Life at 30,000 feet | Richard Branson

Translator: Natalie Saginashvili Reviewer: Andro Dgebuadze

Chris Anderson: Welcome to TED.

კრის ანდერსონი: კეთილი იყოს თქვენი TED–ზე მობრძანება.

Richard Branson: Thank you very much. The first TED has been great.

რიჩარდ ბრენსონი:ძალიან დიდი მადლობა. პირველი TED–ი დიდებული იყო.

CA: Have you met anyone interesting?

კრისი: ვინმე საინტერესოს ხომ არ შეხვედრილხართ?

RB: Well, the nice thing about TED is everybody's interesting.

რიჩარდი: TED–ი იმითაა კარგი, რომ აქ ყველა საინტერესოა.

I was very glad to see Goldie Hawn,

ძალიან გამიხარდა გოლდი ჰოუნის ნახვა,

because I had an apology to make to her.

რადგან მოსაბოდიშებელი მქონდა მასთან.

I'd had dinner with her about two years ago and I'd --

სადღაც ორი წლის წინ, მასთან ერთად ვსადილობდი ...

she had this big wedding ring and I put it on my finger and I couldn't get it off.

მას დიდი საქორწინო ბეჭედი ეკეთა, მე ის თითზე ჩამოვიცვი და ვეღარ მოვიხსენი.

And I went home to my wife that night

როდესაც საღამოს შინ დავბრუნდი, ჩემს ცოლს

and she wanted to know why I had another woman's big,

ვერ გაეგო რატომ მეკეთა ხელზე ქალის დიდი...

massive, big wedding ring on my finger.

მასიური, საქორწინო ბეჭედი.

And, anyway, the next morning we had to go along to the jeweler

ამიტომ, მეორე დილით იუველირთან წასვლა და

and get it cut off.

ბეჭდის მოჭრა მოგვიწია.

So -- (Laughter) --

ჰოდა, (სიცილი)

so apologies to Goldie.

დიდი ბოდიში, გოლდი.

CA: That's pretty good.

კრისი:ძალიან კარგი.

So, we're going to put up some slides

გვინდა ვაჩვენოთ სლაიდები

of some of your companies here.

ერთ–ერთი თქვენი ... ზოგიერთი თქვენი კომპანიისა.

You've started one or two in your time.

მგონი, ერთი თუ ორით დაიწყეთ.

So, you know, Virgin Atlantic, Virgin Records --

Virgin Atlantic–ი, Virgin Records–ი....

I guess it all started with a magazine called Student.

როგორც ვიცი, ყველაფერი ჟურნალ Student–ით დაიწყო.

And then, yes, all these other ones as well. I mean, how do you do this?

შემდეგ კი, ყველა დანარჩენი მოყვა. მაინტერესებს, როგორ ახერხებთ ამას?

RB: I read all these sort of TED instructions:

რიჩარდი: TED–ის ინსტრუქციები წავიკითე...

you must not talk about your own business, and this,

რომელთა მიხედვითაც შენს ბიზნესზე არ უნდა ილაპარაკო,

and now you ask me.

თქვენ კი ახლა ამას მთხოვთ.

So I suppose you're not going to be able to kick me off the stage,

ამიტომ, იმედი მაქვს სცენიდან არ მომისვრით,

since you asked the question.

რადგან კითხვა თვითონ დამისვით.

(Laughter)

(სიცილი)

CA: It depends what the answer is though.

კრისი: იმაზეა დამოკიდებული პასუხი როგორი იქნება.

RB: No, I mean, I think I learned early on that if you can run one company,

გამოცდილებამ მასწავლა, რომ თუკი ერთი კომპანიის მართვა გამოგდის,

you can really run any companies.

ნებისმიერი კომპანიის მართვას შეძლებ.

I mean, companies are all about finding the right people,

მთავარია იპოვო კომპანიისათვის სათანადო ადამიანები,

inspiring those people, you know, drawing out the best in people.

შთააგონო ისინი, ანუ გამოავლინო მათი საუკეთესო თვისებები,

And I just love learning and I'm incredibly inquisitive

ამასთან, მიყვარს სწავლა და ძალიან ცნობისმოყვარე ვარ

and I love taking on, you know, the status quo

და ძალიან მიყვარს სტატუს კვოს აღება

and trying to turn it upside down.

და მისი სრული გადატრიალება.

So I've seen life as one long learning process.

ცხოვრებას ისე ვუყურებ, როგორც ხანგრძლივ სასწავლო პროცესს.

And if I see -- you know, if I fly on somebody else's airline

და თუკი ვხედავ ... ანუ, თუკი დავფრინავ სხვისი ავიაკომპანიით

and find the experience is not a pleasant one, which it wasn't,

და ვხვდები, რომ ის მოუხერხებელია, რაც მართლაც ასე იყო

21 years ago, then I'd think, well, you know, maybe I can create

21 წლის წინ, ვფიქრობ, იქნებ მე თვითონ შევძლო შევქმნა

the kind of airline that I'd like to fly on.

ავიაკომპანია, რომლითაც ფრენა მესიამოვნებოდა.

And so, you know, so got one secondhand 747 from Boeing and gave it a go.

ჰოდა, ასე ვიყიდე მეორადი 747 ბოინგისაგან და ცაში გავუშვი.

CA: Well, that was a bizarre thing,

კრისი: ეს ძალიან უცნაური საქციელი იყო

because you made this move that a lot of people advised you was crazy.

და უამრავი ადამიანი ამას სიგიჟედ მიიჩნევდა.

And in fact, in a way, it almost took down your empire at one point.

სინამდვილეში, მან კინაღამ მთელი თქვენი იმპერია დაშალა.

I had a conversation with one of the investment bankers who,

ერთ–ერთ საინვესტიციო ბანკირთან მქონდა საუბარი იმ პერიოდში, როდესაც

at the time when you basically sold Virgin Records

თქვენ გაყიდეთ Virgin Records–ი

and invested heavily in Virgin Atlantic,

და Virgin Atlantic–ში ჩადეთ ინვესტიციები

and his view was that you were trading, you know,

და ის თვლიდა, რომ თქვენ მსოფლიოში სიდიდით მეოთხე

the world's fourth biggest record company

ხმის ჩამწერ კომპანიას სიდიდით 25–ე

for the twenty-fifth biggest airline and that you were out of your mind.

ავიაკომპანიაზე ცვლიდით და რომ თქვენ ჭკუიდან გადახვედით.

Why did you do that?

რატომ გააკეთეთ ეს?

RB: Well, I think that there's a very thin dividing line between success and failure.

რიჩარდი: იცით, წარმატებასა და მარცხს შორის ძალიან წვრილი გამყოფი ზოლია.

And I think if you start a business without financial backing,

და თუკი ბიზნესს ფინანსური ზურგის გარეშე იწყებ,

you're likely to go the wrong side of that dividing line.

დიდი შანსია რომ ამ გამყოფი ზოლის არასწორ მხარეს აღმოჩნდები.

We had -- we were being attacked by British Airways.

ჩვენ ... ჩვენ British Airways–ი გვიტევდა;

They were trying to put our airline out of business,

ცდილობდნენ, რომ ჩვენი ავიაკომპანია ბიზნესიდან გაეგდოთ

and they launched what's become known as the dirty tricks campaign.

და ჩვენს წინააღმდეგ შავი კამპანია წამოიწყეს.

And I realized that the whole empire was likely to come crashing down

გავაცნობიერე, რომ შეიძლებოდა მთელი იმპერია დანგრეულიყო

unless I chipped in a chip.

თუკი რაიმეს არ მოვიმოქმედებდი.

And in order to protect the jobs of the people who worked for the airline,

და იმისათვის, რომ შემენარჩუნებინა სამუშაო ადგილები ავიამოკომპანიაში

and protect the jobs of the people who worked for the record company,

და სამუშაო ადგილები ხმის ჩამწერ სტუდიაში,

I had to sell the family jewelry to protect the airline.

ოჯახის ძვირფასეულობა უნდა გამეყიდა ავიაკომპანიის დასაცავად.

CA: Post-Napster, you're looking like a bit of a genius, actually,

კრისი: თუმცა, Napster–ის მოვლენებს თუ გავითვალისწინებთ,

for that as well.

გენიოსად შეიძლება ჩაგთვალოთ.

RB: Yeah, as it turned out, it proved to be the right move.

