How do dogs "see" with their noses? - Alexandra Horowitz

Köpekler burunlarıyla nasıl "görür"? - Alexandra Horowitz

Çeviri: Eren Gokce Gözden geçirme: Halil Sarı

"Hi, Bob."

"Merhaba, Bob."

"Morning, Kelly. The tulips looks great."

"Günaydın, Kelly. Laleler harika görünüyor."

Have you ever wondered how your dog experiences the world?

Hiç köpeğinizin dünyayı nasıl deneyimlediğini düşündünüz mü?

Here's what she sees.

İşte gördüğü şey.

Not terribly interesting.

O kadar da ilginç değil.

But what she smells, that's a totally different story.

Ama kokladığı şeye gelince, tamamen farklı bir hikâye.

And it begins at her wonderfully developed nose.

Bu da mükemmel gelişmiş burnunda başlıyor.

As your dog catches the first hints of fresh air,

Köpeğiniz taze havanın ilk ipuçlarını yakalayınca, burnunun ıslak, süngerimsi

her nose's moist, spongy outside helps capture any scents the breeze carries.

dış yüzeyi rüzgârın taşıdığı herhangi bir kokuyu yakalamasına yardımcı olur.

The ability to smell separately with each nostril,

Burun deliklerinin her biriyle ayrı koklama kabiliyeti,

smelling in stereo,

stereo olarak koklamak,

helps to determine the direction of the smell's source

kokunun kaynağının yönünü saptamaya yardımcı olur.

so that within the first few moments of sniffing,

Böylece koklamanın ilk anları içinde,

the dog starts to become aware of not just what kind of things are out there

köpek sadece oralarda ne çeşit şeyler olduğunun değil,

but also where they're located.

aynı zamanda nerede olduklarının da farkına varır.

As air enters the nose,

Hava burnuna girince,

a small fold of tissue divides it into two separate folds,

küçük bir doku katmanı onu iki ayrı katmana böler,

one for breathing and one just for smelling.

biri nefes almak için, diğeri ise sadece koklamak için.

This second airflow enters a region

İkinci hava akışı,

filled with highly specialized olfactory receptor cells,

son derece özelleşmiş koku alıcı hücrelerle dolu bir bölgeye girer,

several hundred millions of them, compaired to our five million.

bizim beş milyon hücremize karşılık, onların birkaç yüz milyon tanesi vardır.

And unlike our clumsy way of breathing in and out through the same passage,

Bizim aynı pasajdan içeri ve dışarı basit bir şekilde nefes alışımızın aksine,

dogs exhale through slits at the side of their nose,

köpekler burunlarının kenarındaki yarıklarından nefes verirler,

creating swirls of air that help draw in new odor molecules

yeni koku molekülleri çekmeye yardımcı olan ve birçok kez koklama sayesinde

and allow odor concentration to build up over mulitple sniffs.

giderek artan koku yoğunlaşmasına yardımcı olan hava girdapları yaratarak.

But all that impressive nasal architecture wouldn't be much help

Ancak bu kadar etkileyici bir burun yapısı, burnun topladığı

without something to process the loads of information the nose scoops up.

yığınlarca bilgiyi işlemeye yarayan bir şeyler olmadan işe yaramazdı.

And it turns out that the olfactory system dedicated to proessing smells

Kokuları işlemeye yarayan koku alma sisteminin, köpeklerde insanlara

takes up many times more relative brain area in dogs than in humans.

nazaran beyinde birkaç kat daha fazla alan kapladığı anlaşılmaktadır.

All of this allows dogs to distinguish

Bütün bunlar köpeklerin,

and remember a staggering variety of specific scents

bizim burunlarımızın hissettiğinden 100 milyon kat daha az yoğunlukta olan,

at concentrations up to 100 million times less than what our noses can detect.

şaşırtıcı çeşitte spesifik kokuyu ayırt etmesini ve hatırlamasını sağlar.

If you can smell a spritz of perfume in a small room,

Eğer siz küçük bir odada az miktarda parfüm kokusunu alabiliyorsanız,

a dog would have no trouble smelling it in an enclosed stadium

bir köpek kapalı bir stadyumda kokusunu almakta

and distinguishing its ingredients, to boot.

ve ayrıca içeriğini ayırt etmekte zorlanmaz.

