Ethan Zuckerman: How to listen to global voices

Translator: James Piton Reviewer: Leo De Cooman

I'm an American, which means, generally,

Mi estas usonano; tio ĝenerale signifas, ke

I ignore football unless it involves

mi scias nenion pri futbalo, krom tio,

guys my size or Bruno's size

ke ĝi rilatas al uloj de mia grandeco aŭ tiu de Bruno

running into each other at extremely high speeds.

kurantaj unu kontraŭ la alia je grandega rapido.

That said, it's been really hard

Cetere, vere malfacilegas

to ignore football

ignori piedpilkon

for the last couple of weeks.

dum la lastaj semajnoj.

I go onto Twitter, there are all these strange words that I've never heard before:

Mi iras al Twitter, kie estas amaso da strangaj vortoj, kiujn mi neniam antaŭe aŭdis:

FIFA, vuvuzela,

FIFA, vuvuzelo,

weird jokes about octopi.

strangaj ŝercoj pri polpoj.

But the one that's really been sort of stressing me out,

Sed tio, kio vere agacetis min,

that I haven't been able to figure out,

kies signifon mi ne sukcesis malkovri,

is this phrase "Cala a boca, Galvao."

estas la frazo "Cala a boca, Galvao".

If you've gone onto Twitter in the last couple of weeks,

Se vi vizitis Twitter-on en la lastaj semajnoj,

you've probably seen this.

vi probable vidis ĝin.

It's been a major trending topic.

Ĝi estis plej populara temo.

Being a monolingual American, I obviously don't know what the phrase means.

Kiel unulingva usonano, mi evidente ne scias, kion signifas tiu frazo.

So I went onto Twitter,

Mi do iris al Twitter

and I asked some people if they could explain to me "Cala a boca, Galvao."

kaj mi demandis al iuj, ĉu ili povas klarigi al mi "Cala a boca, Galvao".

And fortunately, my Brazilian friends

Kaj bonŝance miaj brazilaj amikoj

were more than ready to help.

estis tute pretaj helpi.

They explained that the Galvao bird

Ili klarigis, ke la birdo Galvao

is a rare and endangered parrot

estas malofta kaj endanĝera papago,

that's in terrible, terrible danger.

ĝi estas en terure granda danĝero.

In fact, I'll let them tell you a bit more about it.

Fakte, mi lasos ilin rakonti al vi iom pli pri ĝi.

Narrator: A word about Galvao, a very rare kind of bird

Rakontanto: Iom pri Galvao, maloftega birdospecio

native to Brazil.

origina el Brazilo.

Every year, more than 300,000 Galvao birds

Ĉiujare pli ol 300 mil Galvao-birdoj

are killed during Carnival parades.

estas mortigataj dum karnavalparadoj.

Ethan Zuckerman: Obviously, this is a tragic situation,

Ethan Zuckerman: Kompreneble tio estas tragedia situacio,

and it actually gets worse.

kaj ĝi efektive plimalboniĝas.

It turns out that, not only is the Galvao parrot

Montriĝas, ke ne nur la papago Galvao estas

very attractive, useful for headdresses,

tre alloga, uzata por kapornamaĵoj,

it evidently has certain hallucinogenic properties,

ĝi montriĝas havi kelkajn halucinajn ecojn.

which means that there's a terrible problem

Tio signifas, ke ekzistas terura problemo

with Galvao abuse.

pri trouzado de Galvao.

Some sick and twisted people have found themselves snorting Galvao.

Kelkaj malsanaj kaj konfuzaj homoj eĉ snufis Galvaon.

And it's terribly endangered.

Kaj ĝi estas terure endanĝerigita.

The good news about this is that the global community --

La bona novaĵo estas tio, ke la tutmonda komunumo --

again, my Brazilian friends tell me --

denove, miaj brazilaj amikoj rakontas al mi --

is pitching in to help out.

engaĝiĝas por helpi.

It turns out that Lady Gaga

Montriĝas, ke Lady Gaga

has released a new single --

lanĉis novan unuopaĵon --

actually five or six new singles, as near as I can tell --

fakte kvin aŭ ses novajn unuopaĵojn, laŭ mia memoro --

titled "Cala a boca, Galvao."

sub la titolo "Cala a boca, Galvao".

And my Brazilian friends tell me that

Kaj miaj brazilaj amikoj rakontas al mi, ke,

if I just tweet the phrase "Cala a boca, Galvao,"

se mi simple en Twitter dissendos la frazon "Cala a boca, Galvao"

10 cents will be given

10 cendoj estos donacataj

to a global campaign

al tutmonda kampanjo

to save this rare and beautiful bird.

por savo de tiu malofta, bela birdo.

Now, most of you have figured out that this was a prank,

Nu, plejmultaj inter vi jam malkovris, ke tio estis petolo,

and actually a very, very good one.

kaj fakte bonega petolo.

"Cala a boca, Galvao" actually means something very different.

"Cala a boca, Galvao" fakte signifas ion tute alian.

In Portugese, it means "Shut your mouth, Galvao."

En la portugala ĝi signifas "Fermu vian buŝon, Galvao".

And it specifically refers to this guy, Galvao Bueno,

Kaj ĝi specife rilatas al tiu ulo, Galvao Bueno,

who's the lead soccer commentator

la ĉefa futbalkomentisto

for Rede Globo.

de Rede Globo.

And what I understand from my Brazilian friends

Kaj laŭ tio, kion mi komprenis de miaj brazilaj amikoj

is that this guy is just a cliche machine.

ke temas pri tio, ke li estas kliŝanto.