რიჩარდი: ჰო, როგორც აღმოჩნდა, ეს სწორი სვლა იყო.

But, yeah, it was sad at the time, but we moved on.

მართალია, თავიდან ძალიან გაგვიჭირდა, მაგრამ გზა განვაგრძეთ.

CA: Now, you use the Virgin brand a lot

კრისი: ძალიან ბევრს იყენებთ Virgin–ის ბრენდს

and it seems like you're getting synergy from one thing to the other.

ისეთი შთაბეჭდილება იქნება თითქოს სინერგიულ ეფექტს იღებთ.

What does the brand stand for in your head?

რას წარმოადგენს თქვენთვის Virgin–ის ბრენდი?

RB: Well, I like to think it stands for quality,

რიჩარდი: პირველ რიგში, ეს არის ხარისხი,

that you know, if somebody comes across a Virgin company, they --

იცით, თუკი ვინმე Virgin–ის კომპანიაში აღმოჩნდება, ის ...

CA: They are quality, Richard. Come on now, everyone says quality. Spirit?

კრისი: კარგით რა, რიჩარდ, ყველა ხარისხს ამბობს ... განწყობა?

RB: No, but I was going to move on this.

რიჩარდი: ზუსტად აქეთკენ მივდიოდი.

We have a lot of fun and I think the people who work for it enjoy it.

ჩვენ ძალიან ვერთობით და ვფიქრობ, ადამიანებს, რომლებიც ჩვენთან მუშაობენ, მოსწონთ ეს.

As I say, we go in and shake up other industries,

ჩვენ ... მივდივართ და ვაფხიზლებთ ინდუსტრიებს.

and I think, you know, we do it differently

ვფიქრობ, ჩვენ ამას განსხვავებულად ვაკეთებთ

and I think that industries are not quite the same

და ვფიქრობ, ინდუსტრიები არსებითად იცვლება მას შემდეგ

as a result of Virgin attacking the market.

რაც Virgin–ი ბაზარს უტევს.

CA: I mean, there are a few launches you've done

კრისი: რამოდენიმე წამოწყება გქონდათ, რომლებისთვისაც

where the brand maybe hasn't worked quite as well.

თქვენმა ბრენდმა ვერ იმუშავა.

I mean, Virgin Brides -- what happened there?

Virgin Brides (უბიწო საცოლეები) – ს ვგულისხმობ ... რა მოხდა?

(Laughter)

(სიცილი)

RB: We couldn't find any customers.

რიჩარდი: მომხმარებლები ვერ ვიპოვეთ.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

CA: I was actually also curious why --

კრისი: ძალიან მაინტერესებს რატომ ...

I think you missed an opportunity with your condoms launch. You called it Mates.

ვფიქრობ, შესაძლელობა გაუშვით ხელიდან როდესაც პრეზერვატივებს Mates – დაარქვით.

I mean, couldn't you have used the Virgin brand for that as well?

ხომ შეგეძლოთ აქაც გამოგეყენებინათ Virgin –ის ბრენდი?

Ain't virgin no longer, or something.

Ain't Virgin (აღარ არის უბიწო) ან რაიმე მსგავსი დაგერქმიათ.

RB: Again, we may have had problems finding customers.

რიჩარდი: შეიძლებოდა პრობლემები გაგვჩენოდა მომხმარებლების მოძებნაში.

I mean, we had -- often, when you launch a company and you get customer complaints,

იცით, როდესაც კომპანიას აარსებ და მომხმარებლების საჩივრებს იღებ,

you know, you can deal with them.

ხშირად შეგიძლია მათთან გამკლავება.

But about three months after the launch of the condom company,

მაგრამ, პრეზერვატივების კომპანიის დაარსებიდან სამი თვის თავზე

I had a letter, a complaint,

მომივიდა საჩივარი,

and I sat down and wrote a long letter back to this lady apologizing profusely.

რომელზედაც მომჩივან ქალბატონს ვრცელი საბოდიშო წერილი მივწერე.

But obviously, there wasn't a lot I could do about it.

თუმცა, როგორც ჩანს, უკვე აღარაფრის გაკეთება შემეძლო.

And then six months later, or nine months after the problem had taken,

6 თუ 9 თვის შემდეგ კი, კვლავ მომივიდა

I got this delightful letter with a picture of the baby

წერილი, რომელშიც პატარა ბავშვის სურათი იდო

asking if I'd be godfather, which I became.

და მისი ავტორი ნათლიობას მთხოვდა და ეს ასეც მოხდა.

So, it all worked out well.

ასე რომ, ყველაფერი კარგად დასრულდა.

CA: Really? You should have brought a picture. That's wonderful.

კრისი: მართლა? ბავშვის სურათი უნდა მოგეტანათ. კარგი იქნებოდა.

RB: I should have.

რიჩარდი: ჰო, უნდა მომეტანა.

CA: So, just help us with some of the numbers.

კრისი: მოდით, ციფრებზე გადავიდეთ.

I mean, what are the numbers on this?

თქვენი დახმარება დამჭირდება.

I mean, how big is the group overall?

მაინტერესებს რამდენს გამოიმუშავებს Virgin–ი?

How much -- what's the total revenue?

რამდენია მთლიანი შემოსავალი?

RB: It's about 25 billion dollars now, in total.

რიჩარდი: სადღაც, 25 მილიარდი დოლარი საერთო ჯამში.

CA: And how many employees?

კრისი: რამდენი თანამშრომელი გყავთ?

RB: About 55,000.

რიჩარდი: დაახლოებით, 55 ათასი.

CA: So, you've been photographed in various ways at various times

კრისი: სხვადასხვა დროს სხვადასხვაგვარად გაქვთ გადაღებული ფოტო–სურათი

and never worrying about putting your dignity on the line or anything like that.

და არასოდეს ნერვიულობთ იმაზე თუ როგორ გამოჩნდებით.

What was that? Was that real?

ეს რა იყო? ნამდვილია?

RB: Yeah. We were launching a megastore in Los Angeles, I think.

რიჩარდი: ჰო. მგონი, სუპერმარკეტს ვხსნიდით ლოს–ანჯელესში.

No, I mean, I think --

არა, ვფიქრობ ...

CA: But is that your hair?

კრისი: ეს თქვენი თმაა?

RB: No.

რიჩარდი: არა.

CA: What was that one?

კრისი: ეს რაღა იყო?

RB: Dropping in for tea.

რიჩარდი: ჩაის დასალევად მივეშურები.

CA: OK.

კრისი: კარგი.

(Laughter)

(სიცილი)

RB: Ah, that was quite fun. That was a wonderful car-boat in which --

კრისი: ეს ძალიან სახალისო იყო. შესანიშნავი მანქანა–ნავი იყო...

CA: Oh, that car that we -- actually we --

რიჩარდი: ეს ის მანქანაა, რომელიც...

it was a TEDster event there, I think.

მგონი ეს TED–ის ღონისძიება იყო.

Is that -- could you still pause on that one actually, for a minute?

ეს ხომ ... შეგიძლიათ შეაჩეროთ ერთი წამით?

(Laughter)

(სიცილი)

RB: It's a tough job, isn't it?

რიჩარდი: მძიმე სამუშაოა, არა?

CA: I mean, it is a tough job.

კრისი: ჰო .. მძიმე სამუშაოა.

(Laughter)

(სიცილი)

When I first came to America, I used to try this with employees as well

როდესაც პირველად ჩამოვედი ამერიკაში, რამოდენიმეჯერ ვცადე ასეთი რამ თანამშრომლებთან

and they kind of -- they have these different rules over here,

და ისინი ... აქ განსხვავებული წესები აქვთ,

it's very strange.

ძალიან უცნაური.

RB: I know, I have -- the lawyers say you mustn't do things like that, but --

რიჩარდი: ვიცი, ადვოკატები მეუბნებიან, რომ ასეთი რამეები არ უნდა გავაკეთო, მაგრამ ...

CA: I mean, speaking of which, tell us about --

კრისი: მოდი, სურათს დავუბრუნდეთ ...

RB: "Pammy" we launched, you know --

რიჩარდი: როდესაც Pammy ჩავუშვით წარმოებაში,

mistakenly thought we could take on Coca-Cola,

რატომღაც გვჯეროდა, რომ Coca-Cola–სათვის შევძლებდით კონკურენციის გაწევას.

and we launched a cola bottle called "The Pammy"

ასე გამოვუშვით კოლა სახელწოდებით – "პამი"

and it was shaped a bit like Pamela Anderson.

