world.

We are one of them.

Бид тэдний нэг нь.

She's a real inspiration.

Жэйн бол жинхэнэ урам зориг.

If you're a fellow Rotarian,

Энд Ротарийн гишүүн байгаа бол

nice to meet you.

танилцахад таатай байна.

We're Interactors,

Бид бол олон улсын Ротарийн

the youngest department of Rotary International.

залуу төлөөлөл болох Интеракторууд.

IW: But we have also learned much about patience,

Бид олон зүйл сурч байна.

MW: how to deal with frustrations,

бүтэлгүйтсэн бол яах вэ,

яаж манлайлах вэ,

IW: leadership,

MW: teamwork,

яаж багаар ажиллах вэ,

IW: friendship,

нөхөрлөл гэж юу вэ,

MW: we learned more about the Balinese and their culture

тэр ч бүү хэл баличууд, мөн соёлын тухай судалж байна.

IW: and we learned about the importance of commitment.

Итгэл үнэмшлийн үнэ цэнийг ойлгож байна.

Энэ бүхэн амар байгаагүй.

MW: It's not always easy.

Sometimes it does get a little bit hard to walk your talk.

Заримдаа энэ болгоныг тайлбарлах хэцүү байдаг.

IW: But last year, we did exactly that.

Ноднин нэг ийм юм болсон юм.

We went to India to give a talk,

Махатма Гандигийн байсан байшинд

and our parents took us to visit

илтгэл тавихаар

the former private house of Mahatma Gandhi.

бид аав ээжтэйгээ Энэтхэгт очсон юм.

We learned about the power of hunger strikes

Тэр хүн өлсгөлөн зарлаад зорилгодоо хүрсэн тухай

he did to reach his goals.

тэндээс бид олж мэдсэн юм.

Yes, by the end of the tour,

Тэгээд аяллын эцэст

when we met our parents again,

аав ээжтэйгээ уулзаад

гаргасан шийдвэрээ хэллээ.

we both made a decision and said,

"We're going on a hunger strike!"

"Бид хоёр өлсгөлөн зарлана аа!"

(Laughter)

(инээлдэв)

MW: And you can probably imagine their faces.

Аав ээж хоёрын царай ямар болсон гэж санана.

It took a lot of convincing,

Тэднийг ятгах амаргүй байлаа,

and not only to our parents

аав ээжээс гадна

but to our friends and to our teachers as well.

найзууд, багш нар гээд л.

Isabel and I were serious about doing this.

Бид хоол тэжээлийн зөвлөхтэй уулзаж,

So we met with a nutritionist,

өлсгөлөн зарлахаа хатуу шийдсэн.

and we came up with a compromise

Балигийн удирдлагууд арлын хэмжээнд

гялгар торны хэрэглээг зогсоох тухай бидэнтэй уулзах хүртэл

of not eating from sunrise to sunset every day

until the governor of Bali would agree to meet with us

бид өглөөнөөс орой болтол

to talk about how to stop plastic bags on Bali.

өлсгөлөн зарлахаар болсон.

Ингээд Индонезийн бахаса хэлээр "mogak makan" өлсгөлөн зарлах ажиллагаа

IW: Our "mogak makan," as it is called in Bahasa Indonesia,

эхэллээ.

started.

We used social media to support our goal

Зорилгодоо нийгмийн сүлжээг бас ашигласан.

and already on day two,

Өлсгөлөнгийн хоёр дахь өдөр

цагдаа нар манай гэр, сургууль дээр ирсэн.

police started to come to our home and school.

What were these two girls doing?

Энэ хоёр охин юу хийгээд байгаа юм бол?

We knew we weren't making the governor look his best

Бид өлсгөлөн зарласан нь дарга нарт

сайхан биш байгааг мэдэж байлаа,

by doing this food strike --

we could have gone to jail.

шоронд ч орж болохоор байв.

But, hey, it worked.

Гэхдээ юу гээч, бид чадсан.

Twenty-four hours later,

Яг 24 цагийн дараа

we were picked up from school

биднийг сургуулиас авч

and escorted to the office of the governor.

Балигийн захиргааны байр луу хүргэж өгсөн.

MW: And there he was --

Тэнд очиход

(Applause)

(алга ташилт)

Балигийн байгальд санаа тавьж байгаа

waiting for us to meet and speak,

being all supportive and thankful for our willingness

бидэнд талархсан, туслахаа илэлхийлсэн удирдлагууд

to care for the beauty and the environment of Bali.

уулзахаар хүлээж байлаа.

He signed a promise

Тэд гялгар торны хэрэглээг

to help the people of Bali say no to plastic bags.

зогсооход тусална гэж амласан.

And we are now friends,

Бид одоо найзууд болсон,

and on a regular basis,

хааяа түүнд болон

we remind him and his team of the promises he has made.

