What gives a dollar bill its value? - Doug Levinson

Çeviri: Sevkan Uzel Gözden geçirme: Sancak Gülgen

If you tried to pay for something with a piece of paper,

Bir şeye ücret öderken kağıt parçası uzatırsanız,

you might run into some trouble.

başınız belaya girebilir.

Unless, of course, the piece of paper was a hundred dollar bill.

Tabi bu kağıt parçası 100 dolarlık bir banknot olmadığı takdirde.

But what is it that makes that bill so much more interesting and valuable

Peki ama bir banknotu diğer kağıt parçalarından ayırıp

than other pieces of paper?

değerli kılan şey nedir?

After all, there's not much you can do with it.

Sonuçta banknotun kendisiyle pek bir şey yapamazsınız.

You can't eat it.

Onu yiyemezsiniz.

You can't build things with it.

Onunla inşaat yapamazsınız.

And burning it is actually illegal.

Yakmanız da yasadışı olur.

Öyleyse nedir önemli olan?

So what's the big deal?

Of course, you probably know the answer.

Elbette muhtemelen yanıtı biliyorsunuz.

A hundred dollar bill is printed by the government

Banknot devlet tarafından basılır ve

and designated as official currency,

resmi para birimidir;

while other pieces of paper are not.

diğer kağıt parçaları ise değildir.

But that's just what makes them legal.

Ama bu banknotu yasal kılan şeydir.

What makes a hundred dollar bill valuable, on the other hand,

Banknotları değerli kılan şey ise

etrafta onlardan ne kadar bulunduğudur.

is how many or few of them are around.

Throughout history, most currency, including the US dollar,

Tarih boyunca dolar da dahil pek çok para birimi

was linked to valuable commodities

değerli mallarla ilişkilendirilmiş ve

and the amount of it in circulation

dolaşımdaki miktar, devletin altın ya da

depended on a government's gold or silver reserves.

gümüş rezervlerine göre belirlenmiştir.

But after the US abolished this system in 1971,

Ancak bu sistemin 1971 senesinde Amerika'da yasaklanmasıyla beraber,

the dollar became what is known as fiat money,

dolar itibari para hâline gelmiştir.

meaning not linked to any external resource

Yani herhangi bir dış kaynakla ilişkili olmayıp,

but relying instead solely on government policy

ne miktarda basılacağı sadece hükümet ilkelerine dayanır.

to decide how much currency to print.

Which branch of our government sets this policy?

Devletin hangi mercii bu ilkeleri belirler?

The Executive, the Legislative, or the Judicial?

Yasama mı, yürütme mi, yargı mı?

The surprising answer is: none of the above!

Şaşırtıcı yanıt: Hiçbiri!

In fact, monetary policy is set by an independent Federal Reserve System,

İşin aslı, parasal ilkeler bağımsız bir Federal Rezerv Sistemi,

or the Fed,

diğer adıyla Fed tarafından konur.

made up of 12 regional banks in major cities around the country.

Fed, ülke çapındaki büyük şehirlerde bulunan 12 bölgesel bankadan oluşmuştur.

Its board of governors,

Başkan tarafından atanıp senato tarafından onaylanan

which is appointed by the president and confirmed by the Senate,

yönetim kurulu meclise rapor verir ve

reports to Congress,

and all the Fed's profit goes into the US Treasury.

Fed'in tüm kârı A.B.D. hazinesine gider.

But to keep the Fed from being influenced

Ancak Fed'in günden güne değişen politikalardan etkilenmemesi için

by the day-to-day vicissitudes of politics,

it is not under the direct control of any branch of government.

hükümetin hiç bir organının doğrudan kontrolüne verilmemiştir.

Why doesn't the Fed just decide to print infinite hundred dollar bills

Peki neden Fed sonsuz sayıda yüzlük banknot basıp

to make everyone happy and rich?

herkesin mutlu ve zengin olmasını sağlamıyor?

Well, because then the bills wouldn't be worth anything.

Çünkü eğer öyle yapsaydı, banknotların bir değeri kalmazdı.

Think about the purpose of currency,

Para biriminin amacını düşünün.

which is to be exchanged for goods and services.

Eşya ve hizmet karşılığı olarak kullanılır.

If the total amount of currency in circulation

Eğer dolaşımdaki toplam para miktarı,

increases faster than the total value of goods and services in the economy,

ekonomideki mal ve hizmetlerin toplam değerinden daha hızlı artarsa,

aynı miktarda para giderek bu şeylerden

then each individual piece will be able

to buy a smaller portion of those things than before.

daha az miktarda pay alabilmeye başlar.

This is called inflation.

İşte buna enflasyon denir.

On the other hand,

Öte yandan, eğer para miktarı aynı kalırken

if the money supply remains the same,

while more goods and services are produced,

daha fazla eşya ve hizmet üretilmeye başlarsa,

each dollar's value would increase

paranın değeri artar ve bu sürece deflasyon denir.

in a process known as deflation.

So which is worse?

Hangisi daha kötü?

Too much inflation

Çok fazla enflasyon, bugün cüzdanınızda olan paranın

means that the money in your wallet today will be worth less tomorrow,

yarın değer kaybedeceği anlamına gelir.

making you want to spend it right away.

O yüzden hemen harcamak istersiniz.

While this would stimulate business, it would also encourage overconsumption,

Bu iş yaşamını ivmelendirirken, aşırı tüketime de teşvik eder.

or hoarding commodities, like food and fuel,

Ayrıca stok mallarının fiyatı artar;

raising their prices

yiyecek ve yakıt gibi.

and leading to consumer shortages and even more inflation.

Dolayısıyla tüketici kıtlığı gelişir ve bu da daha fazla enflasyon demektir.

But deflation would make people want to hold onto their money,

Deflasyon ise insanları para saklamaya iter.

and a decrease in consumer spending

Tüketici harcamalarını düşürür.

would reduce business profits,

İş kârını aşağıya çekerek,

leading to more unemployment and a further decrease in spending,

daha fazla işsizlik ve daha az harcamaya neden olur.

causing the economy to keep shrinking.

Ekonominin küçülmesine sebebiyet verir.

So most economists believe that while too much of either is dangerous,

O yüzden pek çok ekonomist ikisinin de fazlasının zararlı olduğu kanısındadır.

a small, consistent amount of inflation is necessary to encourage economic growth.

Küçük ve sürekli bir enflasyon ekonomik büyüme için gereklidir.

The Fed uses vast amounts of economic data

Fed, ne kadar paranın dolaşımda olması gerektiğini,

to determine how much currency should be in circulation,

çok miktarda ekonomik veri kullanarak belirlemiştir.

including previous rates of inflation,

Daha önceki enflasyon oranları,

international trends, and the unemployment rate.

uluslararası trendler ve işsizlik oranlar göz önüne alınmıştır.

Like in the story of Goldilocks,

Goldilocks öyküsünde olduğu gibi,

they need to get the numbers just right

enflasyonu yıkıcı düzeylere getirmeden

in order to stimulate growth and keep people employed,

büyümeyi sürdürmek ve insanların iş bulabilmelerini

without letting inflation reach disruptive levels.

sağlamak için sayıları doğru almaları gerekir.

The Fed not only determines

Fed cüzdanınızdaki kağıtların değerini belirlemekle kalmayıp,

how much that paper in your wallet is worth

onları kazandığınız işi bulma konusundaki şansınızı da etkiler.

but also your chances of getting or keeping the job

where you earn it.