და მისი ბოთლის ფორმა პამელა ანდერსონის აღნაგობას წააგავდა.

But the trouble is, it kept on tipping over, but --

თუმცა ის წონასწორობას ვერ იკავებდა და ...

(Laughter)

(სიცილი)

CA: Designed by Philippe Starck perhaps?

კრისი: დიზაინი ფილიპ სტარკს ეკუთვნის?

RB: Of course.

რიჩარდი: რა თქმა უნდა.

CA: So, we'll just run a couple more pictures here. Virgin Brides. Very nice.

კრისი: აქ კიდევ რამოდენიმე სურათი გვაქვს. Virgin Brides. მშვენიერია.

And, OK, so stop there. This was -- you had some award I think?

კარგი. აქ შეაჩერეთ. აქ, მგონი, დაგაჯილდოვეს არა?

RB: Yeah, well, 25 years earlier, we'd launched the Sex Pistols'

რიჩარდი: ჰო, 25 წლით ადრე, როდესაც Sex Pistols'–ის

"God Save The Queen," and I'd certainly never expected

"God Save The Queen,"(უფალო, დაიფარე დედოფალი) გამოვუშვით, ნამდვილად არ მეგონა, რომ

that 25 years later -- that she'd actually knight us.

25 წლის შემდგომ რაინდობას გვიბოძებდნენ.

But somehow, she must have had a forgetful memory, I think.

თუმცა, როგორც ჩანს, მას ცუდი მეხსიერება უნდა ჰქონდეს.

CA: Well, God saved her and you got your just reward.

კრისი: უფალმა დაიფარა დედოფალი და თქვენ კი, ჯილდო მიიღეთ.

Do you like to be called Sir Richard, or how?

მოგწონთ როდესაც სერ რიჩარდს გიწოდებენ, თუ არა?

RB: Nobody's ever called me Sir Richard.

რიჩარდი: არავის არასოდეს უწოდებია ჩემთვის სერ რიჩარდი.

Occasionally in America, I hear people saying Sir Richard

მხოლოდ ამერიკაში თუ მიწოდებს ვინმე ასე

and think there's some Shakespearean play taking place.

და მაშინ ისეთი შეგრძნება მაქვს, რომ შექსპირის დადგმა მიმდინარეობს.

But nowhere else anyway.

სხვაგან არსად უწოდებიათ.

CA: OK. So can you use your knighthood for anything or is it just ...

კრისი: გამოდის, რომ შეგიძლიათ რაინდობა ნებისმიერი რამისათვის გამოიყენოთ ...

RB: No. I suppose if you're having problems

რიჩარდი: თუკი მაგალითად პრობლემა გექმნება

getting a booking in a restaurant or something,

რესტორნის დაჯავშნისას ან რამე მსგავსი,

that might be worth using it.

შეიძლება გამოგადგეს.

CA: You know, it's not Richard Branson. It's Sir Richard Branson.

კრისი: გაითვალისწინეთ, ეს რიჩარდ ბრენსონი არ არის, ეს სერ რიჩარდ ბრენსონია.

RB: I'll go get the secretary to use it.

რიჩარდი: ჩემს მდივანს უნდა ვასწავლო, რომ ასე მოიქცეს ხოლმე.

CA: OK. So let's look at the space thing.

კრისი: კარგი. მოდით, კოსმოსს შევეხოთ.

I think, with us, we've got a video that shows what you're up to,

ჩვენ გვაქვს ვიდეო, რომელიც ასახავს რას აკეთებთ თქვენ

and Virgin Galactic up in the air. (Video)

და Virgin Galactic–ი კოსმოსში.

So that's the Bert Rutan designed spaceship?

კოსმოსური ხომალდის დიზაინი ბერტ რუთანს ეკუთვნის?

RB: Yeah, it'll be ready in -- well, ready in 12 months

რიჩარდი: დიახ, ის მზად ... სადღაც, 12 თვეში იქნება.

and then we do 12 months extensive testing.

კიდევ 12 თვე ინტენსიურ ტესტირებას დასჭირდება

And then 24 months from now,

და დღეიდან 24 თვის შემდეგ

people will be able to take a ride into space.

ადამიანებს კოსმოსში გასეირნება შეეძლებათ.

CA: So this interior is Philippe Starcke designed?

კრისი: ინტერიერის დიზაინი ფილიპ სტარკს ეკუთვნის?

RB: Philippe has done the -- yeah, quite a bit of it:

რიჩარდი: ფილიპს მნიშვნელოვანი წილი ეკუთვნის.

the logos and he's building the space station in New Mexico.

ლოგო მან შეიმუშავა. ის კოსმოსურ სადგურს აშენებს ნიუ–მექსიკოში,

And basically, he's just taken an eye

რომლის საფუძვლადაც მან თვალი შეარჩია.

and the space station will be one giant eye,

ამიტომ, კოსმოსური ხომალდი გიგანტურ თვალს ემსგავსება.

so when you're in space,

როდესაც კოსმოსში იქნები,

you ought to be able to see this massive eye looking up at you.

იქიდან უზარმაზარ თვალს დაინახავ, რომელიც შენ შემოგცქერის.

And when you land, you'll be able to go back into this giant eye.

ხოლო როდესაც მიწაზე დაეშვები, ისევ ამ გიგანტურ თვალში ხვდები.

But he's an absolute genius when it comes to design.

ის ნამდვილი გენიოსია დიზაინში.

CA: But you didn't have him design the engine?

კრისი: იმედია ძრავის დიზაინი მას არ მიანდეთ.

RB: Philippe is quite erratic,

რიჩარდი: ფილიპი მეტისმეტად ექსცენტრიულია,

so I think that he wouldn't be the best person to design the engine, no.

ამიტომ, ნამდვილად ვერ იქნებოდა საუკეთესო ადამიანი ძრავის აგებულების შესაქმნელად.

CA: He gave a wonderful talk here two days ago.

კრისი: 2 დღის უკან აქ შესანიშნავი სიტყვა წარმოთქვა.

RB: Yeah? No, he is a --

რიჩრდი: ჰო? ის ...

CA: Well, some people found it wonderful,

რიჩარდი: ზოგიერთ ადამიანს ძალიან მოსწონს ეს იდეა.

some people found it completely bizarre.

ზოგიერთი კი – უცნაურად თვლის.

But, I personally found it wonderful.

პირადად მე – ვეთაყვანები.

RB: He's a wonderful enthusiast, which is why I love him. But ...

რიჩარდი: ის ნამდვილი ენთუზიასტია და სწორეს ამიტომ მიყვარს. მაგრამ ...

CA: So, now, you've always had this exploration bug in you.

მუდმივად ექსპედიციის ჟინი გაწუხებთ.

Have you ever regretted that?

ოდესმე თუ გინანიათ ეს?

RB: Many times.

რიჩარდი: ძალიან ბევრჯერ.

I mean, I think with the ballooning and boating expeditions we've done in the past.

თითქმის ყოველი საჰაერო ბურთისა და გემის ექსპედიცია, რომლებშიც აქამდე წავსულვართ ...

Well, I got pulled out of the sea I think six times by helicopters, so --

იცით, მგონი, 6–ჯერ ამოგვიყვანა ვერტმფრენმა წყლიდან და ..

and each time, I didn't expect to come home to tell the tale.

ყოველ ჯერზე აღარ მქონდა იმედი, რომ სახლში დაბრუნებას შევძლებდი ოდესმე.

So in those moments,

ამ მომენტებში გიკვირს

you certainly wonder what you're doing up there or --

თუ რას აკეთებ იქ საერთოდ ...

CA: What was the closest you got to --

კრისი: რომელი ექპედიცია იყო,

when did you think, this is it, I might be on my way out?

როდესაც ყველაზე ახლოს იყავით სიკვდილთან?

RB: Well, I think the balloon adventures were -- each one was,

რიჩარდი: იცით, ყოველი საჰაერო ბურთის თავგადასავლის შემთხვევაში

each one, actually, I think we came close.

