What's a Food Allergy -- and What's Not? | Body Stuff with Dr. Jen Gunter | TED

People often confuse food allergies and food intolerances.

Translator: lavin Azwar omar Reviewer: Daban Q. Jaff

زۆربەی كات خەڵكی بە هەڵە ڵێكدانەوە بۆ هەستیاری و تێكچوونە خۆڕاكیەكان دەكەن.

But it's important to know the difference

بەڵام ئەوە گرینگە جیاوازییەكەیان بزانین

because they each require a different treatment.

چونكە هەریەكێكیان پێویستیان بە چارەسەرێكی جیاوار هەیە.

So what is the difference?

ئایا جیاوازییەكەیان چییە؟

[Body Stuff with Dr. Jen Gunter]

بەشەكانی جەستە لەلایەن دكتۆر جین گەنتەر.

A food allergy is your body's immune system

هەستیاری خۆڕاكی بریتییە لە وەلامدانەوەی كۆئەندامی بەرگری

responding to specific proteins in certain foods.

بەرامبەر جۆڕێكی تایبەت لە پرۆتینەكان لە هەندێك خۆڕاكدا.

For instance, in shellfish,

بۆ نموونە، لە گوێچكە ماسیدا،

one of the triggers for allergic reactions is a protein called tropomyosin.

یەكێك لە هۆكارەكانی هەستیاری خۆڕاكی بریتییە لە پرۆتینێك (ترۆپۆمایەسن).

And with peanuts, it can be a reaction to one of its many proteins.

پاقلەی سودانی لواەیە لە یەكێك لە ئەو پرۆتینانە پێكهات بێت.

When a food particle enters the body of someone who's allergic,

كاتێك پێكهاتەكانی خۆڕاك دەچنە جەستەی ئەو كەسانەی هەستیارن

the body's immune system perceives it as a problem, an invader.

ئەوە كۆئەندامی بەرگریان ئەو پێكهاتانە بە هێرشبەر دادەنێت.

Just as your body might respond to a virus as a threat,

هەر وەكو ئەوەی كە جەستەت وەڵامی ڤایرۆسێكی مەترسیدار دەداتەوە.

with food allergies,

لە هەستیاری خۆڕاكیدا

part of your immune system sees the protein of the food as a threat.

كۆئەندامی بەرگرین پرۆتینەكانی ناو خۆڕاكەكە بە هێرشبەر دادەنێت.

The allergic reaction can be thought of as a disproportionate

دەكرێت هەستیاری خۆڕاكی بە ناهاوتایی دابنرێت

and inappropriate response from the immune system to the food.

وەڵامدانەوەی ناهاوتایی لە كۆئەندامی بەرگرییەوە بۆ خۆڕاك.

Allergic reactions can range from being mild:

نیشانەكانی هەستیاری خۆڕاكی دەكرێن بنەڕەتی بن وەك:

tingles in the mouth, hives and rashes,

هەستاری و هەوكردنی دەم، لیر و خروشتی پێست،

to being extremely severe, like having trouble breathing.

هەروەها دەكرێن مەترسیدار بن، ئەمەش وەكو هەناسە قورسی.

And they can even be life threatening.

تەنانەت دەكرێن بنە هۆی مردنیش.

Allergic reactions, with some exceptions,

زۆربەی كات نیشانەكانی هەستیاری بێجگە لە هەندێكیان نەبن،

almost always happen quickly,

زۆر بەخێرایی ڕوودەدەن،

within 30 minutes of eating or exposure to the food.

تەنها لە دوای 30 خولەك ل خواردنی خۆڕاكەكە.

A food intolerance, on the other hand,

بە پێچەوانەوە تێكچوونی خۆڕاكی،

is usually our body having trouble digesting certain foods.

بریتییە لە نەتوانی جەستەمان لە هەرسكردنی هەندێك لە خۆراكەكان.

Unlike allergies, food intolerances are not related to the immune system.

بە پێچەوانەی هەستیاری، تێكچوونە خۆڕاكییەكان پەیوەدنی بە بەرگریەوە نییە.

For instance, being lactose intolerant

بۆ نموونە، تێكچوون لە هەڵمژینی لاكتۆز

means you don't have enough of the enzyme that breaks down the lactose in dairy.

مانای وایە كە جەستەت ئەنزمی تەواوی نییە بۆ تێكشكاندنی لاكتۆز لە بەرهەمە شیرەمەنیەكان.

Intolerance to certain foods can often result in digestive issues,

دەكرێت تێكچوونی خۆڕاكی ببێتە هۆی كێشەی هەرسكردنیش،

including bloating, diarrhea or just generally feeling unwell.

