These bacteria eat plastic | Morgan Vague

Transcriber: Ivana Korom Reviewer: Joanna Pietrulewicz

Translator: Rebin Aswad Reviewer: mabbast chato

Plastics: you know about them, you may not love them,

پلاستیکەکان: دەربارەیان دەزانن، لەوانەیە پلاستیکەکانتان بەدڵ نەبێت،

but chances are you use them every single day.

بەڵام ڕێکەوتەکە ئەوەیە کە هەموو ڕۆژێک بەکاریان دەهێنن.

By 2050, researchers estimate

تا٢٠٥٠ ، توێژەرەوان مەزەندە دەکەن،

that there will be more plastic in the ocean than fish.

کەوا ڕێژەی پلاستیک لە زەریا لەماسیەکان زیاتر دەبێت.

Despite our best efforts,

سەرەڕای باشترین هەڵمەتەکانمان،

only nine percent of all plastic we use winds up being recycled.

تەنیا لەسەدا نۆی پلاستیک ڕیسایکل دەکرێنەوە.

And even worse,

و تەنانەت خراپتر،

plastic is incredibly tough and durable

پلاستیک زۆر بەهێز و تۆکمەیە

and researchers estimate

و توێژەرەوەکان پێشبینی دەکەن

that it can take anywhere from 500 to 5,000 years

کەوا پلاستیک هەر شوێنێک داگیر بکات ٥٠ بۆ ٥٠٠٠ ساڵی دەوێت

to fully break down.

بۆ ئەوەی بە تەواوی شی ببێتەوە.

It leaches harmful chemical contaminants into our oceans, our soil,

ماددەی کیمیای زیانبەخش دزەدەکاتە ناو ئۆقیانوسەکان، خاکەکەمان،

our food, our water, and into us.

خۆراکمان، ئاومان، و خۆشمان.

So how did we wind up with so much plastic waste?

کەواتە چۆن کۆتایی بەو هەموو بەفیڕۆدانەی پلاستیك بێنین؟

Well, it's simple.

ئاسانە.

Plastic is cheap, durable, adaptable, and it's everywhere.

پلاستیک هەرزانە، خۆڕاگرە، خۆگونجێنە و لە هەموو شوێنێکە.

But the good news is

بەڵام هەواڵە باشەکە ئەوەیە

there's something else that's cheap, durable, adaptable and everywhere.

شتێکی تر هەیە کەوا هەرزانە، خۆڕاگرە، خۆگونجێنە ، و لەهەموو شوێنێکە.

And my research shows it may even be able to help us

و توێژینەوەکەم ئەوە دەردەخات کە لەوانەیە بتوانێت یارمەتیدەرمان بێت

with our plastic pollution problem.

لەگەڵ گرفتی پیسبوونی پلاستیکەکەمان.

I'm talking about bacteria.

دەربارەی بەکتریا قسەدەکەم.

Bacteria are microscopic living beings invisible to the naked eye

بەکتریاکان زیندەوەری زیندووی شاراوەی زۆر بچووکی بەچاو نەبینراون

that live everywhere,

کەوا لەهەموو شوێنێک دەژین،

in all sorts of diverse and extreme environments,

لە هەموو ڕەگەزە هەمەچەشن و ژینگە زۆرەکان،

from the human gut, to soil, to skin,

لە ناو هەناوی مرۆڤەوە، بۆ خاک و پێست،

to vents in the ocean floor, reaching temperatures of 700 degrees Fahrenheit.

بۆ چوونە دەرەوە لە بنی زەریا گەیشتنیان، بە ٧٠٠ پلەی گەرمی فەهرەنهایت.

Bacteria live everywhere,

بەکتریا لە هەموو شوێنێک دەژی،

in all sorts of diverse and extreme environments.

لە هەموو ڕەگەزە هەمەچەشن و ژینگە زۆرەکان،

And as such, they have to get pretty creative with their food sources.

و بەو پێیە دەبێت سەرچاوەی خواردنیان، زۆر داهێنەرانە بەدەست بێنن.

