100 solutions to reverse global warming | Chad Frischmann

Translator: Daban Q. Jaff Reviewer: Razaw S. Bor

Hello.

سڵاو.

I'd like to introduce you to a word you may never have heard before,

دەمەوێت ووشەیەکتان پێ بناسێم کە لەوانەیە تا ئێستا گوێ بیستی نەبووبن.

but you ought to know:

بەڵام گرنگە مانایی ئەم ووشەیە بزانن:

drawdown.

Drawdown.

Drawdown is a new way of thinking about and acting on global warming.

ئەمە تێڕوانینێکی جیاوازی هەست کردن و ئیشکردنە لە دژی بەرزبوونەوەی پلەی گەرما.

It's a goal for a future that we want,

ئەمە ئامانجی داهاتوومانە.

a future where reversing global warming is possible.

داهاتووێک کە بەزبوونەوەی پلەی گەرما پێچەوانە بکرێتەوە.

Drawdown is that point in time

درۆوداون ئەم چرکەساتەیە

when atmospheric concentrations of greenhouse gases begin to decline

کە بەزبوونەوەی پلەی گەرمایی بەرگی زەوی لە ئەنجامی دەردانی ساڵانەی گازە

on a year-to-year basis.

زیانبەخشەکان کەم دەکات.

More simply, it's that point

بە زمانێکی ئاسانتر، ئەم چرکەساتەیە کە

when we take out more greenhouse gases than we put into Earth's atmosphere.

ئێمە بە بەراورد بەو گازانەی کە دەردەدرێنە بەرگی زەوی ئێمە گازی زیاتر ڕادەکێشین.

Now, I know we're all concerned about climate change,

دەزانم گۆڕانی کەش و هەوا هەموومانی نیگەران کردووە،

but climate change is not the problem.

بەڵام تێکچوونی کەش و هەوا کێشەکە نییە.

Climate change is the expression of the problem.

تێکچوونی کەش و هەوا تەنها ڕووکاری گرفتەکەیە.

It's the feedback of the system of the planet telling us what's going on.

ئەمە تێبینیەکانی گۆیی زەویە و پێمان دەڵێن کە مرۆڤ خەریکی چ ماڵ وێرانیەکن.

The problem is global warming,

کێشەی سەرەکی بەرزبوونەوەی پلەی گەرمایی گۆیی زەویە،

provoked by the increasing concentrations of greenhouse gases

لە ئەنجامی دەردانی گاز بۆ ناو بەرگی هەوای پاراستنی گۆیی زەوی دروست دەبێت

caused by human activity.

بەهۆی چالاکییە هەمە چەشنەکانی مرۆڤەوە.

So how do we solve the problem?

چۆن چارەسەری ئەم گرفتە بکەین؟

How do we begin the process of reversing global warming?

چۆن بتوانین پرۆسەی گەرمبوونی زەوی پێچەوانە بکەینەوە؟

The only way we know how is to draw down,

تەنها ڕێگە دڕۆوداونە

to avoid putting greenhouse gases up

بۆ ڕیگەگرتن لە بەزبوونەوەی ڕێژەی گازەکانی بەرگی زەوی

and to pull down what's already there.

و هێنانە خوارەوەی ئەوانەی ئەوێ.

I know.

تێدەگەم.

Given the current situation, it sounds impossible,

گەر بارودۆخەکە ڕەچاو بکەین ئەمە لە ئەستەم دەچێت،

but humanity already knows what to do.

بەڵام مرۆڤایەتی دەزانێت چی بکات.

We have real, workable technologies and practices

ئێمە خاوەنی کۆمەڵێک تەکنەلۆژیا و تەکنیکینی کارامەین

that can achieve drawdown.

کە دەتوانن درۆوداون بپێکن.

And it's already happening.

و لە ئێستادا ڕوودەدات.

What we need is to accelerate implementation

ئەوەی لەسەرمان واجبە دەبێت هێزی خێرابوونی پێ ببەخشین.

and to change the discourse

یاساکانی یاریەکە بگۆڕین.

from one of fear and confusion, which only leads to apathy,

لە ترس و دڵەراوکێ، کە هەمیشە بەرەو بێباکیمان دەبات،

to one of understanding and possibility,

بۆ تێڕامین، بوون،

and, therefore, opportunity.

و شانسی گۆڕانکاری.

I work for an organization called Project Drawdown.

من بۆ ڕێکخراوی درۆداون ئیش دەکەم.

And for the last four years,

چوار ساڵی ڕابردوو، لەگەڵ

together with a team of researchers and writers from all over the world,

تێمێکی نێودەوڵەتی ڵێکۆڵەران و نووسەران

we have mapped, measured and detailed

گەڕاوین، وردەکاری و نەخشەڕێگەی

100 solutions to reversing global warming.