ძალიან ახლოს ვიყავით ზღვართან

And, I mean, first of all we --

პირველ რიგში,

nobody had actually crossed the Atlantic in a hot air balloon before,

არავის გადაუკვეთია ატლანტიკის ოკეანე საჰაერო ბურთით აქამდე,

so we had to build a hot air balloon that was capable of flying in the jet stream,

ამიტომ უნდა შეგვექმნა საჰაერო ბურთი, რომელიც ძლიერ ნაკადებში შეძლებდა ფრენას

and we weren't quite sure,

და არ ვიყავით დარწმუნებული, რომ

when a balloon actually got into the jet stream,

როდესაც ბურთი ამ ნაკადებში აღმოჩნდებოდა,

whether it would actually survive the 200, 220 miles an hour winds that you can find up there.

გაუძლებდა თუ არა 200–220 მილი საათის სიჩქარის ქარს, რომელიც იქ დახვდებოდა.

And so, just the initial lift off from Sugarloaf to cross the Atlantic,

მოგზაურობა Sugarloaf–ის მთიდან დავიწყეთ

as we were pushing into the jet stream, this enormous balloon --

და როდესაც ჩვენი უზარმაზარი საჰაერო ბურთი ძლიერ ნაკადებში აღმოჩნდა,

the top of the balloon ended up going at a couple of hundred miles an hour,

ბურთის ზედა ნაწილი 200 მილი საათის სიჩქარით გაფრინდა,

the capsule that we were in at the bottom was going at maybe two miles an hour,

ხოლო კაპსულა, რომელშიც ჩვენ ვიყავით, მანამდე, სადღაც 2 მილი საათით მიდიოდა,

and it just took off.

ჰოდა ასე გავფრინდით.

And it was like holding onto a thousand horses.

ეს ათასი ცხენის შეკავების მცდელობას შემიძლია შევადარო.

And we were just crossing every finger,

ვლოცულობდით, რომ

praying that the balloon would hold together, which, fortunately, it did.

საჰაერო ბურთი არ დაშლილიყო და საბედნიეროდ ასეც მოხდა.

But the ends of all those balloon trips were, you know --

იცით, ყოველი საჰაერო ბურთის ექპედიცია ...

something seemed to go wrong every time,

ყოველ ჯერზე რაღაც ისე არ მიდიოდა

and on that particular occasion, the more experienced balloonist who was with me

და ამ კონკრეტულ შემთხვევაში, ჩემი თანამგზავრი, რომელიც ბევრად უფრო გამოცდილი იყო,

jumped, and left me holding on for dear life.

გადახტა და მარტო დამტოვა.

(Laughter)

(სიცილი)

CA: Did he tell you to jump, or he just said, "I'm out of here!" and ...

კრისი: გითხრათ რომ გადამხტარიყავით, თუ უბრალოდ "გავრბივარო" და

RB: No, he told me jump, but once his weight had gone,

რიჩარდი: არა, მან მითხრა გადახტიო, მაგრამ როდესაც წონა დააკლდა

the balloon just shot up to 12,000 feet and I ...

საჰაერო ბურთი 12.000 ფუტის სიმაღლეზე ავარდა ზევით და ...

CA: And you inspired an Ian McEwan novel I think with that.

კრისი: ვფიქრობ, ამით იან მაკევანის რომანი შთააგონეთ.

RB: Yeah. No, I put on my oxygen mask and stood on top of the balloon,

რიჩარდი: ჰო. ჟანგბადის ნიღაბი გავიკეთე და ბურთის თავზე

with my parachute, looking at the swirling clouds below,

ჩემი პარაშუტით ვიდექი, ვუყურებდი როგორ ბრუნავდნენ ღრუბლები ჩემს ქვემოთ

trying to pluck up my courage to jump into the North Sea, which --

და ვცდილობდი გამბედაობა მომეკრიბა ზღვაში ჩასახტომად და

and it was a very, very, very lonely few moments.

ეს ყველაზე მარტოსული მომენტები იყო ჩემს ცხოვრებაში.

But, anyway, we managed to survive it.

თუმცა, მაინც მოვახერხეთ გადარჩენა.

CA: Did you jump? Or it came down in the end?

კრისი: გადახტით თუ ... ბოლო–ბოლო დაეშვა?

RB: Well, I knew I had about half an hour's fuel left,

რიჩარდი: ვიცოდი, რომ სადღაც ნახევარი საათის საწვავი მქონდა დარჩენილი

and I also knew that the chances were that if I jumped,

და ისიც ვიცოდი, რომ თუკი გადავხტებოდი

I would only have a couple of minutes of life left.

მხოლოდ რამოდენიმე წუთის სიცოცხლე დამრჩებოდა.

So I climbed back into the capsule and just desperately tried

ამიტომ, დავბრუნდი კაპსულაში და შევეცადე

to make sure that I was making the right decision.

დამერწმუნებინა ჩემი თავი, რომ სწორ გადაწყვეტილებას ვიღებდი.

And wrote some notes to my family. And then climbed back up again,

ასევე პატარა წერილი მივწერე ჩემს ოჯახს. შემდეგ კი უკან ავცოცდი.

looked down at those clouds again,

ისევ ჩავხედე ღრუბლებს

climbed back into the capsule again.

და ისევ კაპსულაში დავბრუნდი.

And then finally, just thought, there's a better way.

ბოლოს კი, უკეთესი გზა მომაფიქრდა.

I've got, you know, this enormous balloon above me,

მე ხომ უზარმაზარი პარაშუტი მქონდა თავზე,

it's the biggest parachute ever, why not use it?

ყველაზე დიდი პარაშუტი ვიდრე ოდესმე და რატომ არ უნდა გამომეყენებინა ის?

And so I managed to fly the balloon down through the clouds,

როგორღაც მოვახერხე, რომ ბურთი ღრუბლების გასწვრივ ჩავიყვანე და

and about 50 feet, before I hit the sea, threw myself over.

ზღვის ზედაპირიდან 50 ფუტის სიმაღლეზე, გადავხტი.

And the balloon hit the sea

როდესაც ბურთი ზღვას შეეხო,

and went shooting back up to 10,000 feet without me.

10 000 ფუტის სიმაღლეზე აფრინდა, თუმცა უკვე უჩემოდ.

But it was a wonderful feeling being in that water and --

შესანიშნავი შეგრძნება იყო, როდესაც წყალში ამოვყავი თავი და ...

CA: What did you write to your family?

კრისი: რა მიწერეთ თქვენს ოჯახს?

RB: Just what you would do in a situation like that:

რიჩარდი: მხოლოდ ის რასაც ასეც სიტუაციაში წერენ,

just I love you very much. And

რომ ძალიან მიყვარს ისინი და ...

I'd already written them a letter before going on this trip, which --

თანაც, სანამ ამ მოგზაურობაში წავიდოდი, წინასაწარ დავწერე წერილი

just in case anything had happened.

იმ შემთხვევისათვის, თუკი რამე მოხდებოდა.

But fortunately, they never had to use it.

საბედნიეროდ, მისი გამოყენება არ დასჭირდათ.

CA: Your companies have had incredible PR value out of these heroics.

კრისი: ეს თავგადასავლები მნიშვნელოვნად ა– PR–ებენ თქვენ კომპანიებს.

The years -- and until I stopped looking at the polls,

წლების მანძილზე – სანამ გამოკითხვეზე დაკვირვებას შევწყვეტდი,

you were sort of regarded as this great hero in the U.K. and elsewhere.

თქვენ, არა მარტო დიდ ბრიტანეთში, ნამდვილ გმირად მიიჩნეოდით.

And cynics might say, you know, this is just a smart business guy

ცინიკოსები ამბებონ, რომ თქვენ ჭკვიანი ბიზნესმენი ხართ და

doing what it takes to execute his particular style of marketing.

ეს ყველაფერი მხოლოდ მარკეტინგია.

How much was the PR value part of this?

რამდენად შეესაბამება ეს სიმართლეს?

RB: Well, of course, the PR experts said that as an airline owner,

რიჩარდი: რა თქმა უნდა, PR ექსპერტები ამბობენ, რომ ავიაკომპანიის მფლობელი

the last thing you should be doing is heading off in balloons and boats,

არ უნდა მიემართებოდეს მოგზაურობაში საჰაერო ბურთებითა და გემებით

and crashing into the seas.

და არ უნდა ენარცხებოდეს ზღვაში.

(Laughter)

(სიცილი)

CA: They have a point, Richard.

კრისი: არის აქ სიმართლის მარცვალი, რიჩარდ.

