4 Lessons in Creativity | Julie Burstein | TED Talks

Translator: Joseph Geni Reviewer: Morton Bast

Translator: Hiwa Foundation II Reviewer: Hanasa-hiwa foundation

On my desk in my office, I keep a small clay pot

لەسەر مێزی ژوورەکەم، مەنجەڵی قوڕی بچوک دادەنێم

that I made in college. It's raku, which is a kind of pottery

که‌ له‌ کۆلێژ دروستم کردوون، ئه‌وه‌ (راکو)ه‌ که‌ جۆرێکه‌ له‌کاری گڵکاری

that began in Japan centuries ago as a way of

له‌ یابان چه‌ندین سه‌ده‌ پێش ئێستا ده‌ستی پێکرد به‌هۆی

making bowls for the Japanese tea ceremony.

دروست کردنی ده‌فر بۆ کۆمپانیاکانی چای یابانی

This one is more than 400 years old.

ئه‌مه‌یان ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ (٤٠٠)ساڵ پێش ئێستا

Each one was pinched or carved out of a ball of clay,

ئه‌م یه‌که‌یان زه‌رد بوو به‌به‌شێکی گه‌وره‌ی قوڕه‌که‌ هاتووه‌

and it was the imperfections that people cherished.

وه‌ ئه‌وه‌ هێشتا ناته‌واوه‌ که‌ خه‌ڵكی هه‌ڵیده‌سه‌نگێنێت

Everyday pots like this cup take eight to 10 hours to fire.

هه‌موو ڕۆژێک کوپێک وه‌ک ئه‌مه‌ پێویستی به‌ (٨ بۆ ١٠) کاتژمێر هه‌یه‌ بۆ گه‌رم کردن

I just took this out of the kiln last week, and the kiln itself

ئه‌وه‌ هه‌فته‌ی ڕابردوو له‌ ته‌نووره‌که‌ هێنامه‌ ده‌ره‌وه‌ و ته‌ندوره‌که‌ خۆی

takes another day or two to cool down, but raku

ڕۆژێک یان دوو ڕۆژی ده‌وێت بۆ سارد بوونه‌وه‌، به‌ڵام ڕاکو

is really fast. You do it outside, and you take the kiln

زۆر خێرایه‌، ده‌توانی له‌ده‌ره‌وه‌ دروستی بکه‌ی و ته‌ندوره‌که‌

up to temperature. In 15 minutes, it goes to 1,500 degrees,

بۆ پله‌یه‌کی گه‌رمی به‌رز بکه‌یته‌وه‌، له‌ماوه‌ی (١٥)خولەکدا کە ده‌گاته‌ (١،٥٠٠)پلە

and as soon as you see that the glaze has melted inside,

هه‌رکاتێک تۆ قوڕه‌ تواوه‌که‌ت بینی له‌ ناوه‌وه‌دا

you can see that faint sheen, you turn the kiln off,

ده‌بینی که‌ بریسکه‌که‌ به‌ره‌و نه‌مان ده‌چێت و ته‌ندوره‌که‌ ده‌کوژێته‌وه‌

and you reach in with these long metal tongs,

و تۆ به‌هۆی مه‌قاشێکی درێژه‌وه‌ دەتوانیت بچیتە ناویەوە

you grab the pot, and in Japan, this red-hot pot

له‌ یابان ئه‌م مه‌نجه‌ڵه‌ گه‌رمه‌

would be immediately immersed in a solution of green tea,

به‌خێرایی ده‌یخه‌نه‌ ناو چای سه‌وز وه‌ک چاره‌سه‌رێک

and you can imagine what that steam would smell like.

بیهێنه‌ پێش چاوت بۆنی ئه‌و هه‌ڵمه‌ چۆنه‌

But here in the United States, we ramp up the drama

به‌ڵام، لێره‌ له‌ ئه‌مه‌ریکا، شێوازه‌که‌

a little bit, and we drop our pots into sawdust,

تاڕاده‌یه‌ک به‌رزتره‌، مه‌نجه‌ڵه‌کانمان ده‌خه‌ینه‌ ناو داره‌وه‌

which catches on fire, and you take a garbage pail,

که‌ ئاگری گرتووه‌ و تۆ سه‌تڵێ خۆڵ ده‌به‌یت

and you put it on top, and smoke starts pouring out.

و ده‌یکه‌یت به‌سه‌ریدا و دوکه‌ڵ ده‌ست ده‌کات به‌هاتنه‌ ده‌ره‌وه‌

I would come home with my clothes reeking of woodsmoke.

من ده‌گه‌ڕێمه‌وه‌ بۆ ماڵه‌وه‌ به‌جلێکه‌وه‌ که‌ دوکه‌ڵی داره‌که‌ی پێوه‌یه‌

I love raku because it allows me to play with the elements.

من ڕاکۆم خۆش ده‌وێت چونکه‌ به‌هۆی ئه‌وه‌وه‌ یاری به‌توخمه‌کان ده‌که‌م

I can shape a pot out of clay and choose a glaze,

ده‌توانم شێوازێکی مه‌نجه‌ڵی له‌قوڕ دروستبکه‌م وه‌ بریسکه‌یه‌ک هه‌ڵده‌بژێرم

but then I have to let it go to the fire and the smoke,

به‌ڵام، ده‌بێت دوایی له‌ناو ئاگره‌که‌دا به‌جێی بهێڵم و دووکه‌ڵ بکات

and what's wonderful is the surprises that happen,

ئه‌وه‌ی که‌ زۆر جوانه‌ ئه‌و ڕێکه‌وتنه‌یه‌ که‌ ڕووده‌دات

like this crackle pattern, because it's really stressful

وه‌ک ئه‌م شێوازی سوتانە، چونکه‌ به‌ڕاستی په‌ستانێکی زۆره‌

on these pots. They go from 1,500 degrees

له‌سه‌ر ئه‌م مه‌نجه‌ڵانه‌، له‌ (١،٥٠٠) پله‌وه‌ ده‌ست پێ ده‌کات

to room temperature in the space of just a minute.

له‌ ژووری پله‌ی گه‌رمییه‌که‌ له‌ماوه‌ی یه‌ک خوله‌ک دا

Raku is a wonderful metaphor for the process of creativity.

