My photographs bear witness | James Nachtwey

432,684 views ・ 2007-04-05

TED


Mesedez, egin klik bikoitza beheko ingelesezko azpitituluetan bideoa erreproduzitzeko.

Translator: Ion Zubizarreta Reviewer: Tania Filgueira
00:25
As someone who has spent his entire career trying to be invisible
0
25408
3997
Bere bizitza profesional osoan zehar ikustezina izaten ahalegindu den norbaitentzat
00:29
standing in front of an audience is a cross between
1
29700
3000
jendaurrean agertzea gorputzaz kanpoko esperientzia baten
00:32
an out-of-body experience and a deer caught in the headlights,
2
32700
3000
eta faroen argiek itsututako oreinak sentitzen duenaren arteko zerbaiten antzekoa da,
00:35
so please forgive me for violating one of the TED commandments
3
35700
5000
beraz, barkaidazue TEDen aginduetako bat haustea
00:40
by relying on words on paper,
4
40700
2000
paperean idatzitako hitzetaz fidatuz.
00:42
and I only hope I'm not struck by lightning bolts before I'm done.
5
42700
4000
Soilik bukatu baino lehen tximista batek harrapa ez nazan espero dut.
00:46
I'd like to begin by talking about some of the ideas that motivated me
6
46700
5000
Argazkilari dokumentala izatera bultzatu ninduten ideietako batzuei buruz
00:51
to become a documentary photographer.
7
51700
2000
mintzatuz hasi nahiko nuke.
00:54
I was a student in the '60s, a time of social upheaval and questioning,
8
54700
5000
Ikaslea nintzen 60ko hamarkadan, gizarte-asaldura eta eztabaiden garai batean
00:59
and on a personal level, an awakening sense of idealism.
9
59700
4000
eta, pertsonal mailan, idealismo sentimendu baten hasiera.
01:03
The war in Vietnam was raging;
10
63700
3000
Vietnamgo gerra goren mailan zegoen;
01:06
the Civil Rights Movement was under way;
11
66700
2000
eskubide zibilen aldeko mugimendua abian zen;
01:08
and pictures had a powerful influence on me.
12
68700
3000
eta irudiek eragin bizia zeukaten nigan.
01:11
Our political and military leaders were telling us one thing,
13
71700
3000
Gure buruzagi politiko eta militarrek gauza bat esaten ziguten
01:14
and photographers were telling us another.
14
74700
3000
eta argazkilariek beste bat.
01:17
I believed the photographers, and so did millions of other Americans.
15
77700
5000
Nik argazkilariengan sinesten nuen, beste miloika estatubatuarrek bezala.
01:22
Their images fueled resistance to the war and to racism.
16
82700
4000
Euren irudiek gerra eta arrazakeriaren aurkako erresistentzia suspertu zuten.
01:26
They not only recorded history; they helped change the course of history.
17
86700
5000
Ez zuten historia erregistratu soilik; historia aldatzen lagundu zuten.
01:31
Their pictures became part of our collective consciousness
18
91700
3000
Euren argazkiak gure kontzientzia kolektiboaren parte bihurtu ziren,
01:34
and, as consciousness evolved into a shared sense of conscience,
19
94700
4000
eta, kontzientzia hau bateratua izatera pasa zenean,
01:38
change became not only possible, but inevitable.
20
98700
4000
aldaketa ez zen soilik posible bihurtu, ezinbestekoa baizik.
01:42
I saw that the free flow of information represented by journalism,
21
102700
4000
konturatu nintzen kazetaritzak dakarren informazio askearen jarioak,
01:46
specifically visual journalism, can bring into focus
22
106700
4000
bereziki argazki kazetaritzak, erabaki politikoen
01:50
both the benefits and the cost of political policies.
23
110700
4000
onurak zein ondorioak nabarmendu ditzakela.
01:54
It can give credit to sound decision-making, adding momentum to success.
24
114700
5000
Erabaki onuragarriei sinesgarritasuna eman diezaieke, euren arrakasta bultzatuz.
01:59
In the face of poor political judgment or political inaction,
25
119700
5000
Erabaki politiko txar edo geldotasun politikoaren aurrean,
02:04
it becomes a kind of intervention, assessing the damage
26
124700
4000
bitartekotza batean bilakatzen da, kalteen berri emanez
02:08
and asking us to reassess our behavior.
27
128700
3000
eta gure jokaera berrazter dezagun eskatuz.
02:11
It puts a human face on issues
28
131700
2000
Giza aurpegi jartzen die,
02:13
which from afar can appear abstract
29
133700
3000
urrunetik, euren inpaktu globalean,
02:16
or ideological or monumental in their global impact.
30
136700
3000
abstraktuak, ideologikoak edo monumentalak diruditen arazoei.
02:19
What happens at ground level, far from the halls of power,
31
139700
5000
Oinarrian gertatzen dena, boterearen korridoreetatik urrun,
02:24
happens to ordinary citizens one by one.
32
144700
3000
herritar arrunt orori gertatzen zaie.
02:27
And I understood that documentary photography
33
147700
3000
Eta ulertu nuen argazkilaritza dokumentalak
02:30
has the ability to interpret events from their point of view.
34
150700
4000
gertakizunak euren ikuspegitik interpretatzeko gaitasuna duela.
02:34
It gives a voice to those who otherwise would not have a voice.
35
154700
4000
Hitza ematen die bestela hitzik edukiko ez luketen horiei.
02:38
And as a reaction, it stimulates public opinion
36
158700
4000
Eta, ondorioz, iritzi publikoa suspertzen du
02:42
and gives impetus to public debate,
37
162700
2000
eta jendarteko eztabaidari bultzada ematen dio,
02:44
thereby preventing the interested parties
38
164700
2000
horrela, interesdunek agenda guztiz kontrola dezaten eragotziz,
02:46
from totally controlling the agenda, much as they would like to.
39
166700
4000
haiek horixe lortzea nahiko luketen arren.
02:50
Coming of age in those days made real
40
170700
3000
Garai hoietan heltzeak egiazko egin zuen
02:53
the concept that the free flow of information is absolutely vital
41
173700
3000
gizarte aske eta dinamiko batek behar bezala funtzionatzeko
02:56
for a free and dynamic society to function properly.
