Mary's Room: A philosophical thought experiment - Eleanor Nelsen

Mary'nin Odası: Felsefi bir düşünce deneyi - Elanor Nelsen

Çeviri: Esra Çakmak Gözden geçirme: Yunus ASIK

Imagine a brilliant neuroscientist named Mary.

Mary adında parlak bir nörolog düşünün.

Mary lives in a black and white room,

Mary siyah-beyaz bir odada yaşıyor,

she only reads black and white books,

sadece siyah-beyaz kitapları okuyor

and her screens only display black and white.

ve monitörü sadece siyah-beyaz gösteriyor.

But even though she has never seen color, Mary is an expert in color vision

Kendisi renkleri daha önce hiç görmemiş olmasına rağmen, Mary renk görüş uzmanı;

and knows everything ever discovered about its physics and biology.

renk fizyolojisi ve biyolojisi ile alakalı keşfedilen her bilgiden haberdar.

She knows how different wavelengths of light

Farklı ışık dalga boylarının, retinadaki

stimulate three types of cone cells in the retina,

üç farklı koni hücrelerini ne şekilde uyardıklarını

and she knows how electrical signals

ve elektrik sinyallerin

travel down the optic nerve into the brain.

göz sinirlerinden beyne nasıl iletildiklerini biliyor.

There, they create patterns of neural activity

Orada, insanların algılayabileceği

that correspond to the millions of colors most humans can distinguish.

milyonlarca renge tekabül eden sinirsel hareket örüntüsü oluştururlar.

Now imagine that one day,

Bir gün,

Mary's black and white screen malfunctions

Mary’nin bilgisayarının bozulup

and an apple appears in color.

elmayı renkli gösterdiğini düşünün.

For the first time,

Hayatında ilk defa,

she can experience something that she's known about for years.

yıllardır bildiği bir şeyi deneyim edinme imkânı buluyor.

Does she learn anything new?

Yeni bir şey öğrendi mi?

Is there anything about perceiving color that wasn't captured in all her knowledge?

Renk üzerine edindiği fizik bilgisi, rengi algılamasında yeterli olmaz mı?

Philosopher Frank Jackson proposed this thought experiment,

Filozof Frank Jackson, Mary’nin odası isimli bu düşünce deneyini

called Mary's room, in 1982.

1982’de ortaya attı.

He argued that if Mary already knew all the physical facts about color vision,

Jackson, Mary renk fizyolojisine tamamen hâkim olsa da,

and experiencing color still teaches her something new,

ilk defa rengi görmesinin ona yeni bilgiler kattığını

then mental states, like color perception,

ve algı gibi bilinçsel öğrenimin,

can't be completely described by physical facts.

tamamen fizik bilgisi ile kapanmayacağını öne sürdü.

The Mary's room thought experiment

Bu düşünce deneyi,

describes what philosophers call the knowledge argument,

filozofların sadece bilinçli deneyim ile elde edilebilecek soyut varlıklar

that there are non-physical properties and knowledge

ve bilgilerin var olduğunu öne süren

which can only be discovered through conscious experience.

bilgi argümanı ile örtüşüyor.

The knowledge argument contradicts the theory of physicalism,

Bilgi argümanı, ruh hali dâhil

which says that everything, including mental states,

her şeyin fiziksel bir açıklaması olduğunu öne süren

has a physical explanation.

fizikalizm teorisi ile ters düşüyor.

To most people hearing Mary's story,

Mary’nin hikâyesini duyan çoğu insan,

it seems intuitively obvious that actually seeing color

sezgisel olarak birebir görmenin edinilen bilgiden

will be totally different than learning about it.

tamamen farklı olacağını savunuyor.

Therefore, there must be some quality of color vision

Bu sebeple, renklerin

that transcends its physical description.

fiziksel tanımdan ötede bir varlığı olmalı.

The knowledge argument isn't just about color vision.

Bilgi argümanı sadece rengi görmek ile alakalı değil.

Mary's room uses color vision to represent conscious experience.

Mary’nin odası, renk görmeyi bilinçli deneyimi betimlemek için kullanır.