ڕاکۆ شێوازێکی زۆر جوانه‌ له‌ پرۆسه‌ی دروست کاریدا

I find in so many things that tension between

زۆر ناکۆکی و په‌شۆکاوی ده‌بینم له‌ نێوان

what I can control and what I have to let go

ئه‌وه‌ی کامیان کۆنتڕۆڵ بکه‌م و کامیان واز لێبێنم

happens all the time, whether I'm creating a new radio show

ئه‌مه‌ هه‌موو کات ڕوده‌دات، جا ئایا من به‌رنامه‌یه‌کی تازه‌ی ڕادیۆیی دروست بکه‌م

or just at home negotiating with my teenage sons.

یان له‌ماڵه‌وه‌ گفتوگۆ له‌گه‌ڵ منداڵه‌ هه‌رزه‌کاره‌که‌م ده‌که‌م

When I sat down to write a book about creativity,

کاتێک من دانیشتم بۆ نوسینی کتێبێک له‌باره‌ی داهێنانه‌وه‌

I realized that the steps were reversed.

ئه‌وه‌م بۆ ده‌رکه‌وت که‌ هه‌نگاوه‌کان پێچه‌وانه‌ بوون

I had to let go at the very beginning, and I had to

پێویست بوو له‌سه‌ره‌تاوه‌ وازی لێ بهێنم، وه‌ پێویست بوو

immerse myself in the stories of hundreds of artists

خۆم نقوم بکه‌م له‌ناو چیرۆکی سه‌دان هونه‌رمه‌نددا

and writers and musicians and filmmakers, and as I listened

نوسه‌ر و مۆسیقا ژه‌ن و داهێنه‌رانی فیلم،وه‌ک و گوێم گرت

to these stories, I realized that creativity

له‌م چیرۆکانه‌، ئه‌و داهێنانه‌م بۆ ڕوون بویه‌وه‌

grows out of everyday experiences

له‌شاره‌زایی هه‌موو ڕۆژێکدا په‌یدا ده‌بێت

more often than you might think, including

زیاتر له‌وه‌ی که‌ بیری لێده‌که‌یته‌وه‌، به‌وانه‌ی

letting go.

که‌ وازیشیان لێ ده‌هێنیت

It was supposed to break, but that's okay. (Laughter) (Laughs)

پێویست بوو بیشکێنم، به‌ڵام قه‌ینا. پێکه‌نین، پێکه‌نین

That's part of the letting go, is sometimes it happens

ئه‌مه‌ به‌شێکه‌ له‌وه‌ی جێی ده‌هێڵیت، هه‌ندێ کات ئه‌وه‌ ڕووده‌دات

and sometimes it doesn't, because creativity also grows

وه‌ هه‌ندێ کات ڕوونادات، چونکه‌ داهێنان هه‌میشه‌ له‌

from the broken places.

شوێنی شکاوه‌وه‌ گه‌وره‌ ده‌بێت

The best way to learn about anything

باشترین ڕێگه‌ بۆ فێربوونی هه‌ر شتێک

is through stories, and so I want to tell you a story

له‌ ڕێگه‌ی چیرۆکه‌وه‌یه‌، له‌به‌رئه‌وه‌ ده‌مه‌وێت چیرۆکێکتان بۆ باس بکه‌م

about work and play and about four aspects of life

له‌باره‌ی کارکردن و یاریکردن و له‌باره‌ی چوار شتی ژیان

that we need to embrace

که‌ پێویسته‌ ئێمه‌ باوه‌شی بگرین

in order for our own creativity to flourish.

بۆئه‌وه‌ی داهێنانه‌کانمان بگه‌شێنه‌وه‌

The first embrace is something that we think,

یه‌که‌میان، ئه‌وشته‌یه‌ که‌ ئێمه‌ بیری لێده‌که‌ینه‌وه‌

"Oh, this is very easy," but it's actually getting harder,

ئۆو، ئه‌مه‌ زۆر ئاسانه‌، به‌ڵام له‌ ڕاستیدا به‌ره‌و قورس بوون ده‌ڕوات

and that's paying attention to the world around us.

ئه‌وه‌ گرنگیدانه‌ به‌و جیهانه‌ی له‌ده‌ره‌وه‌ی ئێمه‌یه‌

So many artists speak about needing to be open,

زۆرێک له‌ هونه‌رمه‌نده‌کان باس له‌ پێویستی کرانه‌وه‌ ده‌که‌ن

to embrace experience, and that's hard to do when

بۆ به‌ده‌ست هێنانی شاره‌زایی، ئه‌وه‌ ئه‌نجامدانی قورسه‌ کاتێک

you have a lighted rectangle in your pocket that

لاکێشه‌یه‌کی ڕوناک کراوه‌ لەناو گیرفانتا هه‌یه‌ که‌

takes all of your focus.

هه‌موو سه‌رنجێکت ڕاده‌کێشێت

The filmmaker Mira Nair speaks about growing up

ده‌رهێنانی فیلمی (میرا نایر) له‌باره‌ی گه‌وره‌ بون قسه‌ ده‌کات

in a small town in India. Its name is Bhubaneswar,

له‌شارۆچکه‌یه‌کی بچوکی هندستان، ناوی (باوبانێسوار)ه‌

and here's a picture of one of the temples in her town.

ئه‌مه‌ وێنه‌یه‌کی په‌رستگایه‌کی شارۆچکه‌که‌یه‌

Mira Nair: In this little town, there were like 2,000 temples.

میرانایر: له‌م شارۆچکه‌ بچوکه‌دا، نزیکه‌ی (٢٠٠) په‌رستگا هه‌بوو

We played cricket all the time. We kind of grew up

ئێمه‌ زۆربه‌ی کات یاری (کریکت)مان ده‌کرد، به‌جۆرێک له‌ناو

in the rubble. The major thing that inspired me,

پارچه‌ شکاوەکەدا گه‌وره‌بوین، ئه‌و شته‌ سه‌ره‌کییه‌ که‌ کاریگه‌ری هه‌بوو له‌سه‌ر من

that led me on this path, that made me a filmmaker eventually,

که‌ ڕێنیشانده‌رم بوو، له‌دوایی کردمی به‌ ده‌رهێنه‌ری فیلم

was traveling folk theater that would come through the town

شانۆی گه‌شه‌کردنی خه‌ڵکی بوو که‌ هاته‌ ناو شارۆچکه‌که‌وه‌

and I would go off and see these great battles

من چووم بۆ بینینی ئه‌و شه‌ڕه‌ گه‌ورانه‌ی

of good and evil by two people in a school field

خه‌ڵکانی باش و خراپ له‌ باخچه‌ی قوتابخانه‌یه‌کدا

with no props but with a lot of, you know,

به‌بێ پشتگیری به‌ڵام له‌گه‌ڵ زۆرێک، ده‌زانی

passion, and hashish as well, and it was amazing.