42
176700
4000
informazio askearen jarioa guztiz beharrrezkoa duenaren kontzeptua.
03:00
The press is certainly a business, and in order to survive
43
180700
4000
Prentsa, zalantzarik gabe, negozio bat da, eta bizirauteko
03:04
it must be a successful business,
44
184700
3000
negozio arrakastatsua izan beharra dauka,
03:07
but the right balance must be found
45
187700
2000
baina oreka egokia aurkitu behar da
03:09
between marketing considerations and journalistic responsibility.
46
189700
4000
marketin kontuen eta kazetaritza-erantzukizunen artean.
03:13
Society's problems can't be solved until they're identified.
47
193700
5000
Gizartearen arazoak ezin daitezke konpondu identifikatuak izan diren arte.
03:18
On a higher plane, the press is a service industry,
48
198700
4000
Maila gorenago batean, prentsa zerbitzu industria bat da,
03:22
and the service it provides is awareness.
49
202700
3000
eta eskaintzen duen zerbitzua kontzientziazioa da.
03:25
Every story does not have to sell something.
50
205700
3000
Istorio guztiek ez dute zertan zerbait saldu behar.
03:28
There's also a time to give.
51
208700
3000
Emateko garai bat ere badago.
03:32
That was a tradition I wanted to follow.
52
212700
3000
Hau da nik jarraitu nahi nuen tradizioa.
03:35
Seeing the war created such incredibly high stakes for everyone involved
53
215700
4000
Gerrak bertan zeudenei eragiten zizkien arrisku izugarriak ikusita
03:39
and that visual journalism could actually become a factor in conflict resolution --
54
219700
5000
eta argazki kazetaritza gatazkak konpontzeko tresna bat izan zitekeela jakinda,
03:44
I wanted to be a photographer in order to be a war photographer.
55
224700
4000
argazkilari izan nahi nuen gerra-argazkilari izan ahal izateko.
03:48
But I was driven by an inherent sense
56
228700
3000
Baina berezkoa nuen sentimendu batek gidatzen ninduen
03:51
that a picture that revealed the true face of war
57
231700
3000
gerraren benetazko aurpegia ezagutzera ematen zuen argazki bat,
03:54
would almost by definition be an anti-war photograph.
58
234700
4000
ia definizioz, gerraren aurkako argazki bat izango zela, alegia.
03:59
I'd like to take you on a visual journey through some of the events
59
239700
3000
Azken 25 urteetan sartua egon naizen gertakizunen eta gatazken
04:02
and issues I've been involved in over the past 25 years.
60
242700
4000
zeharreko ikus-bidaia batera eraman nahi zintuzketet.
04:07
In 1981, I went to Northern Ireland.
61
247700
3000
1981ean, Ipar Irlandara joan nintzen.
04:10
10 IRA prisoners were in the process of starving themselves to death
62
250700
4000
IRAko hamar preso, kartzela baldintzen aurkako
04:14
in protest against conditions in jail.
63
254700
3000
gose-greba baten ondorioz hiltzear zeuden.
04:17
The reaction on the streets was violent confrontation.
64
257700
3000
Erantzun gisa, kaleetan istilu larriak izan ziren.
04:20
I saw that the front lines of contemporary wars
65
260700
4000
Ikusi nuen gaur egungo gerrak ez direla
04:24
are not on isolated battlefields, but right where people live.
66
264700
4000
urrutiko gudu-zelaietan borrokatzen, jendea bizi den lekuetan baizik.
04:29
During the early '80s, I spent a lot of time in Central America,
67
269700
4000
80ko hamarkadaren hasieran zehar, denbora luzea pasa nuen Erdialdeko Amerikan,
04:33
which was engulfed by civil wars
68
273700
2000
zeina Gerra Hotzaren zatiketa ideologikoa
04:35
that straddled the ideological divide of the Cold War.
69
275700
3000
lausotzen zuen gerra zibiletan murgilduta zegoen.
04:38
In Guatemala, the central government --
70
278700
3000
Guatemalan, gobernu zentralak
04:41
controlled by a oligarchy of European decent --
71
281700
3000
--europarren ondorengo zen oligarkia baten menpe zegoena--
04:44
was waging a scorched Earth campaign against an indigenous rebellion,
72
284700
4000
lur kiskaliaren taktika hasia zuen matxinada indigena baten aurka,
04:48
and I saw an image that reflected the history of Latin America:
73
288700
3000
eta Latinoamerikaren historia islatzen zuen irudi bat ikusi nuen:
04:51
conquest through a combination of the Bible and the sword.
74
291700
4000
Bibliaren eta ezpataren konbinazioaren bitartezko konkista.
04:55
An anti-Sandinista guerrilla was mortally wounded
75
295700
4000
Sandinisten aurkako gerrillari bat larriki zauritua izan zen
04:59
as Commander Zero attacked a town in Southern Nicaragua.
76
299700
4000
Zero Komandantea Nikaragua hegoaldeko herri bat erasotzen ari zela.
05:05
A destroyed tank belonging to Somoza's national guard
77
305700
3000
Somozaren Guardia Nazionalaren tanke suntsitu bat
05:08
was left as a monument in a park in Managua,
78
308700
4000
monumentu gisa utzi zuten Managuako parke batean,
05:12
and was transformed by the energy and spirit of a child.
79
312700
4000
eta ume baten energiak eta izpirituak transformatu egin zuen.
05:16
At the same time, a civil war was taking place in El Salvador,
80
316700
4000
Aldi berean, gerra zibila zegoen El Salvadorren,
05:20
and again, the civilian population was caught up in the conflict.
81
320700
4000
eta, berriro, populazio zibilak gatazkaren erdian aurkitu zuen bere burua.
05:25
I've been covering the Palestinian-Israeli conflict since 1981.
82
325700
5000
Palestinarren eta israeldarren arteko gatazkari buruz berri eman dut 1981etik.