He can ruin the most interesting match

Li povas ruinigi la plej interesan partion

by just spouting cliche again and again and again.

simple eligante kliŝaĵojn senĉese.

So Brazilians went to that first match

Do brazilanoj iris al la unua partio

against North Korea,

kontraŭ Nordkoreio

put up this banner, started a Twitter campaign

starigis tiun rubandon, komencis kampanjon ĉe Twitter

and tried to convince the rest of us

kaj provis konvinki nin ĉiujn

to tweet the phrase: "Cala a boca, Galvao."

plusendi la frazon "Cala a boca, Galvao".

And in fact, were so successful at this

Kaj fakte ili estis tiel sukcesaj pri tio,

that it topped Twitter for two weeks.

ke ĝi pintis en Twitter dum du semajnoj.

Now there's a couple --

Nun jen kelkaj --

there's a couple of lessons that you can take from this.

kelkaj lecionoj, kiujn vi povas tiri el tio.

And the first lesson, which I think is a worthwhile one,

Kaj la unua leciono, kiun mi kredas valora,

is that you cannot go wrong

estas tio, ke vi ne eraras

asking people to be active online,

peti homojn esti rete aktivaj,

so long as activism just means retweeting a phrase.

se aktiveco nur signifas plusendi frazon.

So as long as activism is that simple,

Dum aktiveco estas tiel simpla,

it's pretty easy to get away with.

estas tre facile liberiĝi.

The other thing you can take from this, by the way,

La alia afero, kiun oni lernas el tio, cetere,

is that there are a lot of Brazilians on Twitter.

estas la granda kvanto de brazilanoj ĉe Twitter.

There's more than five million of them.

Estas tie pli ol kvin milionoj.

As far as national representation,

Laŭ landa reprezentado,

11 percent of Brazilian internet users are on Twitter.

11 elcentoj de la brazilaj interret-uzantoj estas ĉe Twitter.

That's a much higher number than in the U.S. or U.K.

Tio estas multe pli granda nombro ol en Usono aŭ Britio.

Next to Japan,

Post Japanio

it's the second most represented by population.

ĝi estas la dua plej reprezentata laŭ loĝantaro.

Now if you're using Twitter or other social networks,

Se vi uzas Twitter-on aŭ aliajn sociajn retojn

and you didn't realize

kaj vi ne rimarkis, ke

this was a space with a lot of Brazilians in it,

ĝi estas spaco kun amaso da brazilanoj en ĝi,

you're like most of us.

vi estas kiel la plej multaj inter ni.

Because what happens on a social network

Ĉar kio okazas en socia reto, estas tio,

is you interact with the people

ke vi interagadas kun la homoj,

that you have chosen to interact with.

kiujn vi elektis por interagado.

And if you are like me, a big, geeky, white, American guy,

Kaj se vi estas kiel mi, granda, teknologiema, blanka usonano,

you tend to interact with a lot of other geeky, white, American guys.

vi emas interagadi kun amaso da aliaj teknologiemaj, blankaj usonanoj.

And you don't necessarily have the sense

Kaj vi ne nepre havas la impreson, ke

that Twitter is in fact a very heavily Brazilian space.

Twitter fakte estas dense brazila spaco.

It's also extremely surprising to many Americans,

Ankaŭ ege surprizas multajn usonanojn,

a heavily African-American space.

ke ĝi estas dense afrikdevena spaco.

Twitter recently did some research.

Twitter antaŭnelonge faris enketon.

They looked at their local population.

Ili esploris ĝian lokan loĝantaron.

They believe that 24 percent

Ili kredas, ke 24 elcentoj inter

of American Twitter users are African-American.

la usonaj Twitter-uzantoj estas afrikdevenaj.

That's about twice as high as African-Americans

Tio estas proksimume la duoblo de la proporcio

are represented in the population.

de afrikdevenuloj en la usona loĝantaro.

And again, that was very shocking to many Twitter users,

Kaj denove, tio estis tre ŝoka por multaj Twitter-uzantoj,

but it shouldn't be.

sed ĝi ne devus esti.

And the reason it shouldn't be is that on any day

Kaj la kialo estas tio, ke iam ajn oni

you can go into Trending Topics.

povas iri al la Pintaj Temoj.

And you tend to find topics

Kaj oni povas trovi temojn,

that are almost entirely African-American conversations.

kiuj estas preskaŭ entute afrikdevenulaj babiladoj.

This was a visualization done by Fernando Viegas

Jen vidigo farita de Fernando VIegas

and Martin Wattenberg,

kaj Martin Wattenberg,

two amazing visualization designers,

du imponaj vidigo-desegnistoj,

who looked at

kiuj rigardis al

a weekend's worth of Twitter traffic

semajnfina trafiko de Twitter

and essentially found that a lot of these trending topics

kaj esence trovis, ke amaso de tiuj pintaj temoj

were basically segregated conversations --

estas apartaj babiladoj --

and in ways that you wouldn't expect.

kaj laŭ manieroj, kiujn vi ne atendus.

It turns out that oil spill is a mostly white conversation,

Montriĝas, ke naftmalŝparo estas ĉefe blankula babilado,

that cookout

ke eksterdoma rostado "ĉurasko"

is a mostly black conversation.

estas ĉefe nigrula babilado.

And what's crazy about this is that

Kaj la frenezo en tio estas la fakto, ke

if you wanted to mix up who you were seeing on Twitter,

se vi volas varii, kion vi legas ĉe Twitter,

it's literally a quick click away.

tio troviĝas laŭvorte je unu klako.

