How do vaccines work? - Kelwalin Dhanasarnsombut

Vắc-xin hoạt động như thế nào? - Kelwalin Dhanasarnsombut

Translator: Phuong Cao Reviewer: Nhu PHAM

Năm 1796, nhà khoa học Edward Jenner đã tiêm một loại vật chất

In 1796, the scientist Edward Jenner

injected material from a cowpox virus into an eight-year-old boy

được trích xuất từ vi-rút đậu mùa vào người một cậu bé 8 tuổi

với hy vọng giúp tạo ra cơ chế miễn dịch cần thiết nhằm bảo vệ

with a hunch that this would provide the protection needed

to save people from deadly outbreaks of the related smallpox virus.

loài người khỏi các đợt bùng phát nguy hiểm do vi-rút này gây ra.

It was a success.

Và nó đã thành công.

The eight-year-old was inoculated against the disease

Cậu bé 8 tuổi đó đã được tiêm chủng chống lại bệnh đậu mùa

and this became the first ever vaccine.

và đó là mũi vắc-xin đầu tiên của nhân loại.

But why did it work?

Nhưng tại sao vắc-xin đem lại hiệu quả?

To understand how vaccines function,

Để hiểu rõ cơ chế hoạt động của vắc-xin, trước hết, cần tìm hiểu

we need to know how the immune system defends us against contagious diseases

làm thế nào hệ miễn dịch bảo vệ cơ thể chống lại các bệnh truyền nhiễm.

in the first place.

Khi có vi sinh vật lạ xâm nhập,

When foreign microbes invade us,

hệ thống miễn dịch kích hoạt hàng loạt các phản ứng phòng vệ

the immune system triggers a series of responses

nhằm nhận diện, tiêu diệt và loại bỏ chúng ra khỏi cơ thể.

in an attempt to identify and remove them from our bodies.

The signs that this immune response is working

Những dấu hiệu nhận biết khi miễn dịch xảy ra

are the coughing, sneezing, inflammation and fever we experience,

bao gồm các triệu chứng ho, hắt hơi, nhiễm trùng, sốt,

nhằm mục đích bẫy, ngăn chặn và loại bỏ

which work to trap, deter and rid the body of threatening things, like bacteria.

các tác nhân gây hại này ra khỏi cơ thể, trong đó có vi khuẩn.

Phản ứng miễn dịch bẩm sinh này còn kích hoạt cơ chế phòng vệ thứ hai,

These innate immune responses also trigger our second line of defense,

được gọi là miễn dịch thích nghi.

called adaptive immunity.

Các tế bào đặc biệt được gọi là tế bào B và tế bào T được huy động

Special cells called B cells and T cells are recruited to fight microbes,

để chống lại vi sinh vật lạ, đồng thời ghi nhận thông tin,

and also record information about them,

ghi nhớ đặc điểm cấu trúc của tác nhân xâm nhập,

creating a memory of what the invaders look like,

và cách tốt nhất để tiêu diệt chúng.

and how best to fight them.

Cách ghi nhớ này trở nên hữu ích

This know-how becomes handy

if the same pathogen invades the body again.

khi vi sinh vật cùng loại, một lần nữa, xâm nhập vào cơ thể.

Nhưng dù có phản ứng thông minh này, rủi ro vẫn có thể xảy ra.

But despite this smart response, there's still a risk involved.

Cơ thể cần thời gian để học cách phản ứng lại mầm bệnh

The body takes time to learn how to respond to pathogens

và xây dựng các cơ chế phòng vệ kể trên.

and to build up these defenses.

Nếu quá yếu hay quá "non nớt" để kháng lại mầm bệnh xâm nhập,

And even then,

if a body is too weak or young to fight back when it's invaded,

cơ thể có thể phải đối mặt với nguy cơ nhiễm bệnh rất cao.

it might face very serious risk if the pathogen is particularly severe.

But what if we could prepare the body's immune response,

Nhưng nếu có thể tạo ra phản ứng miễn dịch cho cơ thể

readying it before someone even got ill?

ngay trước khi bị bệnh thì sao?

This is where vaccines come in.

Đó là lý do vắc-xin ra đời.

Using the same principles that the body uses to defend itself,

Áp dụng những nguyên lý tương tự như cách tự bảo vệ của cơ thể,

scientists use vaccines to trigger the body's adaptive immune system,

các nhà khoa học sử dụng vắc-xin để kích thích hệ miễn dịch,

without exposing humans to the full strength disease.

mà không cần tiếp xúc trực tiếp với căn bệnh thực thụ,

This has resulted in many vaccines, which each work uniquely,

tạo ra nhiều vắc-xin có cơ chế hoạt động đặc thù

separated into many different types.

và được chia thành nhiều nhóm khác nhau.

