What causes kidney stones? - Arash Shadman

Cái gì gây ra sỏi thận? - Arash Shadman

Translator: Thế Hoàng Nguyễn Reviewer: Giang Hà

The biggest kidney stone on record weighed more than a kilogram

Viên sỏi thận to nhất từng được ghi nhận nặng hơn một kilogram

and was 17 centimeters in diameter.

và có đường kính 17 cm.

The patient didn't actually swallow a stone the size of a coconut.

Bệnh nhân thật ra không hề nuốt viên sỏi có kích cỡ của một quả dừa.

Kidney stones form inside the body,

Sỏi thận hình thành bên trong cơ thể,

but unfortunately, they're extremely painful to get out.

nhưng không may là rất đau đớn để chúng có thể ra ngoài.

A kidney stone is a hard mass of crystals that can form in the kidneys,

Sỏi thận là một khối tinh thể cứng có thể hình thành trong thận,

ureters,

niệu quản,

bladder,

bàng quang,

or urethra.

hay niệu đạo.

Urine contains compounds that consist of calcium,

Nước tiểu chứa các hợp chất có thành phần canxi,

sodium,

natri,

potassium,

kali,

oxalate,

oxalat,

uric acid,

axit uric,

and phosphate.

và photphat.

If the levels of these particles get too high,

Nếu mật độ của những hạt này quá cao,

or if urine becomes too acidic or basic,

hay nước tiểu trở nên axit hoặc bazơ hóa quá nhiều,

the particles can clump together and crystallize.

các hạt này sẽ tạo khối và kết tinh.

Unless the problem is addressed,

Nếu vấn đề không được để ý,

the crystals will gradually grow over a few weeks, months, or even years,

các tinh thể sẽ dần phát triển qua vài tuần, vài tháng hay thậm chí vài năm,

forming a detectable stone.

tạo thành viên sỏi có thể nhận ra.

Calcium oxalate is the most common type of crystal to form this way,

Canxi oxalat là tinh thể phổ biến nhất được hình thành theo cách này,

and accounts for about 80% of kidney stones.

và chiếm khoảng 80% lượng sỏi thận.

Less common kidney stones are made of calcium phosphate, or uric acid.

Số ít sỏi thận được tạo từ canxi phốtphát hoặc axit uric.

A slightly different type of stone

Một loại khác của sỏi

made of the minerals magnesium ammonium phosphate, or struvite,

tạo bởi chất khoáng magie amoni photphat, hay strutive,

can be caused by bacterial infection.

có thể gây ra bởi sự lây nhiễm vi khuẩn.

And even rarer stones can result from genetic disorders

Và thậm chí sỏi hiếm gặp hơn là kết quả từ sự rối loạn di truyền

or certain medications.

hay việc dùng thuốc nào đó.

A kidney stone can go undetected until it starts to move.

Sỏi thận không thể bị phát hiện cho tới khi nó bắt đầu di chuyển.

When a stone travels through the kidney and into the ureter,

Khi viên sỏi đi qua thận và vào niệu quản,

its sharp edges scratch the walls of the urinary tract.

cạnh sắc của nó cào thành của đường tiết niệu.

Nerve endings embedded in this tissue transmit excruciating pain signals

Mút thần kinh gắn ở mô này sẽ truyền tín hiệu của cơn đau nhức nhối

through the nervous system.

qua hệ thần kinh.

And the scratches can send blood flowing into the urine.

Và vết xước chảy máu trôi vào trong nước tiểu.

This can be accompanied by symptoms of nausea,

Kèm theo đó là các triệu chứng buồn nôn,

vomiting,

nôn mửa,

and a burning sensation while urinating.

và cảm giác nóng buốt khi đi tiểu.

If a stone gets big enough to actually block the flow of urine,

Nếu viên sỏi đủ to để chặn được dòng chảy của nước tiểu,

it can create an infection, or back flow,

nó có thể gây nhiễm trùng, trào ngược,

and damage the kidneys themselves.

và làm hư hại thận.

But most kidney stones don't become this serious,

Nhưng hầu hết sỏi thận không trở nên nghiêm trọng tới vậy,

or even require invasive treatment.

hay yêu cầu sự điều trị xâm lấn.

Masses less than five millimeters in diameter

Khối có đường kính nhỏ hơn năm milimet

will usually pass out of the body on their own.

thường sẽ tự ra ngoài cơ thể.

