Where do new words come from? - Marcel Danesi

Yeni kelimeler nereden geliyor? - Marcel Danesi

Çeviri: Ramazan Şen Gözden geçirme: Sevkan Uzel

Every year, about 1,000 new words are added to the Oxford English Dictionary.

Her yıl, yaklaşık 1000 yeni sözcük Oxford İngilizce Sözlüğü'ne ekleniyor.

Where do they come from,

Bu sözcükler nereden geliyorlar

and how do they make it into our everyday lives?

ve günlük yaşantımıza nasıl giriyorlar?

With over 170,000 words currently in use in the English language,

İngilizce'de halihazırda kullanımda olan 170 bini aşkın sözcük düşünülürse,

it might seem we already have plenty.

yeterince sözcük olduğu düşünülebilir.

Yet, as our world changes,

Ama dünyamız değişirken,

new ideas and inventions spring forth,

yeni fikirler ve buluşlar ortaya çıkıyor

and science progresses,

ve bilim ilerledikçe,

our existing words leave gaps in what we want to express

var olan sözcükler, ifade etmek istediğimiz şeylerde boşluk bırakıyor.

and we fill those gaps in several ingenious,

Biz bu boşlukları ustaca,

pratik

practical,

and occasionally peculiar ways.

ve ara sıra özgün şekillerde dolduruyoruz.

One way is to absorb a word from another language.

Bunun bir yolu başka bir dilden sözcük almak.

English has borrowed so many words over its history

İngilizce, tarih boyunca çok fazla sözcük ödünç almıştır.

that nearly half of its vocabulary comes directly from other languages.

Öyle ki, kelime hazinesinin neredeyse yarısı diğer dillerden geliyor.

Sometimes, this is simply because the thing the word describes

Bazen, bunun nedeni sadece sözcüğün tanımladığı şeyin

was borrowed itself.

ödünç alınmış olmasıdır.

Rome and France brought legal and religious concepts,

Roma ve Fransa, Ortaçağ İngilteresine mihrap ve jüri gibi

like altar and jury, to Medieval England,

yasal ve dini kavramlar getirdi.

while trade brought crops and cuisine,

Ticaret ise ekinlerle ve mutfakla ilgili sözcükler getirdi:

like Arabic coffee,

Arap kahvesi,

Italian spaghetti,

İtalyan spagettisi,

and Indian curry.

Hint körisi gibi.

But sometimes, another language has just the right word

Fakat bazen, karmaşık bir fikre veya duyguya tam uyan sözcük,

for a complex idea or emotion,

başka bir dilde olabilir:

like naïveté

"naïveté"

machismo,

"machismo"

or schadenfreude.

veya "schadenfreude" gibi.

Scientists also use classical languages to name new concepts.

Bilimciler, yeni kavramları adlandırmak için eski dilleri de kullanır.

Clone, for example, was derived from the Ancient Greek word for twig

Örneğin, "klon" sözcüğü, Antik Yunanca "twig"'den (dal) türemiştir

to describe creating a new plant from a piece of the old.

ve eskisinden bir parça ile yeni bir bitki oluşturmayı tanımlar.

And today, the process works both ways,

Günümüzde, süreç iki yönlü işliyor:

with English lending words like software to languages all over the world.

İngilizce "software" (yazılım) gibi sözcükler de, diğer dillere geçiyor.

Another popular way to fill a vocabulary gap

Sözcük açığını doldurmanın bir diğer popüler yolu,

her biri yeni kavramın bir kısmını ileten mevcut sözcüklerin birleştirilmesidir.

is by combining existing words that each convey part of the new concept.

This can be done by combining two whole words into a compound word,

Bu, iki tam kelimeyi bir bileşik sözcük içinde birleştirerek yapılabilir:

like airport

havalimanı

or starfish,

veya denizyıldızı gibi.

or by clipping and blending parts of words together, like spork,

Ya da sözcükleri kırpıp harmanlayarak;

spork, brunch

brunch,

or internet.

veya internet gibi.

And unlike borrowings from other languages,

Diğer dillerden alınanlardan farklı olarak,

these can often be understood the first time you hear them.

bu sözcükler çoğu kez ilk duyuşta anlaşılabilir.

And sometimes a new word isn't new at all.

Bazen yeni bir sözcük, aslında hiç de yeni olmayabilir.

