Dangerous memes | Dan Dennett

Translator: Meri Poghosyan Reviewer: Kristine Sargsyan

How many Creationists do we have in the room?

Քանի՞ Արարչագործությանը հավատացողներ կան սենյակում:

Probably none. I think we're all Darwinians.

Երևի ոչ մի: Կարծում եմ` բոլորս Դարվինիստներ ենք:

And yet many Darwinians are anxious, a little uneasy --

Եվ սակայն, շատ Դարվինիստներ մի քիչ անհանգիստ, մի քիչ անհարմար են զգում,

would like to see some limits on just how far the Darwinism goes.

ցանկանում են տեսնել սահմանները, թե որքան հեռու է Դարվինիզմը գնում:

It's all right.

Դա նորմալ է:

You know spiderwebs? Sure, they are products of evolution.

Գիտե՞ք սարդոստայնները: Իկարկե, դրանք էվոլուցիայի արդյունք են:

The World Wide Web? Not so sure.

Համաշխարհային ցանցը: Այնքան էլ վստահ չեմ:

Beaver dams, yes. Hoover Dam, no.

Փորսուղների ամբարտակը` այո: Հուվեր ամբարտակը` ոչ:

What do they think it is that prevents the products of human ingenuity

Կարծում եք ի՞նչն է խանգարում, որ մարդկային հնարամտության արդյունքները

from being themselves, fruits of the tree of life,

իրենք էլ լինեն կյանքի ծառի պտուղներ

and hence, in some sense, obeying evolutionary rules?

և այդպիսով ինչ-որ իմաստով ենթարկվեն էվոլուցիայի կանոններին:

And yet people are interestingly resistant

Եվ սակայն հետաքրքիր է,որ մարդիկ դիմադրում են

to the idea of applying evolutionary thinking to thinking -- to our thinking.

մեր մտածողության վերաբերյալ էվոլուցիոն մտածողություն կիրառելու մտքին:

And so I'm going to talk a little bit about that,

Ես մի քիչ կխոսամ այդ մասին`

keeping in mind that we have a lot on the program here.

հաշվի առնելով, որ ծրագրում այստեղ շատ բան ունենք:

So you're out in the woods, or you're out in the pasture,

Այսպիսով, դուք անտառում եք կամ արոտավայրում,

and you see this ant crawling up this blade of grass.

և տեսնում եք, թե ինչպես է մրջյունը խոտի շեղբով մագլցում:

It climbs up to the top, and it falls,

Հասնում է մինչև ծայրն ու ընկնում,

and it climbs, and it falls, and it climbs --

նորից է մագլցում, ընկնում, մագլցում`

trying to stay at the very top of the blade of grass.

փորձելով մնալ խոտի շեղբի ծայրին:

What is this ant doing? What is this in aid of?

Ի՞նչ է անում մրջյունը: Ինչի՞ն է սա օգտակար:

What goals is this ant trying to achieve by climbing this blade of grass?

Ի՞նչ նպատակների է այս մրջյունը փորձում հասնել` խոտի շեղբով մագլցելով:

What's in it for the ant?

Մրջյունին դրանից ի՞նչ օգուտ:

And the answer is: nothing. There's nothing in it for the ant.

Պատասխանն է` ոչ մի: Մրջյունին դրանից ոչ մի օգուտ էլ չկա:

Well then, why is it doing this?

Ուրեմն ինչու՞ է նա այդ անում:

Is it just a fluke?

Արդյոք դա պատահականությու՞ն է:

Yeah, it's just a fluke. It's a lancet fluke.

Այո, դա պարզապես երկշրթնուկ է: Նշտարաձև երկշրթնուկ:

It's a little brain worm.

Դա մի փոքրիկ ուղեղի որդ է:

It's a parasitic brain worm that has to get into the stomach of a sheep or a cow

Դա մակաբույծ ուղեղի որդ է, որը պետք է ոչխարի կամ կովի ստամոքսի մեջ մտնի,

in order to continue its life cycle.

