How do dogs "see" with their noses? - Alexandra Horowitz

Jak psy „widzą” za pomocą nosów? - Alexandra Horowitz

Tłumaczenie: Jolanta Dohrmann Korekta: Marta Konieczna

"Hi, Bob."

"Cześć Bob".

"Morning, Kelly. The tulips looks great."

"Dzień dobry Kelly. Piękne tulipany".

Have you ever wondered how your dog experiences the world?

Zastanawialiście się kiedyś, jak pies postrzega świat?

Here's what she sees.

Oto, co widzi.

Not terribly interesting.

Nic ciekawego.

But what she smells, that's a totally different story.

Ale zapach to inna historia.

And it begins at her wonderfully developed nose.

Wszystko zaczyna się od doskonale rozwiniętego nosa.

As your dog catches the first hints of fresh air,

Z każdym powiewem pies otrzymuje mnóstwo informacji.

her nose's moist, spongy outside helps capture any scents the breeze carries.

Mokry nabłonek wychwytuje zapachy przenoszone przez wiatr.

The ability to smell separately with each nostril,

Zdolność wąchania oddzielnie każdym z nozdrzy,

smelling in stereo,

jak stereo,

helps to determine the direction of the smell's source

pozwala mu ustalić źródło zapachu.

so that within the first few moments of sniffing,

Dzięki temu pies

the dog starts to become aware of not just what kind of things are out there

nie tylko szybko poznaje, co jest tym źródłem,

but also where they're located.

ale też, gdzie się ono znajduje.

As air enters the nose,

Kiedy powietrze wchodzi do nosa,

a small fold of tissue divides it into two separate folds,

błona śluzowa dzieli się na dwa fałdy.

one for breathing and one just for smelling.

Jeden do oddychania i jeden do wąchania.

This second airflow enters a region

Ten drugi to obszar pełen

filled with highly specialized olfactory receptor cells,

wyspecjalizowanych komórek węchowych.

several hundred millions of them, compaired to our five million.

Są ich setki milionów. My mamy ich tylko 5 milionów.

And unlike our clumsy way of breathing in and out through the same passage,

Wdychanie i wydychanie u ludzi, odbywa się tymi samymi kanałami.

dogs exhale through slits at the side of their nose,

Psy wydychają powietrze przez szczeliny z boku nosa.

creating swirls of air that help draw in new odor molecules

Tworzą zawirowania powietrza, które pomagają wciągać nowe zapachy.

and allow odor concentration to build up over mulitple sniffs.

Dzięki wielu pociągnięciom koncentrują wonie.

But all that impressive nasal architecture wouldn't be much help

Imponująca budowa nosa byłaby bezużyteczna

without something to process the loads of information the nose scoops up.

bez narządu przetwarzającego informacje.

And it turns out that the olfactory system dedicated to proessing smells

System węchowy w mózgu psów

takes up many times more relative brain area in dogs than in humans.

zajmuje większy obszar niż u ludzi.

All of this allows dogs to distinguish

Pozwala im to odróżnić i zapamiętać,

and remember a staggering variety of specific scents

ogromną liczbę konkretnych zapachów

at concentrations up to 100 million times less than what our noses can detect.

o stężeniu do 100 milionów mniejszym, niż to, które wyczuje człowiek.

If you can smell a spritz of perfume in a small room,

Jesteśmy w stanie poczuć psiknięcie perfum w pokoju,

a dog would have no trouble smelling it in an enclosed stadium

pies bez problemu, wyczuje je na krytym stadionie

and distinguishing its ingredients, to boot.

i na dodatek rozróżni składniki.

And everything in the street, every passing person or car,

Wszystko na ulicy, każdy przejeżdżający samochód,

any contents of the neighbor's trash,

zawartość worka na śmieci sąsiadów,

each type of tree,

każdy rodzaj drzewa,

and all the birds and insects in it

siedzące na nim ptaki i insekty,

has a distinct odor profile telling your dog what it is, where it is,

mają charakterystyczny zapach, który informuje psa o ich położeniu

and which direction it's moving in.

i kierunku poruszania się.

Besides being much more powerful than ours,

Psy mają nie tylko silniejszy węch,

a dog's sense of smell can pick up things that can't even be seen at all.

potrafią także wyczuć zapachy, o których istnieniu nie mamy pojęcia.

A whole separate olfactory system,

System olfaktoryczny,

called the vomeronasal organ, above the roof of the mouth,

zwany lemieszowo-nosowym, to organ nad podniebieniem.

detects the hormones all animals, Including humans, naturally release.

Odbiera hormony zwierząt i ludzi.

It lets dogs identify potential mates,

Psy identyfikują tak potencjalnych partnerów

or distinguish between friendly and hostile animals.

i odróżniają przyjaciół od wrogów.

It alerts them to our various emotional states,

Rozróżniają stany emocjonalne u ludzi,

and it can even tell them when someone is pregnant or sick.

a nawet rozpoznają, czy ktoś jest w ciąży lub choruje.

Because olfaction is more primal than other senses,

Ponieważ węch jest bardziej prymitywny niż inne zmysły,

bypassing the thalamus to connect directly to the brain structures

pomija on wzgórze i dociera bezpośrednio do części mózgu,

involving emotion and instinct,

odpowiedzialnej za emocje i instynkt.

we might even say a dog's perception is more immediate and visceral than ours.

Psy dostrzegają wszystko bardziej bezpośrednio i instynktownie niż ludzie.

But the most amazing thing about your dog's nose

Niesamowitą zdolnością psiego nosa

is that it can traverse time.

jest odczytywanie zapachów w czasie.

The past appears in tracks left by passersby,

Przeszłość wygląda, jak ślady zostawione przez przechodniów

and by the warmth of a recently parked car

czy ciepło niedawno zaparkowanego auta,

where the residue of where you've been and what you've done recently.

w postaci cząstek zapachowych wcześniejszych wydarzeń.

Landmarks like fire hydrants and trees

Hydranty i drzewa

are aromatic bulletin boards carrying messages of who's been by,

to tablice informacyjne o tym, kto tu był,

what they've been eating,

co jadł,

and how they're feeling.

jak się czuł.

And the future is in the breeze,

Przyszłość też jest w powietrzu,

alerting them to something or someone approaching long before you see them.

ostrzegając o tym, co lub kto nadchodzi, zanim go widać.

Where we see and hear something at a single moment,

Ludzie słyszą albo czują tylko w danej chwili.

a dog smells an entire story from start to finish.

Pies wyczuwa całą historię od początku do końca.

In some of the best examples of canine-human collaboration,

Dobrym przykładem ludzko-psiej współpracy

dogs help us by sharing and reacting to those stories.

jest dzielenie się z nami tą historią.

They can respond with kindness to people in distress,

Psy są łagodne dla osób zmartwionych

or with aggression to threats

albo agresywne wobec zagrożenia.

because stress and anger manifest as a cloud of hormones

Stres i gniew produkują masę hormonów

recognizable to the dog's nose.

rozpoznawalnych przez nos psa.

With the proper training,

Po właściwym treningu,

they can even alert us to invisible threats

psy potrafią ostrzec o niewidocznych zagrożeniach,

ranging from bombs to cancer.

od bomb do nowotworu.

As it turns out, humanity's best friend

Czyli najlepszy przyjaciel człowieka,

is not one who experiences the same things we do,

to nie ktoś, z kim dzielimy doświadczenia,

but one whose incredible nose reveals a whole other world beyond our eyes.

ale ktoś, czyj nos odkrywa przed nami kompletnie nowy świat.