RB: In fact, I think our airline took a full page ad at the time saying,

რიჩარდი: სინამდვილეში, ჩვენმა ავიაკომპანიამ მთლიან გვერდზე შეუკვეთა რეკლამა,

you know, come on, Richard,

რომელზეც ეწერა, კარგი რა რიჩარდ,

there are better ways of crossing the Atlantic.

ატლანტიკის გადაკვეთის უკეთესი გზებიც არსებობს.

(Laughter)

(სიცილი)

CA: To do all this,

იმისათვის, რომ ეს ყველაფერი გააკეთო,

you must have been a genius from the get-go, right?

ალბათ, გენიოსი უნდა იყო, არა?

RB: Well, I won't contradict that.

რიჩარდი: არ შეგეწინააღმდეგებით.

(Laughter)

(სიცილი)

CA: OK, this isn't exactly hardball. OK.

ნუ მოგერიდებათ, ეს Hardball –ი (პოლიტიკური შოუ) არ არის.

Didn't -- weren't you just terrible at school?

კრისი: როგორც ვიცი ... სკოლაში ცუდად სწავლობდით?

RB: I was dyslexic. I had no understanding of schoolwork whatsoever.

რიჩარდი: დისლექსია მჭირდა, მეცადინეობის უნარი არ მქონდა.

I certainly would have failed IQ tests.

IQ ტესტსაც ნამდვილად ჩავაფლავებდი.

And it was one of the reasons I left school when I was 15 years old.

ეს ერთ–ერთი იმ მიზეზთაგანი იყო, რატომაც მივატოვე სკოლა 15 წლის ასაკში.

And if I -- if I'm not interested in something, I don't grasp it.

და თუ ... თუკი, რაიმე არ მაინტერესებს, ვერ ვიგებ.

As somebody who's dyslexic,

იმის გამო რომ დისლექსია მჭირს,

you also have some quite bizarre situations.

ხშირად უხერხულ სიტუაციებშიც ვვარდები.

I mean, for instance, I've had to -- you know,

მაგალითად, მე უნდა ... იცით,

I've been running the largest group of private companies in Europe,

მე კერძო კომპანიების უმსხვილეს ჯგუფს ვმართავ ევროპაში,

but haven't been able to know the difference between net and gross.

მაგრამ ხშირად განსხვავებას ვერ ვხედავ წმინდა მოგებასა და მთლიან მოგებას შორის.

And so the board meetings have been fascinating.

დირექტორატის სხდომებიც ძალიან მომხიბვლელი იყო ხოლმე.

(Laughter)

(სიცილი)

And so, it's like, good news or bad news?

მხოლოდ ვეკითხებოდი, კარგი ამბებია თუ ცუდი?

And generally, the people would say, oh, well that's bad news.

და როგორც წესი, მეუბნებოდნენ რომ – ცუდი.

CA: But just to clarify, the 25 billion dollars is gross, right? That's gross?

კრისი: მაგრამ ეს 25 მილიარდი მთლიანი მოგებაა ხომ?

(Laughter)

(სიცილი)

RB: Well, I hope it's net actually, having --

რიჩარდი: ვიმედოვნებდი, რომ წმინდაა, რადგან ...

(Laughter) --

(სიცილი)

I've got it right.

ჰო, ასეა.

CA: No, trust me, it's gross.

კრისი: არა, მენდეთ, რომ მთლიანია.

(Laughter)

(სიცილი)

RB: So, when I turned 50, somebody took me outside the boardroom and said,

რიჩარდი: როდესაც 50 წლის გავხდი, თანამშრომელმა გამიყვანა სხდომათა დარბაზიდან და მითხრა,

"Look Richard, here's a -- let me draw on a diagram.

"შეხედე რიჩარდ, ეს ... მოდი დიაგრამას დაგიხატავ ...

Here's a net in the sea,

ეს არის ბადე ზღვაში,

and the fish have been pulled from the sea into this net.

თევზი ზღვიდან ბადეში გადმოყარეს.

And that's the profits you've got left over in this little net,

ის რაც ამ პატარა ბადეში დარჩა შენი მოგებაა,

everything else is eaten."

ყველაფერი დანარჩენი შეიჭამა."

And I finally worked it all out.

და როგორც იქნა, მივხვდი.

(Laughter)

(სიცილი)

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

CA: But, I mean, at school -- so as well as being,

კრისი: ვიცი, რომ მართალია სკოლაში

you know, doing pretty miserably academically,

ძალიან ცუდად სწავლობდით,

but you were also the captain of the cricket and football teams.

სამაგიეროდ კრიკეტისა და ფეხბურთის გუნდების კაპიტანი იყავით,

So you were kind of a -- you were a natural leader,

გამოდის რომ თქვენ ... ბუნებით ხართ ლიდერი,

but just a bit of a ... Were you a rebel then, or how would you ...

მაგრამ ცოტათი ... მეამბოხე იყავით, თუ როგორ დაახასიათებდით...

RB: Yeah, I think I was a bit of a maverick and -- but I ... And I was,

რიჩარდი: ჰო, ვფიქრობ, ცოტათი თავისებური ვიყავი, მაგრამ

yeah, I was fortunately good at sport,

გამიმართლა რომ სპორტი მეხერხებოდა

and so at least I had something to excel at, at school.

და რაიმეთი მაინც შემეძლო გამომეჩინა თავი სკოლაში.

CA: And some bizarre things happened just earlier in your life.

კრისი: ვიცი, რომ ადრეულ ასაკში უცნაური თავგადასვლები გქონდათ.

I mean, there's the story about your mother

იმ ისტორიას ვგულისხმობ, როდესაც დედათქვენმა

allegedly dumping you in a field, aged four, and saying "OK, walk home."

თითქოს –და ქუჩაში ჩამოგსვათ 4 წლის ასაკში და გითხრათ, "წადი სახლში."

Did this really happen?

ეს მართლა მოხდა?

RB: She was, you know,

რიჩარდი: ის, იცით,

she felt that we needed to stand on our own two feet from an early age.

ის თვლიდა, რომ ადრეული ასაკიდანვე უნდა ვყოფილიყავით დამოუკიდებლები.

So she did things to us, which now she'd be arrested for,

ამიტომ, ისეთ რაღაცეებს გვიკეთებდა, რის გამოც დღეს დააპატიმრებდნენ.

such as pushing us out of the car,

მაგალითად, ჩამოგვსვამდა მანქანიდან

and telling us to find our own way to Granny's,

და გვეუბნებოდა რომ ბებიასთან წავსულიყავით,

about five miles before we actually got there.

მისი სახლიდან 5 მილის დაშორებით.

And making us go on wonderful, long bike rides.

გვაიძულებდა უზარმაზარ დისტანციებზე გვევლო ველოსიპედით.

And we were never allowed to watch television and the like.

ასევე, არ გვქონდა ტელევიზორის ყურების უფლება და ასე შემდეგ.

CA: But is there a risk here?

კრისი: როგორ ფიქრობთ, რისკის ქვეშ ვართ?

I mean, there's a lot of people in the room who are wealthy, and they've got kids,

იმის თქმა მინდა, რომ უამრავი მდიდარი ადამიანია გარშემო, რომელთაც შვილები ყავთ

and we've got this dilemma about how you bring them up.

და ისინი დილემის ქვეშ დგანან თუ როგორ აღზარდონ ისინი.

Do you look at the current generation of kids coming up and think

ხომ არ ფიქრობთ, რომ ბავშვების ახლანდელი თაობა

they're too coddled, they don't know what they've got,

მეტისმეტად განებივრებულია, არ აფასებენ იმას რაც აქვთ.

we're going to raise a generation of privileged ...

ხომ არ ფიქრობთ რომ პრივილიგირებულ თაობას ვზრდით?

RB: No, I think if you're bringing up kids,

რიჩარდი: არა, მე ვფიქრობ რომ ბავშვები აუცილებლად

you just want to smother them with love and praise and enthusiasm.

დიდი სიყვარულით, შექებითა და ენთუაზიაზმით უნდა აღზარდო.

So I don't think you can mollycoddle your kids too much really.

შენს შვილებს მეტისმეტად ვერ გაანერბივრებ.

CA: You didn't turn out too bad, I have to say, I'm ...

კრისი: თუმცა, არც თქვენი აღზრდის მეთოდმა აჩვენა ცუდი შედეგი.

Your headmaster said to you --

თქვენმა დირექტორმა გითხრათ, რომ ...