You click on that cookout tag, there an entirely different conversation

Oni alklakas tiun markilon "ĉurasko", jen tute malsama babilado

with different people participating in it.

kun malsamaj partoprenantoj.

But generally speaking, most of us don't.

Sed ĝenerale la plej multaj inter ni ne faras tion.

We end up within these filter bubbles, as my friend Eli Pariser calls them,

Ni fine restas kun tiuj filtro-vezikoj, kiel mia amiko Eli Pariser nomas ilin,

where we see the people we already know

kie ni vidas la homojn, kiujn ni jam konas

and the people who are similar to the people we already know.

kaj la homoj, kiuj estas similaj al tiuj, kiujn ni konas.

And we tend not to see that wider picture.

Kaj ni ne emas vidi tiun pli vastan bildon.

Now for me, I'm surprised by this,

Nu, min tio surprizas, ĉar

because this wasn't how the internet was supposed to be.

tio ne estas kiel interreto supozeble devus esti.

If you go back into the early days of the internet,

Se oni retroiras al la unuaj tagoj de interreto,

when cyber-utopians like Nick Negroponte

kiam ciber-utopiuloj, kia Nick Negroponte

were writing big books like "Being Digital,"

verkis grandajn librojn kiel "Being Digital",

the prediction was that the internet

la antaŭdiro estis tio, ke interreto

was going to be an incredibly powerful force

fariĝos nekredeble potenca forto

to smooth out cultural differences,

por mildigi kulturajn diferencojn

to put us all on a common field of one fashion or another.

kaj meti nin ĉiujn sur komuna kampo iamoda.

Negroponte started his book with a story

Negroponte komencis sian libron per rakonto

about how hard it is to build connections

kiel malfacile estas starigi ligojn

in the world of atoms.

en la mondo de atomoj.

He's at a technology conference in Florida.

Li estas en teknologia konferenco en Florido.

And he's looking at something really, truly absurd,

Kaj li rigardas al io vere absurda,

which is bottles of Evian water on the table.

kio estas boteloj de akvo Evian sur la tablo.

And Negroponte says this is crazy.

Kaj Negroponte diras, ke tio estas frenezaĵo.

This is the old economy.

Tio estas la malnova ekonomio.

It's the economy of moving these

Estas la ekonomio movi tiujn

heavy, slow atoms over long distances that's very difficult to do.

pezajn, malrapidajn atomojn tra longaj distancoj, tio estas malfacilega.

We're heading to the future of bits,

Ni direktiĝas al la bita estonteco,

where everything is speedy, it's weightless.

en kiu ĉio estas rapida, senpeza.

It can be anywhere in the world at any time.

Povas esti kie ajn en la mondo, kiam ajn.

And it's going to change the world as we know it.

Kaj ĝi ŝanĝos la mondon, kiun ni konas.

Now, Negroponte has been right about a lot of things.

Nu, Negroponte pravis pri amaso da aferoj.

He's totally wrong about this one.

Li tute eraras pri tiu ĉi.

It turns out that in many cases

Montriĝas, ke en pluraj kazoj

atoms are much more mobile than bits.

atomoj estas pli moveblaj ol bitoj.

If I walk into a store in the United States,

Se mi eniras en vendejon en Usono,

it's very, very easy for me to buy water

estas facilege por mi aĉeti akvon

that's bottled in Fiji,

enboteligitan en Fiĝio,

shipped at great expense to the United States.

forsenditan tre koste al Usono.

It's actually surprisingly hard

Estas fakte surprize malfacile

for me to see a Fijian feature film.

por mi vidi fiĝian filmon.

It's really difficult for me to listen to Fijian music.

Vere malfacilas por mi aŭskulti fiĝian muzikon.

It's extremely difficult for me to get Fijian news,

Ege malfacilegas por mi ekhavi fiĝiajn novaĵojn,

which is strange, because actually there's an enormous amount going on in Fiji.

kio estas stranga, ĉar fakte multego okazas nun en Fiĝio.

There's a coup government. There's a military government.

Estas puĉa registaro. Estas militista registaro.

There's crackdowns on the press.

Estas limigoj al la gazetaro.

It's actually a place that we probably should

Ĝi ja estas loko, kiun ni probable devus

be paying attention to at the moment.

atenti ĉi-momente.

Here's what I think is going on.

Jen kio okazas laŭ mi.

I think that we tend to look a lot

Mi pensas, ke ni emas multe rigardi

at the infrastructure

al la infrastrukturo

of globalization.

de tutmondigo.

We look at the framework that makes it possible

Ni rigardas al la kadro, kiu ebligas al ni

to live in this connected world.

vivi en tiu ĉi interligita mondo.

And that's a framework that includes things like airline routes.

Kaj ĝi estas kadro, kiu inkluzivas aĵojn, kiaj aerlinioj.

It includes things like the Internet cables.

Kaj aĵoj, kia interret-kablo.

We look at a map like this one,

Ni rigardas mapon, kia tiu ĉi

and it looks like the entire world is flat

kaj ŝajnas, ke la tuta mondo estas ebena

because everything is a hop or two away.

ĉar ĉio estas je unu aŭ du flugoj.

You can get on a flight in London,

Oni povas eniri aviadilon en Londono

you can end up in Bangalore later today.

kaj fini la tagon en Bangalore.

Two hops, you're in Suva, the capitol of Fiji.

Du flugoj, vi estas en Suvo, la ĉefurbo de Fiĝio.

It's all right there.

Estas ĉio tie.

When you start looking at what actually

Kiam oni rigardas al tio, kio vere

flows on top of these networks,

fluas sur tiuj retoj,

you get a very different picture.

oni ekhavas tre malsaman bildon.