١٠٠ ڕێگەچارەی پێچەوانە کردنەوەی گەرمبوونی زەویمان ئامادەکردووە.

Eighty already exist today,

هەشتایان ئێستە بەردەست و بەکارن،

and when taken together, those 80 can achieve drawdown.

گەر سەیری کاریگەریان بکەین بەیەکەوە دەتوان ئامانجەکانی درۆداون بپێکن.

And 20 are coming attractions, solutions on the pipeline,

٢٠ ڕێگە چەرەکانیتریش لەڕێگەی بەردەستکردنن،

and when they come online,

کاتێک ئەمانیش بەردەست دەبن،

will speed up our progress.

خێرایی بە پڕۆژەکەمان دەبەخشێت.

These are solutions

ئەم چارەسەرانە

that are viable, scalable and financially feasible.

زۆر ئاسانن و بەهەموو کەسێک دەکرێت.

And they do one or more of three things:

یەکێک یان گشت ئەم سێ ئامانجە دەپێکن:

replace existing fossil fuel-based energy generation with clean, renewable sources;

سەرچاوەی پاک و دووبارە بەکاربەر جێگەی بە دەست هێنانی وزەی باو دەگرێتەوە:

reduce consumption through technological efficiency

بە هۆی تەکنەلۆژیاوە بەکارهێنانی وزەی باو کەم دەکاتەوە

and behavior change;

و گۆڕانی هەڵسوکەوت:

and to biosequester carbon in our plants' biomass and soil

لە ڕێگەی هەڵمژینی کاربۆنی بەرگی زەوی لە لایەن خاک و خۆڵی کشتوکاڵێ

through a process we all learn in grade school,

لە ڕێگەی پڕۆسەیەک لە خوێندنگە دەخوێنرێت،

the magic of photosynthesis.

ڕۆشنەپێکهاتن یا تیشکەپێکهاتن.

It's through a combination of these three mechanisms

تێکهەڵکێشەیەک لەم سێ ڕێگەیە

that drawdown becomes possible.

ئامانجی درۆوداون دەپێکین.

So how do we get there?

چۆن ئەم ئامانجە بپێکین؟

Well, here's the short answer.

باشە، با وەڵامێکی کورتتان پێ بڵێم.

This is a list of the top 20 solutions to reversing global warming.

ئەمە لیستی ٢٠ چارەسەرن کە بەرزبوونەوەی پلەی گەرمی پێچەوانە دەکەنەوە.

Now, I'll go into some detail,

چەند وردەکاریەک ڕوون دەکەمەوە،

but take a few seconds to look over the list.

با بۆ چەند چرکەیەک سەیرێکی لیستەکەمان بکەین.

It's eclectic, I know,

ئەمە کارەباییە!

from onshore wind turbines to educating girls,

لە تۆڕباینی هەوایەوە تا پەروەردەکردنی ئافرەتان،

from plant-rich diets to rooftop solar technology.

لە خواردنی گیاییەوە بۆ بەکارهێنانی بنمێچی ماڵەکانمان بۆ بەدەست هێنانی وزەی خۆر

So let's break it down a little bit.

با ڕوونتری بکەین.

To the right of the slide, you'll see figures in gigatons,

لە لای دەستە ڕاستی سلایدەکان شتەکان بە یەکەی گێگاتەن پێوانە کراون،

or billions of tons.

یان بە ملیارەها تەن خەمڵێنراوە.

That represents the total equivalent carbon dioxide

کە هاوتایە لەگەڵ ڕیژەی دوانە ئۆکسیدی کاربۆن

reduced from the atmosphere

کە لە بەرگی هەوایی زەوی کەمدەبێتەوە

when the solution is implemented globally over a 30-year period.

ئەگەر لە ماوەی نزیکەی ٣٠ ساڵدا لە گشت جیهان بخرێنە بواری جێبەجێکردنەوە.

Now, when we think about climate solutions,

ئێمە ئێستا بیر لە چارەسەرکردنی گرفتی کەش و هەوا دەکەینەوە.

we often think about electricity generation.

بەبەردەوامی بیر لە بەرهەمهێنانی کارەبا دەکەینەوە،

We think of renewable energy as the most important set of solutions,

بیردەکەینەوە کە ووزەی تازەبووەوە باشترین چارەسەرە،

and they are incredibly important.

لە ڕاستیدا زۆر گرنگە.

But the first thing to notice about this list

بەڵام یەکەم شت لەم لیستە بەرچاومان دەکەوێت

is that only five of the top 20 solutions relate to electricity.