I mean he found you kind of an enigma at your school --

ვიცი, რომ ერთგვარ ამოცანად გთვლიდა სკოლაში ...

he said, you're either going to be a millionaire or go to prison,

მან გითხრათ, რომ ან მილიონერი გახდები ან ციხეში მოხვდებიო

and I'm not sure which.

და არ ვიცი რომელიო.

Which of those happened first?

აქედან რომელი მოხდა პირველად?

(Laughter)

(სიცილი)

RB: Well, I've done both. I think I went to prison first.

რიჩარდი: მე ორივე მოვახერხე. თუმცა, ჯერ ციხეში აღმოვჩნდი.

I was actually prosecuted under two quite ancient acts in the U.K.

გაერთიანებული სამეფოს ორი ძალიან ძველი კანონის დარღვევაში დამადანაშაულეს.

I was prosecuted under the 1889 Venereal Diseases Act

1889 წლის ვენერიულ დაავადებათა შესახებ კანონის

and the 1916 Indecent Advertisements Act.

და 1916 წლის უხამსი რეკლამის შესახებ კანონის.

On the first occasion, for mentioning the word venereal disease in public, which --

პირველ შემთხვევაში, ფრაზა "ვენერიული დაავადების" საჯაროდ ხსენებისათვის ...

we had a center where we would help young people who had problems.

ჩვენ ცენტრი გვქონდა, სადაც ახალგაზრდებს მათი პრობლემების გადაჭრაში ვეხმარებოდით.

And one of the problems young people have is venereal disease.

ამ ახალგაზრდების ერთ–ერთი პრობლემა კი ვენერიული დაავადება იყო.

And there's an ancient law that says

აღმოჩნდა რომ არსებობს კანონი, რომლის მიხედვითაც

you can't actually mention the word venereal disease or print it in public.

"ვენერიული დაავადების" საჯაროდ წარმოთქმის ან დაწერის უფლება არ გაქვს.

So the police knocked on the door, and told us they were going to arrest us

ასე რომ, პოლიციამ მოგვიკაკუნა კარზე და გვითხრა, რომ დაგვაპატიმრებდა

if we carried on mentioning the word venereal disease.

თუკი "ვენერიული დაავადების" ხსენებას კვლავაც განვაგრძობდით.

We changed it to social diseases

ჩვენ ის "სოციალური დაავადებით" ჩავანაცვლეთ

and people came along with acne and spots,

და აკნეს პრობლემების მქონე ახალგაზრდებმა დაიწყეს მოსვლა,

but nobody came with VD any more.

ვენერიული დაავადების მქონეები კი აღარ მოდიოდნენ.

So, we put it back to VD and promptly got arrested.

ამიტომ ტერმინი უკან დავაბრუნეთ და ციხეშიც აღმოვჩნდით.

And then subsequently, "Never Mind the Bollocks, Here's the Sex Pistols,"

შემდეგ იყო, "დაივიწყეთ კვერცხები (Bollocks), აქ Sex Pistols–ია".

the word bollocks, the police decided was a rude word and so we were arrested

პოლიციამ ჩათვალა, რომ სიტყვა "Bollocks" უხამსია და დაგვაპატიმრა,

for using the word bollocks on the Sex Pistols' album.

მისი Sex Pistols'–ის ალბომში გამოყენებისათვის.

And John Mortimer, the playwright, defended us.

ჩვენ დრამატურგი, ჯონ მორტიმერი გვიცავდა.

And he asked if I could find a linguistics expert

მან გვთხოვა, რომ ლინგვისტი მოგვეძებნა,

to come up with a different definition of the word bollocks.

რათა ის სიტყვა "Bollocks"–ის სხვა განმარტების მოძებნაში დაგვხმარებოდა.

And so I rang up Nottingham University,

ამიტომ, ნოტინგემის უნივერსიტეტში დავრეკე

and I asked to talk to the professor of linguistics.

და ლინგვისტიკის პროფესორთან ვთხოვე დაკავშირება.

And he said, "Look, bollocks is not a -- has nothing to do with balls whatsoever.

მან მითხრა," იცი, bollocks–ში არაფერია უხამსი.

It's actually a nickname given to priests in the eighteenth century."

ეს მეტსახელია, რომელსაც მღვდლებს უწოდებდნენ მე–18 საუკუნეში"

(Laughter)

(სიცილი)

And he went, "Furthermore, I'm a priest myself."

კიდევ მითხრა, "მე თვითონაც მღვდელი ვარ."

And so I said, "Would you mind coming to the court?"

მე ვუთხარი, ხომ ვერ წამობრძანდებოდით სასამართლოში, მეთქი.

And he said he'd be delighted. And I said --

მანაც მიპასუხა, რომ სიამოვნებით. კიდევ ვკითხე,

and he said, "Would you like me to wear my dog collar?"

"ხომ არ გინდათ რომ მღვდლის საყელო გავიკეთო?"

And I said, "Yes, definitely. Please."

მან მითხრა, "დიახ, ეს შესანიშნავი იქნებოდაო"

(Laughter)

(სიცილი)

CA: That's great.

კრისი: მშვენიერია.

RB: So our key witness argued that it was actually

რიჩარდი: ასე რომ ჩვენი მთავარი მოწმე ამტკიცებდა, რომ

"Never Mind the Priest, Here's the Sex Pistols."

"დაივიწყეთ მღვდლები, აქ Sex Pistols–ია. "

(Laughter)

(სიცილი)

And the judge found us -- reluctantly found us not guilty, so ...

მოსამართლემ, მართალია უხალისოდ, მაგრამ აღიარა ჩვენი უდანაშაულობა.

(Laughter)

(სიცილი)

CA: That is outrageous.

კრისი: ნამდვილი სიგიჟეა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)

So seriously, is there a dark side?

მაინტერესებს თუ არის აქ ბნელი მხარე?

A lot of people would say there's no way

ბევრი ამტკიცებს, რომ შეუძლებელია

that someone could put together this incredible collection of businesses

ვინმეს ჰქონდეს ბიზნესების ასეთი კოლექცია

without knifing a few people in the back,

სხვების ღალატის,

you know, doing some ugly things.

ცუდი საქმეების ჩადენის გარეშე.

You've been accused of being ruthless.

ულმობლობაშიც გადანაშაულებდნენ.

There was a nasty biography written about you by someone.

ვიღაცამ თქვენს შესახებ ბინძური ბიოგრაფიაც კი დაწერა.

Is any of it true? Is there an element of truth in it?

ეს სიმართლეა? არის მასში სიმართლის მარცვალი?

RB: I don't actually think that the stereotype

რიჩარდი: არა მგონია სტერეოტიპი ბიზნესმენისა,

of a businessperson treading all over people to get to the top,

რომელმაც მწვერვალზე მისასვლელად სხვის თავებზე უნდა გადაიაროს

generally speaking, works.

მუშაობდეს.

I think if you treat people well,

მე ვფიქრობ, რომ თუკი ადამიანებს კარგად მოექცევი,

people will come back and come back for more.

ისინი კიდევ და კიდევ დაბრუნდებიან.

And I think all you have in life is your reputation

და კიდევ ვფიქრობ, რომ ერთადერთი რაც გაგაჩნია ეს შენი რეპუტაციაა

and it's a very small world.

და ეს მსოფლიო ძალიან პატარაა.

And I actually think that the best way

ამიტომ, იმისათვის რომ

of becoming a successful business leader is dealing with people fairly and well,

წარმატებული ბიზნეს–ლიდერი გახდე ადამიანებს სამართლიანად და კარგად უნდა მოექცე.

and I like to think that's how we run Virgin.

ჩვენ სწორედ ასე ვმართავთ Virgin–ს.

CA: And what about the people who love you and who see you spending --

კრისი: იმ ადამიანებზე რას იტყვით, რომელთაც უყვარხართ და ხედავენ ...

you keep getting caught up in these new projects,

რომ ამდენ დროს უთმობთ ახალ პროექტებს,

but it almost feels like you're addicted to launching new stuff.

თითქოს მიჯაჭული იყოთ ახალი ბიზნესების დაწყებაზე.

You get excited by an idea and, kapow!

მთელი ყურადღება მორიგი იდეისაკენ გადაგაქვთ!

I mean, do you think about life balance?

ცხოვრების ბალანსზე თუ ზრუნავთ?

How do your family feel about

რას ფიქრობს თქვენი ოჯახი, როდესაც

each time you step into something big and new?

რაიმე ახალს და დიდს იწყებთ?

