What is a gig economy?

Translator: Dinh Lieu Vu

The year is 1194.

Năm 1194.

Maurice De Bracy, enemy to the English crown,

Maurice De Bracy, kẻ thù của vương triều Anh Quốc,

is locked in combat with a mysterious Black Knight.

bị cầm chân giữa trận chiến với một Hiệp Sĩ Đen bí ẩn.

Suddenly, the Black Knight gains the upper hand.

Thình lình, Hiệp Sĩ Đen giành được ưu thế.

He whispers his true identity in De Bracy’s ear:

Vị hiệp sĩ thì thầm vào tai của De Bracy danh tính thật của mình:

King Richard the Lionheart of England.

King Richard– Sư Tử Tâm của nước Anh.

De Bracy yields.

De Bracy khuất phục.

Later, De Bracy offers to let King Richard use his army of “Free Lances,”

Về sau, De Bracy tỏ ý muốn

để Quốc Vương Richard sử dụng đội quân “Những Cây Thương Tự Do” của mình,

mercenary soldiers who were free to use their lances in service

các chiến binh đánh thuê

những người tự do sử dụng thương giáo phục tùng bất kì ai

of whoever paid the most.

dám trả giá cao nhất cho họ.

That’s how it plays out in Sir Walter Scott’s 1819 novel, “Ivanhoe.”

Đó là chi tiết trong tiểu thuyết “Ivanhoe” năm 1819 của ngài Walter Scott.

Scott didn’t coin the term, but it was probably this use that stuck,

Scott không hề đặt ra thuật ngữ, nhưng có lẽ tình tiết đó đã được dùng,

and evolved to describe someone who works independently of any single company.

và được rút ra để mô tả ai đó làm việc một cách độc lập cho một công ty bất kỳ.

That independence seems to make people happy.

Tính độc lập dường như khiến mọi người hài lòng.

A 2016 survey of freelancers in six countries

Một khảo sát năm 2016 về những người– làm nghề tự do ở sáu quốc gia

found that those who freelance by choice— 70% of respondents, by the way—

chỉ ra những ai làm nghề tự do theo lựa chọn–

70% số người hưởng ứng, nhân đây–

were happier than people in traditional jobs,

họ cũng hạnh phúc hơn những lao động truyền thống,

specifically when it came to things like independence and flexibility

cụ thể khi nói đến những yếu tố như tính độc lập và sự linh hoạt

in terms of where and when they work.

liên quan đến địa điểm và thời gian họ làm việc.

In a survey conducted in the US,

Trong một khảo sát tiến hành ở Hoa Kỳ,

half of freelancers said there was no amount of money

một nửa số người làm nghề tự do đã cho biết là không có khoản tiền nào

that would convince them to rejoin the traditional workforce.

mà sẽ thuyết phục họ quay trở lại với lực lượng lao động truyền thống.

At some point in your life— maybe even now—

Ở vài thời điểm trong đời – có thể là ngay lúc này –

you might wonder whether freelancing is right for you.

bạn có thể tự hỏi liệu rằng làm tự do có phù hợp với bản thân.

You'll need a few things to be successful.

Bạn sẽ cần một vài yếu tố để thành công.

First, you'll need a skill that's in demand.

Đầu tiên, bạn sẽ cần kỹ năng có nhu cầu lớn.

This can be as universal as driving a car to as specialized as neurosurgery,

Kỹ năng đó có thể phổ thông như công việc lái xe

hay có chuyên môn như giải phẫu thần kinh,

and it can be in pretty much any field.

và nhu cầu có thể nhiều ở bất kì lĩnh vực nào.

The more people who want your skill, and the fewer people who have it,

Càng có nhiều người cần kỹ năng của bạn, và ít người có kĩ năng đó,

the more you can charge for your services.

dịch vụ của bạn sẽ càng được chi trả nhiều.

Next, you’ll need to transform yourself into an entrepreneur.