05:30
This is a moment from the beginning of the second intifada, in 2000,
83
330700
4000
Hau bigarren intifadaren hasierako une bat da, 2000n,
05:34
when it was still stones and Molotovs against an army.
84
334700
3000
noiz harriak eta molotovak zeuden oraindik armada baten kontra.
05:40
In 2001, the uprising escalated into an armed conflict,
85
340700
3000
2001ean, altxamendua borroka armatu bihurtu zen,
05:43
and one of the major incidents was
86
343700
2000
eta gertakari larrienetariko bat
05:45
the destruction of the Palestinian refugee camp
87
345700
3000
errefuxiatu palestinarren kanpalekuaren suntsipena izan zen,
05:48
in the West Bank town of Jenin.
88
348700
3000
Zisjordaniako Jenin herrian.
05:52
Without the political will to find common ground,
89
352700
4000
Oinarrizko adostasun bat lortzeko borondate politikorik gabe,
05:56
the continual friction of tactic and counter-tactic
90
356700
3000
taktikaren eta kontrataktikaren tirabira etengabeak
05:59
only creates suspicion and hatred and vengeance,
91
359700
3000
susmo txarra, gorrotoa eta mendekua dakartza soilik,
06:02
and perpetuates the cycle of violence.
92
362700
3000
eta indarkeriaren zikloa betikotzen du.
06:07
In the '90s, after the breakup of the Soviet Union,
93
367700
3000
90eko hamarkadan, Sobietar Batasuna desegin eta gero,
06:10
Yugoslavia fractured along ethnic fault lines, and civil war broke out
94
370700
5000
Jugoslavia faila-lerro etnikoetan zehar puskatu eta gerra zibila piztu zen
06:15
between Bosnia, Croatia and Serbia.
95
375700
2000
Bosnia, Kroazia eta Serbiaren artean.
06:17
This is a scene of house-to-house fighting in Mostar,
96
377700
4000
Hau etxez etxeko borrokaren une bat da, Mostarren,
06:21
neighbor against neighbor.
97
381700
2000
auzotarrak auzotarren aurka.
06:23
A bedroom, the place where people share intimacy,
98
383700
3000
Logela bat, jendeak une intimoak igarotzen dituen tokia,
06:26
where life itself is conceived, became a battlefield.
99
386700
4000
non bizitza bera sortzen den, gudu-zelai bihurtu zen.
Serbiar artilleriak Bosnia iparraldeko mezkita bat suntsitu zuen
06:31
A mosque in northern Bosnia was destroyed by Serbian artillery
100
391700
6000
06:37
and was used as a makeshift morgue.
101
397700
2000
eta gorputegi inprobisatu bezala erabili zuten.
06:46
Dead Serbian soldiers were collected after a battle
102
406700
3000
Hildako serbiar soldaduak jaso zituzten bataila baten ondoren
06:49
and used as barter for the return of prisoners
103
409700
3000
eta truke gisa erabili zituzten bosniar presoen
06:52
or Bosnian soldiers killed in action.
104
412700
2000
edo gudan hildako bosniar soldaduen truke.
06:56
This was once a park.
105
416700
2000
Hau parke bat izan zen behin.
06:58
The Bosnian soldier who guided me
106
418700
2000
Gidatzen ninduen soldadu bosniarrak
07:00
told me that all of his friends were there now.
107
420700
3000
esan zidan bere lagun guztiak bertan zeudela orain.
07:04
At the same time in South Africa,
108
424700
2000
Aldi berean, Hegoafrikan,
07:06
after Nelson Mandela had been released from prison,
109
426700
3000
Nelson Mandela espetxetik atera eta gero,
07:09
the black population commenced the final phase
110
429700
3000
biztanleria beltzak apartheid-etik askatzeko
07:12
of liberation from apartheid.
111
432700
2000
azken fasea hasi zuen.
07:15
One of the things I had to learn as a journalist
112
435700
3000
Kazetari bezala ikasi behar izan nuen gauzetariko bat
07:18
was what to do with my anger.
113
438700
2000
nire amorruarekin zer egin izan zen.
07:20
I had to use it, channel its energy, turn it into something
114
440700
5000
Erabili beharra nuen, bere energia bideratu,
07:25
that would clarify my vision, instead of clouding it.
115
445700
3000
nire ikusmena itsutu beharrean argituko zuen zerbaitean bihurtu.
07:29
In Transkei, I witnessed a rite of passage into manhood, of the Xhosa tribe.
116
449700
5000
Transkein, Xhosa tribuaren heldutasunerako pasabide-erritu baten lekuko izan nintzen.
07:34
Teenage boys lived in isolation, their bodies covered with white clay.
117
454700
4000
Gazteak isolaturik bizi ziren, gorputzak buztin zuriz estalita zituztela.
07:39
After several weeks, they washed off the white
118
459700
2000
Aste batzuk geroago, zuria garbitu
07:41
and took on the full responsibilities of men.
119
461700
3000
eta gizonen erantzukizun guztiak hartu zituzten euren gain.
07:44
It was a very old ritual that seemed symbolic
120
464700
3600
Hegoafrikako aurpegia aldatzen ari zen borroka politikoaren
ikur zirudien erritual zaharra zen.
07:48
of the political struggle that was changing the face of South Africa.
121
468315
4385
07:54
Children in Soweto playing on a trampoline.
122
474700
4000
Soweton, umeak tranpolin batean jolasean.
08:01
Elsewhere in Africa there was famine.
123
481700
3000
Afrikako beste toki batzuetan gosetea zegoen.
08:04
In Somalia, the central government collapsed and clan warfare broke out.
124
484700
4000
Somalian, gobernu zentrala kolapsatu eta klanen arteko gerra piztu zen.
08:09
Farmers were driven off their land,
125
489700
2000
Nekazariak euren lurretatik bota zituzten
08:11
and crops and livestock were destroyed or stolen.
126
491700
4000
eta uztak eta abereak suntsituak edo lapurtuak izan ziren.
08:15
Starvation was being used as a weapon of mass destruction --
127
495700
4000
Gosetea suntsipen handiko arma gisa erabili zen,
08:19
primitive but extremely effective.
128
499700
2000
primitiboa baina izugarri eraginkorra.