کە تەنها ٥ چارەسەری سەرەوەی لیستەکە بە بەرهەمهێنانی کارەباوە پەیوەستە.

What surprised us, honestly,

لە ڕاستیدا ئەوەی شۆکمان دەکات،

was that eight of the top 20 relate to the food system.

کە هەشت چارەسەری سەری سەرەوەی لیستەکەمان سەبارەت بە خۆراکە.

The climate impact of food may come as a surprise to many people,

کاریگەریە ژینگەییەکانی بەرهەم هێنانی خۆراک بۆ زۆربەمان بیرهەژێنە،

but what these results show is that the decisions we make every day

دەرخستەکان دەیسەلمێنن کە ئەو بڕیارە سادانەی کە ڕۆژانە

about the food we produce, purchase and consume

سەبارەت بە بەرهەمهێنان، کڕین و خواردنی خۆراک دەیدەین

are perhaps the most important contributions

لەوانەیە باشترین کاریگەریان لەسەر.

every individual can make to reversing global warming.

پێچەوانەکردنەوەی کارگەریەکانی بەرزبوونەوەی پلەی گەرما هەیە.

And how we manage land is also very important.

چۆنیەتی بەڕێوەبردنی خاک گرنگ و کاریگەرە.

Protecting forests and wetlands

پاراستنی دارستان و زۆنگاوەکان

safeguards, expands and creates new carbon sinks

ڕێگە خۆشکەر بۆ فراوانکردن و ڕزگاربوون لە کاربۆن.

that directly draw down carbon.

هەڵمژینی زیاتری کاربۆن دەبن.

This is how drawdown can happen.

بەم شێوازە درۆوداون ئامانجەکانی دەپێکێت.

And when we take food and land management together,

کاتێک خۆراک و خواردنمان بە باشی بەڕێوەدەبەین،

12 of the top 20 solutions relate to how and why we use land.

١٢ لە ٢٠ چارەسەری سەرەوەی لیستەکەمان سەبارەت بەچۆن و بۆچی خاک بەکاربەرین.

This fundamentally shifts traditional thinking on climate solutions.

ئەمە تێڕمانیمان بۆ گۆڕانی ئاو و هەوا لە ڕیشەوە دەگۆڕێت.

But let's go to the top of the list,

با لەسەرەی لیستەکەمان دەست پێبکەین،

because I think what's there may also surprise you.

پێم وایە ئەمە سەرسورهێنەرە.

The single most impactful solution,

گرنگترین و باشترین چارەسەر

according to this analysis, would be refrigeration management,

بە پێی لێکۆڵینەوەکان، بەڕێوەبردنی بەفرهەڵگرەکانمانە،

or properly managing and disposing of hydrofluorocarbons, also known as HFCs,

بەریەکەوتنمان و بەڕێوەبردنی هایدرۆفلۆرۆکاربۆن کە(HFC)یش بە ناسراوە

which are used by refrigerators and air conditioners to cool the air.

کە لە ساردەکەرەوە و بەفرهەڵگرەکان بەکاردەهێنرێت.

We did a great job with the Montreal Protocol

ڕێکەوتنی مۆنتریاڵ دەستکەوتێکی نایاب بوو

to limit the production of chlorofluorocarbons, CFCs,

بۆ بەرهەمهێنانی گازە، CFC،

بەهۆی کاریگەریە خراپەکانیان بۆ سەر چینی ئۆزۆن.

because of their effect on the ozone layer.

But they were replaced by HFCs,

بەڵام گازی HFC جێگای ئەم گازانەی گرتەوە،

which are hundreds to thousands of times more potent a greenhouse gas

کە سەد یان هەزار جار بۆ بەرگی هەوایی گۆیی زەوی لە

than carbon dioxide.

دوانە ئۆکسیدی کاربۆن مەترسیدارترە.

And that 90 gigatons reduced is a conservative figure.

ئەم ٩٠ گێگا تەنە بڕێکی بەرچاوە.

If we were to account for the impact of the Kigali agreement of 2016,

ئەگەر لێکەوتەکانی ڕیکەوتنامەی کیگیلی رواندا ٢٠١٦ هەڵبسەنگێنین،

which calls for the phaseout of hydrofluorocarbons

کە داوای لە ناو بردنی هایدرۆفلۆرۆکاربۆن دەکات و

and replace them with natural refrigerants, which exist today,

جێگرتنەوەی بە گازی سروشتی دەکات، کە ئێستا بەردەستە،

this number could increase to 120, to nearly 200 gigatons

ئەم ژمارەیە بۆ ١٢٠ و دواتر بۆ ٢٠٠ گێگاتەن بەرز دەبێتەوە

of avoided greenhouse gases.

