What causes kidney stones? - Arash Shadman

Tłumaczenie: Agnieszka Fijałkowska Korekta: Ola Królikowska

The biggest kidney stone on record weighed more than a kilogram

Największy odnotowany kamień nerkowy ważył ponad kilogram

and was 17 centimeters in diameter.

i miał 17 centymetrów średnicy.

The patient didn't actually swallow a stone the size of a coconut.

Oczywiście pacjent nie połknął kamienia wielkości kokosa.

Kidney stones form inside the body,

Kamienie nerkowe tworzą się w ciele

but unfortunately, they're extremely painful to get out.

i przy wydostaniu sprawiają ogromny ból.

A kidney stone is a hard mass of crystals that can form in the kidneys,

Kamienie nerkowe to twarde kryształy powstające w nerkach,

ureters,

moczowodach,

bladder,

pęcherzu moczowym

or urethra.

i cewce moczowej.

Urine contains compounds that consist of calcium,

Mocz zawiera między innymi wapń,

sodium,

sód,

potassium,

potas,

oxalate,

szczawiany,

uric acid,

kwas moczowy

and phosphate.

i fosforan.

If the levels of these particles get too high,

Jeśli ich poziom jest zbyt wysoki

or if urine becomes too acidic or basic,

albo mocz staje się zbyt kwaśny czy zasadowy,

the particles can clump together and crystallize.

cząsteczki mogą się skleić i skrystalizować.

Unless the problem is addressed,

Bez rozwiązania problemu

the crystals will gradually grow over a few weeks, months, or even years,

kryształy będą stopniowo rosnąć przez tygodnie, miesiące, nawet lata,

forming a detectable stone.

tworząc widoczny kamień.

Calcium oxalate is the most common type of crystal to form this way,

Tak powstałe kryształy ze szczawianu wapnia są najczęstsze

and accounts for about 80% of kidney stones.

i stanowią około 80% kamieni nerkowych.

Less common kidney stones are made of calcium phosphate, or uric acid.

Rzadsze są kamienie z fosforanu wapnia czy kwasu moczowego.

A slightly different type of stone

Nieco inny rodzaj kamieni nerkowych

made of the minerals magnesium ammonium phosphate, or struvite,

ze struwitu, czyli fosforanu magnezowo-amonowego,

can be caused by bacterial infection.

może wynikać z infekcji bakteryjnej.

And even rarer stones can result from genetic disorders

Jeszcze rzadsze kamienie wynikają z zaburzeń genetycznych

or certain medications.

i stosowania niektórych leków.

A kidney stone can go undetected until it starts to move.

Kamień może pozostać niewykryty, póki nie zacznie się przemieszczać.

When a stone travels through the kidney and into the ureter,

Przy przemieszczaniu przez nerkę do moczowodu

its sharp edges scratch the walls of the urinary tract.

jego ostre końce ranią ściany dróg moczowych.

Nerve endings embedded in this tissue transmit excruciating pain signals

Ich zakończenia nerwowe wysyłają sygnały o potwornym bólu

through the nervous system.

przez układ nerwowy.

And the scratches can send blood flowing into the urine.

Rany mogą powodować krew w moczu.

This can be accompanied by symptoms of nausea,

Mogą temu towarzyszyć nudności,

vomiting,

wymioty

and a burning sensation while urinating.

i uczucie pieczenia przy oddawaniu moczu.

If a stone gets big enough to actually block the flow of urine,

Jeśli kamień jest na tyle duży, że blokuje przepływ moczu,

it can create an infection, or back flow,

może powstać zakażenie albo przepływ wsteczny

and damage the kidneys themselves.

i uszkodzenie samych nerek.

But most kidney stones don't become this serious,

Większość kamieni nie jest tak groźna

or even require invasive treatment.

i nie wymaga leczenia inwazyjnego.