որպեսզի շարունակի իր կյանքի ցիկլը:

Salmon swim upstream to get to their spawning grounds,

Սաղմոսաձուկը լողում է հոսանքն ի վեր, դեպի իր ձվադրման տարածքները,

and lancet flukes commandeer a passing ant,

իսկ նշտարաձև երկշրթնուկը զավթում է անցնող մրջյունին,

crawl into its brain, and drive it up a blade of grass like an all-terrain vehicle.

սողում է նրա ուղեղի մեջ ու նրան քշում խոտի շեղբն ի վեր` ինչպես մի ամենագնաց մեքենայի:

So there's nothing in it for the ant.

Այնպես որ մրջյունն այստեղ ոչ մի օգուտ չունի:

The ant's brain has been hijacked by a parasite that infects the brain,

Մրջյունի ուղեղն առևանգել է մակաբույծը, որը վարակում է ուղեղը`

inducing suicidal behavior.

առաջացնելով ինքնասպան վարք:

Pretty scary.

Բավականին սարսափելի է:

Well, does anything like that happen with human beings?

Արդյո՞ք նման բան պատահում է մարդկանց հետ:

This is all on behalf of a cause other than one's own genetic fitness, of course.

Իհարկե, այս ամենը հանուն մի գործի, որ կապ չունի սեփական գենետիկ մրցունակության հետ:

Well, it may already have occurred to you

Երևի արդեն գիտեք,

that Islam means "surrender," or "submission of self-interest to the will of Allah."

որ "Իսլամ" նշանակում է "հանձնվել", կամ "սեփական շահի հնազանդություն Ալլահի կամքին":

Well, it's ideas -- not worms -- that hijack our brains.

Դե, մեր ուղեղներն առևանգում են ոչ թե որդերը, այլ մտքերը:

Now, am I saying that a sizable minority of the world's population

Արդյո՞ք ես ասում եմ, որ աշխարհի բնակչության մի նշանակալի փոքրամասնության

has had their brain hijacked by parasitic ideas?

ուղեղները առևանգել են մակաբույծ մտքերը:

No, it's worse than that.

Ոչ, ավելի վատ է, քան դա:

Most people have.

Մարդկանց մեծամասնության ուղեղներն են առևանգել մակաբույծ մտքերը:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

There are a lot of ideas to die for.

Կան շատ մտքեր, որոնց համար կարելի է մեռնել:

Freedom, if you're from New Hampshire.

Ազատության համար, եթե դու Նյու Համփշիրից ես:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

Justice. Truth. Communism.

Արդարության: Ճշմարտության: Կոմունիզմի:

Many people have laid down their lives for communism,

Շատ մարդիկ են իրենց կյանքը կորցրել կոմունիզմի համար,

and many have laid down their lives for capitalism.

ու շատերն են իրենց կյանքը կորցրել կապիտալիզմի համար:

And many for Catholicism. And many for Islam.

Շատերը կաթոլիկության, շատերն էլ` իսլամի համար:

These are just a few of the ideas that are to die for.

Սրանք միայն մի քանիսն են այն մտքերից, որոնց համար մեռնում են:

They're infectious.

Դրանք վարակիչ են:

Yesterday, Amory Lovins spoke about "infectious repititis."

Երեկ Էմորի Լովինսը խսում էր "վարակիչ կրկնողության" մասին:

It was a term of abuse, in effect.

Դա, ըստ էության, վիրավորական տերմին էր:

This is unthinking engineering.

Սա չմտածող ինժեներություն է:

Well, most of the cultural spread that goes on

Դե, տեղի ունեցող մշակութային տարածումը

is not brilliant, new, out-of-the-box thinking.

փայլուն, նոր, քառակուսուց դուրս մտածողություն չէ:

It's "infectious repetitis,"

Այն վարակիչ կրկնություն է:

and we might as well try to have a theory of what's going on when that happens

Եվ ինչու՞ չփորձենք ունենալ տեսություն, թե ինչ է տեղի ունենում, երբ դա պատահում է,

so that we can understand the conditions of infection.