First, we have live attenuated vaccines.

Đầu tiên là nhóm vắc-xin sống giảm độc lực,

These are made of the pathogen itself but a much weaker and tamer version.

được tạo ra từ chính vi khuẩn hoặc vi-rút gây bệnh,

đã được làm suy yếu.

Next, we have inactive vaccines, in which the pathogens have been killed.

Kế tiếp là nhóm vắc-xin bất hoạt, trong đó, mầm bệnh đã bị giết chết.

The weakening and inactivation in both types of vaccine

Cả hai dạng này được chế tạo nhằm đảm bảo mầm bệnh

ensures that pathogens don't develop into the full blown disease.

không còn khả năng phát triển thành bệnh nữa.

But just like a disease, they trigger an immune response,

Tuy nhiên, giống như căn bệnh thực sự,

chúng kích thích phản ứng miễn dịch, dạy cơ thể cách nhận diện kẻ tấn công

teaching the body to recognize an attack

by making a profile of pathogens in preparation.

bằng cách tạo ra trí nhớ miễn dịch cho lần xâm nhập trước đó.

The downside is that live attenuated vaccines can be difficult to make,

Điều bất lợi là rất khó để tạo ra dòng vắc-xin sống giảm độc lực .

Và vì vi sinh vật gây bệnh còn sống và tương đối mạnh,

and because they're live and quite powerful,

people with weaker immune systems can't have them,

những người có hệ miễn dịch yếu không thể được tiêm chủng,

while inactive vaccines don't create long-lasting immunity.

trong khi đó, nhóm vắc-xin bất hoạt không đem lại hiệu quả lâu dài.

Another type, the subunit vaccine,

Còn một dạng khác là vắc-xin tiểu phần,

is only made from one part of the pathogen, called an antigen,

được tạo ra từ một phần cấu trúc của mầm bệnh, gọi là kháng nguyên,

thành phần chính kích thích phản ứng ứng miễn dịch.

the ingredient that actually triggers the immune response.

By even further isolating specific components of antigens,

Bằng cách phân lập cụ thể thành phần đặc hiệu của kháng nguyên,

like proteins or polysaccharides,

như các protein hay các chuỗi polysaccharide,

these vaccines can prompt specific responses.

những vắc-xin dạng này có khả năng kích thích đáp ứng miễn dịch đặc hiệu.

Scientists are now building a whole new range of vaccines

Hiện nay, các nhà khoa học đang nghiên cứu chế tạo một thế hệ vắc-xin hoàn toàn mới,

called DNA vaccines.

đó là vắc-xin DNA.

For this variety, they isolate the very genes that make the specific antigens

Với loại này, các nhà khoa học phân lập những gen thực sự tạo ra

kháng nguyên đặc hiệu kích thích phản ứng miễn dịch cho từng loại mầm bệnh.

the body needs to trigger its immune response to specific pathogens.

When injected into the human body,

Khi được tiêm vào cơ thể người, các gen này hướng dẫn

those genes instruct cells in the body to make the antigens.

các tế bào của cơ thể vật chủ tạo ra kháng nguyên,

This causes a stronger immune response,

kích thích phản ứng miễn dịch mạnh hơn và cơ thể sẵn sàng

and prepares the body for any future threats,

chống lại bất kỳ mầm bệnh tiềm tàng nào trong tương lai.

and because the vaccine only includes specific genetic material,

Vì chỉ chứa thành phần di truyền đặc hiệu,

it doesn't contain any other ingredients from the rest of the pathogen

dạng vắc-xin này không có các thành phần khác

that could develop into the disease and harm the patient.

có khả năng gây hại cho cơ thể.

If these vaccines become a success,

Nếu nó được chế tạo thành công, ta có thể xây dựng

we might be able to build more effective treatments

nhiều hướng điều trị hiệu quả hơn đối với các loại vi sinh vật gây bệnh

for invasive pathogens in years to come.

những năm sắp tới.

Just like Edward Jenner's amazing discovery

Nếu như khám phá đầy kinh ngạc của Edward Jenner đã thúc đẩy

spurred on modern medicine all those decades ago,

nền y học hiện đại từ cách đây hàng thập kỷ,

continuing the development of vaccines

việc duy trì cải tiến các vắc-xin, thậm chí, sẽ cho phép chúng ta

might even allow us to treat diseases like HIV,

chữa trị những căn bệnh nguy hiểm như HIV, sởi, hay Ebola

malaria,

or Ebola, one day.

vào một ngày không xa.