There's also a lot of them.

هەرەوەها ژمارەیان زۆرە

Researchers estimate that there are roughly five million trillion trillion --

توێژەرەوان پێشبینی دەکەن ژمارەیان نزیکەی پێنج ملیۆن تریلیۆن تریلیۆن--

that's a five with 30 zeros after it -- bacteria on the planet.

واتە ٥ و ٣٠ سفر لەسەر هەسارە کۆتای نایەت.

Now, considering that we humans produce

ئێستا، بەرەچاوکردنی ئەوی ئێمەی مرۆڤ بەرهەمی دێنین

300 million tons of new plastic each year,

٣٠٠، ملیۆن تەن پلاستیکی نوێ لە هەموو ساڵێک

I'd say that our plastic numbers

دەمەوێت بڵێم کەوا ژمارەی پلاستیکەکانمان

are looking pretty comparable to bacteria's.

بەتەواوی یەکسانە بە بەکتریاکان.

So, after noticing this

کەواتە، دوای زانینی ئەمە

and after learning about all of the creative ways

و دوای فێربوون دەربارەی هەموو ڕێگە دروستکەرەکان

that bacteria find food,

کەوا بەکتریا خۆراکی خۆی وەچنک دێنیت،

I started to think:

دەستم کرد بە بیرکردنەوە:

could bacteria in plastic-polluted environments

لەتوانای بەکتریادایە ژینگەکان بە پلاستیک پیس بکات

have figured out how to use plastic for food?

خەیاڵ بکات چۆن پلاستیک بۆ خۆراک بەکاردێت؟

Well, this is the question that I decided to pursue a couple of years ago.

ئەوە پرسیارەکەیە کەوا دوو ساڵ پێش ئێستە بڕیارمدا بەدواداچووبی بۆ بکەم.

Now, fortunately for me,

ئێستا، خۆشبەختانە بۆ خۆم،

I'm from one of the most polluted cities in America,

خەڵکی یەکێک لە پیسترین شارەکانی ئەمریکام،

Houston, Texas.

هیوستن ،تەکساس.

(Laughs)

(پێکەنین)

In my hometown alone,

بە تەنها لە شارۆچکەکەم،

there are seven EPA-designated Superfund sites.

حەوت ئاژانسی پاراستنی ژینگە دیاریکراون لە زەوییە پیسبووەکانی ئەمریکا.

These are sites that are so polluted,

ئەو زەوییانە کەوا بە خراپی پیسبوونە،

that the government has deemed their cleanup a national priority.

کەوا حوکمەت پاککردنەوەیانی بە پێشەنگی نیشتیمانی داناوە.

So I decided to trek around to these sites

هەربۆیە بڕیارمدا گەشتێکی درێژی ئەو زەوییانە بکەم

and collect soil samples teeming with bacteria.

و نمونەی خاکی پڕ بەکتریا کۆبکەمەوە.

I started toying with a protocol,

لەگەڵ پرۆتۆکۆڵ دەستم بەسەرکێش کرد،

which is fancy science talk for a recipe.

کەوا گفتوگۆیەکی زانستیانەی خەیاڵاوی بوو بۆ ڕەچەتەی خۆراک.

And what I was trying to cook up was a carbon-free media,

و ئەوەی دەمویست ئامادەی بکەم ئازادی ڕادەربڕینی- کاربۆن بوو،

or a food-free environment.

یان خۆراک- ژینگەیەکی ئازاد.

An environment without the usual carbons, or food,

ژینگەیەک بەبێ کاربۆنی ئاسایی یان خواردن،

that bacteria, like us humans, need to live.

،ئەو بەکتریایە وەک ئێمەی مرۆڤ پێویستە بژیەت.

Now, in this environment,

ئێستا، لەو ژینگەیە،

I would provide my bacteria with a sole carbon, or food, source.

کاربۆنی تەواو یان سەرچاوەی، خواردن بۆ بەکتریاکەم دابین دەکەم.