08:21
Hundreds of thousands of people were exterminated,
129
501700
3000
Ehundaka mila pertsona sarraskituak izan ziren,
08:24
slowly and painfully.
130
504700
2000
astiro eta era oso mingarrian.
08:28
The international community responded with massive humanitarian relief,
131
508700
4000
Nazioarteko komunitateak laguntza humanitario zabala eskainiz erantzun zuen,
08:32
and hundreds of thousands of more lives were saved.
132
512700
4000
eta beste ehundaka mila pertsonaren biziak salbatu zituen.
08:36
American troops were sent to protect the relief shipments,
133
516700
3000
Amerikar tropak bidali zituzten kargamenduak babesteko,
08:39
but they were eventually drawn into the conflict,
134
519700
3000
baina liskarrean nahastuak bukatu zuten,
08:42
and after the tragic battle in Mogadishu, they were withdrawn.
135
522700
3000
eta Muqdishoko bataila zoritxarrekoaren ondoren, erretiratu egin zituzten.
08:46
In southern Sudan, another civil war saw similar use of starvation
136
526700
4000
Hego Sudanen, beste gerra zibil batean, gosetea berriro ere erabili zen
08:50
as a means of genocide.
137
530700
2000
genozidio tresna gisa.
08:53
Again, international NGOs, united under the umbrella of the U.N.,
138
533700
4000
Beste behin, nazioarteko GKEak, NBEren babespean elkarturik,
08:57
staged a massive relief operation and thousands of lives were saved.
139
537700
5000
itzelezko laguntza operazio bat burutu zuten eta milaka bizitza salbatu zituzten.
09:03
I'm a witness, and I want my testimony to be honest and uncensored.
140
543700
6000
Lekuko bat naiz, eta nire testigantza zintzoa eta zentsura gabea izatea nahi dut.
09:10
I also want it to be powerful and eloquent,
141
550700
3000
Sendo eta elokuente ere izan nahi dut,
09:13
and to do as much justice as possible
142
553700
2000
eta ahalik eta ongien islatzea
09:15
to the experience of the people I'm photographing.
143
555700
3000
argazkia ateratzen ari natzaien pertsonek jasandakoa.
09:18
This man was in an NGO feeding center,
144
558700
3000
Gizon hau GKE baten elikadura zentroan zegoen,
09:21
being helped as much as he could be helped.
145
561700
2000
eman ahal zioten beste laguntza jasotzen.
09:23
He literally had nothing. He was a virtual skeleton,
146
563700
5000
Ez zeukan ezer, literalki. Eskeleto bat zen kasik,
09:28
yet he could still summon the courage and the will to move.
147
568700
4000
baina oraindik gai zen mugitzeko behar zituen kuraia eta borondatea biltzeko.
09:32
He had not given up, and if he didn't give up,
148
572700
3000
Ez zegoen etsita, eta berak ez bazuen etsi,
09:35
how could anyone in the outside world ever dream of losing hope?
149
575700
5000
nola pentsa zezakeen beste edonork itxaropena galtzea?
09:41
In 1994, after three months of covering the South African election,
150
581700
5000
1994an, Hegoafrikako hauteskundeei buruz hiru hilabetez berri eman eta gero,
09:46
I saw the inauguration of Nelson Mandela,
151
586700
3000
Nelson Mandelaren inbestidura-ekitaldia ikusi nuen,
09:49
and it was the most uplifting thing I've ever seen.
152
589700
3000
eta sekula ikusi nuen gauzarik bizigarriena izan zen.
09:52
It exemplified the best that humanity has to offer.
153
592700
4000
Gizateriak eskaintzeko duen onenaren adibide zen.
09:56
The next day I left for Rwanda,
154
596700
3000
Hurrengo egunean Ruandarantz abiatu nintzen,
09:59
and it was like taking the express elevator to hell.
155
599700
3000
eta infernuranzko igogailu azkarra hartzea bezala izan zen.
10:02
This man had just been liberated from a Hutu death camp.
156
602700
4000
Gizon hau hutuen heriotza kanpaleku batetik askatu berria zen.
10:06
He allowed me to photograph him for quite a long time,
157
606700
4000
denbora luzez utzi zidan berari argaziak ateratzen,
10:10
and he even turned his face toward the light,
158
610700
3000
eta bere aurpegia argirantz bueltatu ere egin zuen,
10:13
as if he wanted me to see him better.
159
613700
2000
nik hobeto ikustea nahiko balu bezala.
10:16
I think he knew what the scars on his face would say to the rest of the world.
160
616700
4000
Uste dut bazekiela bere aurpegiko orbainek zer esango zioten munduari.
10:21
This time, maybe confused or discouraged
161
621700
3000
Honako honetan, agian Somaliako hondamendi militarragatik
10:24
by the military disaster in Somalia,
162
624700
3000
nahasturik edo uzkurturik,
10:27
the international community remained silent,
163
627700
3000
nazioarteko komunitateak ez zuen ezer egin,
10:30
and somewhere around 800,000 people were slaughtered
164
630700
3000
eta 800.000 pertsona inguru sarraskitu egin zituzten
10:33
by their own countrymen -- sometimes their own neighbors --
165
633700
3000
beraien aberkideek eurek --batzuetan euren auzokideak--
10:36
using farm implements as weapons.
166
636700
3000
laborantza tresnak arma bezala erabilita.
10:40
Perhaps because a lesson had been learned
167
640700
2646
agian zerbait ikasi zutelako
10:43
by the weak response to the war in Bosnia
168
643362
2338
Bosniako gerrari emandako erantzun ahulaz
10:45
and the failure in Rwanda,
169
645700
2000
eta Ruandako porrotaz,
10:47
when Serbia attacked Kosovo,
170
647700
2000
Serbiak Kosovo erasotu zuenean,
10:49
international action was taken much more decisively.
171
649700
3692
nazioarteko erantzuna askoz ere tinkoagoa izan zen.
10:53
NATO forces went in, and the Serbian army withdrew.
172
653392
4308
NATOren indarrak erasoan sartu, eta serbiar armada erretiratu egin zen.