You start looking at how

Oni komence rigardas, kiel

the global plane flights move,

la tutmondaj flugoj moviĝas

and you suddenly discover that the world isn't even close to flat.

kaj subite oni malkovras, ke la mondo estas absolute ne ebena.

It's extremely lumpy.

Ĝi estas ege koncentrita.

There are parts of the world that are very, very well connected.

Estas partoj de la mondo, kiuj estas tre, tre bone konektitaj.

There's basically a giant pathway in the sky

Estas giganta vojo en la ĉielo

between London and New York.

inter Londono kaj Novjorko.

but look at this map, and you can watch this

Sed rigardu tiun ĉi mapon kaj vi povas spekti tion

for, you know, two or three minutes.

por, ni diru, du aŭ tri minutoj.

You won't see very many planes

Vi ne vidos tre multajn aviadilojn

go from South America to Africa.

inter Sudameriko kaj Afriko.

And you'll discover that there are parts of the globe

Kaj vi malkovros, ke estas partoj de la globo

that are systematically cut off.

kiuj estas sisteme fortranĉitaj.

When we stop looking at the infrastructure that makes connection possible,

Kiam ni ĉesas rigardi la infrastrukturon, kiu ebligas la konekton

and we look at what actually happens,

kaj rigardas tion, kio vere okazas,

we start realizing that the world doesn't work quite the same way

ni ekrimarkas, ke la mondo ne funkcias precize tiel,

that we think it does.

kiel ni pensas, ke ĝi funkcias.

So here's the problem that I've been interested in

Do jen la problemo, pri kiu mi interesiĝis

in the last decade or so.

proksimume dum la lasta jardeko.

The world is, in fact, getting more global.

La mondo vere fariĝas pli tutmonda.

It's getting more connected.

Ĝi fariĝas pli interplektita.

More of problems are global in scale.

Pli da problemoj estas mondoskalaj.

More of our economics is global in scale.

Pli de nia ekonomio estas tutgloba laŭ skalo.

And our media is less global by the day.

Kaj niaj amaskomunikiloj iĝas ĉiutage malpli tutglobaj.

If you watched a television broadcast in the United States in the 1970s,

Se oni spektis televidelsendon en Usono en la 1970-aj,

35 to 40 percent of it would have been international news

35 aŭ 40 elcentoj de ĝi estis internaciaj novaĵoj

on a nightly new broadcast.

en vespera novaĵ-elsendo.

That's down to about 12 to 15 percent.

Tio reduktiĝis al 12 ĝis 15 elcentoj.

And this tends to give us a very distorted view of the world.

Kaj tio donas al ni pli kaj pli tre mistorditan vidon al la mondo.

Here's a slide that Alisa Miller showed at a previous TED Talk.

Jen bildo, kiun Alisa Miller montris en antaŭa TED-prezentado.

Alisa's the president of Public Radio International.

Alisa estas la prezidanto de Publika Radio Internacia.

And she made a cartogram, which is basically a distorted map

Kaj ŝi faris kartogramon, mistorditan mapon

based on what American

bazitan sur tio, kion usonaj

television news casts

televidaj novaĵoj elsendas,

looked at for a month.

dum unu monato.

And you see that when you distort a map based on attention,

Kaj vi vidas, ke kiam oni vidas mistorditan mapon bazitan laŭ atento,

the world within American television news

la mondo en la usona novaĵtelevido

is basically reduced to

estas baze reduktita al

this giant bloated U.S.

tiu giganta ŝvelaĵo Usono

and a couple of other countries which we've invaded.

kaj kelkaj landoj, kiujn ni invadis.

And that's basically what our media is about.

Kaj esence tio estas la temo de niaj amaskomunikiloj.

And before you conclude that this is just a function of American TV news --

Kaj antaŭ ol vi konkludos, ke tio estas nur funkcio de la usona novaĵtelevido --

which is dreadful, and I agree that it's dreadful --

kio estas terura kaj mi konsentas, ke ĝi estas terura --

I've been mapping elite media like the New York Times,

mi analizis elitajn komunikilojn, kia New York Times,

and I get the same thing.

kaj mi havis la saman rezulton.

When you look at the New York Times, you look at other elite media,

Kiam oni rigardas New York Times, oni rigardas aliajn elitajn komunikilojn,

what you largely get are pictures of very wealthy nations

oni ekhavas bildojn de tre riĉaj landoj

and the nations we've invaded.

kaj la landoj, kiujn ni invadis.

It turns out that new media

Montriĝas, ke novaj medioj

isn't necessarily helping us all that much.

ne nepre helpas nin tiel multe.

Here's a map made by Mark Graham

Jen mapo farita de Mark Graham

who's down the street at the Oxford Internet Institute.

de Oxford Internet Institute.

A this is a map of articles in Wikipedia

Jen mapo de artikoloj en Wikipedia,

that have been geo-coded.

kiuj estis geografie lokalizitaj.

And you'll notice that there's a very heavy bias

Vi rimarkos, ke estas tre intensa inklino

towards North America and Western Europe.

al Nordameriko kaj Okcidenta Eŭropo.

Even within Wikipedias,

Eĉ en Vikipedioj,

where we're creating their own content online,

kie ni kreas la propran enhavon,

there's a heavy bias towards the place where

estas peza inklino favore al la loko, kie

a lot of the Wikipedia authors are based,

amaso da Vikipediaj aŭtoroj troviĝas,

rather than to the rest of the world.

kompare al la resto de la mondo.

