Mary's Room: A philosophical thought experiment - Eleanor Nelsen

Translator: Phạm Thị Minh Châu Reviewer: Thuy Nghiem

Hãy tưởng tượng một nhà thần kinh học xuất sắc tên Mary.

Imagine a brilliant neuroscientist named Mary.

Mary lives in a black and white room,

Mary sống trong một căn phòng đen trắng,

she only reads black and white books,

cô ấy chỉ đọc sách đen trắng

and her screens only display black and white.

và màn hình của cô ấy chỉ hiển thị màu đen và trắng.

But even though she has never seen color, Mary is an expert in color vision

Dù chưa từng thấy màu sắc, Mary là một chuyên gia về thị giác màu sắc

and knows everything ever discovered about its physics and biology.

và biết mọi thứ về tính chất vật lý và sinh học của nó.

She knows how different wavelengths of light

Cô ấy biết cách các bước sóng ánh sáng

stimulate three types of cone cells in the retina,

kích thích ba loại tế bào nón trên võng mạc,

and she knows how electrical signals

và cách các tín hiệu điện tử

travel down the optic nerve into the brain.

di chuyển qua các dây thần kinh thị giác vào não.

There, they create patterns of neural activity

Tại đây, chúng thúc đẩy hệ thần kinh hoạt động

that correspond to the millions of colors most humans can distinguish.

để xử lí hàng triệu màu sắc mà hầu hết con người có thể phân biệt.

Now imagine that one day,

Giờ hãy tưởng tượng một ngày

Mary's black and white screen malfunctions

màn hình trắng đen của Mary bị hỏng

and an apple appears in color.

và một quả táo có màu sắc hiện ra.

For the first time,

Lần đầu tiên,

she can experience something that she's known about for years.

Mary có thể tiếp xúc trực tiếp với thứ mà cô ấy đã biết nhiều năm.

Does she learn anything new?

Vậy cô ấy có học được gì mới không?

Is there anything about perceiving color that wasn't captured in all her knowledge?

Có điều gì về sự cảm thụ màu sắc mà cô ấy không biết?

Philosopher Frank Jackson proposed this thought experiment,

Nhà triết học Frank Jackson đã đưa ra một thí nghiệm tưởng tượng

called Mary's room, in 1982.

mang tên Căn phòng của Mary vào năm 1982.

He argued that if Mary already knew all the physical facts about color vision,

Ông cho rằng nếu Mary đã biết mọi kiến thức vật lí về thị giác màu sắc

and experiencing color still teaches her something new,

và nếu trải nghiệm màu sắc vẫn dạy cô ấy một điều gì đó mới mẻ,

then mental states, like color perception,

thì trạng thái tâm lí, giống như sự cảm thụ màu sắc,

can't be completely described by physical facts.

sẽ không thể được miêu tả hoàn toàn bởi những hiện tượng vật lí.

The Mary's room thought experiment

Thí nghiệm Căn phòng của Mary

describes what philosophers call the knowledge argument,

mô tả thứ mà các nhà triết học gọi là lý luận kiến thức,

that there are non-physical properties and knowledge

rằng có những đặc tính và kiến thức phi vật chất

which can only be discovered through conscious experience.

chỉ có thể được khám quá qua trải nghiệm có ý thức.

The knowledge argument contradicts the theory of physicalism,

Lý luận kiến thức đối lập với chủ nghĩa duy vật.

which says that everything, including mental states,

Chủ nghĩa này cho rằng mọi thứ, kể cả trạng thái tâm lí

has a physical explanation.

đều có 1 lời giải thích mang tính vật lí.

To most people hearing Mary's story,

Với những người nghe về câu chuyện của Mary,

it seems intuitively obvious that actually seeing color

việc thực sự nhìn thấy màu dường như chắc chắn

will be totally different than learning about it.

sẽ khác hoàn toàn với việc được học về nó.

Therefore, there must be some quality of color vision

Vì vậy, chắc chắn sẽ có những tiêu chuẩn về thị giác màu sắc

that transcends its physical description.

vượt khỏi những mô tả

vật lí của nó

The knowledge argument isn't just about color vision.

Lý luận kiến thức không chỉ là về thị giác màu sắc.

Mary's room uses color vision to represent conscious experience.

Căn phòng của Mary dùng sức nhìn màu để tượng trưng cho trải nghiệm có ý thức.