Tiếp theo, bạn sẽ cần thay đổi bản thân trở thành một doanh nhân.

Before freelancers can do any work, they have to find it.

Trước khi có thể tự do làm bất kì công việc gì,

người ta phải đi tìm việc.

That takes marketing your services, negotiating contracts,

Để làm điều đó cần bạn tiếp thị dịch vụ, thương thảo hợp đồng,

building a network of satisfied clients,

xây dựng mạng lưới những khách hàng hài lòng,

and a whole set of administrative skills like project management,

và một tập hợp các kỹ năng quản trị như quản lý dự án,

time management, and accounting.

quản lý thời gian, và kế toán.

And thirdly, if you can afford it,

Và thứ ba, nếu bạn có thể đáp ứng,

it's probably a good idea to budget for some benefits for yourself

đó có thể là ý hay về tiền nong cho vài lợi ích cá nhân

and maybe your family.

và có thể cho cả gia đình.

Freelancers don’t automatically get perks that some salaried jobs offer,

Với nghề tự do bạn sẽ không có các thù lao

mà một vài công việc được trả lương đem lại,

like paid vacation or sick leave, life insurance,

như kì nghỉ có trả lương hay nghỉ ốm, bảo hiểm nhân thọ,

college tuition, or retirement plans.

học phí đại học, hay kế hoạch hưu trí.

In countries like the US,

Ở các nước như Hoa Kỳ,

where the government doesn’t provide healthcare to most people,

nhà nước miễn chu cấp dịch vụ về sức khỏe với hầu hết người dân,

freelancers are responsible for that, too.

những người làm công việc tự do phải tự chi trả.

Freelancing has been around for a long time;

Nghề làm việc tự do đã có từ lâu;

but digital freelancing platforms like Uber, Lyft, and Fiverr are pretty new.

nhưng các nền tảng– công việc tự do kĩ thuật số

như Uber, Lyft và Fiverr còn khá mới mẻ.

They say they’ll connect you with clients and take care of some

Các nền tảng sẽ kết nối bạn với khách hàng và can thiệp vài khía cạnh

of the entrepreneurial and administrative stuff so you can focus on the work.

về kinh doanh và kế toán để bạn có thể tập trung vào công việc.

But there are some hidden costs to consider.

Nhưng có một vài tổn thất ẩn chứa cần cân nhắc.

First, your life may not be as flexible as you think.

Đầu tiên, cuộc sống có thể không linh hoạt như bạn nghĩ.

For example, if you're a rideshare driver, you get to choose when to work,

Ví dụ, nếu bạn là một tài xế chia sẻ, bạn sẽ chọn thời điểm,

but not how:

còn phương thức thì không:

the app recommends what route to take,

ứng dụng đề xuất tuyến đường cần đi,

enforces how you act with the threat of low customer ratings,

ép bạn tham gia với nguy cơ về đánh giá thấp từ khách hàng,

and sets your rate.

và định giá tiền của bạn.

Those rates may be so low that you end up working more

Các chi phí có thể thấp tới mức bạn sẽ dừng công việc hiện tại

than if you had a salaried full-time job.

hơn là công việc toàn thời gian được trả lương.

Speaking of rates,

Nói về giá tiền,

it can be hard to figure out exactly how much money you’ll make.

có thể khó hình dung chính xác số tiền bạn sẽ kiếm được.

Earnings vary based on location;

Các khoản thu nhập thay đổi tùy vào vị trí;

platforms might advertise hourly rates that don’t factor in expenses,

các nền tảng có thể quảng cáo mức giá theo giờ

mà không tính đến các chi phí,

and large scale data on actual earnings is sparse.

và dữ liệu quy mô lớn về thu nhập thực tế rất thưa thớt.

One of the largest data sets we have is from Uber.

Một trong những tập hợp dữ liệu lớn mà chúng ta có là từ Uber.

It contains 740 million trips by 1.8 million drivers

Nó bao gồm 740 triệu chuyến đi bởi 1.8 triệu tài xế

between 2015 and 2017.

giữa năm 2015 và 2017.

