Can plants talk to each other? - Richard Karban

Çeviri: Selen Üçem Gözden geçirme: Sancak Gülgen

Can plants talk to each other?

Bitkiler birbirleriyle konuşabilirler mi?

It certainly doesn't seem that way.

Pek de öyle gözükmüyor.

Plants don't have complex sensory or nervous systems like animals do,

Bitkilerin hayvanlar gibi kompleks duyu ve sinir sistemleri yok

ve oldukça pasif görünüyorlar;

and they look pretty passive,

güneşte yatıp

basking in the sun,

su ve ışık gibi etkenlere içgüdüsel olarak cevap vererek.

and responding instinctively to inputs like light and water.

Ama her ne kadar garip olsa da bitkiler birbirleriyle iletişim kurarlar.

But odd as it sounds, plants can communicate with each other.

Just like animals, plants produce all kinds of chemical signals

Aynı hayvanlar gibi, bitkiler de çevrelerine tepki vererek

in response to their environments,

çeşitli kimyasal sinyaller üretirler.

and they can share those signals with each other,

Ayrıca bu sinyalleri birbirleriyle paylaşabilirler,

especially when they're under attack.

özellikle tehlike anlarında.

Bu sinyaller iki yol izlerler:

These signals take two routes:

through the air,

Hava yolu

and through the soil.

ve toprak yolu.

When plant leaves get damaged,

Bitki yaprakları aç böcekler veya çim biçme makinesiyle zarar görünce

whether by hungry insects or an invading lawn mower,

they release plumes of volatile chemicals.

içleri uçucu kimyasallar dolu olan gaz keseleri salarlar.

They're what's responsible for the smell of freshly cut grass.

Yeni kesilmiş çim kokusunun nedeni bu keselerdir.

Certain kinds of plants, like sagebrush and lima beans,

Yavşan bitkisi veya lima fasulyesi gibi spesifik bitkiler

are able to pick up on those airborne messages

havadaki bu sinyalleri alabilir

and adjust their own internal chemistry accordingly.

ve kendi iç kimyalarını buna uygun ayarlayabilirler.

In one experiment, sagebrush leaves were deliberately damaged by insects

Bir deneyde yavşan bitkisi yapraklarına böceklerle

veya makasla bilim adamları tarafından kasıtlı olarak zarar verilir.

or scissor-wielding scientists.

Throughout the summer,

Yaz boyunca aynı yavşan bitkisindeki dalların,

other branches on the same sagebrush plant

got eaten less by insects wandering through,

gezinen böcekler tarafından daha az yendiği gözlenir.

and so did branches on neighboring bushes,

Hatta çevredeki komşu çalıların da dalları daha az yenmiştir.

suggesting that they had beefed up their anti-insect defenses.

Bu da böcek savar korumalarını arttırdıklarını gösterir.

Even moving the air from above a clipped plant to another one

Hatta kırpılmış bir bitkinin tepesindeki havanın başka bir bitkiye taşınması bile

made the second plant more insect-resistant.

ikinci bitkiyi daha böcek dirençli yapmıştır.

These airborne cues increase the likelihood of seedling survival,

Havayla taşınan bu işaretler

fidelerin hayatta kalma ihtimalini arttırmış

ve yetişkin bitkilerin daha fazla yeni dal ve çiçek oluşturmasını sağlamıştır.

and made adult plants produce more new branches and flowers.

But why would a plant warn its neighbors of danger,

Ama neden bir bitki komşularını tehlike anında uyarır,

especially if they're competing for resources?

özellikle kaynaklar için onlarla rekabet içindeyse?

Well, it might be an accidental consequence of a self-defense mechanism.

Belki de kendini savunma mekanizmasının kazara bir sonucudur.

Plants can't move information through their bodies as easily as we can,

Bitkiler kendi vücutlarındaki bilgileri bizim kadar kolay taşıyamazlar,

especially if water is scarce.

özellikle su kısıtlıysa.

So plants may rely on those airborne chemicals

Dolayısıyla bitkiler vücutlarının bir tarafından diğerine

to get messages from one part of a plant to another.

bilgi ulaştırmak için

bu gaz keseciklerine güvenmek zorunda olabilirler.

Nearby plants can eavesdrop on those signals,

Komşu bitkiler bu sinyallere kulak misafiri olabilirler,

like overhearing your neighbor sneeze and stocking up on cold medicine.

tıpkı komşunuzun hapşırdığını duyup soğuk algınlığı ilacı almak gibi.

