Ukraine's Fight to Keep Educating Its Children | Zoya Lytvyn | TED

Translator: ahwan kayfi Reviewer: omer zrar

On February 24,

لە ٢٤ شوباتدا،

my daughter spoke for the first time.

بۆ یەکەم جار کچەکەم قسەیکرد.

First word was “ba-bah,”

یەکەم وشە ”با-بە“ بوو،

which means the sound of a great explosion.

کە بەمانای دەنگی تەقینەوە گەورە کە دێت.

That night, we woke to the concussive sound of bombs

ئەو شەوە، بەدەنگی گرمەی بۆمبەکان ھەستاین.

as our windows came crashing in.

وەک پەنجەرەکانمان بە شکاوی دەھاتنە ژوورەوە.

It was the bombardment of Kyiv.

بۆردومان کردنی کیێڤ بوو.

I'm someone who didn't believe it would happen.

ئەو کەسەم باوڕی نەدەکرد ئەوە ڕووبدات.

I was born just a few days before the Chernobyl disaster

چەند ڕۆژێک پێش کارەساتی چێرنۆبیل لەدایکبووم

and a few years before the collapse of the Soviet Union.

و چەن ساڵێکش پێش ڕوخانی یەکێتی سۆڤیەت.

I grew up in an independent Ukraine,

گەورەبووم لەناو ئۆکڕانیای سەربەخۆ،

struggling to overcome the legacy of the Soviet system.

تێکۆشان بۆ زاڵبوون بەسەر میراتی ڕژێمی سۆڤیەت.

My mother and my grandmother worked very hard

دایکم و داپیرم بەسەختی کاریان کرد

so that I could have a good education

تا بتوانم پەروەردەیەکی باشم هەبێت

because they believed my generation would build the country.

چوونکە باوڕیان وابوو نەوەی من وڵاتیان بنیات دەنا.

And we have.

و ئێمە ئەوەمان کرد.

Until six weeks ago,

تاوەک و شەش ھەفتە لەمەوبەر،

Ukraine was on an upward path,

ئۆکڕانیا لە سەر ڕێچکەی بەرزبوونەوە دابوو،

becoming more prosperous, more fair, more free.

ئاوەدانی زیاتر، دادپەروەرانەتر، ئازادتر.

In 2004 and 2013,

لە ساڵانی ٢٠٠٤ و ٢٠١٣،

we marched for democracy, and we defeated autocracy.

خەباتمان کرد بۆ دیموکڕاسی، و سەرکەوتین بەسەر تاکڕەوی.

So I was stunned when the windows crushed in.

و ترسام کاتێک پەنجەرەکان شکان بەروناوە.

I froze.

وەستام.

Speechless, motionless,

بێدەنگ، بێھەست،

absolutely helpless.

وە بەدڵنیایەوە بەبێ دەسەڵاتی.

That was my first lesson of war.

ئەوە یەکەم وانەی جەنگیم بوو.

What you cherish can be taken from you in a moment.

ھەرچیەک گرینگی پێبدەیت دەتوانرێت لەناو دەقەیکدا لێت وەربگیرێت.

Even your peace of mind.

تەنانەت ئارامی دەروونیشت.

My hands were still shaking as I fled to the west of Ukraine with my children

دەستەکانم ھێشتا دەلەرزان وەک چۆن ھەڵاتم لە ڕۆژئاوای ئۆکرانیا لەگەڵ منداڵەکانم

and then over the border to Slovakia.

و پاشان لە سەر سنوورە وە بەرەو سلۆڤاکیا.

My husband and my parents remain in Kyiv, helping our country.

مێردەکەم و خێزانەکەم لە کیێڤ مانەوە تا یارمەتی وڵاتەکامان بدەن.

As we traveled further from our family,

کاتێک لە خێزانەکەمان دوور دەکەوتینەوە،

I imagined all that was being destroyed.

گشت ئەو شتانەی لەخەیاڵم دابوو لەناو دەچن.

Our homes, our hospitals,

خانوەکانمان، نەخۆش خانەکانمان،

our critical infrastructure and so much more.

ژێرخانی وڵاتمان و زۆر شتی ترش.