A doctor will often simply recommend drinking large amounts of water

Bác sĩ thường sẽ đề nghị bạn uống thật nhiều nước

to help speed the process along,

để giúp tăng tốc quá trình,

and maybe taking some pain killers.

và có thể nhận vài liều thuốc giảm đau.

If the stone is slightly larger, medications like alpha blockers

Nếu sỏi lớn hơn một chút, việc cấp thuốc như thuốc ức chế alpha

can help by relaxing the muscles in the ureter

giúp thư giãn cơ ở niệu quản

and making it easier for the stone to get through.

và khiến sỏi đi qua dễ dàng hơn.

Another medication called potassium citrate

Một loại thuốc khác là kali citrate

can help dissolve the stones by creating a less acidic urine.

giúp phân huỷ sỏi bằng cách tạo ít nước tiểu axit hơn.

For medium-sized stones up to about ten millimeters,

Với sỏi kích cỡ trung bình tới khoảng mười milimet,

one option is pulverizing them with soundwaves.

một lựa chọn là nghiền chúng bằng sóng âm.

Extracorporeal shock wave lithotripsy uses high-intensity pulses

Tán sỏi ngoài cơ thể sử dụng các xung cường độ cao

of focused ultrasonic energy aimed directly at the stone.

từ năng lượng siêu âm hội tụ nhắm vào trực tiếp tại viên sỏi.

The pulses create vibrations inside the stone itself

Các xung tạo nên dao động ngay bên trong sỏi

and small bubbles jostle it.

và các bọt khí nhỏ sẽ chen vào nó.

These combined forces crush the stone into smaller pieces

Các lực kết hợp này nghiền sỏi thành các mảnh nhỏ hơn

that can pass out of the body more easily.

có thể đi qua cơ thể dễ dàng.

But zapping a stone with sound doesn't work as well

Nhưng việc hạ gục viên sỏi với sóng âm cũng không hiệu quả

if it's simply too big.

nếu đơn giản là nó quá lớn.

So sometimes, more invasive treatments are necessary.

Do đó đôi lúc cần thêm các ca điều trị xâm lấn.

A rigid tube called a stent can be placed in the ureter to expand it.

Một ống cứng được gọi là stent được đặt trong niệu quản để mở rộng nó.

Optical fibers can deliver laser pulses to break up the stone.

Sợi quang sẽ giải phóng xung la-ze để đập vỡ viên sỏi.

Stones can also be surgically removed through an incision

Sỏi cũng được phẫu thuật loại bỏ thông qua đường rạch

in the patient's back or groin.

ở lưng hoặc háng bệnh nhân.

What about just avoiding kidney stones in the first place?

Vậy còn phòng tránh sỏi thận ngay từ ban đầu?

For people prone to them,

Với những người dễ mắc phải chúng,

their doctor may recommend drinking plenty of water,

các bác sĩ của họ hay đề nghị uống nhiều nước,

which dilutes the calcium oxalate and other compounds

giúp làm loãng canxi oxalat và các hợp chất khác

that eventually build up into painful stones.

mà có thể phát triển thành những viên sỏi đầy đau đớn.

Foods like potato chips,

Thức ăn như khoai tây chiên,

spinach,

rau chân vịt,

rhubarb,

cây đại hoàng,

and beets are high in oxalate,

và củ cải đường sẽ có nhiều oxalat,

so doctors might advise limiting them.

do đó các bác sĩ khuyên nên hạn chế chúng.

Even though calcium is often found in stones,

Mặc dù canxi thường được tìm thấy trong sỏi,

calcium in foods and beverages can actually help

canxi trong thức ăn và đồ uống thực tế có thể hỗ trợ

by binding to oxalate in the digestive tract

bằng cách liên kết với oxalat trong đường tiêu hoá

before it can be absorbed and reach the kidneys.

trước khi nó có thể được hấp thu và tới được thận.

If you do end up with a kidney stone, you're not alone.

Nếu kết cục bạn bị sỏi thận, bạn không hề đơn độc.

Data suggests that rates are rising,

Dữ liệu cho thấy rằng tỷ lệ đang gia tăng,

but that world record probably won't be broken any time soon.

nhưng có thể kỉ lục thế giới đó sẽ không thể bị phá vỡ nữa.