هه‌ست و سۆز، هه‌روه‌ها حه‌شیش زۆر سه‌رنج ڕاکێش بوو

You know, the folk tales of Mahabharata and Ramayana,

ده‌زانی، چیرۆکی خه‌ڵکانی (مه‌هابارات)و ڕامایانا

the two holy books, the epics that everything comes out of

دوو کتێبه‌ پیرۆزه‌که‌، ئه‌و شێوازه‌ درێژه‌ی که‌ هه‌موو شتێک

in India, they say. After seeing that Jatra, the folk theater,

وه‌ک ده‌ڵێن، له هندستان لێوه‌ی دێت، دوای بینینی، خه‌ڵکی شانۆکه‌، جاترا

I knew I wanted to get on, you know, and perform.

ده‌مزانی که‌ ده‌مه‌وێت منیش بچم و نواندن بکه‌م

Julie Burstein: Isn't that a wonderful story?

جولیا بورستین: ئه‌وه‌ چیرۆکێکی زۆر خۆش نییه‌؟

You can see the sort of break in the everyday.

تۆ ده‌توانی ڕۆژانه‌ جۆرێک له‌ تێکشکاندن ببینی

There they are in the school fields, but it's good and evil,

ئه‌وان له‌ناو باخچه‌ی قوتابخانه‌کانن، به‌ڵام ئه‌وه‌ باش و خراپه‌

and passion and hashish. And Mira Nair was a young girl

ئه‌وه‌ هه‌ست و حه‌شیشه‌، میرا نایر کچێکی گه‌نج بوو

with thousands of other people watching this performance,

که‌ هه‌زاران که‌س ته‌ماشای نواندنه‌که‌ی ده‌کرد

but she was ready. She was ready to open up

به‌ڵام ئه‌و ئاماده‌ بوو، ئه‌و ئاماده‌بوو بۆ کرانه‌وه‌

to what it sparked in her, and it led her,

بۆ ئه‌وشته‌ی له‌ ناویدا ده‌دره‌وشایه‌وه‌ و ڕێگه‌ی نیشاندا

as she said, down this path to become

خۆی وتی، له‌و ڕێگه‌یه‌وه‌ بۆ بوون

an award-winning filmmaker.

به‌ وه‌رگری خه‌ڵاتی داهێنه‌ری فیلم

So being open for that experience that might change you

که‌واته‌، هه‌وڵدان بۆ وه‌رگرتنی ئه‌و شاره‌زاییه‌ که‌ له‌وانه‌یه‌ بتگۆڕێت

is the first thing we need to embrace.

ئه‌وه‌ یه‌که‌م شت باوه‌ش پێکردنیه‌تی

Artists also speak about how some of their most powerful work

هه‌روه‌ها هونه‌رمه‌نده‌کان باسی ئه‌وه‌ ده‌که‌ن چۆن هه‌ندێک له‌ ئیشه‌ به‌هێزه‌کانیان

comes out of the parts of life that are most difficult.

له‌و به‌شه‌ قورس و ناڕه‌حه‌تانه‌ی ژیانه‌وه‌ دێنه‌ ده‌ره‌وه‌

The novelist Richard Ford speaks about

ڕۆمان نووس، ڕیچارد فۆڕ باسی

a childhood challenge that continues to be something

نه‌هامه‌تیه‌کانی ژیانی منداڵی ده‌کات که‌ به‌رده‌وام ده‌بێت تا ببێت به‌ شتێک

he wrestles with today. He's severely dyslexic.

که‌ ئه‌و له‌گه‌ڵ ئه‌مڕۆدا زۆرانبازی پێبکات، ئه‌و به‌ته‌واوه‌تی ناتوانێت بخوێنێته‌وه‌

Richard Ford: I was slow to learn to read, went all the way

ڕیچارد فۆڕد: من زۆر هێواش بووم له‌ فێربوون و خوێندنه‌وه‌دا، هه‌موو ڕێگه‌یه‌کم بڕی

through school not really reading more than the minimum,

له‌ناو قوتابخانه‌ و زیاتر له‌ شێوه‌یه‌کی ناوه‌ندیم ده‌خوێنده‌وه‌

and still to this day can't read silently

هه‌تا ئه‌مڕۆش من ناتوانم به‌بێده‌نگی بخوێنمه‌وه‌

much faster than I can read aloud,

خێراتر له‌وه‌ی که‌ به‌ده‌نگی به‌رز ده‌یخوێنمه‌وه‌

but there were a lot of benefits to being dyslexic for me

به‌ڵام بۆ من چه‌ندین قازانجم له‌وه‌ وه‌رگرتوه‌

because when I finally did reconcile myself to how slow

چونکه‌ کاتێک له‌ کۆتایدا خۆم پێکهێنا تا چه‌ند به‌هێواشی

I was going to have to do it, then I think I came very slowly

پێویسته‌ بیخوێنمه‌وه‌، دوایی وابزانم زۆر هێواشتر بوومه‌وه‌

into an appreciation of all of those qualities of language

به‌ناو هه‌ڵسه‌نگاندنی هه‌موو باشیه‌کانی زمان

and of sentences that are not just the cognitive

وه‌ ئه‌و ڕستانه‌ی که‌ نه‌ک ته‌نها یه‌ک ڕه‌گی

aspects of language: the syncopations, the sounds of words,

نیشانه‌کانی زمانن: کێشه‌کان و ده‌نگه‌کانی وشه‌کان

what words look like, where paragraphs break,

له‌ چی وشه‌یه‌ک ده‌بێت په‌ڕه‌گرافه‌که‌، له‌ کوێدا جیاده‌بێته‌وه‌

where lines break. I mean, I wasn't so badly dyslexic that

دێڕه‌کان له‌کوێ ته‌واو ده‌بن، زۆر له‌ خوێندنه‌وه‌ دا خراپ نه‌بوو که‌

I was disabled from reading. I just had to do it

که‌ نه‌توانم هیچ بخوێنمه‌وه‌، ته‌نها پێویست بوو

really slowly, and as I did, lingering on those sentences

به‌هێواشی بیخوێنمه‌وه‌، وه‌ک ئه‌وه‌ی ده‌مکرد، له‌ڕسته‌کاندا دواکه‌وتم

as I had to linger, I fell heir to language's other qualities,

وه‌ک پێویست بوو داوابکه‌وم، هه‌ست به‌ میراتگری کوالێتی زمانه‌کانی تر ده‌که‌م

which I think has helped me write sentences.