بۆ ڕیگەگرتن لە پیسبوونی بەرگی هەوایی زەوی.

Maybe you're surprised, as we were.

لەوانەیە ئێوەش وەک ئیمە سەرسام بن.

Now, before going into some details of specific solutions,

پێش ئەوەی باس لە وردەکاری یەکێک لە چارەسەرەکان بکەم

you may be wondering how we came to these calculations.

لەوانەیە بپرسن چۆن ئەم ژمارانەمان بە دەست هێناوە.

Well, first of all, we collected a lot of data,

سەرەتا زانیاری ورد و زۆر کۆدەکەینەوە

and we used statistical analysis to create ranges

ئامارێکی شیکاری بۆ بەرهەمهێنانی ئەم ژمارانە بەکار دەهێنین

that allow us to choose reasonable choices

چەند هەڵبژاردەیەکمان بۆ هەر داتاێەک

for every input used throughout the models.

کە بمانەوێت دەخاتە بەردەست.

And we chose a conservative approach, which underlies the entire project.

لە پڕۆژەکەی ئێمە، داتاکانمان بە لایەنی کەمەوە دەخەمڵێنین.

All that data is entered in the model,

گشت داتاکان بەم شێوازە

ambitiously but plausibly projected into the future,

بە چاوەڕوانیەکی زۆر و بە ئارامی بۆ داهاتوو ئامادە دەکرێت

and compared against what we would have to do anyway.

بەراوردی پێدەکەین لەگەڵ ئەوەی دەبێت چی بکرێت.

The 84 gigatons reduced from onshore wind turbines, for example,

ئەم ٨٤ گێگاتەنە گازەی کە بە ڕێگەی تۆڕباینەکانەوە کەم دەکرێنەوە

results from the electricity generated from wind farms

بەهۆی بەرهەمهێنانی کارەبا لە لایەن پانکە هەوایەکانەوە بەرهەمدێت

that would otherwise be produced from coal or gas-fired plants.

کە پێشتر ئەم کارەبایە بە ڕیگە کۆنە زیانبەخشەکان بەرهەم دەهات.

We calculate all the costs to build and to operate the plants

ئێمە دەرخستەی تێچوو، دروست کردن و کارپێکردنی ئەم پڕۆژانەمان ئامادە کردووە

and all the emissions generated.

لەگەڵ ڕێژەی دەردانی گازی زیانبەخش.

The same process is used to compare recycling versus landfilling,

هەمان پڕۆسە لە بەراوردی ریسایکل فڕیدانی خۆل و خاشاک،

regenerative versus industrial agriculture,

کشتوکاڵی سروشتی و ئەندامی،

protecting versus cutting down our forests.

بڕین و پاراستنی دارستەکان بەکار دێت.

The results are then integrated within and across systems

ئەنجامەکان لە یەک سیستم کۆدەکرێنەوە بۆ

to avoid double-counting

ڕیگە گرتن لە دووبارە ژماردنەوە

and add it up to see if we actually get to drawdown.

و زانینی ڕیژەکان تا بزانین توانیمانە ئامانجەکانی دڕۆواداون بپێکین.

OK, let's go into some specific solutions.

ئێستا باسی چەند چارەسەرێک دەکەم.

Rooftop solar comes in ranked number 10.

خانەی خۆری سەربان لە ڕیزبەندی ژمارە ١٠ی لیستەکە دێت.

When we picture rooftop solar in our minds

کاتێک خانەی خۆری سەربان دەهێنینە بەرچاومان

we often envision a warehouse in Miami covered in solar panels.

کۆگایەکی بان داپۆشراو بە خانەی خۆر لە مەیامی دێتە بەرچاو.

But these are solutions that are relevant in urban and rural settings,

بەڵام ئەم ڕیگە چارەیە بۆ شار و لادێکان و

high and low-income countries,

بۆ وڵاتە هەژار و دەوڵەمەندەکان دەشێت.

and they have cascading benefits.

و سودی زۆری هەیە.

This is a family on a straw island in Lake Titicaca

ئەم خێزانە لە دورگەیەکی بەرهەمهێنایی کا لە دەوروبەری دەریاچەی تیتکاکا دەژین

receiving their first solar panel.

یەکەم خانەی خۆریان بەدەست دەگات.

Before, kerosene was used for cooking and lighting,

پێشتر نەوتی ماڵانیان بۆ ڕووناک کردنەوە و چێشت لێنان بەکاردەهێنا.

kerosene on a straw island.