I would feed my bacteria polyethylene terephthalate,

من ڕیشاڵی جەوی کیمیاوی دەدەم بە بەکتریاکەم،

or PET plastic.

PET یان پلاستیکی.

PET plastic is the most widely produced plastic in the world.

فراوانترین PET پلاستیكی بەرهەمی پلاستیکی جیهانه.

It's used in all sorts of food and drink containers,

لە هەموو جۆرەکانی خۆراک و خواردنەوەدا بەکارهاتووە

with the most notorious example being plastic water bottles,

لەگەڵ زۆرترین نموونەی ناسراوی بوتڵی پلاستیکی ئاو،

of which we humans currently go through at a rate of one million per minute.

کە ئێمەی مرۆڤ ئێستا بە تێکڕای یەک میلیۆن لە هەر خولەکێکدا بەکاریدەهێنین.

So, what I would be doing,

کەواتە، ئەوەی من ئەنجامی دەدەم.

is essentially putting my bacteria on a forced diet of PET plastic

ئەوەیە بەکتریاکەم بەشێوەیەکی بنەڕەتی دانێم PETلە ڕیجیمێکی بەزۆر لە پلاستیكی

and seeing which, if any, might survive or, hopefully, thrive.

بینینی ئەوەی کەوا هەر لە ژیان مانەوەیەک، یان ،خۆشبەختانە، گەشەسەندنێک.

See, this type of experiment would act as a screen

ئەم جۆرە تاقیکردنەوەیە دەجوڵێت وەک شاشەیەک

for bacteria that had adapted to their plastic-polluted environment

بۆ بەکتریا کەوا خۆی دەگونجێنێت لە ژینگەی پلاستیکی پیسبوو

and evolved the incredibly cool ability to eat PET plastic.

ئەو توانا گەشەسەندووە باوەڕپێنەکراوانە PET لە خواردنی پلاستیکی

And using this screen,

و بە بەکارهێنانی ئەم شاشەیە،

I was able to find some bacteria that had done just that.

توانیم هەندێک بەکتریا بدۆزمەوە کە تەنیا ئەمەیان ئەنجام داوە.

These bacteria had figured out how to eat PET plastic.

ئەو بەکتریایانە فێربوون بخۆن PET چۆن پلاستیکی.

So how do these bacteria do this?

کەوایە چۆن ئەم بەکتریانە ئەوە دەکەن؟

Well, it's actually pretty simple.

لەڕاستیدا زۆر ئاسانە.

Just as we humans digest carbon or food into chunks of sugar

هەروەک ئێمەی مرۆڤ چۆن خواردن و کاربۆن هەرس دەکەین بۆ پارچە شەکر

that we then use for energy,

کەوا پاشان دەیگۆڕین بۆ وزە،،

so too do my bacteria.

بەکتریاکەشم بە هەمان شێوە

My bacteria, however, have figured out how to do this digestion process

بەکتریاکەم ئەوەی دۆزییەوە، کە چۆن پڕۆسەی هەرس کردن ئەنجام بدات

to big, tough, durable PET plastic.

تۆکمە، گەورە، بەهێز ،PETلە پلاستیکی.

Now, to do this, my bacteria use a special version

،بەکتریاکەم ڤێرژنێکی نوێی بۆ ئەنجامدانی ئەم کارە بەکاردێنێت

of what's called an enzyme.

کە پێی دەوترێت ئەنزیم.

Now, enzymes are simply compounds that exist in all living things.

ئێستا، ئەنزیمەکان گیراوەیەکی ئاسانن لە هەموو شوێنێک هەن.

There are many different types of enzymes,

چەندین جۆری جیاوازی ئەنزیم هەن،

but basically, they make processes go forward,

بەڵام بەزۆری وا لە پڕۆسەکە، دەکەن پێش بکەوێت،

such as the digestion of food into energy.

وەک هەرسکردنی خواردن بۆ وزە.