10:57
Ethnic Albanians had been murdered,
173
657700
2723
Etnia albaniarreko pertsonak erail egin zituzten,
11:00
their farms destroyed and a huge number of people forcibly deported.
174
660423
4277
euren landetxeak suntsitu eta pertsona kopuru ikaragarri bat erbesteratua izan zen.
11:05
They were received in refugee camps
175
665700
3000
GKEek Albanian eta Mazedonian egokitutako
11:08
set up by NGOs in Albania and Macedonia.
176
668700
3000
errefuxiatu kanpalekuetan hartu zituzten.
11:13
The imprint of a man who had been burned inside his own home.
177
673238
3462
Bere etxe barruan bertan erre zuten gizon baten aztarna.
11:17
The image reminded me of a cave painting,
178
677285
2969
Irudiak haitzuloetako margo bat gogorarazi zidan,
11:20
and echoed how primitive we still are in so many ways.
179
680254
4446
eta oraindik jokabide askotan zein primitiboak garen islatu zuen.
11:26
Between 1995 and '96, I covered the first two wars
180
686177
4046
1995 eta 1996 artean, Txetxeniako lehen bi gerrei buruz
11:30
in Chechnya from inside Grozny.
181
690223
2477
berri eman nuen Grozny barnetik.
11:32
This is a Chechen rebel on the front line against the Russian army.
182
692700
4000
Hau txetxeniar errebelde bat da, errusiar armadaren kontrako fronte lerroan.
11:38
The Russians bombarded Grozny constantly for weeks,
183
698700
3646
Errusiarrek asteetan zehar etengabe bonbardatu zuten Grozny,
11:42
killing mainly the civilians who were still trapped inside.
184
702346
3354
batez ere, oraindik bertan harrapatuta zeuden zibilak erailez.
11:46
I found a boy from the local orphanage
185
706869
2308
Bertako umezurztegi bateko haur bat aurkitu nuen
11:49
wandering around the front line.
186
709177
2523
fronte lerroan noraezean zebilela.
11:53
My work has evolved from being concerned mainly with war
187
713008
3692
Nire lana ia guztiz gerrei buruzkoa izatetik
11:56
to a focus on critical social issues as well.
188
716700
3692
gizarte arazo larrietan ere arreta jartzera pasa da.
12:00
After the fall of Ceausescu, I went to Romania
189
720977
2723
Ceaucescuren erorialdiaren ondoren, Errumaniara joan nintzen
12:03
and discovered a kind of gulag of children,
190
723700
4000
eta umeentzako gulag baten antzeko bat aurkitu nuen,
12:07
where thousands of orphans were being kept in medieval conditions.
191
727700
3000
non milaka umezurtz Erdi Aroko baldintzetan mantentzen zituzten.
12:11
Ceausescu had imposed a quota
192
731700
2000
Ceausescuk kuota bat inposatu zuen
12:13
on the number of children to be produced by each family,
193
733700
3000
familia bakoitzak produzitu beharreko ume kopuruari buruzkoa,
12:16
thereby making women's bodies an instrument of state economic policy.
194
736700
4000
horrela, emakumeen gorputzak estatuaren politika ekonomikoaren tresna bihurtuz.
12:21
Children who couldn't be supported by their families
195
741700
3000
Familiek mantendu ezin zituzten umeak
12:24
were raised in government orphanages.
196
744700
3000
gobernuaren umezurztegietan hazten ziren.
12:27
Children with birth defects were labeled incurables,
197
747700
3000
Sortzetiko malformazioak zituzten umeak sendaezintzat jotzen zituzten,
12:30
and confined for life to inhuman conditions.
198
750700
4000
eta biziarteko konfinamendua jasaten zuten baldintza krudeletan.
12:34
As reports began to surface, again international aid went in.
199
754700
4000
Salaketak agertu ahala, berriro, nazioarteko laguntza heldu zen.
12:40
Going deeper into the legacy of the Eastern European regimes,
200
760700
4000
Ekialdeko Europako erregimenen ondarean sakonago barneratuz,
12:44
I worked for several months on a story about the effects of industrial pollution,
201
764700
4000
zenbait hilabeteetan zehar, kutsadura industrialaren ondorioei buruzko istorio batean egin nuen lan,
12:48
where there had been no regard for the environment
202
768700
3000
ingurugiroarekiko, langileekiko edo biztanleria orokorraren osasunarekiko
12:51
or the health of either workers or the general population.
203
771700
4000
begirunerik eduki ez zuten lekuetan.
12:55
An aluminum factory in Czechoslovakia
204
775700
3000
Czechoslovakiako aluminio fabrika bat
12:58
was filled with carcinogenic smoke and dust,
205
778700
3000
ke eta hauts kartzinogenoz beterik zegoen,
13:01
and four out of five workers came down with cancer.
206
781700
4000
eta bostetik lau langile minbiziak jota zeuden.
13:07
After the fall of Suharto in Indonesia,
207
787100
2262
Indonesian, Suhartoren erorialdiaren ondoren,
13:09
I began to explore conditions of poverty
208
789362
2769
pobrezia baldintzak aztertzen hasi nintzen
13:12
in a country that was on its way towards modernization.
209
792131
3231
modernizazio bidean zegoen herrialde batean.
13:15
I spent a good deal of time with a man
210
795362
3338
Denbora dezente eman nuen gizon batekin
13:18
who lived with his family on a railway embankment
211
798700
2000
zein bere familiarekin bizi zen trenbidearen lubeta batean
13:20
and had lost an arm and a leg in a train accident.
212
800700
4000
eta zeinak beso bat eta zango bat galdu zituen tren istripu batean.
13:24
When the story was published, unsolicited donations poured in.
213
804700
5000
Istorioa argitaratu zenean, eskatu gabeko donazioak heldu ziren barra-barra.
13:29
A trust fund was established,
214
809700
2000
Fundazio bat sortu zen,
13:31
and the family now lives in a house in the countryside
215
811700
3000
eta orain familia landetxe batean bizi da
13:34
and all their basic necessities are taken care of.
216
814700
3000
eta euren oinarrizko beharrak asetuak daude.