.نەوت لە دورگەیەک کە کا بەرهەمدەهێنن

So by installing solar, this family is not only helping to reduce emissions,

ئەم خێزانە بە بەکارهێنانی ئەم خانە خۆریانە ڕیگە لە زیادبوونی گازە زیانبەخشەکان دەگرن،

but providing safety and security for their household.

ئەمان و ئاسایشیس بۆ ماڵەکەیان دابین دەکەن.

And tropical forests tell their own story.

دارستانە کەمەریەکان چیرۆکی خۆییان هەیە.

Protecting currently degraded land in the tropics

پارێزگاری لە زەوییە نزمەکانی دارستانە کەمەریەکان و

and allowing natural regeneration to occur

ڕیگەخۆش کردن بۆ دووبارە ژیانەوە

is the number five solution to reversing global warming.

چارەسەری ژمارە ٥ ی لە لیستەکەمانی گرتووە.

We can think of trees as giant sticks of carbon.

دارەکان مژۆکێنەرێکی گەورەی کاربۆنن.

This is drawdown in action every year,

ئەمە ئیشی ساڵانەی درۆوداونە،

as carbon is removed from the atmosphere through photosynthesis,

کاتێک کاربۆن هەڵدەمژرێ لە ڕیگەی پرۆسەی ڕۆشنە پێکهاتن،

which converts carbon dioxide to plants' biomass and soil organic carbon.

کە دوانەئۆکسیدی کاربۆن دەگۆڕێت بۆ کاربۆنی سروشتی خاک.

And we need to rethink how we produce our food

گرنگە ئێمە دووبارە لەسەر چۆنیەتی بەرهەمهێنانی خۆراک بوەستین

to make it more regenerative.

تا زیاتر سروشتی و خۆژین بێت.

There are many ways to do this, and we researched over 13 of them,

ڕێگەی جیاواز بۆ پێکانی ئەم ئامانجە هەیە. ئێمە لێکۆڵینەوەمان لە ١٣ ڕێگە کردووە،

but these aren't new ways of producing food.

ڕیگەی تازەی بەرهەمهێنانی خۆراک نین.

They have been practiced for centuries, for generations.

چەندین سەدەیە ئەم ڕیگەیانە بەکاردێن.

But they are increasingly displaced by modern agriculture,

شێوازی نوێی کشتوکاڵ ڕیگە کۆنەکانیان پشتگوێ خستووە.

which promotes tillage, monocropping

کە ڕیگە بە کێلان، چاندنی توخمێکی تایبەت،

and the use of synthetic fertilizers and pesticides which degrade the land

بەکارهێنانی پەینی گەشە کردن و ڕشاندن کە دەبنە هۆکاری بێکەڵک بوونی خاکەکە

and turn it into a net emitter of greenhouse gases.

دەردانی گازی زیان بەخش.

Regenerative agriculture, on the other hand,

لە لایەکیتر، کشتوکالی خۆژین،

restores soil health and productivity,

تەندروستی و هێزی بەرهەمهێنان بۆ خاک دەگێڕێتەوە،

increases yield,

بەرهەم زیاد دەکات،

improves water retention,

سەرچاوەی ئاو دەپارێزێت،

benefits smallholder farmers and large farming operations alike

سود بە جوتیارە خاوەن زەوی گەور و بچوکەکان وەک یەک دەگەیەنێت

and brings carbon back to the land.

و کاربۆن لە گازەوە دەگێڕێتەوە بۆ خاک.

It's a win-win-win-win-win.

هەموو لایەک لەم سەودایە براوەیە.

(Laughter)

(پێکەنین)

And it's not just how we produce food,

ئەمە تەنها دەربارەی بەرهەمهێنانی خۆراک نییە

but what we consume

بەڵکو سەبارەت بەوەیە کە ئەوەی دەیخۆین

that has a massive impact on global warming.

تا چ ڕادەیەک کاریگەری لە سەر گەرم بوونی زەوی هەیە.

A plant-rich diet is not a vegan or a vegetarian diet,

خۆراکێکی پڕ بێت لە خۆراکە گیایی تەنها ڤیگن و ڕووەکی نییە

though I applaud any who make those choices.

سەڕەرایی ئەوەی خۆراکی گیایی شایستەی هاندانە.

It's a healthy diet in terms of how much we consume,

لە ڕووی چەندایەتیەوە خۆراکێکی تەندروستە،

and particularly how much meat is consumed.

بە تایبەت تا چەند گۆشت بەکاردێت.

In the richer parts of the world,

لە وڵاتە دەوڵەمەندەکان،

we overconsume.

لە ڕیژەی پێداویستی خۆمان زیاتر دەخۆین.

However, low-income countries

لەگەڵ ئەمەشدا، لە وڵاتە هەژارەکاندا

show an insufficient caloric and protein intake.