For 40 million people in my country

بۆ٤٠ ملیۆن خەڵکی لەناو وڵاتەکەم

and for billions around the globe,

و بۆ بەملیارەھاش لەدەوری زەوی،

February 24 is the day Russia invaded Ukraine.

٢٤ شوبات ئەو ڕۆژەیە ڕووسیا ئۆکرانیای داگیر کرد.

For seven million Ukrainian children,

بۆ ٧ ملیۆن منداڵی ئۆكڕانی،

it is also the day Russia tried to take their future.

ئەوە ئەو ڕۆژە بوو ڕووسیا ھەوڵیدا داھاتویان داگیر بکات.

176 children have been killed by Russian bombs.

١٧٦ مناداڵ کوژران بە بۆمبی ڕووسیا.

Hundreds more have been wounded.

بە ھەزارانش برینداربوون.

Ten years ago,

دە ساڵ لەمەوبەر،

I dedicated myself to building world-class schools

خۆم تەرخان کرد بۆ بونیات نانی قوتابخانە جیھانیەکان

for the children of Ukraine.

بۆ مناداڵانی ئۆکڕانیا.

I believe education is the most powerful tool

باوڕم وایە خوێندن بەھێزترین ئامێرە

for improving the economy,

بۆ گەشەپێدانی ئابووری،

the environment and human well-being.

ژینگەو و خۆشگوزەرانی مرۆڤ.

War very quickly destroys all three.

جەنگ ھەرسێ کیان بەخێرای لەناو دەبات.

So far, 900 schools have been critically damaged.

تا ئێستا،٩٠٠ قوتابخانە بەخراپی زیانیان بەرکەوتووە.

84 are completely destroyed.

٨٤ یان بەتەواوەتی وێران بوون.

And yet, education goes on.

و ئێستاش، پەرقەدەکردن بەردەوامە.

During the COVID pandemic,

لە کاتی پەتای کۆڤید،

Ukrainian government engaged my team to create the Ukrainian school online.

حوکومەتی ئۆکڕانیا بەشداری بەتیمەکەم کرد بۆ دروست کردنی قوتابخانەی ئۆنڵاینی ئۆکڕانی.

During the last two years,

لە ماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا،

it has delivered school to children wherever they were.

قوتابخانە دەگەیەندرا بۆ منداڵەکان لە ھەرشوێنێک کە لێی بوون.

Students from remote areas had access to teachers and lessons

خوێنکارە دوورە دەستەکانش دەستیان بە مامۆستاکان و وانەکان گەیشت بوو

they wouldn't have otherwise.

ئەگەرنا نەیان دەبوو.

This platform covers the secondary school curriculum

ئەم بەرنامەیە تایبەتە بە خوێندنگای دواناوەندی

and puts every student in front of our very best teachers.

دانانی گشت خوێنکارەکان لەبەرامبەر مامۆستا لێھات وە کانمان.

We never imagined our nonprofit project would be needed in a situation

ھەرگیز بە خەیاڵمان نەدەھات پێویست یمان بەپڕۆژەیەکی بێ قانجازبێت لەم بارودۆخەدا

even more horrible than COVID.

تەنانەت زۆرش لە پەتای کۆڤید ترسان کترە.

But today, almost 400,000 students learn on this platform.

لەمڕۆدا، زیاتر لە ٤٠٠،٠٠٠ خوێنکار فێردەبێت لەسەر ئەو بەرنامەیە.

They connect from within Ukraine and from 120 countries

ئۆکڕانیا بەناو ١٢٠ وڵاتی تردا دەبەستێتەوە

where they are refugees at the moment.

لەو شوێنەی ئێستا تێدا پەنابەرن.

And for all of them, those couple of hours a day

بۆ ھەموویان، ئەو چەند کاژمێرەی لە ڕۆژێکدا

is not just a safe environment where they learn something new.

تەنھا ژینگەیەکی سەلامەت نیە لەوێدا شتێکی نوێ فێردەبن

It is also the space where, despite everything,

سەرەڕای ھەمووشتێک، ئەو شوێنیەکە،

Ukraine continues to invest in them.

ئۆکرانیا بەردەوامە لە وەبەرھێنان لەناویاندا

And that was my second lesson of war.

و ئەوە دووەمین وانەی جەنگیم بوو.

Putin can take a lot from us.

پوتین دەتوانێت زۆر شتمان لێ وەربگرێت.