13:37
It was a story that wasn't trying to sell anything.
217
817700
3000
Istorioak ez zuen ezer saldu nahi.
13:40
Journalism had provided a channel
218
820700
3000
Kazetaritzak bide bat eman zion
13:43
for people's natural sense of generosity, and the readers responded.
219
823700
4000
jendearen berezko eskuzabaltasun senari, eta irakurleek erantzun egin zuten.
13:49
I met a band of homeless children who'd come to Jakarta from the countryside,
220
829700
3000
Landatik Jakartara etorri eta tren geltoki batean bizitzen bukatu zuten
13:52
and ended up living in a train station.
221
832700
3000
etxerik gabeko ume talde batekin topo egin nuen.
13:55
By the age of 12 or 14, they'd become beggars and drug addicts.
222
835700
5000
12 edo 14 urte zituztenerako, eskaleak ziren eta drogen menpe zeuden.
14:00
The rural poor had become the urban poor,
223
840700
2000
Landetako behartsuak hirietako behartsu bilakatu ziren,
14:02
and in the process, they'd become invisible.
224
842700
4000
eta prozesu horretan, ikustezin bilakatu ziren.
14:08
These heroin addicts in detox in Pakistan
225
848700
2600
Pakistanen, desintoxikatzen zeuden heroinomano hauek
14:11
reminded me of figures in a play by Beckett:
226
851300
2892
Becketten antzezlan bateko pertsonaiak gogorarazi zizkidaten:
14:14
isolated, waiting in the dark, but drawn to the light.
227
854192
3508
isolaturik, iluntasunean itxaroten, baina argiak erakarrita.
14:21
Agent Orange was a defoliant used during the Vietnam War
228
861700
3185
Agente laranja Vietnameko gerran Vietcong eta Hego Vietnamgo armadei
14:24
to deny cover to the Vietcong and the North Vietnamese army.
229
864885
3938
babesa eragozteko erabili zen defoliante bat izan zen.
14:28
The active ingredient was dioxin, an extremely toxic chemical
230
868823
4877
Osagai aktiboa dioxina zen, erabat toxikoa den gai kimikoa,
14:33
that was sprayed in vast quantities,
231
873700
2000
zeina kopuru handitan isuria izan zen,
14:35
and whose effects passed through the genes to the next generation.
232
875700
4000
eta zeinaren ondorioak geneen bitartez hurrengo belaunaldietara igaro diren.
14:41
In 2000, I began documenting global health issues,
233
881700
2662
2000an, mundu mailako osasun arazoak dokumentatzen hasi nintzen,
14:44
concentrating first on AIDS in Africa.
234
884362
3169
Afrikako HIESetik hasita.
14:47
I tried to tell the story through the work of caregivers.
235
887531
3169
Istorioa laguntza-emaileek egiten duten lanaren bitartez kontatzen saiatu nintzen.
14:50
I thought it was important to emphasize that people were being helped,
236
890700
4000
Pentsatu nuen garrantzitsua zela nabarmentzea jendea laguntza jasotzen ari zela,
14:54
whether by international NGOs or by local grassroots organizations.
237
894700
4446
nazioarteko GKEen ala bertako gizarte erakundeen bitartez.
14:59
So many children have been orphaned by the epidemic
238
899146
2554
Izurriteak hainbeste ume utzi zituen umezurtz,
15:01
that grandmothers have taken the place of parents,
239
901700
3000
amonek hartua zutela gurasoen tokia,
15:04
and a lot of children had been born with HIV.
240
904700
3000
eta ume asko GIBarekin jaiotakoak ziren.
15:08
A hospital in Zambia.
241
908700
2000
Eritetxe bat Zambian.
15:13
I began documenting the close connection
242
913700
3000
GIB/HIESAren eta tuberkulosiaren arteko
15:16
between HIV/AIDS and tuberculosis.
243
916700
3000
lotura estua hasi nintzen dokumentatzen.
15:19
This is an MSF hospital in Cambodia.
244
919700
3000
Hau MSFren erietetxe bat da, Kanbodian.
15:27
My pictures can play a supporting role to the work of NGOs
245
927300
2738
Nire argazkiek GKEen lana lagundu dezakete
15:30
by shedding light on the critical social problems they're trying to deal with.
246
930038
4662
eskuartean dituzten gizarte arazo larriak argitara emanez.
15:34
I went to Congo with MSF,
247
934700
3000
Kongora joan nintzen MSFrekin,
15:37
and contributed to a book and an exhibition
248
937700
2000
eta liburu eta erakusketa batean parte hartu nuen
15:39
that focused attention on a forgotten war
249
939700
3000
zeintzuk ahastutako gerra batean jartzen zuten arreta
15:42
in which millions of people have died,
250
942700
2000
non miloika pertsona hil diren,
15:44
and exposure to disease without treatment is used as a weapon.
251
944700
4000
eta tratamendurik gabeko gaixotasuna arma bezela erabitzen den.
15:49
A malnourished child being measured
252
949700
2000
Malnutrizioak jota dagoen haur bat pisatzen dute
15:51
as part of the supplemental feeding program.
253
951700
2000
elikatze programa osagarri baten parte bezala.
15:55
In the fall of 2004 I went to Darfur.
254
955700
3000
2004ko udazkenean, Darfurera joan nintzen.
15:59
This time I was on assignment for a magazine,
255
959700
2000
Oraingoan, aldizkari batentzako ari nintzen lanean,
16:01
but again worked closely with MSF.
256
961700
2000
baina berriro gertutik lan egin nuen MSFrekin.
16:03
The international community still hasn't found a way
257
963700
3000
Nazioarteko komunitateak ez du oraindik modurik aurkitu,
16:06
to create the pressure necessary to stop this genocide.
258
966700
4000
beharrezko presioa sortuz, genozidio honi bukaera emateko.
16:11
An MSF hospital in a camp for displaced people.
259
971762
3938
MSFren erietetxe bat pertsona desplazatuen kanpaleku batean.
16:17
I've been working on a long project on crime and punishment in America.
260
977054
4646
Krimena eta zigorra Estatu Batuetan gaitzat duen proiektu zabal batean aritu naiz lanean.