که‌ هه‌ستده‌که‌م یارمه‌تی داوم بۆ نوسینی ڕسته‌کان

JB: It's so powerful. Richard Ford, who's won the Pulitzer Prize,

جولی بورستێن: ئه‌وه‌ زۆر به‌هێزه‌، ڕیچارد فۆرد، که‌سێکه‌ که‌ خه‌ڵاتی (پولیتزه‌ر)ی وه‌رگرتووه‌

says that dyslexia helped him write sentences.

ده‌ڵێت که‌ ناڕه‌حه‌تیم له‌ خوێندنه‌وه‌ و نوسیندا یارمه‌تیداوم له‌ نوسینی ڕسته‌کاندا

He had to embrace this challenge, and I use that word

پێویست بوو ئه‌و به‌ربه‌ره‌کانییه‌ وه‌ربگرێ و ئه‌و وشه‌

intentionally. He didn't have to overcome dyslexia.

به‌مه‌به‌ست به‌کاری ده‌هێنم، پێویست نه‌بوو به‌سه‌ر ئه‌و دۆخه‌دا سه‌ربکه‌ویت

He had to learn from it. He had to learn to hear the music

پێویست بوو لێوه‌ی فێربیت، پێویست بوو فێربیت گوێ له‌ مۆسیقا بگریت

in language.

به‌زمان

Artists also speak about how pushing up against

هه‌روه‌ها هونه‌رمه‌نده‌کان باسی ئه‌وه‌ ده‌که‌ن چۆن هێز ده‌ده‌نه‌ به‌رخۆیان له‌ دژی

the limits of what they can do, sometimes pushing

ئه‌و سنوره‌ی که‌ ده‌توانن کاربکه‌ن، هه‌ندێ کار خۆیان به‌رزده‌که‌نه‌وه‌

into what they can't do, helps them focus

بۆئه‌وه‌ی که‌ ناتوانن بیکه‌ن، یارمه‌تیان ده‌دات سه‌رنج بده‌ن

on finding their own voice.

بۆ دۆزینه‌وه‌ی ده‌نگی خۆیان

The sculptor Richard Serra talks about how,

په‌یکه‌رسازی (ڕیچارد سێرا) باسی ئه‌وه‌ ده‌کات چۆن

as a young artist, he thought he was a painter,

وه‌ک هونه‌رمه‌ندێکی گه‌نج، ئه‌و باوه‌ڕی وابوو که‌ وێنه‌ کێشه‌

and he lived in Florence after graduate school.

له‌دوای خوێندنی ماسته‌ر له‌ فلۆره‌نسا ژیاوه‌

While he was there, he traveled to Madrid,

له‌کاتێکدا له‌وێ بووه‌، گه‌شتی کردووه‌ بۆ مه‌درید

where he went to the Prado to see this picture

که‌ له‌وێ چووه‌ بۆ (پرادۆ) بۆ بینینی ئه‌م وێنه‌یه‌

by the Spanish painter Diego Velázquez.

له‌لایەن وێنه‌کێشی ئیسپانی (دیاگۆ ڤێلا کویز) کێشراوه‌

It's from 1656, and it's called "Las Meninas,"

ئه‌مه‌ ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ساڵی (١٦٥٦) و ناوی (لاس مینیانس)ه‌

and it's the picture of a little princess

وێنه‌ی خانوویه‌کی بچوکه‌

and her ladies-in-waiting, and if you look over

خزمه‌تگوزاریه‌کانی وه‌ستاون و ئه‌گه‌ر تۆ ته‌ماشای

that little blonde princess's shoulder, you'll see a mirror,

که‌ قژی کاڵی خانوه‌که‌ بکه‌یت له‌سه‌ر شانی، ئاوێنه‌یه‌ک دایبنێیت

and reflected in it are her parents, the King and Queen

وه‌ ئه‌وه‌ی له‌ دواوه‌ دیاره‌ دایک و باوکیه‌تی، پاشا و شاژنی

of Spain, who would be standing where you might stand

ئیسپانیا، که‌ له‌وانه‌یه‌ له‌و شوێنه‌ی ئێوه‌ وه‌ستابووبن

to look at the picture.

ته‌ماشای وێنه‌که‌ بکه‌ن

As he often did, Velázquez put himself in this painting too.

وه‌ک کاری هه‌موو کاتیکی، (ڤێلاز کویز) خۆشی خستۆته‌ ناو وێنه‌که‌

He's standing on the left with his paintbrush in one hand

ئه‌و له‌لای چه‌په‌وه‌ که‌ فڵچه‌ی وێنه‌ کێشانه‌که‌ی به‌ده‌سته‌وه‌یه‌ وه‌ستاوه‌

and his palette in the other.

وه‌ ته‌خته‌که‌ش به‌ده‌سته‌که‌ی تریه‌وه‌ گرتووه‌

Richard Serra: I was standing there looking at it,

ڕیچارد سێرا: له‌وێ وه‌ستابووم ته‌ماشام ده‌کرد

and I realized that Velázquez was looking at me,

وه‌ بۆم ده‌رکه‌وت که‌ (ڤێلازکویز) ته‌ماشای من ده‌کات

and I thought, "Oh. I'm the subject of the painting."

وه‌ پێم وابوو، ئۆو، من مه‌به‌ستی وێنه‌ کێشانه‌که‌مە

And I thought, "I'm not going to be able to do that painting."