որպեսզի մենք կարողանանք հասկանալ վարակման պայմանները:

Hosts work hard to spread these ideas to others.

Մտքերի տերերը շատ են աշխատում տարածել այս մտքերն ուրիշներին:

I myself am a philosopher, and one of our occupational hazards

Ես ինքս փիլիսոփա եմ, և մեր մասնագիտական վտանգներից մեկն այն է,

is that people ask us what the meaning of life is.

որ մարդիկ մեզ հարցնում են, թե որն է կյանքի իմաստը:

And you have to have a bumper sticker,

Եվ պետք է ունենաս ազդագիր,

you know. You have to have a statement.

այսինքն պետք է ունենաս հայտարարություն:

So, this is mine.

Իմն այս է:

The secret of happiness is: Find something more important than you are

Երջանկության գաղտնիքն է` գտիր ինչ-որ բան, որ ավելի կարևոր է, քան դու,

and dedicate your life to it.

և կյանքդ նվիրիր դրան:

Most of us -- now that the "Me Decade" is well in the past --

Մեզանից շատերը այժմ, երբ "Ես-ի, ինդիվիդուալիզմի տասնամյակը" վաղուց անցյալում է,

now we actually do this.

այժմ իրոք անում ենք դա:

One set of ideas or another

Մտքերի այս կամ այն խումբը

have simply replaced our biological imperatives in our own lives.

պարզապես փոխարինել են մեր սեփական կյանքի կենսաբանական հրամայականներին:

This is what our summum bonum is.

Դա է մեր բարձրագույն բարիքը:

It's not maximizing the number of grandchildren we have.

Այլ ոչ թե առավելագույնի հասցնել մեր թոռների թիվը:

Now, this is a profound biological effect.

Սա խորը կենսաբանական ազդեցություն է:

It's the subordination of genetic interest to other interests.

Դա գենետիկ շահի ստորադասությունն է այլ շահերին:

And no other species does anything at all like it.

Եվ ոչ մի այլ տեսակ դրա նման որևէ բան չի անում:

Well, how are we going to think about this?

Ուրեմն ինչպե՞ս մտածենք այդ մասին:

It is, on the one hand, a biological effect, and a very large one.

Մի կողմից, դա շատ մեծ կենսաբանական ազդեցություն է:

Unmistakable.

Անսխալորեն:

Now, what theories do we want to use to look at this?

Ի՞նչ տեսություններ ենք մենք ուզում օգտագործել սա դիտարկելու համար:

Well, many theories. But how could something tie them together?

Դե. շատ տեսություններ: Բայց ինչպե՞ս կարող է որևէ բան դրանք կապակցել:

The idea of replicating ideas;

Մտքերը վերարտադրելու միտքը,

ideas that replicate by passing from brain to brain.

մտքեր, որոնք վերարտադրվում են` անցնելով ուղեղից ուղեղ:

Richard Dawkins, whom you'll be hearing later in the day, invented the term "memes,"

Ռիչարդ Դոուկինսը, ում դուք այսօր ավելու ուշ կլսեք, հորինել է "մեմ" տերմինը

and put forward the first really clear and vivid version of this idea

և առաջադրել է այս մտքի առաջին իրոք պարզ ու վառ տարբերակը

in his book "The Selfish Gene."

իր "Եսասեր գենը" գրքում:

Now here am I talking about his idea.

Այժմ ես այստեղ խոսում եմ նրա մտքի մասին:

Well, you see, it's not his. Yes -- he started it.

Դե, հիմա, տեսնու՞մ եք, դա նրանը չէ: Այո, նա է սկսել այն:

But it's everybody's idea now.

Բայց հիմա դա բոլորի միտքն է:

And he's not responsible for what I say about memes.

Եվ նա պատասխանատու չէ մեմերի մասին իմ ասածների համար:

I'm responsible for what I say about memes.

Ես եմ պատասխանատու մեմերի մասին իմ ասածների համար:

Actually, I think we're all responsible

Իրականում, կարծում եմ` մենք բոլորս պատասխանատու ենք

for not just the intended effects of our ideas,

ոչ միայն մեր մտքերի նախատեսված ազդեցության,

but for their likely misuses.