دەست خستنی کالۆری و پڕۆتینی پێویست ئەستەمە.

That needs rebalancing,

ئەم جیاوازیە دەبێت هاوسەنگ بکرێت،

and it's in the rebalancing

هەر سەبارەت بە ڕاگرتنی هاوسەنگیەوە

that a plant-rich diet becomes the number four solution

خۆراکی گیایی دەبێتە ڕیگەچارەی چوارەم

to reversing global warming.

بۆ پێچەوانەکردنەوەی گەرمبوونی زەوی.

Moreover, approximately a third of all food produced is not eaten,

زیاتر لە یەک لەسەر سێی ئەو خۆراکەی کە بەرهەمی دەهێنین بەفیڕۆ دەچێت،

and wasted food emits an astounding eight percent of global greenhouse gases.

خۆراکی بەفیڕۆچوو بەرپرسە لە هەشت لە سەدی دەردانی گازی زیانبەخش.

ئێمە دەبێت هەڵوەستەیەک لەسەر پێداویستیە خۆراکیەکانمان بکەین

We need to look where across the supply chain

these losses and wastage occurs.

بەفیڕۆچوون و فڕیدان هەیە.

لە وڵاتە هەژارەکان، کاتێک خۆراک دەخرێتە بازار،

In low-income countries, after food leaves the farm,

most food is wasted early in the supply chain

زۆربەی خۆراکەکە هەر لە ڕیگە بەفیڕۆ دەچێت

due to infrastructure and storage challenges.

بەهۆی خراپی ژێرخان و نەبوونی شوێنی هەڵگرتن.

Food is not wasted by consumers in low-income countries

لە وڵاتە هەژارەکان، خۆراک لە لایەن خەڵکەوە بە فیڕۆ ناچێت

which struggle to feed their population.

کە گرفتی دابینکردنی خۆراکییان هەیە.

In the developed world, instead, after food leaves the farm,

بەڵام لە وڵاتە دەوڵەمەندەکان، دوای ئەوەی خۆراک دەخرێتە بازار

most food is wasted at the end of the supply chain

خۆراک لە کۆتا شوێن بە فیڕۆ دەچێت

by markets and consumers,

لە لایەن بازار و خەڵک،

and wasted food ends up in the landfill

خۆاکی بە فیڕۆ دراو دەخرێتە مەزبەلەکان

where it emits methane

دەبێتە هاندەری دەردانی گازی زیانبەخش

as it decomposes.

لە قۆناغی شیبوونەوەیان.

This is a consumer choice problem.

.هۆکاری ئەم گرفتە بەکاربەرە

It's not a technology issue.

تەکنەلۆژیا هۆکار نییە.

Preventing food waste from the beginning

ڕێگە گرتن لە بە فیڕۆدانی خۆراک

is the number three solution.

ڕێگەچارەی ژمارە ٣ یەمە.

But here's the interesting thing.

شتێکی سەرنج ڕاکێش هەیە.

When we look at the food system as a whole

کاتێک ئێمە سیستەمی خۆراکی وەک یەک یەکە سەیر دەکەین

and we implement all the production solutions

گشت ڕێگە چارەسەرە پەیوەستەکان بەکاردەخەین

like regenerative agriculture,

وەک شێوازی کشتوکاڵی خۆژین،

and we adopt a plant-rich diet,

خواردنی خۆراکی گیایی

and we reduce food waste,

و ڕیگە لە بەهەدەر دانی خۆراک دەگرین

our research shows that we would produce enough food on current farmland

لێکۆڵینەوەکان دەیسەلمینن کە بەم ڕیگەیانە خۆراکی پێویست و تەندروست بۆ

to feed the world's growing population a healthy, nutrient-rich diet

دانیشتوانە گەشەسەندووەکەی زەوی تا

now until 2050 and beyond.

ساڵی ٢٠٥٠ و دواتریش دابین دەکەین.

ئەمە دەیسەلمێنێت: بۆ بەرهەمهێنانی خۆراک چیتر پێویست ناکات دارستانەکان لە ناو ببەین

That means we don't need to cut down forests for food production.

The solutions to reversing global warming are the same solutions to food insecurity.

هەنگاوەکانی پێچەوانە کردنەوەی گەرم بوونی زەوی و پاراستنی ئاسایشی خۆراک هاوشێوەن.

Now, a solution that often does not get talked enough about,

بابەتێک هەیە کەم گرنگی پێدەدرێت،

family planning.

بەرنامە داڕێژی خێزانەکانە.