Researchers analyzed these figures in a 2018 paper

Các nghiên cứu đã chỉ ra những biểu đồ này ở một bài báo năm 2018

and found that once you deduct Uber's cut and the cost of business expenses,

và chỉ ra một khi bạn khấu trừ các khoản cắt giảm

và các chi phí kinh doanh của Uber,

drivers’ average earnings dropped from about $22 an hour to about $12 an hour.

thu nhập trung bình của tài xế tụt giảm từ khoảng 22 USD xuống còn 12 USD một giờ.

And buying benefits would reduce that number even more.

Và các lợi ích mua thậm chí sẽ còn giảm hơn con số đó.

And there is a lot of variability in working conditions

Và có nhiều tính biến động trong các điều kiện làm việc

across different gig platforms.

ở các nền tảng chia sẻ khác nhau.

For example, the company 99 in Brazil operates a rideshare platform

Ví dụ, công ty 99 ở Brazil vận hành một nền tảng chia sẻ phương tiện

that many people use to deliver packages.

mà nhiều người sử dụng để giao bưu kiện.

Drivers are matched with shippers, and 99 takes a cut.

Các tài xế được ghép với người giao hàng, và 99 sẽ tính phí.

The company’s terms and conditions hold both the shipper and the driver

Điều kiện và các điều khoản của công ty ràng buộc cả người giao hàng và lái xe

liable for anything that could go wrong—

có trách nhiệm với bất kì điều gì có thể sảy ra –

including things like if a package gets stolen.

kể cả những yếu tố như bưu kiện bị đánh cắp.

If you’re considering joining the app economy

Nếu bạn đắn đo gia nhập nền kinh tế ứng dụng

and don’t want to read all the fine print,

và không muốn đọc tất cả các bản in đẹp,

there’s a network of researchers who publish ratings of platforms

có một mạng lưới các nhà nghiên cứu công bố xếp hạng các nền tảng

based on five categories of fair employment.

dựa trên năm hạng mục việc làm công bằng.

Digital gig platforms come with drawbacks

Các nền tảng chia sẻ số đi kèm các hạn chế

and may not provide a reliable living wage.

và có thể không tạo ra thu nhập sinh hoạt tối thiểu đáng tin cậy.

But for many around the world who don’t have the luxury of choice

Nhưng với nhiều người trên thế giới họ không có lựa chọn xa xỉ

and need to make money as soon as possible,

và cần kiếm tiền càng sớm càng tốt,

like, say, if you just lost your job,

như, giả sử, nếu như bạn mất việc,

the gig economy is the easiest and fastest place to get hired.

nền kinh tế chia sẻ là nơi dễ dàng và nhanh nhất để tìm việc.

For this reason, some have called it an “alternative safety net.”

Vì lý do này, một số người gọi đó là “mạng lưới an toàn thay thế.”

So, considering all these factors and many others,

Vậy nên, việc cân nhắc tất cả các yếu tố và nhiều thứ khác,

should you dip your toes into the gig economy? Or dive in?

bạn có nên nhúng chân vào nền kinh tế chia sẻ này?

Hay lao vào đó luôn?

Ask yourself: how much do you value flexibility or autonomy?

Hãy tự hỏi: bạn đánh giá về sự linh hoạt và quyền tự trị đến đâu?

Do you prefer to work within an established structure,

Bạn thích làm việc trong một cơ cấu được thiết lập,

or to make your own?

hay tự mình làm chủ?

Are you willing to network to find new clients?

Bạn có sẵn lòng kết nối để tìm khách hàng mới?

Are you organized and self-directed?

Bạn có tổ chức và tự định hướng không?

And perhaps most importantly,

Và có lẽ quan trọng nhất,

how much do you value knowing exactly what you'll earn from week to week?

bạn định giá ra sao khi biết chính xác thứ mà bạn sẽ kiếm được

từ tuần này sang tuần khác?