16:21
This is a scene from New Orleans.
261
981869
2831
Hau New Orleanseko irudi bat da.
16:26
A prisoner on a chain gang in Alabama
262
986700
2338
Alabaman, preso-kate bateko kide bat zigortzen dute
16:29
was punished by being handcuffed to a post in the midday sun.
263
989038
3662
zutoin batera lotuz eguerdiko eguzkipean.
16:35
This experience raised a lot of questions,
264
995700
2000
Esperientzia honek galdera asko ekarri zituen,
16:37
among them questions about race and equality
265
997700
3000
hauen artean, arrazari eta berdintasunari buruzkoak
16:40
and for whom in our country opportunities and options are available.
266
1000700
5000
eta norentzako dauden gure herrian abaguneak eta aukerak eskuragai.
16:45
In the yard of a chain gang in Alabama.
267
1005700
3000
Alabamako preso-kate bateko patioan.
16:50
I didn't see either of the planes hit,
268
1010977
2154
Ez nuen hegazkinen talka ikusi,
16:53
and when I glanced out my window, I saw the first tower burning,
269
1013131
3569
eta nire leihotik begiratzean, lehenengo dorrea ikusi nuen sutan,
16:56
and I thought it might have been an accident.
270
1016700
3000
eta pentsatu nuen agian istripu bat izan zela.
16:59
A few minutes later when I looked again
271
1019700
2000
Minutu batzuk geroago, berriro begiratu
17:01
and saw the second tower burning, I knew we were at war.
272
1021700
4000
eta bigarren dorrea sutan ikustean, gerran geundela jakin nuen.
17:06
In the midst of the wreckage at Ground Zero, I had a realization.
273
1026700
3000
Zero Eremuko hondakinen artean, gauza batez jabetu nintzen.
17:09
I'd been photographing in the Islamic world since 1981 --
274
1029915
4785
1981etik argazkiak ateratzen egona nintzen mundu islamiarrean
17:14
not only in the Middle East, but also in Africa, Asia and Europe.
275
1034700
4646
--ez bakarrik Ekialde Hurbilean, baita Afrikan, Asian eta Europan ere--.
17:19
At the time I was photographing in these different places,
276
1039346
2969
Toki desberdin hauetan argazkiak ateratzen nenbilela,
17:22
I thought I was covering separate stories,
277
1042315
2031
istorio ezberdinak zirela uste nuen,
17:24
but on 9/11 history crystallized, and I understood
278
1044346
3354
baina 9/11ean historia kristalizatu egin zen, eta ulertu nuen,
17:27
I'd actually been covering a single story for more than 20 years,
279
1047700
4246
egiatan, istoria bakar bati buruz berri ematen ibili nintzela 20 urte baino gehiagotan,
17:32
and the attack on New York was its latest manifestation.
280
1052100
3600
New Yorkeko erasoa honen azken adierazpena zelarik.
17:36
The central commercial district of Kabul, Afghanistan
281
1056700
3000
Kabul erdiko barruti komertziala, Afganistanen,
17:39
at the end of the civil war,
282
1059700
2000
gerra zibilaren bukaeran,
17:41
shortly before the city fell to the Taliban.
283
1061700
3000
hiria Talibanen eskuetan erori baino pixka bat lehenago.
17:47
Land mine victims being helped
284
1067085
2615
Lurreko minen biktimek laguntza jasotzen dute
17:49
at the Red Cross rehab center being run by Alberto Cairo.
285
1069700
3000
Alberto Cairok zuzendutako Gurutze Gorriaren errehabilitazio zentro batean.
17:54
A boy who lost a leg to a leftover mine.
286
1074700
2615
Mina bategatik zangoa galdu zuen haur bat.
17:57
I'd witnessed immense suffering in the Islamic world
287
1077315
3385
Sekulako sufrimenduaren lekuko izan nintzen islamiar munduan
18:00
from political oppression, civil war, foreign invasions, poverty, famine.
288
1080700
5000
zapalkuntza politiko, gerra zibil, atzerriko inbasio, txirotasun eta goseteen ondorioz.
18:05
I understood that in its suffering,
289
1085700
2000
Ulertu nuen bere sufrimenduan
18:07
the Islamic world had been crying out. Why weren't we listening?
290
1087700
5000
mundu islamiarra garrasika egona zela. Zergatik ez genuen jaramonik egin?
18:15
A Taliban fighter shot during a battle
291
1095331
2369
Taliban gudulari bat batailan tirokatua
18:17
as the Northern Alliance entered the city of Kunduz.
292
1097700
4000
Iparreko Aliantza Kunduz hirira sartzen zegoela.
18:27
When war with Iraq was imminent,
293
1107438
2262
Irakeko gerra hastear zegoela,
18:29
I realized the American troops would be very well covered,
294
1109700
3000
konturatu nintzen tropa estatubatuarrei buruz nahikoa berri egongo zela,
18:32
so I decided to cover the invasion from inside Baghdad.
295
1112700
3000
horregatik, inbasioa Bagdad barnetik jarraitzaea erabaki nuen.
18:41
A marketplace was hit by a mortar shell
296
1121700
2000
Mortero obus batek azoka bat jo
18:43
that killed several members of a single family.
297
1123700
3000
eta familia bereko hainbat kide hil zituen.
18:48
A day after American forces entered Baghdad,
298
1128700
3000
Tropa estatubatuarrak Bagdaden sartu eta egun bat geroago,
18:51
a company of Marines began rounding up bank robbers
299
1131700
2000
marine konpainia bat banku-lapurrak atxilotzen hasi zen
18:53
and were cheered on by the crowds --
300
1133700
2000
eta jendetzaren txaloak jaso zituen
18:56
a hopeful moment that was short lived.
301
1136700
2000
--itxaropentsua izan zen momentu laburra--.
18:59
For the first time in years,
302
1139900
2169
Urteetan lehenengo lehenengoz,
19:02
Shi'ites were allowed to make the pilgrimage
303
1142069
2323
xiiek baimena izan zuten Ashura ospatzeko
19:04
to Karbala to observe Ashura,
304
1144392
2308
Karbalara erromesaldia egiteko,
19:06
and I was amazed by the sheer number of people
305
1146700
2585
eta txundituta utzi ninduen bildutako jendetzak
19:09
and how fervently they practiced their religion.