այլ նաև դրանց հավանական թյուր օգտագործման համար:

So it is important, I think, to Richard, and to me,

Այսպիսով, կարծում եմ կարևոր է Ռիչարդի և ինձ համար,

that these ideas not be abused and misused.

որ այս մտքերը չշահագործվեն ու թյուր չօգտագործվեն:

They're very easy to misuse. That's why they're dangerous.

Դրանց շատ հեշտ է թյուր օգտագործել: Ահա թե ինչու են դրանք վտանգավոր:

And it's just about a full-time job

Եվ լիօրյա աշխատանք է պահանջվում`

trying to prevent people who are scared of these ideas

փորձելու կանխել, որ այս մտքերից վախեցած մարդիկ

from caricaturing them and then running off to one dire purpose or another.

դրանց չաղճատեն ու մի սոսկալի նպատակից մյուսը չտանեն:

So we have to keep plugging away,

Այնպես որ մենք պետք է համառորեն աշխատենք`

trying to correct the misapprehensions

փորձելով ուղղել թյուրընկալումները,

so that only the benign and useful variants of our ideas continue to spread.

որպեսզի մեր մտքերի միայն բարի ու օգտակար տարբերակները շարունակեն տարածվել:

But it is a problem.

Բայց սա դժվար է:

We don't have much time, and I'm going to go over just a little bit of this and cut out,

Մենք շատ ժամանակ չունենք, և ես մի քիչ առաջ կանցնեմ և կկրճատեմ որոշ բաներ,

because there's a lot of other things that are going to be said.

որովհետև ասելու շատ բան կա:

So let me just point out: memes are like viruses.

Այսպիսով, թույլ տվեք նշեմ. մեմերը վիրուսների նման են:

That's what Richard said, back in '93.

Հենց դա ասաց Ռիչարդը, դեռ 93-ին:

And you might think, "Well, how can that be?

Եվ դուք կարող է մտածեք. "Դե, ինչպե՞ ս կարող է այդպիսի բան լինել":

I mean, a virus is -- you know, it's stuff! What's a meme made of?"

Ի նկատի ունեմ, վիրուսը նյութական է: Իսկ ինչի՞ ց է կազմված մեմը:

Yesterday, Negroponte was talking about viral telecommunications

Երեկ, Նեգրոպոնտեն խոսում էր վիրուսային հեռահաղորդակցումների մասին,

but -- what's a virus?

բայց ի՞նչ է վիրուսը:

A virus is a string of nucleic acid with attitude.

Վիրուսը նուկլեաթթվի շարան է, որն ունի դիրքորոշում:

(Laughter)

(Ծիծաղ)

That is, there is something about it

Այսինքն, ինչ-որ բան կա դրա մեջ,

that tends to make it replicate better than the competition does.

որը մղում է նրան վերարտադրել ավելի լավ, քան մրցակիցները:

And that's what a meme is. It's an information packet with attitude.

Ահա թե ինչ է մեմը` տեղեկատվույան փաթեթ, որն ունի դիրքորոշում:

What's a meme made of? What are bits made of, Mom?

Ի՞նչից է կազմված մեմը: Մամ, բիթերն ինչի՞ ց են կազմված:

Not silicon.

Ոչ սիլիկոնից:

They're made of information, and can be carried in any physical medium.

Դրանք կազմված են տեղեկատվությունից և կարող են կրվել ֆիզիկական միջոցներում:

What's a word made of?

Ինչի՞ց է բառը կազմված:

Sometimes when people say, "Do memes exist?"

Երբեմն, երբ մարդիկ հարցնում են, թե արդյոք մեմերը գոյություն ունեն,

I say, "Well, do words exist? Are they in your ontology?"

ես ասում եմ. "Արդյո՞ ք բառերը գոյություն ունեն: Արդյո՞ ք նրանք կան ձեր գոյաբանության մեջ":

If they are, words are memes that can be pronounced.