By providing men and women the right to choose

ئازادی بەخشین بە ژن و پیاوەکان

when, how and if to raise a family

کەی ویستیان، چۆنیان ویست یان ئەگەر ویستیان خێزان پێکبهێنن

through reproductive health clinics and education,

لە ڕیگەی نۆرینگەی پزیشکی و پەروەردەییەکان،

access to contraception

مافی دەست گەیشتن بە شێوازەکانی خۆپارێزی

and freedom devoid of persecution

و ئازادی ڕەهای ژیانی سێکسی

can reduce the estimated global population by 2050.

دەتوانین ڕیژەی گەشەسەندانی پێشبینیکراو بۆ ٢٠٥٠ کەمتر بکەینەوە.

کەمبوونەوەی دانیشتوان واتا کەمبوونەوەی داواکاریەکان.

That reduced population means reduced demand

for electricity, food, travel, buildings and all other resources.

وەک کارەبا، خۆراک، گەشت کردن، باڵاخانە و سەرچاوەکانیتریش.

All the energy and emissions

گشت وزە و دەردانی گازەکان

that are used to produce that higher demand

کە بەکاردێن بۆ بەرهەم هێنانی ئەم داواکاریانە

is reduced by providing the basic human right

بە فەراهەم کردنی سەرەتایترین مافی مرۆڤ کەم دەبێتەوە

to choose when, how and if to raise a family.

بە فەراهەم کردنی مافی هەڵبژاردنی کەی، چۆن، یان ئەگەر بیانەوێت خێزان پێکبهێنن.

But family planning cannot happen without equal quality of education

بەرنامەداڕێژەری خێزانی بەدی نایەت گەر مافی خوێندنی یەکسان بەردەست نەبێت.

to girls currently being denied access.

بۆ ئەم کچانەی کە ئێستا لەم مافە بێبەشن.

Now, we've taken a small liberty here,

ئێستا ئێمە ماف و ئازادیان پێشێل دەکەین،

because the impact of universal education

بە هۆی کاریگەری خوێندنی سەرتانسەری و دابین کردنی

and family planning resources

سەرچاوەگەلێک بۆ بەرنامە داڕێژی خێزانی

are so inextricably intertwined

بەشێوەکی سەرسوڕهێنەر بەیەکەوە بەستراون

that we chose to cut it right down the middle.

کە ئێمە بڕیار دەدەین لە ناوەڕاستەوە لێکیان جیا بکەینەوە.

But taken together, educating girls and family planning

گەر هەموویان بەیەکەوە ببەستینەوە پەروەردە کردنی کچان و بەرنامەداڕێژی خێزانی

is the number one solution to reversing global warming,

سەری سەرەوەی لیستی نەخشە ڕێگەکەمانی گرتووە،

reducing approximately 120 billion tons of greenhouse gases.

بۆ کەمکردنەوەی دەردانی گازە زیانبەخشەکان بە ڕێژەی 120 ملیار تەن.

ئێستا درۆوداون ڕێیتێدەچێت؟

So is drawdown possible?

The answer is yes, it is possible,

بەڵی ڕێتێدەچێت،

but we need all 80 solutions.

بەڵام پێویستمان بە ٨٠ ڕیگەچارەسەرەکەیتریش هەیە.

There are no silver bullets or a subset of solutions

هیچ لە چارەسەرەکان فەرشی سوریان بۆ ڕانەخراوە هیچیان ئاسان نین

that are going to get us there.

تا بگەین بە ئامانجەکانمان.

The top solutions would take us far along the pathway,

ڕێگەچارەسەری یەکەم بەرەو گەشتێکی دور و دڕێژمان دەبات،

but there's no such thing as a small solution.

ڕێگە چارەی بچووک و ئاسان نییە.

ئێمە دەبێت هەر ٨٠ڕێگە چارەکە بخەینە کار.

We need all 80.

But here's the great thing.

شتێکی خۆش هەیە.

We would want to implement these solutions

ئێمە دەبێت بمانەوێت ئەم ڕێگەچارانە بخەینە کار

whether or not global warming was even a problem,

گەر گەرمبوونی زەوی گرفتیش نەبێت،

because they have cascading benefits to human and planetary well-being.

چونکە ئەم ڕیگەچارەسەرانە سود بە مرۆڤ و دەوروبەری دەگەیەنن.

Renewable electricity results in clean, abundant access to energy for all.

وزەی خۆژین دەتوانێت پێداویستی هەموومان دابین بکات.

A plant-rich diet, reduced food waste

خۆراکی گیایی ڕیگە لە بەفیڕۆدانی خۆراک دەگرێت

results in a healthy global population with enough food and sustenance.

ئەمانە ڕێگە خۆشکەر دەبن بۆ زەویەکی تەندروست، پارێزراو و بەردەست بوونی خۆراک.