Our homes, our jobs, our loved ones, our peace.

خانومان، کارمان، خۆشەویستیمان، ئاشتیمان.

But he cannot undo education.

بەڵام ناتوانێت پەروەردە ھەڵبوە شێنێتەوە.

Knowledge and curiosity are unassailable treasures.

زانین و زانینخوازی گەنجینەیەکی داگیرنەکەرە.

And as long as our children keep learning

بەدرێژای مناداڵەکانمان بەردەوامن لە فێربوون

and our teachers keep teaching,

مامۆستاکانمان بەبەردەوامی فێردەکەن،

even while they are starving in shelters under bombardment,

تەنانەت لەکاتێکدا لە برسیەتیدان لەژێر پەناگەکانی بۆردومان،

even in refugee camps,

تەنانەت لەکەمپی پەنابەرانش،

we are undefeated.

ئێمە نەبەزێنراوین.

In this war, every Ukrainian has his own front.

لەناو ئەم جەنگەدا، هەموو ئۆکرانیەک بەرەی تایبەتی خۆی هەیە.

Our soldiers, our doctors, our mothers.

سەربازەکانمان، دکتۆرەکانمان، دایکەکانمان.

And, yes, even our children and teachers.

تەنانەت، منداڵەكانمان و مامۆستاکانمان.

By continuing to learn, they fight for our future.

لە بەردەوامیدان لە فێربوون، شەڕدەکەن بۆ داھاتوومان.

And this fight is about so much more than borders.

و ئەم شەڕە زیاتر دەربارەی سنوورەکانە.

Ukrainians are fighting for freedom,

ئۆکڕانیا شەڕدەکات بۆ سەربەخۆی،

for our right to imagine and build our future in our own way.

بۆ مافمان لەخەیاڵکردن و بوونیات نانی داھاتوومان بە ڕێگای خۆمان.

Our people stand heroically.

گەلەکەمان بە پاڵەوانانە وەستاون.

But against the second-largest army in the world,

بەڵام لەدژی دووەم گەورەترین سوپای جیھان،

we cannot stand alone.

ئێمە ناتوانین بە تەنیا بوەستین.

To end this war, we need you.

بۆ کۆتای ھاتنی ئەو جەنگە پێویستمان بە ئێوەیە.

We need every citizen in every nation to demand that it stops.

لەھەموو میلەتێکدا پێویستمان بەھەموو ھاوڵاتیەکە داوابکەن ئەوە بوەستێت.

And that was my third lesson.

و ئەوە سێەمین وانەم بوو.

My freedom is connected to yours.

ئازادی من بەستراوەتەوە بە ئێوەوە.

My daughter's first word was the sound of destruction.

یەکەم وشەی کچەکەم دەنگی کاولکاریبوو.

But as she grows,

بەڵام لەگەڵ گەشەکردنی دا،

I know she and the rest of her generation

ئەزانم کە ئەو و تەواوی نەوەکانی ئەو

will build Ukraine again.

ئۆکرانیا بونیات دەنێنەوە.

We will rehabilitate our roads, our schools, our hospitals,

ڕێگاوبانەکانمان نۆژەن دەکەینەوە، قونابخانەکانمان، نەخۆشخانەکانمان،

our houses and people.

خانوەکنمان و خەڵکەکەمان.

Fueled by knowledge and curiosity,

بەتوانای زانین و حەزی زانین،

we will walk again the path to become a prosperous, free nation.

دووبارە بەڕێچکەکەدا دەڕۆین بۆی ببینە نەتەوەیەکی سەرکەوت و ئازاد.

If you stand with us.

ئەگەر لەگەمان بن.

So please,

بۆیە تکایە،

don't watch from the side.

لەلایەکەوە تەمەشای مەکە.

Don't wait and see.

مەوەستەو و سەیربکەیت.

Stand up with us now.

ئێستا ھەستنە سەرپێ لەگەڵمان.

Stand up for freedom.

ھەستنە سەرپێ بۆ ئازادی.

Stand up for democracy.

ھەستنە سەرپێ بۆ دیموکراسی.

Stand up for Ukraine.

ھەستنە سەرپێ بۆ ئۆکڕانیا.

Thank you.

سوپاستان دەکەم.

(Applause)

(چەپڵەلێدان)