وه‌ باوه‌ڕم وابوو، من ناتوانم ئه‌و وێنه‌یه‌ بکێشم

I was to the point where I was using a stopwatch

چوم بۆ ئه‌و شوێنه‌ی که‌ کاتژمێره‌که‌م به‌کار ده‌هێنا

and painting squares out of randomness,

به‌گرنگیه‌وه‌ بازنه‌که‌م وێنه‌کرد

and I wasn't getting anywhere. So I went back and dumped

وه‌ نه‌گه‌یشتمه‌ هیچ شوێنێک، له‌به‌رئه‌وه‌، گه‌ڕامه‌وه‌ و

all my paintings in the Arno, and I thought, I'm going to just start playing around.

هه‌موو وێنه‌کانم له‌ (ئارنۆ)دا کرد به‌ تۆپه‌ڵ باوه‌ڕم وابوو که‌ من ته‌نها یاری ده‌که‌م

JB: Richard Serra says that so nonchalantly, you might

جولی بورستێن: ڕیچارد سێرا ده‌ڵێت زۆر به‌هێمنیه‌وه‌ که‌ له‌وانه‌یه‌

have missed it. He went and saw this painting by a guy

بیری کردبێت، ئه‌و ڕۆشت و ئه‌م وێنه‌یه‌ی بینی له‌لایه‌ن که‌سێکه‌وه‌

who'd been dead for 300 years, and realized,

که‌ ماوه‌ی (٣٠٠) ساڵه‌ مردووه‌، وه‌ بۆی ده‌رکه‌وت

"I can't do that," and so Richard Serra went back

"ناتوانم ئه‌وه‌ بکه‌م" له‌به‌ر ئه‌وه‌ ڕیچارد سێرا گه‌ڕایه‌وه‌

to his studio in Florence, picked up all of his work

بۆ ستۆدیۆکه‌ی له‌ فلۆره‌نسا، هه‌موو کاره‌ هونه‌رییه‌کانی

up to that point, and threw it in a river.

له‌و کاته‌دا هه‌ڵگرت و فڕێی دایه‌ ناو ڕوباره‌که‌

Richard Serra let go of painting at that moment,

له‌و کاته‌وه‌ (ڕیچارد سێرا) وازی له‌ وێنه‌کێشان هێنا

but he didn't let go of art. He moved to New York City,

به‌ڵام، وازی له‌ کاری هونه‌ری نه‌هێنا، ئه‌و ڕۆشت بۆ شاری نیۆرک

and he put together a list of verbs

لیستێکی وشه‌ فرمانیه‌کانی کۆکرده‌وه‌

— to roll, to crease, to fold —

لول کردن، لۆچ کردن، پێچانه‌وه‌

more than a hundred of them, and as he said,

زیاتر له‌ سه‌د وشه‌، وه‌ک ئه‌و وتی

he just started playing around. He did these things

ته‌نها ده‌ستی کرد به‌ یاری، ئه‌وکارانه‌ی کرد

to all kinds of material. He would take a huge sheet of lead

به‌هه‌موو جۆره‌ ماده‌یه‌ک، پارچه‌یه‌کی قوڕقوشمی هه‌ڵده‌گرت

and roll it up and unroll it. He would do the same thing

و لولی ده‌کرد ده‌یکرده‌وه‌، هه‌مان شتی

to rubber, and when he got to the direction "to lift,"

به‌لاستیک ده‌کرد و کاتێک ده‌گه‌یشته‌ ڕێگه‌ی به‌رزکردنه‌وه‌

he created this, which is in the Museum of Modern Art.

ئه‌وه‌ی ده‌کرد، که‌ له‌ مۆزه‌خانه‌ی هونه‌ری سه‌رده‌مه‌

Richard Serra had to let go of painting

پێویست بوو (ڕیچارد سێرا) واز له‌ وێنه‌کێشان بهێنێت

in order to embark on this playful exploration

بۆ دواکه‌وتنی ئه‌م دۆزه‌ره‌وه‌یه‌

that led him to the work that he's known for today:

که‌ ڕێ نیشانده‌ری ئه‌و کاره‌ بوو که‌ ئه‌مڕۆ پێی ده‌ناسرێت

huge curves of steel that require our time and motion

چه‌مانه‌وه‌یه‌کی ئاسنی پێویست بوو له‌کاتی ئێمه‌ بیرۆکه‌یه‌ک

to experience. In sculpture,

بۆ شاره‌زایی، له‌په‌یکه‌ر سازیدا

Richard Serra is able to do what he couldn't do in painting.

ڕیچارد سێرا توانی ئه‌وه‌ بکات که‌ نه‌یتوانی وێنه‌کێشان بیکات

He makes us the subject of his art.

ئێمه‌ی کردوه‌ به‌ مه‌به‌ستی هونه‌ره‌که‌ی

So experience and challenge

که‌واته‌ شاره‌زایی و به‌ربه‌رەکانی

and limitations are all things we need to embrace

سنورداری ئه‌و شتانه‌یه‌ ئێمه‌ پێویسته‌ باوه‌شی پێدا بکه‌ین

for creativity to flourish.

بۆئه‌وه‌ی داهێنان له‌به‌رده‌ستا بێت

There's a fourth embrace, and it's the hardest.

چواره‌م خاڵ هه‌یه‌ که‌ قورسترینیانه‌

It's the embrace of loss,

ئه‌وه‌ بیرۆکه‌ی له‌ده‌ستدانە

the oldest and most constant of human experiences.

کۆنترین و شاره‌زایی هه‌میشه‌یی مرۆڤە

In order to create, we have to stand in that space

بۆئه‌وه‌ی ئه‌وه‌ دروست بکه‌ین، پێویسته‌ له‌و بۆشاییه‌دا بوه‌ستین

between what we see in the world and what we hope for,

له‌نێوان ئه‌وه‌ی که‌ل ه‌م جیهانه‌دا ده‌یبینین و ئه‌وه‌ی که‌ هیوای بۆ ده‌خوازین

looking squarely at rejection, at heartbreak,

ته‌ماشاکردنی به‌رپه‌رچدانه‌وه‌، له‌دڵ شکاندندا

at war, at death.