For instance, we humans have an enzyme called an amylase

بۆ نموونه ئێمەی مرۆڤ، ئەنزیمێکمان هەیە پێی دەوترێت ئامیلەز

that helps us digest complex starches, such as bread,

کە یارمەتیمان دەدات لە شیکردنەوەی نیشاستە ئاڵۆزەکان، وەک نان،

into small chunks of sugar that we can then use for energy.

بۆ پارچەی بچووکی شەکر کەوا دەتوانین وەک وزە بەکاریبێنین.

Now, my bacteria have a special enzyme called a lipase

ئێستا، بەکتریاکەم ئەنزیمێکی تایبەتی، هەیە پێی دەوترێت لایپەس

that binds to big, tough, durable PET plastic

ی گەورە، توند PETکەوا پلاستیکی تۆکمە ناچار دەکات

and helps break it into small chunks of sugar

و یارمەتی شکاندنی دەدات بۆ پارچە شەکری بچووک

that my bacteria can then use for energy.

کەوا پاشان بەکتریاکەم دەتوانێت وەک وزە بەکاریبێنێت

So basically,

کەواتە بە زۆری،

PET plastic goes from being a big, tough, long-lasting pollutant

دەڕوات لە گەورە و توند و تۆکمە PETپلاستیکی پیسبوونێکی بەردەوام --درێژ

to a tasty meal for my bacteria.

بۆ ژەمێکی بەلەزەتی بەکتریاکەم.

Sounds pretty cool, right?

زۆر بە لەزەت دیارە، وانییە؟

And I think, given the current scope of our plastic pollution problem,

و پێموابێ پێدانی مەوداێکی تازە بۆ گرفتەکانی پیسبوونی پلاستیکمان،

I think it sounds pretty useful.

پێموابێت زۆر بەسوود دەبێت.

The statistics I shared with you

ئەو ئامارەی کە بۆم باس کردن

on just how much plastic waste has accumulated on our planet

لەسەر ئەوەی کە چەند پاشماوەی پلاستیک لەسەر هەسارەکەمان کەڵەکە دەبێت

are daunting.

ترسناکن

They're scary.

تۆقێنەرن.

And I think they highlight

و پێموایە ئەوان نەگۆڕن

that while reducing, reusing and recycling are important,

لە کاتێکدا کەم بەکارهێنان دووبارە، بەکارهێنان سەر لە نوێ بەکارهێنان گرنگن،

they alone are not going to be enough to solve this problem.

ئەوان بەتەنیا بەس نین بۆ چارەسەرکردنی ئەو کێشەیە.

And this is where I think bacteria might be able to help us out.

و ئەوە ئەو خاڵەیە کەوا بیردەکەمەوە بەکتریا لەوانەیە بتوانێت یارمەتیدەر بێت.

But I do understand why the concept of bacterial help

بەڵام تێدەگەم کە بۆچی بیرۆکەی یارمەتیدانی بەکتریا

might make some people a little nervous.

لەوانەیە وا لەهەندێک خەڵک بکات بشڵەژێن.

After all, if plastic is everywhere and these bacteria eat plastic,

ئەگەر پلاستیک لە هەموو، شوێنێک بێت و بەکتریا پلاستیک بخوات،

isn't there a risk of these bacteria getting out in the environment

ڕزگاربوون لەو بەکتریایانە مەترسیدان نابێت

and wreaking havoc?

و نابێتە هۆی وێرانکاری؟

Well, the short answer is no, and I'll tell you why.

وەڵامە کورتەکە، نەخێرە، و پێتان دەڵێم بۆچی.

These bacteria are already in the environment.

ئەو بەکتریایانە پێشتر لە ژینگەکەدا هەبوون.

The bacteria in my research are not genetically modified frankenbugs.

بەکتریاکان لە توێژینەوەکەمدا بۆماوەیان نەگۆڕاوە.

These are naturally occurring bacteria

ئەوان بەکتریای سروشتین

that have simply adapted to their plastic-polluted environment

کەوا بەسادەی بە ژینگەی پیسبووی پلاستیک ڕاهاتوون

and evolved the incredibly gnarly ability to eat PET plastic.