Eski sözcükler, yeni anlamlar alarak yeniden hayat bulur.

Obsolete words gain new life by adopting new meanings.

Villain originally meant a peasant farmer, but in a twist of aristocratic snobbery

"Villain" başlangıçta köylü çiftçi demekti,

fakat aristokratik züppeliğin dönüştürmesi ile

came to mean someone not bound by the knightly code of chivalry

şövalyelik bağları olmayan, dolayısıyla, "kötü kişi" anlamına geldi.

and, therefore, a bad person.

A geek went from being a carnival performer

"Geek" karnaval sanatçısı anlamından,

to any strange person

tuhaf bir insan,

to a specific type of awkward genius.

tuhaf dâhi bir tip anlamına geldi.

And other times, words come to mean their opposite through irony,

Başka zamanlarda, sözcük ironi, metafor veya

yanlış kullanım yoluyla

metaphor,

or misuse,

farklı anlamlara gelebilir.

like when sick or wicked are used to describe something literally amazing.

Örneğin; "sick" veya "wicked" muhteşem bir şeyi tanımlamak için kullanılabilir.

But if words can be formed in all these ways,

Eğer sözcükler bu şekilde oluşabiliyorsa,

why do some become mainstream while others fall out of use

neden bazısı yaygınlaşırken bazısı da zamanla kullanılmaz

or never catch on in the first place?

veya en başından tutmaz?

Sometimes, the answer is simple,

Bazen, bilimciler veya şirketler

as when scientists or companies give an official name to a new discovery

yeni bir buluşa veya teknolojiye resmi bir isim vereceklerinde

or technology.

yanıt basittir.

And some countries have language academies to make the decisions.

Bazı ülkelerin karar vermek için dil akademileri vardır.

But for the most part, official sources like dictionaries

Ama çoğu zaman, sözlük gibi resmi kaynaklar,

only document current usage.

sadece mevcut kullanımı belgeler.

New words don't originate from above, but from ordinary people

Yeni sözcükler gökten inmiyor; sıradan insanlardan geliyor.

spreading words that hit the right combination

Kullanışlılığın ve akılda kalıcılığın

of useful and catchy.

doğru bileşimi olan sözcükler yayılıyor.

Take the word meme,

Örneğin "meme" sözcüğünü,

coined in the 1970s by sociobiologist Richard Dawkins

1970'lerde sosyobiyolog Richard Dawkins

from the Ancient Greek for imitation.

Antik Yunanca'dan alarak "taklit" anlamında kullandı.

He used it to describe how ideas and symbols propagate through a culture

Bu sözcüğü, fikirlerin ve simgelerin, bir topluluktaki genler gibi

like genes through a population.

kültür aracılığıyla nasıl yayıldığını tanımlamak için kullandı.

İnternetin gelişiyle,

With the advent of the Internet,

the process became directly observable in how jokes and images

şakaların ve resimlerin ışık hızında popülerleşmesi süreci

were popularized at lightning speed.

doğrudan gözlemlenebilir oldu.

And soon, the word came to refer to a certain kind of image.

Kısa sürede, bu sözcük belli bir tür resmi ima eder oldu.

Yani meme kelimelerin nasıl dilin bir parçası olduğunu açıklamakla kalmaz

So meme not only describes how words become part of language,

the word is a meme itself.

kelimenin kendisi de bir "meme"dir.

And there's a word for this phenomenon of words that describe themselves:

"Kendilerini tanımlayan sözcükler" olgusu için bir sözcük var:

autological.

"autological".

Not all new words are created equal.

Tüm yeni sözcükler eşit yaratılmıyor.

Some stick around for millennia,

Bazısı binlerce yıl yaşıyor,

some adapt to changing times,

bazısı değişen zamana uyum sağlıyor

and others die off.

ve bazıları da yitip gidiyor.

Some relay information,

Bazısı bilgi veriyor,

some interpret it,

bazısı onu yorumluyor;

but the way these words are created

fakat bu kelimelerin oluşturulma şekli

and the journey they take to become part of our speech

ve konuşmamızın bir parçası olma yolunda yaşadıkları,

tells us a lot about our world and how we communicate within it.

bize dünyamız ve nasıl iletişim kurduğumuz hakkında çok şey anlatıyor.