In the U.K., you can get up,

En Britio, vi povas ekstari

you can pick up your computer when you get out of this session,

preni vian komputilon, kiam vi eliras el tiu ĉi seanco,

you could read a newspaper from India or from Australia,

vi povas legi ĵurnalon el Barato aŭ Aŭstralio,

from Canada, God forbid from the U.S.

el Kanado - Dio mia! - el Usono.

You probably won't.

Vi probable ne faros tion.

If you look at online media consumption --

Se oni rigardas al reta legado de amaskomunikiloj --

in this case, in the top 10 users of the internet --

en tiu kazo, al la 10 pintaj landoj laŭ uzado de interreto --

more than 95 percent of the news readership

pli ol 95 elcentoj de la novaĵlegantoj

is on domestic news sites.

estas pri enlandaj novaĵretejoj.

It's one of these rare cases where the U.S. is actually slightly better than [the U.K.],

Ĝi estas unu el la maloftaj kazoj en kiuj Usono iomete pli bonas ol Britio,

because we actually like reading your media,

ĉar ni vere ŝatas legi viajn komunikilojn

rather than vice versa.

anstataŭ la malo.

So all of this starts leading me

Do ĉio ĉi komencis pensigi min,

to think that we're in a state that I refer to

ke ni estas en situacio, kiun mi

as imaginary cosmopolitanism.

nomas imagita mondocivitaneco.

We look at the internet.

Ni rigardas la interreton.

We think we're getting this wide view of the globe.

Ni kredas, ke ni havas tiun vastan bildon de la terglobo.

We occasionally stumble onto a page in Chinese,

Ni eventuale stumblas en paĝo en la ĉina

and we decide that we do in fact have the greatest technology ever built

kaj ni decidas, ke ni ja havas la plej grandan teknologion iam ajn konstruitan

to connect us to the rest of the world.

por ligi nin al la cetera mondo.

And we forget that most of the time

Kaj ni forgesas, ke plej ofte

we're checking Boston Red Sox scores.

ni kontrolas la poentojn de basbalteamo Boston Red Sox.

So this is a real problem --

Do jen vera problemo --

not just because the Red Sox are having a bad year --

ne nur ĉar Red Sox havas malfavoran jaron --

but it's a real problem because,

sed vera problemo ĉar,

as we're discussing here at TED,

kiel ni jam diskutas tie ĉi ĉe TED,

the real problems in the world

la veraj problemoj en la mondo,

the interesting problems to solve

la interesaj problemoj solvendaj

are global in scale and scope,

estas tutmondaj laŭ skalo kaj koncerno,

they require global conversations

ili postulas tutmondaj interŝanĝoj

to get to global solutions.

por konduki al tutmondaj solvoj.

This is a problem we have to solve.

Tio estas problemo, kiun ni devas solvi.

So here's the good news.

Do jen la bona novaĵo.

For six years, I've been hanging out with these guys.

De la lastaj ses jaroj mi estas ligita al tiuj uloj.

This is a group called Global Voices.

Tio estas grupo nomata Global Voices [Terglobaj Voĉoj].

This is a team of bloggers from around the world.

Ĝi estas teamo de blogistoj el la tuta mondo.

Our mission was to fix the world's media.

Nia misio estas ripari la komunikilojn de la mondo.

We started in 2004.

Ni komencis en 2004.

You might have noticed, we haven't done all that well so far.

Vi eble jam rimarkis, ke ni ne agis tiel bone ĝis nun.

Nor do I think we are by ourselves,

Mi ankaŭ ne kredas, ke ni solaj

actually going to solve the problem.

estas solvontaj la problemon.

But the more that I think about it, the more that I think

Sed ju pli mi pensas pri ĝi, mi des pli pensas, ke

that a few things that we have learned along the way

kelkaj aferoj, kiujn ni lernis tra la vojo

are interesting lessons for how we would rewire

estas interesaj lecionoj pri kiel ni rekonektus

if we we wanted to use the web to have a wider world.

se ne ni volus uzi la reton por havi pli vastan mondon.

The first thing you have to consider

La unua konsiderenda afero

is that there are parts of the world

estas tio, ke ekzistas mondopartoj,

that are dark spots in terms of attention.

kiuj estas nigraj makuloj laŭ atento.

In this case -- the map of the world at night by NASA --

Ĉi-kaze -- la nokta mondomapo farita de NASA --

they're dark literally because of lack of electricity.

ili estas laŭvorte nigraj, ĉar mankas elektro.

And I used to think that a dark spot on this map

Kaj mi kutime pensis, ke nigra makulo sur tiu mapo

basically meant you're not going to get media from there

esence signifis, ke oni ne havos komunikilojn de tie

because there are more basic needs.

ĉar tie estas pli bazaj bezonoj.

What I'm starting to realize is that

Kion mi ekkomprenas estas tio, ke

you can get media, it's just an enormous amount of work,

oni povas havi komunikilojn, estas nur grandega kvanto da laboro

and you need an enormous amount of encouragement.

kaj oni bezonas grandegan kvanton da kuraĝigon.

One of those dark spots is Madagascar,

Unu el tiuj nigraj makuloj estas Madagaskaro,

a country which is generally better known for the Dreamworks film

lando, kiu ĝenerale estas plej konata pro la movbildo de Dreamworks

than it is actually known for

ol ĝi estas vere konata pro

the lovely people who live there.

la aminda popolo tie loĝanta.

And so the people who founded

Kaj tial la homoj, kiuj fondis

Foko Club in Madagascar

Foko-Klubon en Madagaskaro

weren't actually concerned with trying to change the image of their country.

ne estis fakte zorgantaj pri la ŝanĝo de la bildo de sia lando.