سەبارەت بە بەرنامەداڕێژی خێزانی و پەروەردە کردنی تەندروستی کچان؟

Family planning and educating girls?

This is about human rights,

ئەمە دەربارەی مافی مرۆڤە

about gender equality.

و دەربارەی یەکسانی جێندەریی.

This is about economic improvement and the freedom of choice.

ئەمە دەربارەی گەشەسەندنی ئابوریی و مافی هەڵبژاردنی تاکەکەسییە.

It's about justice.

ئەمە دەربارەی دادپەروەریە.

کشتوکاڵی خۆژین، سود وەرگرتن لە گژوگیا، چاندنی زیاد لە توخمێک و هەمەچەشنی چاندن

Regenerative agriculture, managed grazing, agroforestry, silvopasture

restores soil health, benefits farmers

هێز بۆ زەوییە کشتوکاڵیەکان دەگێڕێتەوە، سود بە جوتیاران دەگەیەنێت

and brings carbon back to the land.

و کاربۆن لە بەرگی هەوا دەگەڕێنێتەوە بۆ خاک،

Protecting our ecosystems also protects biodiversity

بەمەش سیستەمی ژینگە، هەمەچەشنی زیندەگی دەپاڕێزێت،

and safeguards planetary health

هەسارەکەمان تەندروستی بۆ دەگەڕێتەوە،

and the oxygen that we breathe.

و ئۆکسجینی زیاتر بەرهەم دێت.

Its tangible benefits to all species are incalculable.

سودە سەرسورهێنەرەکانی بۆ گشت بونەوەرەکان بەرجەستە دەبێت.

But one last point, because I know it's probably on everybody's mind;

کۆتا خاڵ، دڵنیام لە مێشکی هەمووتانە:

how much is this going to cost?

ئەم پلانە چەند پارەی پێویستە؟

Well, we estimate that to implement all 80 solutions

ڕاستی، ئێمە دەرخستەیەکمان بۆ جێبەجێکردنی ٨٠ چارەسەرە کردووە

would cost about 29 trillion dollars over 30 years.

نزیکەی ٢٩تڕلیۆن دۆلار لە ماوەی ٣٠ ساڵ تێدەچێت.

That's just about a trillion a year.

نزیکەی ساڵانە تەنها یەک تڕلیۆن.

Now, I know that sounds like a lot,

دەزانم پێدەچێت ئەمە زۆر بێت،

but we have to remember that global GDP is over 80 trillion every year,

بەڵام دەبێت بزانین گەشەی ساڵانی ئابوریمان نزیکەی ٨٠ تڕلیۆن دۆلارە،

and the estimated savings from implementing these solutions

ڕێژەی ئەم پارەیەیەی کە لە ڕیگەی جێبەجێ کردنی ئەم پلانانە دەستمان دەکەوێت

is 74 trillion dollars, over double the costs.

نزیکەی ٧٩ تڕلیۆن دۆلارە سودەکەی دوو هێندەی تێچووەکەیەتی.

That's a net savings of 44 trillion dollars.

نزیکەی ٤٤ تڕلیۆن دۆلار سود لە جێبەجێ کردنی ئەم پڕۆژەیە بەدەست دەهێنین.

کەواتە درۆوداون ڕێگەی تێدەچێت.

So drawdown is possible.

We can do it if we want to.

ئەگەر بمانەوێت دەتوانین ئەنجامی بدەین.

It's not going to cost that much, and the return on that investment is huge.

تێچووەکەی زۆر نییە و داهاتەکەی خەیاڵییە.

Here's the welcome surprise.

ئەمەش ڕاستیەکی حەپەسێنەرە.

کاتێک ئەم پڕۆژەیە دەخەینە بواری جێبەجێکردن،

When we implement these solutions,

we shift the way we do business

شێوازی مامەڵە بازرگانیەکانمان دەگۆڕین

from a system that is inherently exploitative and extractive

لە سیستەمێکی چەوسێنەر و داپڵۆسێنەر بۆ

to a new normal that is by nature restorative and regenerative.

سیستەمێکێ دادپەروەر و خۆژینی سروشتی.

We need to rethink our global goals,

ئێمە دەبێت بیر لە ئامانجەکانمان بکەینەوە،

to move beyond sustainability

بۆ ئەوەی زیاتر لە پارێزراوی برۆین

towards regeneration,

بەرەو خۆژینیی،

and along the way reverse global warming.

ئەم ڕێگەیەش بەرەو پێچەوانە کردنەوەی گەرمبوونی زەویمان دەبات.

Thank you.

سوپاس

(Applause)

(چەپڵە)