Եթե այո, ապա բառերը մեմեր են, որոնց կարելի է արտաբերել:

Then there's all the other memes that can't be pronounced.

Հետո կան բոլոր մյուս մեմերը, որոնք չեն կարող արտաբերվել:

There are different species of memes.

Կան մեմերի տարբեր տեսակներ:

Remember the Shakers? Gift to be simple?

Հիշու՞մ եք Շեյքրներին /կրոնական խումբ/: Պարզ լինելու ձի՞րքը:

Simple, beautiful furniture?

Պարզ, գեղեցիկ կահու՞ յք:

And, of course, they're basically extinct now.

Եվ իհարկե, նրանք ըստ էության անհետացել են հիմա:

And one of the reasons is that among the creed of Shaker-dom

Եվ պատճառներից մեկն այն է, որ Շեյքրների հավատամքն է

is that one should be celibate.

կուսակրոն լինելը:

Not just the priests. Everybody.

Ոչ միայն քահանաները: Բոլորը:

Well, it's not so surprising that they've gone extinct. (Laughter)

Դե, զարմանալի չէ, որ նրանք բնաջինջ են եղել: ( Ծիծաղ)

But in fact that's not why they went extinct.

Բայց իրականում դա չէ նրանց անհետացման պատճառը:

They survived as long as they did

Նրանք այդքան գոյատևեցին

at a time when the social safety nets weren't there.

այնպիսի մի ժամանակ, երբ չկար սոցիալական ապահովության ցանց:

And there were lots of widows and orphans,

Եվ կային շատ այրիներ ու որբեր,

people like that, who needed a foster home.

այնպիսի մարդիկ, ում պետք էր խնամքի տուն:

And so they had a ready supply of converts.

Այդպիսով, նրանք հեշտ էին գտնում մարդկանց, ովքեր ընդունում էին իրենց հավատքը:

And they could keep it going.

Եվ կարողանում էին շարունակել դա:

And, in principle, it could've gone on forever,

Եվ, սկզբունքորեն, դա կարող էր ընդմիշտ շարունակվել:

with perfect celibacy on the part of the hosts.

Մտքի տերերի կատարյալ կուսակրոնության պայմաններում:

The idea being passed on through proselytizing,

Միտքը փոխանցվում է քարոզչության միջոցով`

instead of through the gene line.

գենետիկ գծի փոխարեն:

So the ideas can live on in spite of the fact

Այդպիսով, մտքերը կարող են շարունակել ապրել` չնայած այն փաստին,

that they're not being passed on genetically.

որ դրանք գենետիկորեն չեն փոխանցվում:

A meme can flourish in spite of having a negative impact on genetic fitness.

Մեմը կարող է բարգավաճել` չնայած գենետիկական մրցունակության վրա նրա ունեցած բացասական ազդեցության վրա:

After all, the meme for Shaker-dom was essentially a sterilizing parasite.

Ի վերջո, Շեյքերության մեմը ըստ էության ամլացնող մակաբույծ էր:

There are other parasites that do this -- which render the host sterile.

Կան այլ մակաբույծեր, որոնք անում են դա` տիրոջը դարձնում են ամուլ:

It's part of their plan.

Դա նրանց պլանի մասն է կազմում:

They don't have to have minds to have a plan.

Պլան ունենալու համար նրանք ստիպված չեն միտք ունենալ:

I'm just going to draw your attention to just one

Ես ձեր ուշադրությունը կգրավեմ

of the many implications of the memetic perspective, which I recommend.

մեմետիկ տեսանկյան շատ հետևություններից միայն մեկի վրա, որը ես խորհուրդ եմ տալիս:

I've not time to go into more of it.

Ես ժամանակ չունեմ ավելի շատերին անդրադառնալ:

In Jared Diamond's wonderful book, "Guns, Germs and Steel,"

Ջերըդ Դայմոնդի` "Զենքեր, մանրէներ ու պողպատ" հրաշալի գրքում

he talks about how it was germs, more than guns and steel,

նա խոսում է, թե ինպես մանրէները, ավելի շատ քան զենքերն ու պողպատը,

that conquered the new hemisphere -- the Western hemisphere --

գրավեցին նոր կիսագունդը` արևմտյան կիսագունդը,

that conquered the rest of the world.