түүний багт амлалтыг нь сануулдаг юм.

And indeed,

Үүний ачаар саяхан

recently he stated and committed

2018 он гэхэд Балиг

that Bali will be plastic bag free by 2018.

гялгар торгүй болгох тунхаг гаргасан.

(алга ташилт)

(Applause)

IW: Also, at the International Airport of Bali, one of our supporters

Бас Балигийн нисэх буудлыг гялгар торгүй болгох бодлогыг

2016 оноос өмнө хэрэгжүүлэхээр нэг хамтрагч маань ажиллаж байна.

is planning to start a plastic bag-free policy by 2016.

MW: Stop handing out free plastic bags

Хүмүүс үнэгүй гялгар тор хэрэглэхийн оронд

and bring in your own reusable bag

ахин ашиглах тороо авчирч

is our next message to change that mindset of the public.

үйлчлүүлдэг болоосой гэж бид хүсч байна.

IW: Our short-term campaign,

Бид энэ зорилгоо

"Нэг арал, Нэг дуу хоолой"

"One Island / One Voice,"

is all about this.

аянаараа хүмүүст хүргэнэ.

Гялгар торгүй бүс болсон зоогийн газар

We check and recognize the shops and restaurants

that have declared themselves a plastic bag-free zone,

дэлгүүрүүдийг олж тогтоогоод,

and we put this sticker at their entrance

хаалган дээр нь энэ наалтыг нааж,

нийгмийн сүлжээ болон

and publish their names on social media

and some important magazines on Bali.

Балигийн алдартай хэвлэлээр сурталчилна.

And conversely,

Харин

наалтгүй газруудыг шүүмжлэх болно.

that highlights those who do not have the sticker.

(Laughter)

(инээлдэв)

MW: So, why are we actually telling you all of this?

Ер нь бид яагаад энэ бүхнийг яриад байгаа юм бэ?

Well, partly, it is because we are proud

Нэг талаас бид

of the results that, together with our team,

багийнхантайгаа зүтгэж байж хүрсэн

we have been able to reach.

амжилтаараа бахархаж байна.

But also because along the way,

Нөгөөтэйгүүр

we have learned that kids can do things.

хүүхдүүд юм хийж чаддагийг бид мэдэж авлаа.

We can make things happen.

Бид ямар нэг зүйлд хүрч чадна.

Isabel and I were only 10 and 12 years old

Энэ ажлаа эхлэхдээ

when we started this.

Изабел бид хоёр 10,12 настай байсан.

We never had a business plan,

Бидэнд бизнес төлөвлөгөө,

тодорхой бодлого,

nor a fixed strategy,

nor any hidden agendas --

төлөвлөсөн ажил ч байсангүй.

just the idea in front of us

Бидэнд зөвхөн урдаа тавьсан зорилго,

and a group of friends working with us.

хамт зүтгэх найзууд л байсан.

All we wanted to do was stop those plastic bags

Бидний гэр болсон байгаль орчныг сүйтгэж байгаа

from wrapping and suffocating our beautiful home.

гялгар торны хэрэглээг л зогсоохыг хүссэн.

Kids have a boundless energy

Дэлхийд хэрэгтэй өөрчлөлтийг хийх

and a motivation to be the change the world needs.

дуусашгүй эрч хүч, урам зориг хүүхдүүдэд бий.

IW: So to all the kids of this beautiful but challenging world:

Тиймээс ийм сайхан, бас зовлон үзсэн эх дэлхийнхээ төлөө

go for it!

бүх хүүхэд урагшаа!

Make that difference.

Өөрчлөлт хийцгээе.

Амархан гэж бид хэлж чадахгүй.

We're not telling you it's going to be easy.

We're telling you it's going to be worth it.

Гэхдээ үр дүнтэй гэдгийг хэлье.

Us kids may only be 25 percent of the world's population,

Хүүхдүүд бид өнөөдөр дэлхийн хүн амын зөвхөн 25%-ийг эзлэх боловч

but we are 100 percent of the future.

ирээдүйн хүн амын 100%-ийн бүрэлдэхүүн юм шүү.

Хийх ажил маш их байна,

MW: We still have a lot of work to do,

but know that we still not stop

гэхдээ юу гээч?

until the first question asked when arriving at the Bali airports will be

Балигийн нисэх дээр ингэж асуух хүртэл бид зогсохгүй:

Both: "Welcome to Bali,

"Балид тавтай морил,

танд хилээр мэдүүлэх гялгар тор байна уу?"

do you have nay plastic bags to declare?"

(Laughter)

(инээлдэв)

Om shanti shanti shanti om.

Ом шанти шанти шанти ом

Thank you.

Баярлалаа.

(Applause)

(Алга ташилт)