وەكو غازات، سكچوون یان هەست نەكردنی بەباشی.

Intolerance to food can happen pretty quickly too,

هەروەها تێكچوونە خۆڕاكیەكانیش دەكرێن بەخێرایی ڕووبدەدەن،

but could also show up in the next few days.

دەكرێن چەند ڕۆژكێكان بهەوێت بۆ بەدەركەوتنیان.

In other words,

یاخود،

if you experience unpleasantness from something you've eaten a day before,

ئەگەر هاتوو هەستت بە ناتەواوی كرد بەهۆی خۆڕاكێكەوە كە دوێنی خواردوتە،

most of the time it's not an allergy.

ئەوە زۆرینەی كات هەستاری خۆڕاكی نییە.

There's a third kind of reaction

جۆڕی سێیەم لە نیشانە هەیە

that's neither an allergy or an intolerance.

كە نە هەستارین بۆ خۆڕاك نە تێكچوونی خۆڕاكین.

For example, celiac disease is an autoimmune condition

بۆ نموونە، نەخۆشی گەنمی حالەتێكی دژە خۆیی كۆئەندامی بەرگرییە.

بەهۆی خواردنی ئەو خۆڕاكانەوە دروستدەبێت كە گلوتۆن لە پێكهاتەكەیاندا هەیە.

triggered by eating foods containing gluten.

Celiac disease may share some similar symptoms to a food intolerance,

لەوانەیە نەخۆشی گەنمی هەندێك لە نیشانەكانی تێكچوونی خۆڕاكی هەبێت،

such as bloating or belly pain.

وەكو غازات یان ئازاری سك.

But unlike celiac disease,

بەڵام بە پێچەوانەی نەخۆشی گەنمی

food intolerances don't damage the small intestine.

تێكچوونە خۆڕاكییەكان نابنە هۆی ئازاردانی ڕیخۆڵە باریكە.

So with all these real but nuanced differences,

لەگەل ئەو هەمووە جیاوازەییە ئاڵۆزەدا،

what's the best way to get a proper diagnosis?

ئایا باشترین ڕێگە چییە بۆشیكردنەوەیەكی زیاتر گونجاو؟

Don’t get one of those “do-it-yourself at-home food-sensitivity” kits.

ئەو ئامێرانە بەكارمەهێنە كە دەڵێن (لە ماڵەوە تاقیكردنەوەی هەستیاری خۆڕاكی بكەن).

Those tests are not scientifically proven to do what they purport to do,

ئەو جۆڕە تاقیكردنەوانە زانستی و بە كەڵك نین،

and they aren't reliable diagnostic tools.

هەروەها ئامێری دیاریكەری نەخۆشی پشت پێ بەستراو نین.

If you wonder whether you have an allergy or an intolerance

ئەگەر بەپەرۆشیت بۆ ئەوەی بزانین كە هەستیاری یان تێكچوونی خۆڕاك

or celiac disease,

یان نەخۆشی گەنمیت هەیە،

talk to your doctor.

تاوتوێی لەگەڵ دكتۆرەكەت بكە.

They'll be able to recommend the right course of action.

ئەوان دەتوانن باشترین ڕێگارت بۆ دابین بكەن.

And in the case of food allergies, an allergist is your go-to person.

لە باردۆخی هەستیاری خۆڕاكیدا ئەوە دكتۆرەكەت شارەزاترە.

The two common ways they'll be able to diagnose you

بە دوو ڕێگە دەتوانن حاڵەتەكەت دیاری بكەن

is by taking a really good food history

ئەوەیە كە لە تۆمارە خۆڕاكیەكەت دەڕوانن

and giving you an oral food challenge

یان تاقیكردنەوەی خواردنی خۆڕاكت پێ دەكەن

by giving you certain foods and seeing what happens

ئەمەش بە پێدانی هەندێك لە خۆڕاك هەتاوەكو بزانن چی ڕوودەدات

in a medically safe and controlled environment.

ئەو تاقیكردنەوەش لە ژینگەیەكی سەلامەت و پزیشكدا ئەنجام دەدرێت.

An allergist can also come up with a plan

دەكرێت دكتۆرەكەت ڕێگا چاۆەیەكی تر بگرێتەبەر

ئەمەش لە حاڵەتێك ئەگەر بەركەوتنت بەو خۆڕاكە هەبوو بێت كە پێ هەستیاریت

in case you're exposed to a food you're allergic to

and may even be able to recommend treatments for some of those allergies.

دەكرێت چارەسەریش بۆ هەندێك لە ئەو هەستیارییە خۆڕاكیانە دابنێت.