Bu uyarılar için farklı bitkiler farklı kimyasal diller kullanırlar.

Different plants convey those warnings using different chemical languages.

Individual sagebrush plants in the same meadow

Aynı çayırlıktaki farklı yavşan bitkileri,

release slightly different sets of alarm chemicals.

birbirlerinden biraz farklı alarm kimyasalları kullanırlar.

The makeup of that cocktail influences the effectiveness of communication.

Bu kokteylin içeriği iletişimin verimliliğini etkiler.

The more similar two plants' chemical fingerprints are,

İki bitkinin kimyasal parmak izleri ne kadar benzerse

the more fluently they can communicate.

o iki bitkinin iletişimleri o kadar akıcı olur.

A plant will be most sensitive to the cues emitted by its own leaves.

Bir bitki en çok kendi yapraklarından çıkan işaretlerden etkilenir.

But because these chemicals seem to be inherited,

Ama bu kimyasallar, kan grupları gibi, kalıtsal yolla aktarıldıklarından

like human blood types,

sagebrush plants communicate more effectively

bir yavşan bitkisi yaprakları, kendi akrabalarıyla yabancılarla olduğundan

with relatives than with strangers.

daha etkili bir iletişim kurarlar.

But sometimes, even other species can benefit.

Fakat bazen diğer türler de bundan yararlanabilir.

Tomato and tobacco plants can both decipher sagebrush warning signals.

Mesela domates ve tütün bitkileri,

yavşan bitkisinin yaydığı uyarı sinyallerini deşifre edebilirler.

Plants don't have to rely solely on those airborne broadcasts.

Bitkiler sadece bu hava yoluyla taşınan sinyallere güvenmek zorunda değiller.

Signals can travel below the soil surface, too.

Sinyaller toprak altından da taşınabilir.

Most plants have a symbiotic relationship with fungi,

Çoğu bitki, bitki kökleriyle kolonize olan

ve onların su ve besin maddesi absorbe etmesini sağlayan

which colonize the plants' roots and help them absorb water and nutrients.

mantarlarla simbiyotik ilişki kurarlar.

These fungal filaments form extensive networks

Bu mantar iplikçikleri, ayrı bitkileri bağlayan kapsamlı ağlar kurarlar

that can connect separate plants,

ve yer altında kimyasal mesajlar için adeta bir otoban yaratırlar.

creating an underground super highway for chemical messages.

When a tomato plant responds to blight

Bir domates bitkisi çürümeye tepki olarak

by acitvating disease-fighting genes and enzymes,

hastalık karşıtı gen ve enzimlerini aktifleştirince

signaling molecules produced by its immune system

kendi bağışıklık sisteminin ürettiği sinyaller sağlıklı bir bitkiye taşınıp

can travel to a healthy plant

and prompt it to turn on its immune system, too.

o bitkinin bağışıklık sistemini aktifleştirebilir.

These advance warnings increase the plants chance of survival.

Bu gelişmiş uyarılar bikilerin hayatta kalma olasılıklarını arttırır.

Bean plants also eavesdrop on each other's health

Fasulye bitkileri de bu mantar kanallarıyla

through these fungal conduits.

birbirlerinin sağlık durumuna kulak misafiri olurlar.

Bir bitkideki yaprak biti istilası,

An aphid investation in one plant

triggers its neighbor to ramp up production of compounds that repel aphids

komşusunda bitleri geri püskürten

ve bitlerle beslenen yaban arılarını çağıran kimyasalların üretimini sağlar.

and attract aphid-eating wasps.

If you think of communication as an exchange of information,

İletişimi bilgi alışverişi olarak düşünürseniz,

then plants seem to be active communicators.

o zaman bitkiler aktif iletişimciler gibi durmaktadırlar.

They're sending, receiving, and responding to signals

Sinyal gönderir, alır ve cevap verirler.

without making a sound,

Bunları yaparken ses çıkarmaz

and without brains, noses, dictionaries, or the Internet.

ve beyin, burun, sözlük veya İnternet kullanmazlar.

And if we can learn to speak to them on their terms,

Onların dilleriyle konuşmayı öğrenirsek

we may gain a powerful new tool to protect crops and other valuable species.

ekinleri ve diğer değerli türleri korumak için güçlü bir araç elde edebiliriz.

It all makes you wonder what else are we missing?

Bunların hepsi başka neler kaçırdığımız hakkında sizleri de meraklandırmıyor mu?