որը գրավեց աշխարհի մնացած մասը:

When European explorers and travelers spread out,

Երբ Եվրոպացի հետազոտողներն ու ճանապարհորդները տարածվեցին իրենց մայրցամաքից այլ տեղեր,

they brought with them the germs

նրանք իրենց հետ բերեցին մանրէներ,

that they had become essentially immune to,

որոնց նկատմամբ իրենք իմունիտետ ունեին,

that they had learned how to tolerate over

որոնց նրանք սովորել էին հանդուրժել

hundreds and hundreds of years, thousands of years,

հարյուրավոր, հազարավոր տարիներ`

of living with domesticated animals who were the sources of those pathogens.

ապրելով ընտանի կենդանիների հետ, որոնք այդ պաթոգենների աղբյուրն էին:

And they just wiped out -- these pathogens just wiped out the native people,

Եվ դրանք բնաջնջեցին, այդ պաթոգենները պարզապես բնաջնջեցին բնիկներին,

who had no immunity to them at all.

ովքեր դրանց դեմ ընդհանրապես իմունիտետ չունեին:

And we're doing it again.

Եվ մենք դա նորից ենք անում:

We're doing it this time with toxic ideas.

Այս անգամ մենք դա անում ենք թունավոր մտքերի հետ:

Yesterday, a number of people -- Nicholas Negroponte and others --

Երեկ մի քանի հոգի` Նիքոլաս Նեգրոպոնտեն ու մյուսները,

spoke about all the wonderful things

խոսեցին բոլոր այն հրաշալի բաների մասին,

that are happening when our ideas get spread out,

որոնք պատահում են, երբ մեր մտքերը նոր տեխնոլոգիայի շնորհիվ

thanks to all the new technology all over the world.

տարածվում են աշխարհով մեկ:

And I agree. It is largely wonderful. Largely wonderful.

Եվ ես համաձայն եմ: Դա մեծ մասամբ հրաշալի է: Մեծ մասամբ հրաշալի:

But among all those ideas that inevitably flow out into the whole world

Բայց այդ բոլոր մտքերի մեջ, որոնք տեխնոլոգիայի շնորհիվ հոսում են աշխարհով մեկ,

thanks to our technology, are a lot of toxic ideas.

կան շատ թունավոր մտքեր:

Now, this has been realized for some time.

Սա արդեն բավական ժամանակ է, ինչ գիտակցվում է:

Sayyid Qutb is one of the founding fathers of fanatical Islam,

Սայիդ Քուտբը ֆանատիկ իսլամի հիմնադիր հայրերից մեկն է,

one of the ideologues that inspired Osama bin Laden.

Օսամա բին Լադենին ոգեշնչած գաղափարախոսներից մեկը:

"One has only to glance at its press films, fashion shows, beauty contests,

"Պետք է միայն նայել մամուլը, ֆիլմերը, նորաձևության ցուցադրումները, գեղեցկության մրցույթները,

ballrooms, wine bars and broadcasting stations." Memes.

պարասրահները, գինետներն ու հեռարձակման կայանները": Մեմեր:

These memes are spreading around the world

Այս մեմերը տարածվում են աշխարհով մեկ

and they are wiping out whole cultures.

և ոչնչացնում ամբողջ մշակույթներ:

They are wiping out languages.

Նրանք ոչնչացնում են լեզուներ:

They are wiping out traditions and practices.

Նրանք ոչնչացնում են ավանդույթներ ու սովորույթներ:

And it's not our fault, anymore than it's our fault when our germs lay waste

Եվ սա մեր մեղքը չէ, ոչ ավելին, ինչքանով մենք մեղավոր ենք, որ մեր մանրէները վնասում են

to people that haven't developed the immunity.