306
1149285
2415
eta beren erlijioaren jarraipen sutsuak.
19:14
A group of men march through the streets cutting themselves with knives.
307
1154700
3000
Gizon talde bat kaleetan zehar doa beren buruei aiztoekin ebakiak eginez.
19:17
It was obvious that the Shi'ites were a force to be reckoned with,
308
1157700
4000
Nabaria zen Xiiak kontuan hartu beharreko indar bat zirela,
19:21
and we would do well to understand them and learn how to deal with them.
309
1161700
5000
eta onuragarri izango zitzaigula haiek ulertzea eta beraiekin zelan tratatu ikastea.
19:28
Last year I spent several months documenting our wounded troops,
310
1168700
3692
Joan den urtean hilabete batzuk igaro nituen gure zauritutako tropak jarraitzen,
19:32
from the battlefield in Iraq all the way home.
311
1172392
2308
Irakeko gudu-zelaitik etxeraino.
19:35
This is a helicopter medic giving CPR
312
1175946
2462
Helikoptero bateko sendagilea erreanimazio teknikak egiten
19:38
to a soldier who had been shot in the head.
313
1178408
2292
buruan tiro bat jasotako soldadu bati.
19:42
Military medicine has become so efficient
314
1182762
2523
Medikuntza militarra hain eraginkorra bihurtu da,
19:45
that the percentage of troops who survive after being wounded
315
1185285
3815
non zaurituak izan eta gero bizirik ateratzen diren tropen ehunekoa
19:49
is much higher in this war than in any other war in our history.
316
1189100
3600
askoz handiagoa den gerra honetan gure historiako beste edozein gerratan baino.
19:54
The signature weapon of the war is the IED,
317
1194346
3354
Gerrako sinadura arma “inprobisatutako gailu lehergarria” da,
19:57
and the signature wound is severe leg damage.
318
1197700
3000
eta bere zauria zangoetako kalte larriak.
20:02
After enduring extreme pain and trauma,
319
1202069
3200
Sekulako mina eta trauma pairatu eta gero,
20:05
the wounded face a grueling physical
320
1205269
2431
zaurituek borroka fisiko eta psikologiko neketsu bati
20:07
and psychological struggle in rehab.
321
1207700
2000
egin behar diote aurre errehabilitazioan.
20:12
The spirit they displayed was absolutely remarkable.
322
1212069
3631
Erakutsi zuten adorea guztiz apartekoa zen.
20:16
I tried to imagine myself in their place,
323
1216238
2462
Nire burua euren tokian jartzen saiatu nintzen,
20:18
and I was totally humbled by their courage and determination
324
1218700
4000
eta erabat apalduta utzi ninduten zeukaten kuraiak eta tinkotasunak
20:22
in the face of such catastrophic loss.
325
1222700
3000
horrelako galera katastrofikoa jasan eta gero.
20:26
Good people had been put in a very bad situation for questionable results.
326
1226162
5538
Jende zintzoa oso egoera txarrean jarria izan zen emaitza zalantzagarri batzuk lortzearren.
20:34
One day in rehab someone, started talking about surfing
327
1234192
3508
Behin, errehabilitazioan, norbait surf egiteari buruz mintzatu zen
20:37
and all these guys who'd never surfed before said, "Hey, let's go."
328
1237700
4338
eta sekula surfeatu ez zuten mutil hauek guzteik esan zuten, "Aizak, goazemak".
Eta surfeatzera joan ziren.
20:42
And they went surfing.
329
1242038
1662
20:47
Photographers go to the extreme edges of human experience
330
1247285
3415
Argazkilariak giza bizipenen azken muturreraino joaten dira
20:50
to show people what's going on.
331
1250700
2000
jendeari gertatzen ari dena erakusteko.
20:52
Sometimes they put their lives on the line,
332
1252700
3000
Batzuetan euren biziak arriskuan jartzen dituzte,
20:55
because they believe your opinions and your influence matter.
333
1255700
4000
zuen iritziek eta indarrak merezi dutela uste dutelako.
20:59
They aim their pictures at your best instincts,
334
1259700
4000
Argazkiak zuen sen onenetara bideratzen dituzte:
21:03
generosity, a sense of right and wrong,
335
1263700
3000
eskuzabaltasuna, onaren eta txarraren arteko sentimendua,
21:06
the ability and the willingness to identify with others,
336
1266700
4000
besteekin identifikatzeko gaitasuna eta desioa,
21:10
the refusal to accept the unacceptable.
337
1270700
3000
onartezina dena onartzearen ukapena.
21:15
My TED wish:
338
1275700
2000
Nire TED nahia:
21:17
there's a vital story that needs to be told,
339
1277700
3000
kontatu beharreko bizi-istorio bat dago,
21:20
and I wish for TED to help me gain access to it
340
1280700
4000
eta TEDek bertan barneratzen lagun nazan nahiko nuke,
21:24
and then to help me come up with innovative and exciting ways
341
1284700
4000
eta baita modu berritzaileak eta zirraragarriak sortzen laguntzea
21:28
to use news photography in the digital era.
342
1288700
3000
prentsa argazkilaritza garai digitalean erabiltzeko.
21:31
Thank you very much.
343
1291700
2000
Mila esker.
21:34
(Applause)
344
1294700
15000
(Txaloak)
Webgune honi buruz

Gune honek ingelesa ikasteko erabilgarriak diren YouTube bideoak aurkeztuko dizkizu. Mundu osoko goi mailako irakasleek emandako ingeleseko ikasgaiak ikusiko dituzu. Egin klik bikoitza bideo-orri bakoitzean bistaratzen diren ingelesezko azpitituluetan, hortik bideoa erreproduzitzeko. Azpitituluak bideoaren erreprodukzioarekin sinkronizatuta mugitzen dira. Iruzkin edo eskaerarik baduzu, jar zaitez gurekin harremanetan harremanetarako formulario hau erabiliz.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7