و گەشەی توانای باوەڕپێنەکراویان کردووە PETبۆ خواردنی پلاستیکی.

So the process of bacteria eating plastic is actually a natural one.

کەواتە پڕۆسەی بەکتریا لە خواردنی پلاستیک بە ڕاستی سروشتییە.

But it's an incredibly slow process.

بەڵام بە باوەڕپێنەکراوانەوە پڕۆسەکە خاوە.

And there remains a lot of work to be done

و زۆر کاریان ماوە ئەنجامی بدەن

to figure out how to speed up this process to a useful pace.

بۆ دۆزینەوەی چۆنیەتی خێراکردنی ئەو پڕۆسەیە بۆ هەنگاوێکی باشتر.

My research is currently looking at ways of doing this

ئیستا توێژینەوەکەم چاودێری ڕێگەکانی ئەنجامدانی ئەم

through a series of UV, or ultraviolet, pretreatments,

لەڕێگەی زنجیرەی تیشکدانەوە یان تیشکی، سەروبنەوشەی ،چارەسەری کیمیای،

which basically means we blast PET plastic with sunlight.

PET بەواتایەکی سادە ئێمە پلاستیکی بە تیشکی خۆر وشک دەکەینەوە.

We do this because sunlight acts a bit like tenderizer on a steak,

ئەوە دەکەین چونکە تیشکی خۆرکەمێک وەک ناسککردنەوەی پارچە گۆشتێک کاردەکات،

turning the big, tough, durable bonds in PET plastic

گۆڕینی پلاستیکی گەورەی توندی، PETئێسک تۆکمەی

a bit softer and a bit easier for my bacteria to chew on.

کەمێک نەرمتر و کەمێک ئاسانتر دەکات تا بەکتریاکەم بیجوێت.

Ultimately, what my research hopes to do

لە کۆتایدا توێژینەوەکەم بەهیوایە بتوانێت

is create an industrial-scale contained carbon-free system,

پێوەرێکی- پیشەسازییانە دروست بکات کە سیستەمێکی خۆڕایی- کاربۆن لە خۆ بگرێت،

similar to a compost heap,

لەگەڵ کۆمەڵێک پەینی گژوگیای چونیەک،

where these bacteria can thrive in a contained system,

لەم شوێنەدا بەکتریاکان بتوانن گەشە لەم سیستەمە لەخۆگرتووە بکەن،

where their sole food source is PET plastic waste.

لەم شوێنەدا سەرچاوەی خواردنیان تەنیا پاشماوەی پلاستیکی بێت.

Imagine one day being able to dispose of all of your plastic waste

خەیاڵی ڕۆژێک بکەن بتوانن پاشماوەی هەموو ئەو پلاستیکانە لە کۆڵ خۆمان بکەینەوە

in a bin at the curb

لە تەنەکێکی خۆڵ لە لێواری ڕێگە

that you knew was bound for a dedicated bacteria-powered plastic waste facility.

کە دەزانیت ئەوە تایبەتە بە شوێنی بەکرتریای شیکەرەوە.

I think with some hard work this is an achievable reality.

پێموابێت بە هەوڵدان بەم ڕۆژە دەگەین

Plastic-eating bacteria is not a cure-all.

بەکتریای پلاستیک خۆر هەموو چارەسەرەکە نییە.

But given the current statistics, it's clear that we humans,

بەڵام پێدانی ئامارەکانی ئێستایە، کەوا ڕوونە ئێمەی مرۆڤ،

we could use a little help with this problem.

دەتوانین کەمێک یارمەتی لەگەڵ ئەو کێشەیە دەست بخەین.

Because people,

چونکە خەڵک،

we possess a pressing problem of plastic pollution.

ئێمە زۆر پێویست چاودێری گرفتی پیسبوونی پلاستیک دەکەین.

And bacteria might be a really important part of the solution.

و لەوانەیە بەکتریا بەڕاستی بەشێکی گرنگی چارەسەرەکە بێت.

Thank you.

سوپاس.

(Applause)

(چەپڵەڕێزان)