մարդկանց, ովքեր դրանց դեմ իմունիտետ չեն զարգացրել:

We have an immunity to all of the junk that lies around the edges of our culture.

Մենք իմունիտետ ունենք այն ամբողջ աղբի նկատմամբ, որ կա մեր մշակույթի եզրագծերում:

We're a free society, so we let pornography and all these things -- we shrug them off.

Մենք ազատ հասարակություն ենք, այսպիսով մենք թուլ ենք տալիս պորնոգրաֆիա և նման այլ բաներ - մենք անտարբերությամբ մեր ուսերն ենք թոթվում:

They're like a mild cold.

Դրանք թեթև մրսածության նման են:

They're not a big deal for us.

Դրանք մեծ բան չեն մեզ համար:

But we should recognize that for many people in the world,

Բայց մենք պետք է ընդունենք, որ աշխարհի շատ մարդկանց համար,

they are a big deal.

դրանք մեծ նշանակություն ունեն:

And we should be very alert to this.

Եվ մենք պետք է շատ զգոն լինենք դրա նկատմամբ,

As we spread our education and our technology,

երբ մենք տարածում ենք մեր կրթությունն ու տեխնոլոգիան,

one of the things that we are doing is we're the vectors of memes

մենք դառնում ենք կրողներ այնպիսի մեմերի,

that are correctly viewed by the hosts of many other memes

որոնց շատ այլ մեմերի տերերը արդարացիորեն դիտարկում են

as a dire threat to their favorite memes --

որպես իրենց սիրած մեմերի դեմ սպառնալիք,

the memes that they are prepared to die for.

այն մեմերի, որոնց համար նրանք պատրաստ են մեռնել:

Well now, how are we going to tell the good memes from the bad memes?

Դե իսկ այժմ, ինչպե՞ս ենք տարբերելու լավ մեմերը վատ մեմերից:

That is not the job of the science of memetics.

Դա մեմետիկա գիտության գործը չէ:

Memetics is morally neutral. And so it should be.

Մեմետիկան բարոյապես չեզոք է և այպիսին էլ պետք է լինի:

This is not the place for hate and anger.

Սա ատելության և զայրույթի տեղը չէ:

If you've had a friend who's died of AIDS, then you hate HIV.

Եթե ունեցել եք ընկեր, ով մահացել է ՁԻԱՀ-ից, ուրեմն ատում եք ՄԻԱՎ-ը:

But the way to deal with that is to do science,

Բայց դրա դեմ պայքարելու միջոցն է գիտականորեն ուսումնասիրել

and understand how it spreads and why in a morally neutral perspective.

ու հասկանալ, թե ինչպես է այն տարածվում և ինչու` բարոյական առումով չեզոք տեսանկյունից:

Get the facts.

Ստացեք փաստերը:

Work out the implications.

Դուրս բերեք հետևություններ:

There's plenty of room for moral passion once we've got the facts

Բարոյական կրքի համար շատ տեղ կա, երբ փաստերն արդեն ստացել ենք

and can figure out the best thing to do.

ու կարող ենք որոշել ամենալավ բանը. որ կարելի է անել:

And, as with germs, the trick is not to try to annihilate them.

Եվ, ինչպես որ մանրէների դեպքում, լուծումը դրանց ոչնչացնելու փորձերը չեն:

You will never annihilate the germs.

Մանրէներին երբեք չեք ոչնչացնի:

What you can do, however, is foster public health measures and the like

Բայց կարող եք, այնուամենայնիվ, հանրային առողջապահության միջոցներ ձեռք առնել և նման բաներ,

that will encourage the evolution of avirulence.

որ կխթանի ավիրուլենտության էվոլուցիան:

That will encourage the spread of relatively benign mutations

Դա կխրախուսի ամենաթունավոր տեսակների

of the most toxic varieties.

համեմատաբար բարօրակ մուտացիաների տարածումը:

That's all the time I have,

Իմ ժամանակը սպառվեց,

so thank you very much for your attention.

այպես որ շատ շնորհակալություն ուշադրության համար: