What causes kidney stones? - Arash Shadman

Böbrek Taşlarına Ne Sebep Olur? - Arash Shadman

Çeviri: Kadir Arslan Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

The biggest kidney stone on record weighed more than a kilogram

Kaydedilen en büyük böbrek taşı 1 kilogramdan daha fazla ağırlıktaydı

and was 17 centimeters in diameter.

ve çapı 17 santimetreden de büyüktü.

The patient didn't actually swallow a stone the size of a coconut.

Aslında hasta, hindistan cevizi büyüklüğündeki bu taşı yutmadı.

Kidney stones form inside the body,

Böbrek taşları vücut içinde oluştu,

but unfortunately, they're extremely painful to get out.

ama ne yazık ki taşları dışarı çıkarmak acı vericidir.

A kidney stone is a hard mass of crystals that can form in the kidneys,

Böbrek taşları sıkıca birleşmiş kristallerdir ve böbreklerde,

ureters,

üreterlerde,

bladder,

mesanede

or urethra.

veya üretrada üretilir.

Urine contains compounds that consist of calcium,

İdrarın içeriğinde birçok iyon bulunur; bunlar kalsiyum,

sodium,

sodyum,

potassium,

potasyum,

oxalate,

oksalat,

uric acid,

ürik asit

and phosphate.

ve fosfattır.

If the levels of these particles get too high,

Eğer bu iyonların içeriği çok yükselirse

or if urine becomes too acidic or basic,

veya idrar çok asidik veya bazik olursa,

the particles can clump together and crystallize.

iyonlar kümeleşir ve kristalleşir.

Unless the problem is addressed,

Sorun çözülmedikçe

the crystals will gradually grow over a few weeks, months, or even years,

kristaller kademeli olarak haftalar, aylar ve hatta yıllarca büyüyecek,

forming a detectable stone.

tanı konulabilir böbrek taşı oluşacaktır.

Calcium oxalate is the most common type of crystal to form this way,

Kalsiyum oksalat en yaygın oluşan kristal türüdür

and accounts for about 80% of kidney stones.

ve böbrek taşlarının %80'ini oluşturur.

Less common kidney stones are made of calcium phosphate, or uric acid.

Daha az yaygın olarak böbrek taşları kalsiyum fosfat veya ürik asitten oluşur.

A slightly different type of stone

Magnezyum, amonyum, fosfat

made of the minerals magnesium ammonium phosphate, or struvite,

veya strüvit minerallerinden oluşan taşlar

can be caused by bacterial infection.

bakteri enfeksiyonuna sebep olabilir.

And even rarer stones can result from genetic disorders

Daha nadir olarak genetik bozukluklar veya bazı ilaçlar

or certain medications.

taşlara sebep olabilir.

A kidney stone can go undetected until it starts to move.

Böbrek taşı hareket edene kadar tespit edilemeyebilir.

When a stone travels through the kidney and into the ureter,

Taş böbrekten üretere harekete geçtiğinde

its sharp edges scratch the walls of the urinary tract.

taşın keskin kenarları üriner yolun duvarlarını çizer.

Nerve endings embedded in this tissue transmit excruciating pain signals

Dokuda bulunan sinir uçları şiddetli ağrı sinyallerini

through the nervous system.

sinir sistemine yollar.

And the scratches can send blood flowing into the urine.

Çizikler idrara kan akışına yol açabilir.

Bu duruma mide bulantısı,

This can be accompanied by symptoms of nausea,

vomiting,

kusma,

and a burning sensation while urinating.

idrar yaparken yanma gibi semptomlar eşlik eder.

Eğer taş idrar akışını tıkayacak kadar büyürse,

If a stone gets big enough to actually block the flow of urine,

it can create an infection, or back flow,

enfeksiyon yapabilir veya geri kaçışa sebep olabilir.

and damage the kidneys themselves.

Böylece böbrek kendine zarar verir.

But most kidney stones don't become this serious,

Ancak çoğu böbrek taşı bu kadar ciddi duruma sebep olmaz,

or even require invasive treatment.

hatta girişimsel tedaviye gerek duyulmaz.