And everything in the street, every passing person or car,

Sokaktaki her şey, her geçen kişi veya araba,

any contents of the neighbor's trash,

komşunuzun çöpündeki her içerik,

each type of tree,

her çeşit ağaç,

and all the birds and insects in it

içindeki bütün kuşlar ve böceklerin

has a distinct odor profile telling your dog what it is, where it is,

köpeğinize ne olduğu, nerede olduğu ve hangi yöne gittiğini

and which direction it's moving in.

söyleyen farklı bir koku profili vardır.

Besides being much more powerful than ours,

Bizim burnumuzdan çok daha güçlü olmasının yanında,

a dog's sense of smell can pick up things that can't even be seen at all.

bir köpeğin koku alma duygusu hiçbir şekilde görülmeyen şeyleri algılamasını sağlar.

A whole separate olfactory system,

Ağzın üzerindeki vomeronasal organ

called the vomeronasal organ, above the roof of the mouth,

adı verilen tamamen ayrı bir koku alma sistemi,

detects the hormones all animals, Including humans, naturally release.

insanlar dâhil bütün hayvanların doğal olarak salgıladıkları hormanları algılar.

It lets dogs identify potential mates,

Bu köpeklerin potansiyel eşleri bulmasını veya

or distinguish between friendly and hostile animals.

dost ve düşman olan hayvanları birbirinden ayırt etmesini sağlar.

It alerts them to our various emotional states,

Bizim çeşitli duygusal durumlarımıza karşı onları uyarır

and it can even tell them when someone is pregnant or sick.

ve onlara birinin hamile veya hasta olduğunu dahi söyler.

Because olfaction is more primal than other senses,

Duygu ve içgüdüyü içeren beyin yapılarına direkt olarak

bypassing the thalamus to connect directly to the brain structures

bağlanmak için talamustan geçen koku alma, diğer

involving emotion and instinct,

duygulardan daha ilkel olduğu için köpeklerin

we might even say a dog's perception is more immediate and visceral than ours.

algılamasının bizimkinden çok daha çabuk ve sezgisel olduğunu bile söyleyebiliriz.

But the most amazing thing about your dog's nose

Ancak köpeğinizin burnuyla ilgili en inanılmaz şey,

is that it can traverse time.

zamanı ters çevirebilmesidir.

The past appears in tracks left by passersby,

Geçmiş, geçip gidenlerin ve henüz park etmiş bir arabanın

and by the warmth of a recently parked car

sıcaklığının bıraktıklarıyla olduğu yerde belirir,

where the residue of where you've been and what you've done recently.

henüz olduğunuz yer ve ne yaptığınızın kalıntılarıyla.

Landmarks like fire hydrants and trees

Yangın musluğu ve ağaçlar gibi işaretler,

are aromatic bulletin boards carrying messages of who's been by,

kimin bulunduğu, ne yedikleri ve nasıl hissettikleriyle ilgili

what they've been eating,

mesajlar taşıyan

and how they're feeling.

aromatik ilan panolarıdır.

And the future is in the breeze,

Gelecek rüzgârın içindedir,

alerting them to something or someone approaching long before you see them.

siz onları görmeden bir şeyin veya birinin yaklaştığına dair onları uyarır.

Where we see and hear something at a single moment,

Bizim bir an için bir şey görüp duyduğumuz yerde,

a dog smells an entire story from start to finish.

bir köpek başından sonuna dek tüm hikâyeyi koklar.

In some of the best examples of canine-human collaboration,

Köpek-insan işbirliğinin en iyi örneklerinden biri,

dogs help us by sharing and reacting to those stories.

köpeklerin bu hikâyeleri paylaşmamıza ve tepki vermemize yardımcı olmalarıdır.

They can respond with kindness to people in distress,

Üzüntü içindeki insanlara nezaketle veya tehditlere

or with aggression to threats

karşı saldırarak cevap verirler.

because stress and anger manifest as a cloud of hormones

Çünkü stres ve öfke, köpeklerin burnu için

recognizable to the dog's nose.

ayırt edilebilir bir hormon bulutunu açığa çıkarır.

With the proper training,

Uygun eğitimle,

they can even alert us to invisible threats

bizi bombalardan kansere kadar görünmeyen tehditlere

ranging from bombs to cancer.

karşı bile uyarabilirler.

As it turns out, humanity's best friend

İnsanların en iyi dostunun, bizimle aynı

is not one who experiences the same things we do,

şeyleri deneyimleyen değil, inanılmaz burunları ile gördüklerimizin

but one whose incredible nose reveals a whole other world beyond our eyes.

ötesinde bambaşka bir dünyayı ortaya koyan varlıklar olduğu ortada.