They were doing something much simpler.

Ili faris ion multe pli simplan.

It was a club to learn English

Ĝi estis klubo por lerni la anglan

and to learn computers and the internet.

kaj lerni pri komputiloj kaj interreto.

but what happened was that Madagascar

Sed okazis, ke Madagaskaro estis

went through a violent coup.

meze de perforta puĉo.

Most independent media was shut down.

Plej multaj sendependaj komunikiloj estis fermitaj.

And the high school students

Kaj la mezlernejanoj, kiuj

who were learning to blog through Foko Club

lernis blogi ĉe la Foko-Klubo

suddenly found themselves talking to an international audience

subite troviĝis parolantaj al internacia aŭdantaro

about the demonstrations, the violence,

pri la manifestacioj, la perforto,

everything that was going on within this country.

pri ĉio, kio okazis en sia lando.

So a very, very small program

Do tre, tre malgranda programo

designed to get people in front of computers,

elpensita por meti homojn antaŭ komputilojn

publishing their own thoughts, publishing independent media,

kaj publikigi siajn proprajn pensojn, publikigi sendependajn komunikojn,

ended up having a huge impact

fine havis grandegan influon

on what we know about this country.

pri tio, kion ni scias pri tiu lando.

Now the trick with this is that I'm guessing

Nu, la problemo en tio supozeble estas, ke

most people here don't speak Malagasy.

plej multaj homoj tie ĉi ne parolas la malagasan lingvon.

I'm also guessing that most of you don't even speak Chinese --

Mi supozas, ke plej multaj inter vi ankaŭ ne parolas la ĉinan --

which is sort of sad if you think about it,

kio estas iel bedaŭrinde, se oni konsideras, ke

as it's now the most represented language on the internet.

ĝi estas nun la plej vaste reprezentata lingvo en interreto.

Fortunately people are trying to figure out how to fix this.

Bonŝance estas homoj, kiuj provas ripari tion.

If you're using Google Chrome and you go to a Chinese language site,

Se vi uzas Google Chrome (la retkrozilon) kaj vizitas ĉinlingvan retejon,

you notice this really cute box at the top,

vi rimarkos tiun vere belan ujon supre,

which automatically detects that the page is in Chinese

kiu aŭtomate komprenas, ke tiu paĝo estas en la ĉina

and very quickly at a mouse click

kaj tre rapide je musklako

will give you a translation of the page.

donos al vi tradukaĵon de la paĝo.

Unfortunately, it's a machine translation of the page.

Bedaŭrinde temas pri maŝintraduko de la paĝo.

And while Google is very, very good with some languages,

Kaj dum Google estas treege bona pri kelkaj lingvoj,

it's actually pretty dreadful with Chinese.

ĝi estas vere katastrofa pri la ĉina.

And the results can be pretty funny.

Kaj la rezultoj povas esti ege amuzaj.

What you really want -- what I really want,

Kion vi vere volas -- kion mi vere volas,

is eventually the ability to push a button

estas fine la ebleco premi butonon kaj

and have this queued

havi tion sur vico

so a human being can translate this.

tiel ke homo povas traduki tion.

And if you think this is absurd, it's not.

Kaj se vi pensas, ke tio estas absurda, ĝi ne estas.

There's a group right now in China called Yeeyan.

Ekzistas grupo en Ĉinio nomata Yeeyan.

And Yeeyan is a group

Ĝi estas grupo

of 150,000 volunteers

de 150 mil volontuloj

who get online every day.

kiuj konektiĝas al la reto ĉiutage.

They look for the most interesting content in the English language.

Ili rigardas al la plej interesa enhavo en la angla lingvo.

They translate roughly 100 articles a day

Ili tradukas ĉirkaŭ 100 artikolojn ĉiutage

from major newspapers, major websites.

el la ĉefaj gazetoj, ĉefaj retejoj.

They put it online for free.

Ili enretigas tion senpage.

It's the project of a guy named Zhang Lei,

Ĝi estas la projekto de ulo nomata Zhang Lei,

who was living in the United States during the Lhasa riots

kiu vivis en Usono dum la ribeloj en Laso

and who couldn't believe how biased

kaj li ne povis kredi kiel tendenca

American media coverage was.

la usona amaskomunikilaro estas.

And he said, "If there's one thing I can do, I can start translating,

Kaj li diris, "Se estas io, kion mi povas fari, mi povas komenci

so that people between these countries

traduki, tiel ke la homoj inter tiuj landoj ekkomprenu

start understanding each other a little bit better."

sin iomete pli bone".

And my question to you is:

Jenj mia demando al vi:

if Yeeyan can line up 150,000 people

ĉe Yeeyan povas sin prezenti 150 mil homoj

to translate the English internet into Chinese,

por traduki la anglan interreton en la ĉinan,

where's the English language Yeeyan?

kie estas la anglalingva Yeeyan?

Who's going after Chinese,

Kiu sekvas la ĉinan,

which now has 400 million internet users out there?

kiu nun havas 400 milinojn da interretaj uzantoj?

My guess is at least one of them has something interesting to say.

Mi imagas, ke almenaŭ unu inter ili havas ion interesan por diri.

So even if we can find a way to translate from Chinese,

Se ni do povus trovi manieron traduki el la ĉina

there's no guarantee that we're going to find it.

ne estas garantio, ke ni trovos.

When we look for information online,

Kiam ni serĉas informojn per la reto,

we basically have two strategies.

ni havas ĝenerale du strategiojn.

We use a lot of search.

Ni uzas amason da serĉado.

And search is terrific if you know what you're looking for.