له‌جه‌نگدا، له‌ مردندا

That's a tough space to stand in.

ئه‌وه‌ بۆشاییه‌کی زۆر قورسه‌ بۆ مانه‌وه‌ تێیدا

The educator Parker Palmer calls it "the tragic gap,"

مامۆستا، (پارکه‌ر پارمه‌ر) ناوی ده‌نێت، بۆشاییه‌ تراجیدیه‌که‌

tragic not because it's sad but because it's inevitable,

تراجیک نه‌ک به‌هۆی ئه‌وه‌ی که‌ ناخۆشه‌، به‌ڵکوو به‌هۆی ئه‌وه‌ی شتێکه‌ هه‌ر ده‌بێت ببێت

and my friend Dick Nodel likes to say,

هاوڕێکه‌م (دیک نۆدڵ) ده‌یه‌وێت بڵێت

"You can hold that tension like a violin string

تۆ ده‌توانیت ئه‌و ناکۆکیه‌ بهێڵیته‌وه‌ وه‌ک ده‌زوی که‌مانچه‌

and make something beautiful."

وه‌ شتێکی جوان دروست بکه‌یت

That tension resonates in the work of the photographer

ئه‌و ناکۆکییه‌ کاردانه‌وه‌ی هه‌یه‌ له‌کاری فۆتۆگرافدا

Joel Meyerowitz, who at the beginning of his career was

جۆیل مێی ڕپتیز: له‌سه‌ره‌تای ئیشکردنه‌که‌یدا

known for his street photography, for capturing a moment

به‌ وێنه‌گری سه‌ر شه‌قامه‌کان ناسراو بوو، به‌وێنه‌گری جوڵه‌یه‌ک

on the street, and also for his beautiful photographs

له‌سه‌ر شه‌قامه‌کان، هه‌روه‌ها بۆ وێنه‌ جوانه‌کانی

of landscapes -- of Tuscany, of Cape Cod,

دیمه‌نی سروشتی -- له‌توسکانی، له‌ کاپی کۆد، ی

of light.

ڕوناکی

Joel is a New Yorker, and his studio for many years

جۆیل خه‌ڵکی نیۆرکه‌، بۆ چه‌ندین ساڵ ستۆدیۆکه‌ی

was in Chelsea, with a straight view downtown

له‌ چێڵسی بوو، له‌گه‌ڵ ڕوانین به‌سه‌ر

to the World Trade Center, and he photographed

سه‌نته‌ری بازرگانی جیهانی و ئه‌و وێنه‌ی

those buildings in every sort of light.

ئه‌و بینایانه‌ی گرتووه‌ به‌هه‌موو جۆرێکی ڕوناکیدا

You know where this story goes.

ئێوه‌ ده‌زانن ئه‌م چیرۆکه‌ به‌ره‌و کوێ ده‌ڕوات

On 9/11, Joel wasn't in New York. He was out of town,

له‌ ٩/١١ دا، جۆیل له‌نیۆرک نه‌بوو، ئه‌و له‌ده‌ره‌وه‌ی شار بوو

but he raced back to the city, and raced down to the site

به‌ڵام، به‌خێرایی گه‌ڕایه‌وه‌ شاره‌که‌ و به‌خێرایی چووه‌ ئه‌و به‌شه‌ی

of the destruction.

ڕوخانه‌که‌

Joel Meyerowitz: And like all the other passersby,

جۆیل مێی ڕۆیتز: وه‌ک هه‌موو ڕێبواره‌کانی تر

I stood outside the chain link fence on Chambers

له‌ده‌ره‌وه‌ی زنجیره‌ی ده‌وری بیناکه

and Greenwich, and all I could see was the smoke

‌و ناوچه‌ی سه‌وزه‌که‌ وه‌ستابووم، وه‌ ئه‌وه‌ی که‌ ده‌مبینی ته‌نها دووکه‌ڵ بوو

and a little bit of rubble, and I raised my camera

وه‌ هه‌ندێک به‌رد و کامێره‌که‌م به‌رزکرده‌وه‌

to take a peek, just to see if there was something to see,

بۆ گرتنی وێنه‌یه‌ک به‌ چاوی نوقاوه‌وه‌، ته‌نها بۆئه‌وه‌ی بزانم که‌شتێک هه‌بوو بیبینین

and some cop, a lady cop, hit me on my shoulder,

چه‌ند پۆلیسێک، پۆلیسێکی ئافره‌ت دانه‌یه‌ک بکێشێت به‌شانم دا

and said, "Hey, no pictures!"

وه‌ بڵێت "هێی، وێنه‌گرتن نیه‌

And it was such a blow that it woke me up,

ئه‌وه‌ وه‌ک جۆره‌ ده‌نگێگ بوو که‌ خه‌به‌ری هێنامه‌وه‌

in the way that it was meant to be, I guess.

وابزانم به‌و شێوه‌یه‌ی که‌ پێویست بوو

And when I asked her why no pictures, she said,

کاتێک پرسیارم لێکرد بۆچی وێنه‌ نه‌گرم، ئه‌و وتی

"It's a crime scene. No photographs allowed."

ئه‌وه‌ ناوچه‌ی تاوانه‌، ڕێگه‌ به‌وێنه‌ گرتن نادرێت

And I asked her, "What would happen if I was a member

پرسیارم لێکرد، چی ده‌بێت ئه‌گه‌ر من ئه‌ندام بووبم

of the press?" And she told me,

له‌ ڕۆژنامه‌و میدیادا؟ ئه‌و پێی وتم

"Oh, look back there," and back a block was the press corps

ئۆو، ته‌ماشای ئه‌وێ بکه‌، له‌و به‌شه‌ی دواوه‌ ڕۆژنامه‌ نوسان کۆبونەتەوە

tied up in a little penned-in area,

له‌ناوچه‌یه‌کی بچوک بوه‌ستن

and I said, "Well, when do they go in?"

منیش وتم، باشه‌ که‌ی ئه‌وان ده‌توانن بچنه‌ ئه‌و شوێنه‌؟

and she said, "Probably never."

ئه‌و وتی، له‌وانه‌یه‌ هه‌رگیز

And as I walked away from that, I had this crystallization,

هه‌ر که‌ ئه‌وێم به‌جێهێشت، ئه‌وه‌م له‌لاڕوون بوو

probably from the blow, because it was an insult in a way.

له‌وانه‌یه‌ به‌هۆی ده‌نگه‌که‌وه‌، چونکه‌ ئه‌وه‌ به‌شێوه‌یه‌ک ڕیسواکردن بوو

I thought, "Oh, if there's no pictures,

پێم وابوو، ئه‌گه‌ر وێنه‌ نه‌بێت

then there'll be no record. We need a record."

دوایی هیچ تۆمارێک نابێت، پێویستمان به‌ ڕیکۆرده‌

And I thought, "I'm gonna make that record.

وه‌ باوه‌ڕم وابوو، من ئه‌وه‌ تۆمار ده‌که‌م

I'll find a way to get in, because I don't want to

ڕێگه‌یه‌ک ده‌دۆزمه‌وه‌ بۆ چونه‌ ناوه‌وه‌ چونکه‌ نامه‌وێت

see this history disappear."

مێژووی بینینم که‌ ون ده‌بێت

JB: He did. He pulled in every favor he could,

جولی بورستێن:: ئه‌و کاره‌ی کرد، هه‌موو پشتگیریه‌کی به‌کارهێنا

and got a pass into the World Trade Center site,

ڕێگه‌یه‌کی دۆزییه‌وه‌ بۆ ناو شوێنی سه‌نته‌ری بازرگانی جیهانی

where he photographed for nine months almost every day.

شوێنێک که‌ ڕۆژانه‌ بۆ ماوه‌ی (٩)مانگ وێنه‌ی گرت

Looking at these photographs today brings back

ته‌ماشاکردنی ئه‌و وێنانه‌ له‌مڕۆدا

the smell of smoke that lingered on my clothes

بۆنی ئه‌و دوکه‌ڵه‌ ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ که‌ له‌سه‌ر جله‌کانم بوون

when I went home to my family at night.

کاتێک گه‌ڕامه‌وه‌ ماڵه‌وه‌ بۆ لای خێزانه‌که‌م له‌و شه‌وه‌دا

My office was just a few blocks away.

نوسینگه‌که‌م چه‌ند بینایه‌ک دووره‌ لێوه‌ی

But some of these photographs are beautiful,

به‌ڵام هه‌ندێک له‌و وێنانه‌ جوان ده‌رچوون

and we wondered, was it difficult for Joel Meyerowitz

ئێمه‌ ده‌مان پرسی، ئایا بۆ (جۆیل مێی ڕۆیتز) قورس بوو

to make such beauty out of such devastation?

بۆ دروست کردنی ئه‌و جوانیه‌ له‌و وێرانه‌یەدا؟

JM: Well, you know, ugly, I mean, powerful

جه‌ی- ئێم، ده‌زانن، ناشرین مه‌به‌ستم به‌ توانایه‌

and tragic and horrific and everything, but

ترسناک و ترسێنه‌ر و هه‌موو شتێکه‌، به‌ڵام

it was also as, in nature, an enormous event

هه‌روه‌ها، له‌سروشتدا بۆنه‌یه‌کی گه‌وره‌یه‌

that was transformed after the fact into this residue,

که‌ گوازرایەوەتەوە دوای ئه‌و ڕاستیه‌ بۆ ئه‌م پاشماوه‌یه

and like many other ruins

وه‌ک چه‌ندین بینای تر

— you go to the ruins of the Colosseum or the ruins of a cathedral someplace —

تۆ ده‌چیت بۆ بینا کۆلۆسیۆمه‌کان یان بۆ بیناکانی ناوه‌ڕاست

and they take on a new meaning when you watch the weather.

ئه‌وان مانایه‌کی تازه‌ وه‌رده‌گرن کاتێک ته‌ماشای که‌ش و هه‌وا ده‌که‌یت

I mean, there were afternoons I was down there,

مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه‌، دوای چەند نیوه‌ڕۆیه‌ک من چومه‌ ئه‌وێ

and the light goes pink and there's a mist in the air

وه‌ ڕوناکیه‌که‌ به‌ره‌و په‌مه‌یی ده‌ڕۆشت و ته‌مێک له‌هه‌وادا ده‌بینرێ

and you're standing in the rubble, and I found myself

وە تۆ له‌سه‌ر به‌رده‌کان ده‌وه‌ستیت، و خۆم به‌و شێوه‌یه‌ بینی

recognizing both the inherent beauty of nature

که‌ هه‌ردوو، بینینی جوانی له‌ڕاده‌به‌ده‌ری سروشتی

and the fact that nature, as time,

ئه‌و ڕاستیه‌ی که‌ سروشت، وه‌ک کات

is erasing this wound.

ئه‌و بیر ده‌سڕێته‌وه‌

Time is unstoppable, and it transforms the event.

کات ناوه‌ستێت، بۆنه‌که‌ ده‌گوازرێته‌وه‌

It gets further and further away from the day,

به‌ره‌و دووریه‌کی زۆر ده‌ڕوات له‌و ڕۆژه‌دا

and light and seasons temper it in some way,

ڕوناکی و وه‌رزه‌کان به‌چه‌ند ڕێگه‌یه‌ک

and it's not that I'm a romantic. I'm really a realist.

ئه‌وه‌ ناگه‌یه‌نێت که‌من ڕۆمانسیم، من به‌ڕاستی ڕاسته‌قینه‌ خوازم

The reality is, there's the Woolworth Building

ڕاستیه‌که‌ ئه‌وه‌یه‌ که‌ بینایه‌ک هه‌یه‌ به‌ناوی بینای، ووڵ ۆرت

in a veil of smoke from the site, but it's now like a scrim

که‌ به‌دوکه‌ڵ داپۆشراوه‌ له‌و شوێنه‌دا، به‌ڵام ئێستا وه‌ک قوماشی

across a theater, and it's turning pink,

ده‌وری شانۆ وایه‌، به‌ره‌و به‌های بوون ده‌ڕوات

you know, and down below there are hoses spraying,

ده‌زانی، له‌خوار ئه‌وه‌وه‌ بۆری بڵاوکردنه‌وه‌ هه‌یه‌

and the lights have come on for the evening, and the water

ڕوناکیه‌که‌ بۆ ئێواره‌که‌ دانراوه‌ و ئاوه‌که‌

is turning acid green because the sodium lamps are on,

بۆ ترشی سه‌وز ده‌گۆڕێت چونکه‌ گڵۆپه‌ صۆدیۆمییه‌کان هه‌ڵکراون

and I'm thinking, "My God, who could dream this up?"