RB: I also believe that being a father's incredibly important,

რიჩარდი: მე ასევე ვთვლი, რომ მამობა მნიშვნელოვანი ფუნქციაა,

so from the time the kids were very young,

ამიტომ იმ დროიდანვე როდესაც ბავშვები ძალიან პატარები იყვენენ,

you know, when they go on holiday, I go on holiday with them.

როდესაც დასასვენებლად მიდიოდნენ, მეც თან მივყვებოდი.

And so we spend a very good sort of three months away together.

ჩვენ იმ სამ თვეს ძალიან კარგად ვატარებდით ერთად.

Yes, I'll, you know, be in touch. We're very lucky,

თუმცა, არც მუშაობას ვწყვეტდი. გაგვიმართლა,

we have this tiny little island in the Caribbean and we can --

რადგან პატარა კუნძული გვაქვს კარიბებზე და

so I can take them there and we can bring friends,

შეგვიძლია თან მეგობრებიც წავიყვანოთ,

and we can play together,

ვითამაშოთ ერთად,

but I can also keep in touch with what's going on.

და ამავდროულად საქმის კურსში ვიყო, თუ რა ხდება სამსახურში.

CA: You started talking in recent years

კრისი: უკანასკნელ წლებში ბევრს საუბრობთ

about this term capitalist philanthropy.

ტერმინზე – კაპიტალისტური ფილანტროპია.

What is that?

რა არის ეს?

RB: Capitalism has been proven to be a system that works.

რიჩარდი: კაპიტალიზმმა დაამტკიცა რომ ის მუშაობს.

You know, the alternative, communism, has not worked.

კომუნიზმმა კი, საპირისპიროდ, ვერ იმუშავა.

But the problem with capitalism is

თუმცა, კაპიტალიზმის პრობლემა ისაა, რომ

extreme wealth ends up in the hands of a few people,

მთელი სიმდიდრე ძალიან ცოტა ადამიანის ხელში ხვდება

and therefore extreme responsibility, I think, goes with that wealth.

და ვფიქრობ, ამ სიმდიდრეს უზამაზარი პასუხიმგებლობაც მოყვება.

And I think it's important that the individuals,

ამიტომ მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანები

who are in that fortunate position, do not end up competing

რომლებსაც ასე გაუმართლათ, კი არ ეჯიბრებოდნენ ერთმანეთს

for bigger and bigger boats, and bigger and bigger cars,

ვის უფრო მეტი გემი ან ავტომობილი ჰყავს,

but, you know, use that money to either create new jobs

არამედ გამოიყენონ ფული ან ახალი სამუშაო ადგილების შესაქმნელად

or to tackle issues around the world.

ან გლობალური პრობლემების მოსაგვარებლად.

CA: And what are the issues that you worry about most, care most about,

კრისი: რომელია ის პრობლემები, რომლებიც თქვენ ყველაზე მეტად განაღვლებთ

want to turn your resources toward?

და რომლებისკენაც თქვენ რესურსებს წარმართავთ?

RB: Well, there's -- I mean there's a lot of issues.

რიჩარდი: სიმართლე გითხრათ.... უამრავი პრობლემაა.

I mean global warming certainly is a massive threat to mankind

გლობალური დათბობა, დანამდვილებით, უზარმაზარი საფრთხეა კაცობრიობისათვის,

and we are putting a lot of time and energy into,

ამიტომ ჩვენ ძალიან ბევრს დროსა და ენერგიას ვხარჯავთ

A, trying to come up with alternative fuels

ალტერნატიული საწვავის შექმნაში

and, B, you know, we just launched this prize, which is really a prize

და ჩვენ ახლახანს დავაწესეთ მნიშვნელოვანი ჯილდო

in case we don't get an answer on alternative fuels,

იმ შემთხვევისათვის, თუ ჩვენ ვერ შევძლებთ ალტერნატიულ საწვავთან გამკლავებას,

in case we don't actually manage to get the carbon emissions

სწრაფად ვერ შევამცირებთ ნახშირბადის ემისიას

cut down quickly, and in case we go through the tipping point.

და მივუახლოვდებით გარდატეხის წერტილს,

We need to try to encourage people to come up with a way

სურვილი უნდა გავუჩინოთ ადამიანებს, რომ მოძებნონ გზა

of extracting carbon out of the Earth's atmosphere.

ნახშირბადის ატმოსფეროდან მოსაშორებლად.

And we just -- you know, there weren't really people

იცით, აქამდე ადამიანები ამ საკითხზე სერიოზულად

working on that before, so we wanted people to try to --

არ მუშაობდნენ და ამიტომ გვინდა, რომ

all the best brains in the world to start thinking about that,

მსოფლიოს საუკეთესო ტვინებმა ამაზე იფიქრონ

and also to try to extract the methane

და კიდევ ატმოსფეროდან მეთანის

out of the Earth's atmosphere as well.

მოშორების შესახებაც.

And actually, we've had about 15,000 people fill in the forms

უკვე 15 ათასმა ადამიანმა შეავსო განაცხადი

saying they want to give it a go.

ამ პროექტში მონაწილეობის მისაღებად.

And so we only need one, so we're hopeful.

ჩვენ კი მხოლოდ ერთი გვჭირდება, ამიტომ იმედს არ ვკარგავთ.

CA: And you're also working in Africa on a couple of projects?

კრისი: ვიცი, რომ აფრიკაშიც მუშაობთ რამოდენიმე პროექტზე.

RB: Yes, I mean, we've got -- we're setting up something called

რიჩარდი: დიახ, ჩვენ შევქმენით ორგანიზაცია, რომელსაც

the war room, which is maybe the wrong word.

ომის ოთახი ვუწოდეთ, თუმცა ეს ალბათ ცუდი სიტყვაა...

We're trying to -- maybe we'll change it -- but anyway, it's a war room

შეიძლება შევცვალოთ კიდეც ის... მოკლედ, ომის ოთახი

to try to coordinate all the attack that's going on in Africa,

ცდილობს მოახდინოს აფრიკაში არსებული პრობლემების კოორდინირება,

all the different social problems in Africa,

სხვადასხვა სოციალური პრობლემების

and try to look at best practices.

გადაჭრის საუკეთესო გზების ძიება.

So, for instance,

მაგალითად,

there's a doctor in Africa that's found that

აფრიკაში არსებობს ექიმი, რომელმაც აღმოაჩინა, რომ

if you give a mother antiretroviral drugs at 24 weeks, when she's pregnant,

თუკი დედას ანტირეტროვირუსულ წამლებს დაალევინებ, როდესაც ის 24 თვის ფეხმძიმეა,

that the baby will not have HIV when it's born.

მის ახალშობილ ჩვილს შიდსი არ ექნება.

And so disseminating that information to

ამიტომ ამ იმფორმაციის გავრცელება

around the rest of Africa is important.

მთელს აფრიკაში, ძალიან მნიშვნელოვანია.

CA: The war room sounds, it sounds powerful and dramatic.

კრისი: ომის ოთახი ძალიან ხმამაღლა და ამაღელვებლად ჯღერს.

And is there a risk that the kind of the business heroes of the West

არის თუ არა რისკი იმისა, რომ დასავლეთის ბიზნეს–გმირები

get so excited about -- I mean, they're used to having an idea,

შეიძლება მეტისმეტად გაერთონ ... ანუ, ისინი შეჩვეულნი არიან წარმატებას,

getting stuff done, and they believe profoundly

ყველაფრის მოგვარებას და ღრმად სწამთ,

in their ability to make a difference in the world.

რომ აქვთ უნარი მოახდინონ ცვლილება მსოფლიოში.

Is there a risk that we go to places like Africa and say,

არსებობს თუ არა რისკი იმისა, რომ ჩვენ წავალთ აფრიკაში და ვიტყვით

we've got to fix this problem and we can do it,

ჩვენ უნდა გადავჭრათ პრობლემა აფრიკაში და ჩვენ ეს შეგვიძლია,

I've got all these billions of dollars, you know, da, da, da --

ჩვენ გვაქვს მილიარდობით დოლარები და ასე შემდეგ...

here's the big idea. And kind of take a much more complex situation

აი კარგი იდეაც. ჰოდა, ავიღებთ ისედაც რთულ სიტუაციას

and actually end up making a mess of it. Do you worry about that?

და მას კიდევ უფრო გავართულებთ. ამაზე არ ნერვიულობთ?