If physical science can't entirely explain color vision,

Nếu khoa học tự nhiên không thể giải thích cho sức nhìn màu,

then maybe it can't entirely explain other conscious experiences either.

thì có lẽ nó cũng không thể giải thích cho trải nghiệm có ý thức.

For instance, we could know every physical detail

Ví dụ, ta có thể biết được mọi thông tin vật lí

about the structure and function of someone else's brain,

về cấu trúc và chức năng của bộ não con người,

but still not understand what it feels like to be that person.

nhưng vẫn không thể hiểu được cảm giác khi được là người đó.

These ineffable experiences have properties called qualia,

Những trải nghiệm không thể diễn tả này có các đặc tính gọi là cảm thụ tính,

subjective qualities that you can't accurately describe or measure.

những tiêu chuẩn chủ quan mà ta không thể miêu tả hay đong đếm.

Qualia are unique to the person experiencing them,

Cảm thụ tính là trải nghiệm riêng biệt với mỗi người,

like having an itch,

như bị ngứa,

being in love,

yêu,

or feeling bored.

hay cảm thấy buồn chán.

Physical facts can't completely explain mental states like this.

Khái niệm vật lí không thể giải thích những trạng thái tâm thần này.

Philosophers interested in artificial intelligence

Các nhà triết học quan tâm đến vấn đề trí tuệ nhân tạo

have used the knowledge argument

đã sử dụng lý luận kiến thức

to theorize that recreating a physical state

để đưa ra giả thuyết rằng khôi phục một trạng thái vật lí

won't necessarily recreate a corresponding mental state.

không nhất thiết phải có một trạng thái tâm thần phản hồi.

In other words,

Nói cách khác,

building a computer which mimicked the function of every single neuron

để tạo nên một hệ thống máy tính bắt chước chức năng của từng nơron

of the human brain

của bộ não con người

won't necessarily create a conscious computerized brain.

sẽ không cần một bộ não điện toán hoá có ý thức.

Not all philosophers agree that the Mary's room experiment is useful.

Không phải tất cả các nhà triết học đều nghĩ thí nghiệm căn phòng của Mary có ích

Some argue that her extensive knowledge of color vision

Một số cho rằng kiến thức sâu rộng của cô ấy về sức nhìn màu

would have allowed her to create the same mental state

sẽ giúp cô ấy tạo ra một trạng thái tâm thần tương tự

produced by actually seeing the color.

khi thực sự nhìn thấy màu sắc đó.

The screen malfunction wouldn't show her anything new.

Việc màn hình bị hỏng sẽ không giúp cô ấy biết thêm điều gì mới.

Others say that her knowledge was never complete in the first place

Một số khác cho rằng kiến thức ban đầu của cô ấy chưa bao giờ đủ

because it was based only on those physical facts

bởi nó dựa hoàn toàn vào các khái niệm vật lí

that can be conveyed in words.

mà có thể được truyền tải bằng ngôn ngữ.

Years after he proposed it,

Nhiều năm sau khi đề xuất,

Jackson actually reversed his own stance on his thought experiment.

Jackson đã thay đổi hoàn toàn quan điểm của mình về thí nghiệm này.

He decided that even Mary's experience of seeing red

Ông quyết định rằng việc Mary nhìn thấy màu đỏ

still does correspond to a measurable physical event in the brain,

vẫn tạo ra những hiện tượng vật lí đáng kể trong bộ não,

not unknowable qualia beyond physical explanation.

thay vì những cảm thụ tính vô danh không có lời giải thích vật lí.

But there still isn't a definitive answer

Dù vậy vẫn chưa có lời giải thích dứt khoát

to the question of whether Mary would learn anything new

cho việc liệu Mary có học được điều gì mới

when she sees the apple.

khi cô ấy nhìn thấy quả táo không.

Could it be that there are fundamental limits to what we can know

Liệu có tồn tại giới hạn cơ bản cho kiến thức của chúng ta

about something we can't experience?

về những điều mà mình chưa trải nghiệm?

And would this mean there are certain aspects of the universe

Và liệu điều này có nghĩa là có một số khía cạnh của vũ trụ

that lie permanently beyond our comprehension?

mà ta không bao giờ có thể lĩnh hội?

Or will science and philosophy allow us to overcome our mind's limitations?

Hay khoa học và triết học sẽ giúp chúng ta vượt qua giới hạn của bộ não người?