من بیر له‌وه‌ ده‌که‌مه‌وه‌، خوای من، کێ خه‌ون به‌مه‌وه‌ ده‌یبینیت؟

But the fact is, I'm there, it looks like that,

به‌ڵام، ڕاستیه‌که‌ ئه‌وه‌یه‌، له‌وه‌ده‌چێت

you have to take a picture.

پێویسته‌ وێنه‌یه‌ک بگریت

JB: You have to take a picture. That sense of urgency,

جولی بورستێن: پێویسته‌ وێنه‌یه‌ک بگری، ئه‌وە هه‌ستی فریاکه‌وتنه‌

of the need to get to work, is so powerful in Joel's story.

بۆ ئه‌و داوایه‌ی گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ سه‌رکار، زۆر دیاره‌ له‌ چیرۆکه‌که‌ی جوێل دا

When I saw Joel Meyerowitz recently, I told him how much

کاتێک به‌م نزیکانه‌ (جویل مێی ڕۆیز)م بینی، پێم وت که‌چه‌ند

I admired his passionate obstinacy, his determination

سه‌رسام بووم به‌ هه‌ست و سۆزی که‌له‌ڕه‌قی تۆ، هه‌وڵدانه‌که‌ت

to push through all the bureaucratic red tape to get to work,

بۆ په‌ستان خستنه‌سه‌ر هه‌موو ده‌زگاکانی تیپه‌ سوره‌که‌ بۆ گه‌ڕانه‌وه‌ بۆ سه‌رکار

and he laughed, and he said, "I'm stubborn,

ئه‌و پێکه‌نی، وتی، من که‌له‌ڕه‌قم

but I think what's more important

به‌ڵام وابزانم ئه‌وه‌ی که‌ زۆر گرنگه‌

is my passionate optimism."

ئه‌وه‌یه‌ که‌ هه‌ست و سۆزه‌که‌م گه‌شبینه‌

The first time I told these stories, a man in the audience

یه‌که‌م جار که‌ ئه‌م چیرۆکانه‌م گێڕایه‌وه‌، پیاوێک له‌ناو ئاماده‌بوان

raised his hand and said, "All these artists talk about

ده‌ستی به‌رزکرده‌وه‌و وتی، هه‌موو هونه‌رمه‌نده‌کان باسی

their work, not their art, which has got me thinking about

کاره‌کانی خۆیان ده‌که‌ن، نه‌ک هونه‌ری ئه‌وان، که‌ چه‌ند بیرۆکه‌یه‌کی لا دروست کردم له‌باره‌ی

my work and where the creativity is there,

کاره‌که‌ی خۆم داهێنان له‌کوێی ئه‌وه‌دایه‌

and I'm not an artist." He's right. We all wrestle

من هونه‌رمه‌ند نیم، ئه‌وه‌ ڕاسته‌، هه‌موومان زۆرانبازی ده‌که‌ین

with experience and challenge, limits and loss.

له‌گه‌ڵ شاره‌زایی و به‌ربه‌رەکانێدا، سنورداری و له‌ده‌ست چون

Creativity is essential to all of us,

داهێنان بۆ هه‌موومان گرنگه‌

whether we're scientists or teachers,

جات ۆ زانا، یان مامۆستا

parents or entrepreneurs.

دایک و باوک یان قۆنه‌ره‌ چی بیت

I want to leave you with another

ده‌مه‌وێت به‌جێتان بهێڵم له‌گه‌ڵ

image of a Japanese tea bowl. This one

وێنه‌ی پیاڵەی چای یابانی، ئه‌مه‌یان

is at the Freer Gallery in Washington, D.C.

ئه‌وه‌یه‌ که‌ له‌ (گه‌له‌ری مزیر)ه‌ له‌واشنتۆن دی سی

It's more than a hundred years old and you can still see

ئه‌وه‌ ته‌مه‌نی زیاتر له‌ سه‌د ساڵه‌ و تۆ هێشتا ده‌یبینی

the fingermarks where the potter pinched it.

جێ په‌نجه‌ی وه‌ستای قوڕه‌که‌ که‌ دیاره‌ پێوه‌ی

But as you can also see, this one did break

به‌ڵام، هه‌روه‌ها ده‌بینی که‌ ئه‌مه‌یان شکاوه‌

at some point in its hundred years.

له‌ کاتێکدا له‌سه‌د ساڵه‌که‌یدا

But the person who put it back together,

به‌ڵام ئه‌و که‌سه‌ی که‌ دروستی کردۆته‌وه‌

instead of hiding the cracks,

له‌جیاتی ئه‌وه‌ی شکانه‌که‌ بشارێته‌وه‌

decided to emphasize them, using gold lacquer to repair it.

بڕیاریداوه‌ که‌ ده‌ریبخات، به‌به‌کارهێنانی خه‌تێکی ئاڵتون له‌ چاککردنه‌وه‌که‌یدا

This bowl is more beautiful now, having been broken,

ئێستا ده‌فره‌که‌ جوانتره‌، دوای شکاندنی

than it was when it was first made,

وه‌ک له‌وه‌ی یه‌که‌م جار دروست کراوه‌

and we can look at those cracks, because

وه‌ ده‌توانیت ته‌ماشای ئه‌و شکاوییه‌ بکه‌ی چونکه‌

they tell the story that we all live,

ئه‌و چیرۆکانه‌ ده‌گێڕنه‌وه‌ که‌ ئێمه‌ تیایاندا ده‌ژین

of the cycle of creation and destruction,

له‌باره‌ی دروست کردن و ڕوخاندنه‌وه‌

of control and letting go, of picking up the pieces

له‌ کۆنتڕۆڵ کردن و وازهێناندا، له‌هه‌ڵگرتنه‌وه‌ی پارچه‌کاندا

and making something new.

و دروست کردنی شتێکی تازه‌

Thank you. (Applause)

سوپاس، چه‌پڵه‌ لێدان