RB: Well, first of all, on this particular situation, we're actually --

რიჩარდი: თუკი ამ კონკრეტულ შემთხვევას ავიღებთ, ჩვენ ...

we're working with the government on it.

მთავრობასთან ვთანამშრომლობთ.

I mean, Thabo Mbeki's had his problems with accepting

ტაბო მბეკის პრობლემები აქვს

HIV and AIDS are related, but this is a way, I think,

შიდსთან დაკავშირებული საკითხების აღიარებასთან, მაგრამ

of him tackling this problem and instead of the world criticizing him,

მისი გაკრიტიკების ნაცვლად, ჩვენ მასთან, მის მთავრობასთან

it's a way of working with him, with his government.

თანამშრომლობის გზა გამოვნახეთ.

It's important that if people do go to Africa and do try to help,

მნიშვნელოვანია, რომ ადამიანები აფრიკაში წავიდნენ და დახმარება სცადონ.

they don't just go in there and then leave after a few years.

წასვლა და რამოდენიმე წლის შემდეგ დაბრუნება საკმარისი არ არის,

It's got to be consistent.

პროცესი მუდმივი უნდა იყოს.

But I think business leaders can bring their entrepreneurial know-how

ვფიქრობ, ბიზნეს ლიდერებს შეუძლიათ გამოიყენონ თავიანთი მეწარმეობრივი ნოუ–ჰაუ

and help governments approach things slightly differently.

და მთავრობებს ცოტათი სხვაგვარად გაუწიონ დახმარება.

For instance, we're setting up clinics in Africa

მაგალითად, ჩვენ აფრიკაში ვაშენებთ კლინიკებს, სადაც

where we're going to be giving

დავარიგებთ უფასო

free antiretroviral drugs, free TB treatment

ანტირეტროვირუსულ წამლებს, ვუმკურნალებთ ტუბერკულოზით

and free malaria treatment.

და მალარიით დაავადებულებს.

But we're also trying to make them self-sustaining clinics,

თუმცა, ჩვენ ასევე ვცდილობთ შევქმნათ კომერციული კლინიკებიც,

so that people pay for some other aspects.

რათა ადამიანებმა სხვა დაავადებების მკურნალობისათვისაც შეძლონ ფულის გადახდა.

CA: I mean a lot of cynics say about someone like yourself, or Bill Gates,

კრისი: ძალიან ბევრი ცინიკოსი თქვენსა და ვთქვათ, ბილ გეიტსზე ამბობს, რომ

or whatever, that this is really being -- it's almost driven by

რასაც არ უნდა აკეთებდეთ, ყველაფერი მხოლოდ

some sort of desire again, you know, for the right image,

იმის გამოა, რომ თქვენს შესახებ კარგი წარმოდგენა ჩამოყალიბდეს,

for guilt avoidance and not like a real philanthropic instinct.

რომ მიზეზი დანაშაულის გრძნობის დაძლევაა და არა წმინდა ფილანტროპული ინსტიქტი.

What would you say to them?

რას ეტყოდით მათ?

RB: Well, I think that everybody --

რიჩარდი: ვფიქრობ, ყველანი ...

people do things for a whole variety of different reasons

ადამიანების საქციელს სხვადასხვა მიზეზები განაპირობებენ

and I think that, you know, when I'm on me deathbed,

და მე მინდა, რომ როდესაც სივდილის პირას ვიქნები,

I will want to feel that I've made a difference

მქონდეს შეგრძნება იმისა, რომ მოვახდინე ცვლილება

to other people's lives.

სხვა ადამიანების ცხოვრებაში.

And that may be a selfish thing to think,

შეიძლება ეს ეგოისტურიცაა, მაგრამ

but it's the way I've been brought up.

მე სწორედ ასე აღმზარდეს.

I think if I'm in a position to

თუკი გამაჩნია უნარი

radically change other people's lives for the better,

შევცვალო ადამიანების ცხოვრება უკეთესობისაკენ,

I should do so.

უნდა გავაკეთო ეს.

CA: How old are you?

კრისი: რამდენი წლის ხართ?

RB: I'm 56.

რიჩარდი: 56–ის ვარ.

CA: I mean, the psychologist Erik Erikson says that -- as I understand him

კრისი: ფსიქოლოგი ერიკ ერიკსონი ამბობს, მე მხოლოდ მოყვარული ვარ,

and I'm a total amateur -- but that during 30s, 40s people are driven by

რომ ადამიანებს 30–40 წლის ასაკში ამოძრავებთ

this desire to grow and that's where they get their fulfillment.

ზრდის სურვილი და სწორედ აქ ხედავებ ისინი ბედნიერებას.

50s, 60s, the mode of operation shifts more to the quest for wisdom

50–60 წლის ასაკში კი, ისინი სიბრძნისაკენ მიისწრაფიან

and a search for legacy.

და სახელის დამკვიდრებას ცდილობენ.

I mean, it seems like you're still

ისეთი შეგრძნება მაქვს, თითქოს თქვენ ისევ

a little bit in the growth phases,

ამ ზრდის ფაზაში იყოთ,

you're still doing these incredible new plans.

კვლავაც გამაოგნებელი გეგმები გაქვთ.

How much do you think about legacy,

ფიქრობთ თუ არა სახელზე

and what would you like your legacy to be?

და როგორ გინდათ რომ ადამიანებმა დაგიმახსოვრონ?

RB: I don't think I think too much about legacy.

რიჩარდი: სახელზე ბევრს არ ვფიქრობ

I mean, I like to -- you know, my grandmother lived to 101,

იცით, ბებიაჩემმა 101 წელი იცხოვრა,

so hopefully I've got another 30 or 40 years to go.

ამიტომ ვიმედოვნებ, რომ კიდევ 30–40 წელი მაქვს.

No, I just want to live life to its full.

მე, მხოლოდ, სავსე ცხოვრებით მინდა ვიცხოვრო.

You know, if I can make a difference,

მინდა, რომ ცვლილება მოვახდინო

I hope to be able to make a difference.

და ვიმედოვნებ, რომ მე ამას შევძლებ.

And I think one of the positive things at the moment is

ძალიან კარგია, რომ არსებობენ ისეთი ადამიანები, როგორებიცაა

you've got Sergey and Larry from Google, for instance,

სერგეი და ლარი Google–დან, მაგალითად,

who are good friends.

რომლებიც ჩემი კარგი მეგობრები არიან.

And, thank God, you've got two people

მადლობა ღმერთს, არსებობს ეს ორი ადამიანი,

who genuinely care about the world and with that kind of wealth.

რომლებიც გულწრფელად ღელავენ მსოფლიოზე.

If they had that kind of wealth and they didn't care about the world,

თუკი ისინი ასეთ სიმდიდრეს არ გამოიყენებდნენ მსოფლიოს სასიკეთოდ,

it would be very worrying.

ეს ძალიან შემაშფოთებელი იქნებოდა.

And you know they're going to make a hell of a difference to the world.

იცით, ისინი რადიკალურ ცვლილებას მოახდენენ მსოფლიოში.

And I think it's important

და ძალიან მნიშვნელოვანია, რომ

that people in that kind of position do make a difference.

მსგავს პოზიციაში მყოფმა ადამიანებმა გააკეთონ ეს.

CA: Well, Richard, when I was starting off in business,

კრისი: იცით, რიჩარდ, როდესაც ბიზნესს ვიწყებდი,

I knew nothing about it and I also was sort of --

არაფერი ვიცოდი მის შესახებ და – –

I thought that business people were supposed to just be ruthless

მეგონა, რომ ბიზნესმენი დაუნდობელი უნდა იყოს

and that that was the only way you could have a chance of succeeding.

და რომ ეს ერთადერთი გზაა, რომლითაც წარმატებას შეგიძლია მიაღწიო.

And you actually did inspire me. I looked at you, I thought,

თქვენ კი მე შთამაგონეთ. გიყურებთ და ვფიქრობ,

well, he's made it. Maybe there is a different way.

მან ხომ ეს შეძლო, იქნებ სხვა გზაც არსებობს.

So I would like to thank you for that inspiration,

ამიტომ მინდა მადლობა გადაგიხადოთ ამ შთაგონებისათვის

and for coming to TED today. Thank you.

და TED–ზე მობრძანებისათვის. გმადლობთ.

Thank you so much.

ძალიან დიდი მადლობა.

(Applause)

(აპლოდისმენტები)