Masses less than five millimeters in diameter

5 milimetre çapından daha küçük olanlar

will usually pass out of the body on their own.

genellikle kendi kendine vücuttan atılır.

A doctor will often simply recommend drinking large amounts of water

Doktor sıklıkla bol miktarda su içmeyi önerir.

to help speed the process along,

Böylece taşın düşme hızını arttırır.

and maybe taking some pain killers.

Belki ağrı kesici de tavsiye edebilir.

If the stone is slightly larger, medications like alpha blockers

Eğer taş biraz daha büyükse alfa blokörler gibi ilaçlar

can help by relaxing the muscles in the ureter

üreterdeki kasları gevşetir

and making it easier for the stone to get through.

ve taşın geçmesini kolaylaştırır.

Bir diğer ilaç türü olan potasyum sitrat

Another medication called potassium citrate

can help dissolve the stones by creating a less acidic urine.

daha az asidik idrar oluşturacak şekilde taşları çözer.

For medium-sized stones up to about ten millimeters,

10 milimetreye kadar olan taşlara orta boylu taşlar denir

one option is pulverizing them with soundwaves.

ve tedavi seçeneği olarak ses dalgaları ile parçalanır.

Extracorporeal shock wave lithotripsy uses high-intensity pulses

Ekstrakorporal şok kullanan litotripsi yüksek yoğunluklu dalgalar kullanır

of focused ultrasonic energy aimed directly at the stone.

ve ultrasonik enerjiyi direkt taşlara odaklar.

The pulses create vibrations inside the stone itself

Bu dalgalar taşın içinde titreşimler oluşturur.

and small bubbles jostle it.

Küçük baloncuklar taşı zorlar.

Bu kombine güçler taşı küçük parçalara böler.

These combined forces crush the stone into smaller pieces

that can pass out of the body more easily.

Böylece vücuttan daha kolay çıkarlar.

But zapping a stone with sound doesn't work as well

Eğer taş çok büyükse,

if it's simply too big.

taşı sesle parçalamak iyi bir yöntem değildir.

So sometimes, more invasive treatments are necessary.

Bazen girişimsel yöntemler gerekli olur.

Sert bir boru olan stent, üretere yerleştirilir ve üreter genişletilir.

A rigid tube called a stent can be placed in the ureter to expand it.

Optik kablolar lazer dalgalarını iletir, böylece taş kırılır.

Optical fibers can deliver laser pulses to break up the stone.

Stones can also be surgically removed through an incision

Taşlar ayrıca cerrahi bir kesiyle,

in the patient's back or groin.

hastanın sırt veya kasığından alınır.

What about just avoiding kidney stones in the first place?

İlk korunma olarak böbrek taşlarından kaçınmaya ne dersiniz?

For people prone to them,

Taşa eğilimi olan insanlar için

their doctor may recommend drinking plenty of water,

doktorları onlara bol su önerir.

which dilutes the calcium oxalate and other compounds

Böylece kalsiyum oksalat ve diğer iyonlar suda çözünür.

that eventually build up into painful stones.

Ağrılı taşlar da oluşamaz.

Foods like potato chips,

Patates cipsi,

spinach,

ıspanak,

rhubarb,

ravent otu

and beets are high in oxalate,

ve pancar oksalat bakımından zengindir.

so doctors might advise limiting them.

Bu yüzden doktorlar bunları kısıtlar.

Even though calcium is often found in stones,

Kalsiyum taşlarda sık bulunmasına rağmen,

calcium in foods and beverages can actually help

yiyecek ve içeceklerde bulunan kalsiyum

by binding to oxalate in the digestive tract

oksalatla bağırsaklarda birleşir

before it can be absorbed and reach the kidneys.

ve böbreklere ulaşmadan önce emilerek taş oluşmasını engeller.

If you do end up with a kidney stone, you're not alone.

Eğer böbrek taşın varsa yalnız değilsin.

Data suggests that rates are rising,

Veriler taş oranının yükselmekte olduğunu gösteriyor

but that world record probably won't be broken any time soon.

ama büyük ihtimalle dünya rekoru yakın zamanda kırılmayacak.