Masses less than five millimeters in diameter

Masy o średnicy mniejszej niż 5 milimetrów

will usually pass out of the body on their own.

zwykle wydostają się z ciała samoistnie.

A doctor will often simply recommend drinking large amounts of water

Dla przyspieszenia procesu

lekarze zalecają picie dużej ilości wody

to help speed the process along,

and maybe taking some pain killers.

i zażywanie leków przeciwbólowych.

If the stone is slightly larger, medications like alpha blockers

Jeśli kamień jest nieco większy, pomóc mogą leki blokujące receptory alfa

can help by relaxing the muscles in the ureter

rozluźniające mięśnie w moczowodach

and making it easier for the stone to get through.

i ułatwiające wydalenie kamienia.

Another medication called potassium citrate

Inny lek, cytrynian potasu,

can help dissolve the stones by creating a less acidic urine.

pomaga rozpuścić kamienie dzięki zmniejszeniu kwasowego odczynu moczu.

For medium-sized stones up to about ten millimeters,

Średnie kamienie do 10 milimetrów

one option is pulverizing them with soundwaves.

można rozbić falami dźwiękowymi.

Extracorporeal shock wave lithotripsy uses high-intensity pulses

Pozaustrojowa litotrypsja wysyła wysokiej intensywności pulsy

energii ultradźwiękowej skierowanej bezpośrednio na kamień.

of focused ultrasonic energy aimed directly at the stone.

The pulses create vibrations inside the stone itself

Drgania tworzą wibracje w kamieniach,

and small bubbles jostle it.

a małe pęcherzyki je rozpychają.

These combined forces crush the stone into smaller pieces

To kruszy kamień na mniejsze kawałki,

that can pass out of the body more easily.

które mogą łatwiej wydostać się z ciała.

But zapping a stone with sound doesn't work as well

Niszczenie kamieni dźwiękiem nie jest zbyt skuteczne,

if it's simply too big.

jeśli kamień jest zbyt duży.

So sometimes, more invasive treatments are necessary.

Czasem konieczne są bardziej inwazyjne metody leczenia.

A rigid tube called a stent can be placed in the ureter to expand it.

Do poszerzenia moczowodu wprowadza się sztywną rurkę, czyli stent.

Optical fibers can deliver laser pulses to break up the stone.

W celu skruszenia kamienia światłowody wysyłają impulsy laserowe.

Stones can also be surgically removed through an incision

Kamienie można też usunąć chirurgicznie

przez nacięcie pleców albo pachwiny.

in the patient's back or groin.

What about just avoiding kidney stones in the first place?

Jak uniknąć kamieni nerkowych?

For people prone to them,

Ludziom ze skłonnością do nich

their doctor may recommend drinking plenty of water,

lekarz może zalecić spożywanie dużej ilości wody,

which dilutes the calcium oxalate and other compounds

rozcieńczającej szczawian wapnia

i inne związki,

that eventually build up into painful stones.

z których formują się bolesne kamienie.

Foods like potato chips,

Chipsy ziemniaczane,

spinach,

szpinak,

rhubarb,

rabarbar

and beets are high in oxalate,

i buraki są bogate w szczawiany,

so doctors might advise limiting them.

więc lekarz może zalecić ich unikanie.

Even though calcium is often found in stones,

Choć wapń często występuje w kamieniach,

calcium in foods and beverages can actually help

jej obecność w pożywieniu i napojach może pomóc.

by binding to oxalate in the digestive tract

Wapń wiąże się ze szczawianami w przewodzie pokarmowym,

before it can be absorbed and reach the kidneys.

zanim zostaną wchłonięte i dotrą do nerek.

If you do end up with a kidney stone, you're not alone.

Jeśli kiedyś będziecie mieli kamień nerkowy, nie jesteście sami.

Data suggests that rates are rising,

Według danych wskaźniki zachorowalności rosną,

but that world record probably won't be broken any time soon.

jednak rekord świata w najbliższym czasie prawdopodobnie nie zostanie pobity.