If physical science can't entirely explain color vision,

Fiziksel bilim renk görüşünü tamamen açıklayamıyorsa,

then maybe it can't entirely explain other conscious experiences either.

diğer bilinçli deneyimlerimiz de aynı şekilde havada kalır.

For instance, we could know every physical detail

Mesela, birinin beyninin işlev ve yapısı hakkındaki

about the structure and function of someone else's brain,

bütün fiziksel detayı öğrenebiliriz, fakat yine de

but still not understand what it feels like to be that person.

o insan gibi olmanın ne anlama geldiğini kavrayamayız.

These ineffable experiences have properties called qualia,

Bu betimlenemeyen deneyimler qualia denilen özelliklere sahip,

subjective qualities that you can't accurately describe or measure.

yani tam olarak ölçülüp tarif edilemeyecek kişisel duyumlar.

Qualia are unique to the person experiencing them,

Qualia’lar, deneyimleyen kişiye özgüdür,

like having an itch,

kaşınmak,

being in love,

âşık olmak

or feeling bored.

veya sıkılmak gibi.

Physical facts can't completely explain mental states like this.

Fiziksel kanıtlar bu ruh hâllerini tam olarak açıklayamaz.

Philosophers interested in artificial intelligence

Yapay zekâ filozofları,

have used the knowledge argument

fiziksel bir durumu

to theorize that recreating a physical state

tekrar oluşturmanın kişide illa aynı hisleri uyandırmayacağını

won't necessarily recreate a corresponding mental state.

teorileştirme adına bilgi argümanını kullandılar.

In other words,

Diğer bir deyişle,

building a computer which mimicked the function of every single neuron

insan beynindeki her bir nöronu taklit eden bir bilgisayar yaratmak,

of the human brain

bilinçli,

won't necessarily create a conscious computerized brain.

bilgisayarlaştırılmış bir beyin yaratmak demek değildir.

Not all philosophers agree that the Mary's room experiment is useful.

Mary’nin odası deneyini bütün filozoflar faydalı bulmuyorlar.

Some argue that her extensive knowledge of color vision

Kimisi, renk görüşü üzerine edinilen kapsamlı bilginin,

would have allowed her to create the same mental state

rengi bizzat görerek oluşan aynı ruh hâlini yaratmasına

produced by actually seeing the color.

olanak sağladığı kanısında.

The screen malfunction wouldn't show her anything new.

Ekran arızası ona yeni bir şey öğretmiyor.

Others say that her knowledge was never complete in the first place

Kimisiyse bilgisinin,

because it was based only on those physical facts

yazılı fizik bilgisine dayandığı için,

that can be conveyed in words.

en başında eksik olduğunu belirtir.

Years after he proposed it,

Jackson düşünce deneyini

Jackson actually reversed his own stance on his thought experiment.

öne sürmesinden yıllar sonra, kendi fikrini değiştirdi.

He decided that even Mary's experience of seeing red

Mary’nin kırmızı rengi görmesi bile,

still does correspond to a measurable physical event in the brain,

beyninde birçok fiziksel tepkimeye yol açar ve bu yüzden

not unknowable qualia beyond physical explanation.

bilinemeyen hiçbir qualia fiziksel olarak açıklanamaz değildir.

But there still isn't a definitive answer

Mary’nin elmayı gördüğünde

to the question of whether Mary would learn anything new

yeni bir şey öğrenip öğrenmeyeceği sorusuna

when she sees the apple.

hâlâ kesin bir cevap yok.

Could it be that there are fundamental limits to what we can know

Deneyimlemediğimiz bir şey için öğrenme limitimizin olduğu

about something we can't experience?

söylenebilir mi?

And would this mean there are certain aspects of the universe

Ve bu, evrende algı sınırımız dışına çıkan

that lie permanently beyond our comprehension?

meçhul şeyler olduğunu mu gösterir?

Or will science and philosophy allow us to overcome our mind's limitations?

Yoksa bilim ve felsefe zihnimizin sınırlarını aşmamıza olanak sağlar mı?