Kaj serĉadi estas bonege, se oni scias kion oni serĉas.

But if what you're looking for is serendipity,

Sed se la serĉado estas hazardludo,

if you want to stumble onto something

se oni volas stumbli en ion,

that you didn't know you needed,

pri kio vi ne sciis, ke vi bezonas ĝin,

our main philosophy is to look to our social networks,

nia ĉefa filozofio estas rigardi al la sociaj retoj,

to look for our friends.

al niaj geamikoj.

What are they looking at? Maybe we should be looking at it.

Kion ili rigardas? Eble ni devus rigardi al ĝi.

The problem with this is that essentially

La problemo estas tio, ke esence tio

what you end up getting after a while is the wisdom of the flock.

kion oni fine gajnas, estas la saĝeco de la grego.

You end up flocking with a lot of people

Oni gregiĝas kun amaso da homoj

who are probably similar to you,

probable similaj al si,

who have similar interests.

kun similaj interesoj.

And it's very, very hard to get information

Kaj estas malfacilege havi informojn

from the other flocks, from the other parts of the world

pri aliaj gregoj, el aliaj mondopartoj,

where people getting together and talking about their own interests.

kie homoj kuniĝas kaj parolas pri siaj propraj interesoj.

To do this, at a certain point,

Por fari tion, en iu momento,

you need someone to bump you out of your flock and into another flock.

oni bezonas iun por puŝi onin ekster la gregon kaj en alian gregon.

You need a guide.

Oni bezonas gvidiston.

So this is Amira Al Hussaini. She is the Middle East editor for Global Voices.

Jen Amira Al Hussaini. Ŝi estas la mezorienta eldonisto de Global Voices.

She has one of the hardest jobs in the world.

Ŝi havas unu el la plej malfacilaj laboroj en la mondo.

Not only does she have to keep our Israeli and Palestinian contributors

Ŝi ne nur devas eviti ke niaj israelaj kaj palestinaj kontribuantoj

from killing each other,

mortigu unuj la aliajn,

she has to figure out

ŝi devas eltrovi tion,

what is going to interest you

kio interesos vin pri

about the Middle East.

la Mezoriento.

And in that sense of trying to get you

Kaj provante allogi vin

out of your normal orbit,

ekster via normala orbito

and to try to get you to pay attention

kaj provi havi vian atenton por

to a story about someone who's

historio pri iu, kiu

given up smoking for the month of Ramadan,

ĉesis fumadi en la monato de Ramadano,

she has to know something about a global audience.

ŝi devas scii ion pri tutmonda aŭskultantaro.

She has to know something about what stories are available.

Ŝi devas scii ion pri kiuj historioj estas disponeblaj.

Basically, she's a deejay.

Esence ŝi estas diskĵokeo.

She's a skilled human curator

Ŝi estas lerta homa kuratoro

who knows what material is available to her,

kiu scias pri la disponebla materialo

who's able to listen to the audience,

ebla por aŭskultigi al la spektantaro

and who's able to make a selection

kaj kiu kapablas fari elektojn

and push people forward in one fashion or another.

kaj iamaniere antaŭenpuŝi homojn.

I don't think this is necessarily an algorithmic process.

Mi ne pensas, ke tio estas nepre algoritma procezo.

I think what's great about the internet

Mi pensas, ke kio estas grandioza pri interreto

is that it actually makes it much easier

estas, ke ĝi faciligas multe al

for deejays to reach a wider audience.

diskĵokeoj atingi vastan aŭskultantaron.

I know Amira.

Mi konas Amira-n.

I can ask her what to read.

Mi povas demandi al ŝi kion legi.

But with the internet, she's in a position where she can

Sed per interreto, ŝi estas en pozicio, kie ŝi povas

tell a lot of people what to read.

indiki al amaso da homoj kion legi.

And you can listen to her as well,

Kaj ankaŭ vi povas aŭskulti al ŝi,

if this is a way that you're interested in having your web widened.

se tio estas maniero, per kiu vi volas plivastigi vian reton.

So once you start widening like this,

Do kiam vi komencas plivastigi tiel,

once you start lighting up voices in the dark spots,

kiam vi komencas prilumi voĉojn en la nigraj makuloj,

once you start translating, once you start curating,

kiam vi komencas traduki, kuratori,

you end up in some really weird places.

vi fine venos en iuj vere strangaj lokoj.

This is an image from pretty much my favorite blog,

Jen bildo de mia plej ŝatata blogo,

which is AfriGadget.

AfriGadget.

And AfriGadget is a blog that looks

Kaj AfriGadget estas blogo kiu rigardas

at technology in an Africa context.

teknologion en afrika kunteksto.

And specifically, it's looking at a blacksmith

Kaj specife ĝi rigardas al forĝisto

in Kibera in Nairobi,

en Kibera, Najrobio (Kenjo)

who is turning the shaft of a Landrover

kiu transformas la ŝafton de Landrover-ĵipo

into a cold chisel.

en ĉizelilon.

And when you look at this image, you might find yourself going,

Kaj kiam oni rigardas tiun bildon, oni eble demandos al si

"Why would I conceivably care about this?"

"Kial damne mi devas interesiĝi pri tio?"

And the truth is, this guy can probably explain this to you.

Kaj vere tiu ulo probable povas klarigi tion al vi.

This is Erik Hersman. You guys may have seen him around the conference.

Li estas Erik Hersman. Vi eble vidis lin en la konferencejo.

He goes by the moniker White African.

Li estas konata laŭ la kromnomo Blanka Afrikano.

He's both a very well known American geek,

Li estas kaj tre konata usona teknologiulo

but he's also Kenyan; he was born in Sudan, grew up in Kenya.

kaj ankaŭ kenjano; li naskiĝis en Sudano kaj kreskis en Kenjo.

He is a bridge figure.

Li estas ponta figuro.

He is someone who literally has feet in both worlds --

Li estas iu kun piedoj en ambaŭ mondoj, laŭvorte --

one in the world of the African technology community,

unu en la mondo de la afrika teknologia komunumo,

one in the world of the American technology community.

alia en la mondo de la usona teknologia komunumo.

And so he's able to tell a story

Kaj tial li povas rakonti pri

about this blacksmith in Kibera

tiu forĝisto en Kibera

and turn it into a story about repurposing technology,

kaj fari el ĝi rakonton pri readaptado de teknologio,

about innovating from constraint,

pri novigo el limoj,

about looking for inspiration based on reusing materials.

pri serĉado de inspiro bazita en la reutiligado de materialoj.

He knows one world,

Li konas unu mondon

and he's finding a way to communicate it to another world,

kaj li serĉas manieron konig ĝin al alia mondo,

both of which he has deep connections to.

kaj kun ambaŭ li havas profundajn ligojn.

These bridge figures, I'm pretty well convinced,

Tiuj ponto-figuroj, mi estas konvinkita,

are the future of how we try to make the world wider

estas la estonteco de la maniero, laŭ kiu ni volas vastigi

through using the web.

la mondon uzante la reton.

But the trick with bridges is, ultimately,

Sed la detalo pri pontoj estas, finfine,

you need someone to cross them.

tio, ke oni bezonas iun por transiri ilin.

And that's where we start talking about xenophiles.

Kaj tie ni ekparolas pri ksenofiloj.

So if I found myself in the NFL,

Se mi apartenus al la Nordamerika Futbal-Ligo,

I suspect I would spend my off-season

mi imagas, ke mi pasigus mian ekstersezonan periodon

nursing my wounds, enjoying my house, so on and so forth --

flegante miajn vundojn, ĝuante mian domon kaj tiel plu --

possibly recording a hip-hop album.

eble enregistrante hiphopan albumon.

Dhani Jones,

Dhani Jones,

who is the middle linebacker for the Cincinnati Bengals,

kiu estas la meza dualinia defendanto de Cincinnati Bengals,

has a slightly different approach to the off-season.

havas iomete malsaman aliron al la ekstersezono.

Dhani has a television show.

Dhani havas televidoprogamon.

It's called "Dhani Tackles the Globe."

Ĝi nomiĝas "Dhani tenas la globon".

And every week on this television show,

Kaj ĉiusemajne en tiu programo

Dhani travels to a different nation of the world.

Dhani vojaĝas al alia lando en la mondo.

He finds a local sporting team.

Li trovas lokan sportteamon.

He trains with them for a week, and he plays a match with them.

Li trejnas ilin dum semajno kaj ludas partion kun ili.

And his reason for this

Lia kialo por ĝi

is not just that he wants to master Muay Thai boxing.

ne estas nur tio, ke li volas lerni Muay-Thai-boksadon.

It's because, for him,

Estas pro tio, ke por li

sport is the language

la sporto estas la lingvo,

that allows him to encounter

kiu ebligas al li renkonti

the full width and wonder of the world.

la tutan amplekson kaj mirindecon de la mondo.

For some of us it might be music. For some of us it might be food.

Por iuj inter ni ĝi povas esti muziko. Por aliaj ĝi povas esti manĝaĵo.

For a lot of us it might be literature or writing.

Por multaj inter ni ĝi povas esti literaturo aŭ verkado.

But there are all these different techniques

Sed estas ĉiuj tiuj diversaj teknikoj, kiuj

that allow you to go out and look at the world

ebligas al vi eliri kaj rigardi la mondon

and find your place within it.

kaj trovi vian lokon en ĝi.

The goal of my Talk here

La celo de mia parolado tie ĉi

is not to persuade the people in this room

ne estas persvadi la homojn en tiu ĉi salono

to embrace your xenophilia.

engaĝiĝi en ksenofilio.

My guess -- given that you're at a conference called TEDGlobal --

Mi imagas -- pro tio, ke vi estas en konferenco nomata TEDGlobal --

is that most of you are xenophiles,

ke plej multaj inter vi estas ksenofiloj,

whether or not you use that term.

ĉu vi uzas la terminon aŭ ne.

My challenge instead is this.

Mia defio anstataŭe estas tio.

It's not enough to make the personal decision

Ne sufiĉas fari la personan decidon,

that you want a wider world.

ke vi volas pli ampleksan mondon.

We have to figure out how to rewire

Ni devas malkovri, kiel rekonekti

the systems that we have.

la sistemojn, kiujn ni havas.

We have to fix our media.

Ni devas ripari niajn amaskomunikilojn.

We have to fix the internet. We have to fix our education.

Ni devas ripari la reton. Ni devas ripari nian edukadon.

We have to fix our immigration policy.

Ni devas ripari nian enmigran politikon.

We need to look at ways

Ni devas serĉi manierojn

of creating serendipity,

krei hazardludon,

of making translation pervasive,

penetrigi tradukadon

and we need to find ways to embrace

kaj ni bezonas trovi manierojn adopti

and celebrate these bridge figures.

kaj celebri tiujn ponto-figurojn.

And we need to figure out how to cultivate xenophiles.

Kaj ni devas malkovri kiel kultivi ksenofilojn.

That's what I'm trying to do. I need your help.

Tion mi provas fari. Mi bezonas vian helpon.

(Applause)

(Aplaŭdoj)